Tài liệu Nghiên cứu thử nghiệm sản xuất mẫu nước tiểu giả định ứng dụng trong ngoại kiểm tổng phân tích nước tiểu 10 thông số

. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------------------- TRẦN NHẬT NGUYÊN NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM SẢN XUẤT MẪU NƢỚC TIỂU GIẢ ĐỊNH ỨNG DỤNG TRONG NGOẠI KIỂM TỔNG PHÂN TÍCH NƢỚC TIỂU 10 THÔNG SỐ LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019 . . BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------------------- TRẦN NHẬT NGUYÊN NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM SẢN XUẤT MẪU NƢỚC TIỂU GIẢ ĐỊNH ỨNG DỤNG TRONG NGOẠI KIỂM TỔNG PHÂN TÍCH NƢỚC TIỂU 10 THÔNG SỐ Ngành: Kỹ thuật xét nghiệm y học Mã số: 8720601 LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT Y HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS.BS. VŨ QUANG HUY THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019 . . LỜI CAM ĐOAN T i i iệu tr h u công trình nghi số iệu tr g uậ vă g ố tr g t g tr h nghiên c u tru g th ri g t i C và hƣ t g ƣợ h T giả TRẦN NHẬT NGUYÊN . t i i. MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời ...................................................................................................... i Mụ ụ .............................................................................................................. ii D h ụ hữ viết tắt ................................................................................ vi D h ụ h h .......................................................................................... vii D h ụ ả g ........................................................................................viii D h ụ iểu ồ ...................................................................................... ix Đặt v ề.......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................... 4 1 1 Đại ƣơ g về ƣớ tiểu.......................................................................................4 1 1 1 S h h th h ƣớ tiểu..................................................................... 4 1 1 3 T h h t hu g ƣớ tiểu .......................................................... 6 1 2 Giới thiệu ét ghiệ tổ g ph 1 2 1 V i trò ét ghiệ 1 2 2 Phƣơ g ph p th 123 C h t h ƣớ tiểu ...............................................8 tổ g ph hiệ ét ghiệ u ƣớ tiểu 1 2 4 Nhữ g ếu tố ả h hƣở g ế 13 C t h ƣớ tiểu .............................. 8 tổ g ph t h ƣớ tiểu........... 9 ét ghiệ ......................................... 10 ết quả ét ghiệ .......................... 12 th g số sử ụ g tr g ét ghiệ ......................................................... 13 1 3 1 Ester se ạ h ầu ............................................................................. 13 1 3 2 Tỷ trọ g ƣớ tiểu ........................................................................... 14 1 3 3 pH ƣớ tiểu .................................................................................... 14 1 3 4 He g 1 3 5 Pr tei i iệu h ặ tiểu u ...................................................... 15 iệu ...................................................................................... 16 1 3 6 G u se iệu .................................................................................... 17 1 3 7 Ket iệu ....................................................................................... 18 1 3 8 Nitrit tr g ƣớ tiểu ....................................................................... 18 . . i 1 3 9 Bi iru i iệu ................................................................................... 19 1 3 10 Ur i i ge iệu .......................................................................... 20 1 4 Kh i qu t hu g về g ại iể ...................................................................... 21 1 4 1 Đị h ghĩ ...................................................................................... 21 142 C phƣơ g ph p th 1 4 3 Lợi h hiệ việ th 144 C ƣớ th 1 4 5 Đặ iể hiệ hiệ g ại iể ............................................ 23 g ại iể ....................................................... 23 h h 1 5 Ti u huẩ sả g ại iể .......................................... 22 ột hƣơ g tr h g ại iể ut ........................ 24 u g ại iể ............................................................. 24 1 5 1 M u huẩ ....................................................................................... 25 1 5 2 Đ h gi t h ồ g h t .................................................................. 25 1 5 3 Đ h gi ộổ 1.5 4 Nghi u t h ồ g h t .............................................................. 26 1 5 5 Nghi u ộổ 16 T hh h u g ị h ........................................................................ 25 ị h ................................................................... 26 p g ại iể tr 161 C hƣơ g t h g ại iể 162 C hƣơ g tr h g ại iể thế giới v tr g ƣớ ........................ 27 tr tr thế giới ....................................... 27 g ƣớ ........................................ 28 CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................. 30 2 1 Đối tƣợ g ghi u ...................................................................................... 30 2 2 Thiết ế ghi 2 3 Cỡ u.......................................................................................... 30 u .............................................................................................................. 31 2 4 Thời gi v 2 5 Vật iệu ghi ị iể 2 6 1 Sả ụ g ụ ................................................................. 32 h t v si h phẩ 2 6 Qu tr h sả u t . u ................................................................... 31 u .......................................................................................... 32 2 5 1 Tr g thiết ị v 2 5 3 Hó ghi ut ghi u ................................................. 33 u ƣớ tiểu giả ị h .................................................... 35 u ƣớ tiểu t h ...................................................... 35 v. 2 6 2 Sả u t 2 7 Đ h gi u ƣớ tiểu ƣơ g t h................................................. 37 h t ƣợ g u sả u t thử ghiệ ............................................. 39 2 7 1 Đ h gi t h ồ g h t ................................................................. 39 2 7 2 Đ h gi 2 8 Ngu ộổ ị h ........................................................................ 40 tắ phả 2 9 Ngu g test tr h ạt ộ g que thử ƣớ tiểu 10 th g số ....... 40 ét ghiệ tỏ g ph t h ƣớ tiểu .................. 45 2 10 Xử số iệu..................................................................................................... 48 2 11 Y v t h 2 11 1 V g ụ g ề 2 11 2 T h ghi u ...................................................... 48 .................................................................................. 48 g ụ g ghi u ...................................................... 49 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................... 50 3.1. Kết quả sả ph ut u ƣớ tiểu giả ị h g ụ g tr g g ại iể tổ g t h 10 th g số ƣớ tiểu....................................................................... 50 311 X g g th 3 1 2 Sả u t ộ u 3.1 3 Sả u t ộ u ƣơ g t h (BM2 v BM3) .................................. 58 314 X ƣơ g t h h t t h (BM1) ..................................................... 55 g qu tr h sả g ại iể 3.2. Kết quả tổ g ph h gi g th g số ........................ 50 u t u ƣớ tiểu giả ị h g ụ g tr g t h 10 th g số ƣớ tiểu ........................... 60 ộ ồ g h t ....................................................................... 62 3.2.1. Đ h gi ộ ồ g h t ộ u t h (BM1) .............................. 62 3.2.2. Đ h gi ộ ồ g h t ộ u ƣơ g t h (BM2) ......................... 63 3.2.3. Đ h gi ộ ồ g h t 3 th g số g u se i iru i pr tei ằ g phƣơ g ph p ị h ƣợ g (BM3) ..................................................... 65 3.3. Kết quả h gi ộổ ị h ........................................................................... 66 3.3.1. Đ h gi ộổ ị h ộ u 3.3.2. Đ h gi ộổ ị h ộ u ƣơ g t h (BM2) ............................. 67 . t h (BM1) .................................. 66 . 3.3.3. Đ h gi s th ổi ồ g ộ 3 th g số g u se i iru i pr tei ằ g phƣơ g ph p ị h ƣợ g (BM3)............................................. 68 CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN .............................................................................. 73 4 1 Qu tr h sả ph ut u ƣớ tiểu giả ị h g ụ g tr g g ại iể tổ g t h ƣớ tiểu 10 th g số....................................................................... 73 4 1 1 Phƣơ g ph p tiế h h sả 4 1 2 Qu tr h sả 4.2 Đ h gi u t ộ ồ g ht 4 3 Đ h gi t h ổ ị h u t h t u g ại iể ộ ộ TPTNT ................................... 77 u sả u sả g th g số ........................ 74 u t .......................................... 79 u t ............................................ 80 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 83 KIẾN NGHỊ .................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 PHỤ LỤC 3 PHỤ LỤC 4 PHỤ LỤC 5 PHỤ LỤC 6 . . i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh BIL Bilirubin BLO Blood Tiếng Việt Centers for Disease Control and Trung tâm kiểm soát và phòng Prevention ng a dịch bệnh Hoa K Clinical and Laboratory Viện tiêu chuẩn phòng thí Standards Institute nghiệm và lâm sàng Hoa K EQA External quality assessment Ngoại kiểm tra ch t ƣợng GLU Glucose Hb Hemoglobin HBV Hepatitis B virus Virút viêm gan B HCV Hepatitis C virus Virút viêm gan C HIV Human immunodeficiency virus Vi-rút gây suy giảm miễn dịch QMS Quality Management System Hệ thống quản lý ch t ƣợng IQC Internal quality control Nội kiểm tra ch t ƣợng CDC CLSI ISO International Organization for Standardization Tổ ch c tiêu chuẩn hóa quốc tế KET Keton NIT Nitrite PRO Protein PXN Laboratory Phòng xét nghiệm SG Specific Gravity Tỷ trọng TPTNT Urinalysis Tổ g ph URO Urobilinogen XN Test . t h ƣớc tiểu Xét nghiệm . i DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1 Quá trình hình thành nƣớ tiểu t thậ .............................................. 4 H h 1 2 Sử ụ g que hú g tr g ét ghiệ Hình 1.3 Các phƣơ g th H h 2 1 Qu tr h sả g ại iể tr ...................................................... 22 u t thử ghiệ u g ại iể H h 2 2 Một số thiết ị sử ụ g tr g ghi H h23C hó H h 2 4 S th h t sử ụ g tr g ghi ổi u tr g phả Hình 2.5 Sơ ồ gu ý h ạt ộ g Hình 2. 6 Sơ ồ gu ý TPTNT ................................... 9 g ƣớ tiểu ............. 30 u ....................................... 32 u .......................................... 35 que thử ƣớ tiểu .................. 45 tổ g ph t h ƣớ tiểu ........ 46 hệ thố g qu g ............................................. 47 H h 3 1 Bộ u ƣớ tiểu H h 3 2 Bộ u ƣớ tiểu ƣơng tính........................................................... 58 H h 3 3 Qu tr h sả u t H h 3 4 Hệ thố g ọ vi huẩ H h 3 5 M u g ại iể . t h ................................................................ 56 u g ại iể h s u hi sả TPTNT .................................... 60 hông................................................... 62 u t ..................................................... 72 . ii DANH MỤC CÁC BẢNG Bả g 1 1 C th h phầ hó họ Bả g 1 2 Tỷ ệ th gi g ại iể a nƣớ tiểu .............................................. 7 tổ g ph t h ƣớ tiểu t 2015 - 6 th g ầu 2018 (N = 634) ............................................................................... 29 Bả g 2 1 C thiết ị v Bả g 2 2 C ại hó Bả g 2 3 C gu Bả g 2 4 Th h phầ ụ g ụ ù g tr g qu tr h sả h t v si h phẩ sử ụ g tr g sả iệu sử ụ g h ph h h t hế ƣớ tiểu g test tr u t ................... 32 u t .................. 33 t h ................ 36 que ƣớ tiểu ......................... 40 Bả g 3 1 Kết quả s s h gi trị g u se ạ g ột v ạ g u g ị h .......... 53 Bả g 3 2 Gi trị tiề ph t h BM1 .............................................................. 56 Bả g 3 3 Gi trị tiề ph t h BM2 .............................................................. 59 Bả g 3 4 Kết quả h gi ộ ồ g h t BM1 ............................................... 62 Bả g 3 5 Kết quả h gi ộ ồ g h t BM2 ............................................... 64 Bả g 3 6 Kết quả ộ ồ g h t BM3.............................................................. 65 Bả g 3 7 Kết quả h gi ộổ ị h Bả g 3 8 Kết quả h gi ộổ ị h SG v pH ở BM1 (p-value) ........ 66 i hạ ở iều iệ hiệt ộ 2-80C (p-value) .......................................................................................................... 67 Bả g 3 9 Kết quả h gi ộổ ị h i hạ ở iều iệ hiệt ộ -200C (p-value). ......................................................................................................... 68 Bả g 3 10 S th ổi ồ g ộ GLU ở BM3 ................................................. 69 Bả g 3 11 S th ổi ồ g ộ PRO ở BM3 .................................................. 70 Bả g 3 12 S th ổi ồ g ộ BIL ở BM3 ................................................... 71 . x. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu ồ 3 1 Kết quả the õi s th ổi ồ g ộ GLU ở BM3 .................... 69 Biểu ồ 3 2 Kết quả the õi s th ổi ồ g ộ PRO ở BM3 .................... 70 Biểu ồ 3 3 Kết quả the õi s th ổi ồ g ộ BIL ở BM3 ...................... 71 . . ĐẶT VẤN ĐỀ Xét nghiệm tổng ph t h ƣớc tiểu là một xét nghiệm quan trọng trong việc cung c p những thông tin góp phần vào h gi t h trạng s c khỏe gƣời bệnh Nƣớc tiểu là một ch t lỏng không ổ ịnh, nhữ g th ổi về thành phần và tính ch t c a nó bắt ầu diễn ra ngay sau khi ra khỏi ơ thể. Nhƣ vậy, việc thu thập ƣu trữ và phân tích là những v ề quan trọng trong việc duy trì tính toàn vẹn c a m u vật này [27]. Tiến bộ trong y học cùng với s hiểu biết về ch ă g ơ qu ích trong việc xác ịnh thành phần c ã u g p những thông tin hữu ƣớc tiểu và mối liên hệ giữa các thành phần hóa học c a nó với các tình trạng bệnh cụ thể [47]. Xét nghiệm tổ g ph t h ƣớc tiểu là một xét nghiệm thƣờng qui, ƣợc th c hiện rộng rãi và phổ biến trong các phòng xét nghiệm, chúng ta cần phải ó phƣơ g ph p iểm soát ch t ƣợng nhằ g ộ tin cậy c a kết quả xét nghiệm. Để ảm bảo ch t ƣợng xét nghiệm, mỗi ơ vị nên triển khai hệ thống quản lý ch t ƣợ g the hƣớng d n c Th g tƣ số 01/2013/TT- BYT c a Bộ Y tế [2], khuyến cáo c a CLSI, CDC và tổ ch c y tế thế giới (WHO) [45], [54]. Nội kiểm (IQC) và ngoại kiểm (EQA) là 2 công cụ có tầm quan trọ g h g ầu tr g ảm bảo ch t ƣợng xét nghiệm. Ngoại kiểm tra ch t ƣợng cung c p bằng ch ng khách quan về ộ tin cậy và tính chính xác kết quả xét nghiệm cho t t cả các khách hàng sử dụng các dịch vụ xét nghiệm [6]. Về bản ch t, External quality Assessment (EQA) – ngoại kiểm trong phòng xét nghiệm y học là thuật ngữ ù g ể mô tả phƣơ g ph p s s h kết quả xét nghiệm c a phòng xét nghiệm y học trong cùng nhóm hoặc với phòng xét nghiệm tham chiếu v ƣợc th c hiện bởi một ơ qu , tổ ch c bên ngoài phòng xét nghiệm. EQA giúp cho phòng xét nghiệm trong việc kiểm soát ch t ƣợng xét nghiệ gi i ạn trong xét nghiệm, ồng thời EQA hƣ ột công cụ minh ch ng cho s hoàn thiện c a hệ thống ch t ƣợng trong phòng . . xét nghiệm góp phần không nhỏ trong việc chẩ v iều trị cho bệnh nhân [7]. Tham gia ngoại kiểm ch t ƣợng xét nghiệm, cho th ề ch t ƣợ g ƣợc các nhà quả nhiệm về các v ch t ƣợ g ý ặt th i ộ trách h g ầu và l y ơ sở ể liên thông kết quả xét nghiệm giữa các phòng xét nghiệm với nhau [33]. Theo Quyết ịnh số 316/QĐ-TTg c a Th tƣớng Chính ph về việc “Phê duyệt đề án tăng cường năng lực hệ thống quản lý chất lượng xét nghiệm 2016 – 2025” [9] và Quyết ịnh số 2429/QĐ-BYT c a Bộ Y tế về việ “Ban hành tiêu chí đánh giá mức chất lượng phòng xét nghiệm y học” [3], hƣớng tới liên thông kết quả xét nghiệm giữ ơ vị theo lộ trình thì ngoại kiểm tra ch t ƣợng là một trong những tiêu chí bắt buộc các phòng xét nghiệm phải tham gia. Ở ƣớc ta, tu ã ó thể cung c p v n ch yếu là hợp tác với ơ qu hƣơ g tr h g ại kiểm hƣ g tổ ch u t ƣớc ngoài và chƣ ó b t k một công trình nào công bố về sản xu t m u ngoại kiểm TPTNT trong ƣớc. Điều ó hiến cho các m u ngoại kiể hi ƣợc phân phối về có giá thành r t cao và việc khuyến khích t t cả các phòng xét nghiệm tham gia ngoại kiểm gặp nhiều hó hă về v ề kinh phí và bị ộng trong việc cung c p m u ngoại kiểm. Tiến tới nâng cao hệ thống quản lý ch t ƣợng xét nghiệm, t l c phát triển hệ thống ngoại kiể tr g ƣớc và bả ảm ch t ƣợng xét nghiệm cho phòng xét nghiệm y học, nâng cao ch t ƣợng phục vụ bệnh nhân, chúng ta cần phải thật ch ộng trong việc sản xu t và cung c p các m u EQA. Chính vì vậy, ể bả th c hiệ ảm ch t ƣợng xét nghiệm chúng tôi tiến hành ề tài “NGHIÊN CỨU THỬ NGHIỆM SẢN XUẤT MẪU NƢỚC TIỂU GIẢ ĐỊNH ỨNG DỤNG TRONG NGOẠI KIỂM TỔNG PHÂN TÍCH NƢỚC TIỂU 10 THÔNG SỐ”. . . CÂU HỎI NGHIÊN CỨU M u ƣớc tiểu giả ị h ƣợc thử nghiệm sản xu t ể ng dụng vào ngoại kiểm tổ g ph tính ổ ị hv t h ƣớc tiểu ở quy mô phòng thí nghiệ ó ảm bảo ồng nh t hay không? MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1. Nghi u t u thử ghiệ sả u t u ƣớ tiểu giả ị h hằ g ụ g tr g hƣơ g tr h g ại iể 2. Đ h gi t h ồ g h t 3. Đ h gi ộổ . ị h ộ ộ u ã sả u ã sả tổ g ph tiế tới sả t h ƣớ tiểu u t thử ghiệ u t thử ghiệm. . CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Đại cƣơng về nƣớc tiểu 1.1.1. Sự hình thành nƣớc tiểu Nƣớc tiểu là sản phẩm t dịch lọc c a huyết tƣơ g, ƣợc hình thành liên tục t thận, một số ch t hƣ ƣờng glucose, aminoacid ƣợc ống thận tái h p thu và bình thƣờng không xu t hiệ tr g ƣớc tiểu. Quá trình sinh lý tạo ƣớc tiểu tại thận r t ph c tạp, mỗi ngày trung bình có khoảng 180.000 ml dịch lọc huyết tƣơ g hu ển thành 1.800 Tiểu ộng mạch vào ƣớc tiểu chính th c [8]. Tiểu ộng mạch ra 1. 2. 3. 4. Mao mạch cầu thận Dịch lọc Dịch tái h p thu Ch t bài tiết Dịch thải ra Nang Bowman Tĩ h thận Dịch thải r qu ƣờng tiểu Hình 1.1 Quá trình hình thành nƣớc tiểu từ thận Nguồn: John E Hall (2011), "Guyton and Hall textbook of medical physiology” [30] . ạch . Nƣớc tiểu ƣợc hình thành tại hai thận, nằm ngoài khoang phúc mạc cạnh cột số g ƣới lồng ng v trƣớc cột sống thắt ƣ g Thận cùng với hệ da và hệ hô h p là nhữ g ơ qu e ơ qu i tiết chính c p ể u tr ơ thể. Mỗi thậ i trƣờng bên trong c ƣợc ơ thể, nhờ vào s bài tiết và h p thu chọn lọc nhiều ch t khác nhau theo nhu cầu cần thiết ơ thể [8], [51]. chuyên biệt c Mỗi thận ch a khoảng một triệu ơ vị ơ ản có khả ă g tạ tiểu ộc lập với nhau gọi c a thận. Mỗi nephr (g ephr Nephr ƣớc ơ vị c u trúc và ch ă g ƣợc c u tạo bởi hai thành phần là cầu thận eru i) tr g ó ị h ƣợc lọc t máu, và ống thậ (tu u e) tr g ó dị h ƣợc biế ổi ể tạ th h ƣớc tiểu ổ vào bể thận [8]. Mỗi cầu thận ƣợc c u tạo bởi mạ g ƣới mao mạ h v ƣợc bao bọc bởi màng gọi là nang bowman và tiếp theo là ống thận. Khả ă g ch t thải t u i tiết một cách chọn lọc các ể duy trì s cân bằ g ƣớ v iện giải tr g ơ thể ƣợc kiểm soát trong cầu thận, nhờ vào s bài tiết và tái h p thu c a ống thậ lọc cầu thậ v ò g ộ u ến thận [30], [51]. Máu cung c p cho thận ến t ộng mạch thận và vào nephron qua tiểu ộng mạ h ến. Máu chảy vào cầu thận và vào trong tiểu ộng mạ h i K h thƣớc khác nhau c a hai tiểu ộng mạch này tạo ra s khác biệt về áp l c th y tĩ h ần thiết h mạch cầu thận và ổ ộ lọc cầu thận v p ng mụ h u tr p c mao ịnh dòng máu bên trong cầu thận (s nhỏ hơ về kích thƣớc c a tiểu ộng mạ h i hằ tă g p c cầu thậ giúp h h th h ƣớc tiểu) [8], [30]. Khi dịch lọ i qu ống thậ th ƣợng ch t hò t ƣợ tă g th t các ch t bài tiết c a máu mao mạch và t s bài tiết c a tế bào biểu mô ống thận. Các ch t tan quan trọ g v h p thu c a ống thận. Cuối cùng s . ƣớc vào lại tr g ò g ặ v ph u qu ơ hế tái ã g ƣớc tiểu xảy ra tại . t y thận. Thận có khả ă g g hú ý về s ph theo nhu cầu cần thiết c a mỗi cá h v ã gv ặ ƣớc tiểu ể iều hòa s bài tiết natri. Sinh hóa máu, huyết áp, cân bằng dị h i h ƣỡng và tình trạng s c khỏe là yếu tố then chốt trong toàn bộ quá trình chuyển hóa c ơ thể. 1.1.3. Tính chất chung của nƣớc tiểu 1.1.3.1. Thể tích nƣớc tiểu Thể t h ƣớc tiểu trung bình ở tƣơ g ƣơ g 18-20 ml/kg thể trọng. Thể t h ƣớc tiểu thay 1,000-1,400 ổi the gƣời lớn trong 24 giờ khoảng iều kiện sinh lý, bệ h ý Lƣợ g ƣớc tiểu ít khi uố g t ƣớc hoặc làm việ tr g iều kiện ẩm và nóng ra nhiều mồ hôi. Trong một số trƣờng hợp bệnh lý, ƣợng ƣớc tiểu có thể lớ hơ 2,500 ml/24 giờ (Ví dụ: bệ h th ƣờ g i th i hạt) Lƣợ g ƣớc tiểu ũ g ó thể ƣới 750 ml/24 giờ tr g trƣờng hợp thiểu niệu hoặc vô niệu (Ví dụ: trong viêm cầu thận c p, viêm ống thận c p do ngộ ộc, m t máu, bỏng nặng) [17]. 1.1.3.2. Các tính chất vật lý của nƣớc tiểu - Màu sắ : Nƣớc tiểu có màu t vàng nhạt ến màu hổ phách tùy theo ƣợ g ƣớc tiểu v phẩ ộ ậ ặc. Những sắc tố h h tr g ƣớc tiểu là các sản ó itơ hƣ ur i i (sản phẩm oxy hóa c a urobilinogen), các d n su t c a indoxyl. Ở bệnh gan-mật tiểu màu hồ g ó u ƣớc tiểu có màu nâu vàng c a bilirubin. Nƣớc ƣớc tiểu ụ hƣ ƣớc vo gạ ó ƣỡng ch p [17], [16]. Nƣớc tiểu h thƣờng l suốt. Sau một thời gian ngắ những tế bào nội v ur s tr g iều kiệ ú g qu ƣớc tiểu xu t hiệ u i ơ ững ở giữ h h thƣờng trong vẩ ục c a ống tùy theo tỷ trọ g ƣớc tiểu Nƣớc tiểu ể ơi mát hay lạnh có thể xu t hiện cặn acid uric, muối urat hoặc phosphate lắng xuố g . ọ Khi u gần sôi, muối urat sẽ . t v t hƣ g uối ph sph te h g t tr g tr g i trƣờng trung tính hoặc kiềm i trƣờng acid nhẹ. - Độ s h: Độ sánh c máu, m pr tei ƣớc tiểu ƣỡng ch p th - Mùi: Nƣớc tiểu ó h thƣờ g hơ ƣớc tiểu sẽ s h hơ v ùi ặc biệt ƣớc. Khi có ó hiều bọt. ể g i h g h ƣớc tiểu có mùi ổi thành amoniac. Trong một số trƣờng hợp bệ h ý ƣớc khai do ure biế tiểu có mùi ceton, mùi hôi. -S hơ ă g ề mặt c ƣớc tiểu: S ƣớc khoảng 64-69 dyne/cm2 (s Trong viêm gan, tắc mật ă g ề mặt c ă g ề mặt c tiểu 24 giờ ở iều kiện 15oC trƣờng hợp hợp i th i th ƣớc là 72 dyne/cm2). ƣớc tiểu có muối mặt gây giảm s - Tỷ trọng: Tỷ trọ g ƣớc tiểu th ƣớc tiểu th p ă g ề mặt. ổi trong ngày. Tỷ trọng c ƣớc ộng trong khoảng 1,005-1,030. Trong ƣờng, tỷ trọ g ƣớc tiểu có thể tới 1,030-1 040 trƣờng hạt tỷ trọ g ƣớc tiểu th p. - pH: pH c ƣớc tiểu 24 giờ hơi i tr g h ảng 5-6, trung bình là 5,8 pH ƣớc tiểu acid do s có mặt c a acid acetoacetic, acid uric, acid phosphat và các muối amoni. 1.1.3.3. Thành phần hóa học của nƣớc tiểu Bảng 1.1 Các thành phần hóa học của nƣớc tiểu Anion (g) Clorua 6-12 Phosphat 2,5-4,0 Sulphat 2,0-3,5 Cation (g) Na+ 4,0-6,0 K+ 2,0-3,0 Ca++ 0,15-0,25 NH4+ 0,3-1,2 Mg++ 0,10-0,20 Chất hữu cơ (g) Ure 20-30 Creatinin 1,0-1,8 Acid uric 0,4-0,8 Acid amin 2,0-4,0 Acid hyppuric 0,1-1,0 Nguồn: “Tạ Thành Văn, Hóa Sinh Lâm Sàng (2013)” [17] . . Các chất vô cơ [17]: - Clorua: Nồ g ộ clo trong nƣớc tiểu phụ thuộc vào chế ộ ă viêm thận, nhiễm trùng clo giả tr Tr g g ƣớc tiểu. - Phosphat: S bài su t phosphat tă g ở ƣớc tiểu gặp trong các bệnh ƣơ g ƣu ă g tu ến giáp và thiểu ă g ận giáp trạng. nhuyễ Các chất hữu cơ [17]: - Ure: Lƣợ g itơ t ure tr g ƣớc tiểu chiếm 80-85% itơ t phần ƣớc tiểu. Nồ g ộ ure tr g ƣớc tiểu tỷ lệ thuận với chế ộ ă giàu c ạm, sốt i th ƣờ g ƣu ă g tu ế thƣợng thận, nhiễm ộc asenic và phosphor. Nồ g ộ ure tr g ƣớc tiểu giảm do tổ thƣơ g iểu mô ống thậ hƣ vi thận c p do nhiễ ộc. - Creatinin: S bài xu t creatinin trung bình ở gƣời nam giới trƣởng thành là 20-25 mg/kg thể trọ g Te ơ th i hó ơ ƣu ă g tu ến cận giáp trạ g re ti i tr g ƣớc tiểu tă g - Acid uric: Chế ộ ă hiều ạ ƣợ g thận, bệnh chuyển hóa nucleoprotein ở tế i uri tă g Tr g vi hƣ ệnh bạch cầu, acid uric ƣớc tiểu tă g -A i i : Nƣớc tiểu ch a t t cả acid amin, mỗi acid amin chiếm g tr g ƣớc tiểu 24 giờ, riêng glycin và histidin có nồ g ộ khoảng 10-30 nhiều hơ - C h ảng trên 100 mg/24 giờ. h r e vit i e z e: Tr g ƣớc tiểu có amylase, các vitamin B1, PP, C và các dạng d n xu t c a chúng; các hormone sinh dục nam, sinh dục nữ, vỏ thƣợng thận tồn tại ƣới dạng d n su t glucose liên hợp. 1.2. Giới thiệu xét nghiệm tổng phân tích nƣớc tiểu 1.2.1. Vai trò của xét nghiệm tổng phân tích nƣớc tiểu Xét nghiệm tổ g ph t h ƣớc tiểu là một xét nghiệ bệnh nhân nhập viện hoặc bệ h h . thƣờng qui cho ến khám. Nó là một chỉ ịnh hữu ích . cho s c khỏe c a bệ h h ƣợc chỉ ị h hƣ ột phần c a quy trình khám lâm sàng cho bệnh nhân ngoại trú và cho bệnh nhân nhập việ iều trị nội trú [1]. H i ét ặ trƣ g a tổ g ph t h ƣớc tiểu bao gồm: - Nƣớc tiểu là m u xét nghiệm có sẵn và dễ thu thập. - Nƣớc tiểu ch a nhiều thông tin về ch c ơ thể v th g ti ă g hu ển hóa ch yếu ó ƣợc t một xét nghiệ ƣớc tiểu ơ giản. Nhữ g ét ặ trƣ g phù hợp tốt với u hƣớng y học d phòng và chi phí th p cho xét nghiệm. Do chi phí không cao khi xét nghiệm một số ƣợng lớn bệnh nhân, không chỉ xét nghiệm cho bệnh thận mà còn cho những tình trạng bệnh lý không thuộc hệ thống thận tiết niệu song gây ra các thay ổi trong thành phầ tổ g ph hóa c ƣớc tiểu hƣ bệnh i th ƣờng và bệ h g ó t h ƣớc tiểu là một xét nghiệm có giá trị ể tầm soát s chuyển ơ thể. Sử dụng que thử ƣớc tiểu là một phƣơ g ph p s g ọ tin cậy trong chẩ hiễ trù g ƣờng tiết niệu v i th ƣờng [57]. 1.2.2. Phƣơng pháp thực hiện xét nghiệm tổng phân tích nƣớc tiểu Hình 1.2 Sử dụng que nhúng trong xét nghiệm TPTNT Nguồn: Lê Xuân Trường, Hóa sinh Lâm Sàng (2015) [16] . g