Tài liệu Nghiên cứu quy trình sản xuất thử nghiệm máu toàn phần để ứng dụng trong ngoại kiểm hba1c

. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ------------------- BÙI MINH ĐỨC NGHIÊN CỨU QUY TRÌNH SẢN XUẤT THỬ NGHIỆM MÁU TOÀN PHẦN ĐỂ ỨNG DỤNG TRONG NGOẠI KIỂM HbA1c Ngành: Kỹ thuật xét nghiệm y học Mã số: 8720601 LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT Y HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS.BS. VŨ QUANG HUY THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – Năm 2019 . . Lời cảm ơn Tôi xin gởi lời cảm ơn sâu sắc đến Thầy PGS.TS.BS. Vũ Quang Huy, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý thầy cô, anh chị em Trung tâm kiểm chuẩn chất lượng xét nghiệm y học Đại Học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh, và Bộ môn xét nghiệm đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc, phòng Kế hoạch tổng hợp, Trung tâm truyền máu huyết học Bệnh viện Chợ Rẫy đã hết sức hợp tác, hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Tôi xin được gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè, các bạn đồng nghiệp cùng tập thể anh chị em học viên lớp cao học xét nghiệm khóa 2017 2019 đã động viên, ủng hộ tôi rất nhiều trong quá trình hoàn thành luận văn này. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 08 năm 2019 Tác giả luận văn BÙI MINH ĐỨC . . LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây l công trình nghi n cứu của ri ng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn n y l trung thực v chưa t ng được ai công bố hay báo cáo trong bất công trình n o hác. Tác giả BÙI MINH ĐỨC . i. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan ..................................................................................................... i Mục lục ............................................................................................................. ii Danh mục các t viết tắt.................................................................................. iv Danh mục các bảng .......................................................................................... v Danh mục các hình .......................................................................................... vi Danh mục các sơ đồ ...................................................................................... viii ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................... 4 1.1. Đại cương về Glycated Hemoglobin (HbA1c) ......................................... 4 1.2. Các yếu tố li n quan đến chất lượng xét nghiệm .................................... 14 1.4. Tiêu chuẩn sản xuất mẫu ngoại kiểm HbA1c ......................................... 20 1.5. Tình hình ngoại kiểm hóa sinh trên thế giới và ở Việt Nam .................. 28 CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........ 31 2.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................. 31 2.2. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................. 31 2.3. Tiêu chuẩn chọn mẫu .............................................................................. 31 2.4. Cỡ mẫu .................................................................................................... 32 2.5. Phương pháp thu thập mẫu...................................................................... 33 2.6. Quy trình sản xuất mẫu ngoại kiểm HbA1c............................................ 36 2.7. Kiểm soát sai lệch ................................................................................... 48 2.8. Y đức và tính ứng dụng trong nghiên cứu .............................................. 49 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ .............................................................................. 50 3.1. Thu thập nguyên liệu............................................................................... 50 . . i 3.2. Sản xuất v đánh giá chất lượng bộ mẫu máu toàn phần chứa HbA1c dùng trong ngoại kiểm ........................................................................... 53 3.3. Kết quả đánh giá tính đồng nhất bộ mẫu chứa HbA1c dùng trong ngoại kiểm .............................................................................................. 58 3.4. Đánh giá độ ổn định của bộ mẫu chứa HbA1c dùng trong ngoại kiểm.. 62 3.5. Kết quả xây dựng quy trình sản xuất máu to n phần chứa nồng độ HbA1c sử dụng trong ngoại iểm .......................................................... 75 CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN ........................................................................... 76 4.1. Giai đoạn thu thập nguồn nguyên liệu sử dụng trong sản xuất chất chuẩn HbA1c.......................................................................................... 76 4.2. Đánh giá chất lượng bộ mẫu chuẩn HbA1c ............................................ 78 4.3. Quy trình sản xuất bộ mẫu chuẩn t máu toàn phần chứa HbA1c sử dụng trong ngoại kiểm ........................................................................... 82 KẾT LUẬN ................................................................................................... 87 KIẾN NGHỊ .................................................................................................. 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC . v. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ tiếng Việt ADA : Hiệp hội đái tháo đường hoa k CRM : Mẫu chuẩn được chứng nhận CV : Hệ số biến thiên DCCT : Thử nghiệm kiểm soát biến chứng đái tháo đường EQA : Ngoại kiểm tra chất lượng HPLC : Sắc ký lỏng cao áp IFCC : Li n đo n hóa học lâm sàng quốc tế ĐTĐ : Đái tháo đường GTBĐ : Giá trị ban đầu PXN : Phòng xét nghiệm TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam Từ tiếng Anh ADA : American Diabetes Association CRM : Certified Reference Material CV : Coefficient of Variation DCCT : Diabetes Control and Complication Trial EQA : External Quality Assessment HbA1c : Glycohemoglobin HPLC : High Performance Liquid Chromatography IFCC : International Fedaration of Clinical Chemistry NGSP : National Glycohemoglobin Standardization Program QMS : Quality Management System RM : Reference Material SD : Standard Deviation WHO : World Health Organization . . DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Thiết bị - Dụng cụ........................................................................... 35 Bảng 2.2: Hoá chất - Sinh Phẩm ..................................................................... 35 Bảng 3.1: Kết quả đánh giá nồng độ HbA1c ban đầu bộ mẫu đông lạnh ....... 55 Bảng 3.2: Kết quả đánh giá nồng độ HbA1c ban đầu bộ mẫu đông hô ........ 57 Bảng 3.3: Kết quả đánh giá đồng nhất của bộ mẫu ĐL.L1 v ĐK.L2............ 60 Bảng 3.4: Kết quả đánh giá tính đồng nhất của bộ mẫu ĐL.L3 v ĐK.L4 .... 61 Bảng 3.5: Kết quả lô mẫu ĐL.L1 chứa HbA1c ở mức bình thường............... 63 Bảng 3.6: Kết quả lô mẫu ĐK.L2 chứa HbA1c ở mức bình thường .............. 65 Bảng 3.7: Kết quả lô mẫu ĐL.L3 chứa HbA1c ở mức nồng độ cao............... 67 Bảng 3.8: Kết quả lô mẫu ĐK.L4 chứa HbA1c ở mức nồng độ cao .............. 69 Bảng 3.9: Bảng phân tích ết quả lô mẫu ĐL.L1 chứa HbA1c tan đông ....... 71 Bảng 3.10: Bảng phân tích ết quả lô mẫu ĐL.L3 chứa HbA1c tan đông ..... 73 . . i DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1: Sự hình th nh HbA1c trong hồng cầu............................................... 4 Hình 1.2: Phản ứng tạo th nh HbA1c ............................................................... 5 Hình 1.3: Tương quan giữa chỉ số HbA1c v glucose máu trung bình ............ 8 Hình 1.4: Biến chứng của bệnh đái tháo đường.............................................. 10 Hình 1.5: Quy trình hoạt động của phòng xét nghiệm .................................... 17 Hình 1.6: Thiết bị đông hô mẫu EYELA FDU-2100 ................................... 27 Hình 2.1: Chuẩn bị vật liệu ban đầu................................................................ 36 Hình 2.2: Chuẩn bị nguy n liệu ban đầu ......................................................... 37 Hình 2.3: Xác định hối lượng tube chứa mẫu ............................................... 37 Hình 2.4: Quá trình chia nhỏ tạo bộ mẫu ........................................................ 38 Hình 2.5: Quá trình calib máy v chuẩn bị nội iểm ...................................... 40 Hình 2.6: QC đạt 2 điểm v đánh giá ết quả ban đầu ................................... 41 Hình 2.7: Mẫu sau hi đông hô v tiến h nh đánh giá đồng nhất ................ 42 Hình 2.8: Sau hi đã ho n nguy n v tiến h nh ly giải hồng cầu ................... 43 Hình 2.9: Sau hi đã chuẩn máy v tiến h nh chạy ết quả ........................... 43 Hình 2.10: Đánh giá ổn định qua 2 phương pháp HPLC v miễn dịch độ đục ................................................................................................................... 45 Hình 3.1: Hệ thống máy định lượng miễn dịch độ đục................................... 52 Hình 3.2: Hệ thống máy định lượng sắc ý lỏng trao đổi ion ........................ 53 Hình 3.3: Mẫu đông lạnh ĐL.L1 v ĐL.L3 .................................................... 56 Hình 3.4: Bộ mẫu đông hô ĐK.L2 v ĐK.L4 ............................................... 58 Hình 3.5 Kết quả theo d i độ ổn định lô mẫu ĐL.L1 ..................................... 64 Hình 3.6 Kết quả theo d i độ ổn định lô mẫu ĐK.L2 ..................................... 66 . . i Hình 3.7 Kết quả theo d i độ ổn định lô mẫu ĐL.L3 ..................................... 68 Hình 3.8 Kết quả theo d i độ ổn định lô mẫu ĐK.L4 ..................................... 70 Hình 3.9 Kết quả theo d i độ ổn định lô mẫu ĐL.L1 tan đông ...................... 72 Hình 3.10 Kết quả theo d i độ ổn định lô mẫu ĐL.L3 tan đông .................... 74 . . ii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1: Hệ thống tổ chức quản lý chất lượng (CLSI) ............................... 15 Sơ đồ 1.2: Các phương thức ngoại iểm ........................................................ 18 Sơ đồ 2.1: Quá trình thực hiện nghi n cứu ..................................................... 34 Sơ đồ 2.2: Quá trình đánh giá tính đồng nhất lô mẫu ..................................... 44 Sơ đồ 2.3: Quá trình đánh giá độ ổn định lô mẫu ........................................... 47 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ thực hiện nghi n cứu sản xuất bộ mẫu HbA1c ................... 54 Sơ đồ 3.2: Quy trình sản xuất bộ mẫu chuẩn HbA1c ..................................... 75 . . ĐẶT VẤN ĐỀ Theo trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa k (CDC: Centers for Disease Control and Prevention) công bố năm 2011 ở Mỹ: Đái tháo đường (ĐTĐ) chiếm tỉ lệ 8,3% tương đương 25,8 triệu người trong đó chỉ có 18,8 triệu người được phát hiện, có tới 7 triệu người hông được chẩn đoán. Nguy cơ tử vong ở người ĐTĐ cao gấp đôi so với người cùng độ tuổi không mắc bệnh ĐTĐ. Chi phí dịch vụ chăm sóc v điều trị cho người ĐTĐ cao gấp đôi so với người không mắc ĐTĐ. Tổng chi phí cho người bị ĐTĐ tại Mỹ 2007 là 174 tỷ USD, trong đó chi phí y tế trực tiếp là 116 tỷ, gián tiếp là 58 tỷ USD [5]. Trên thế giới mỗi năm phải chi số tiền khổng lồ t 232 tỷ đến 430 tỷ USD cho việc phòng chống v điều trị bệnh đái tháo đường [3]. Ở Việt Nam, theo nghiên cứu năm 2012 của Bệnh viện Nội tiết trung ương cho thấy: tỷ lệ hiện mắc ĐTĐ tr n to n quốc ở người trưởng thành là 5,42%, tỷ lệ đái tháo đường chưa được chẩn đoán trong cộng đồng là 63,6%. Tỷ lệ rối loạn dung nạp glucose toàn quốc 7,3%, rối loạn glucose máu lúc đói toàn quốc 1,9% (năm 2003). Theo ết quả điều tra STEPwise về các yếu tố nguy cơ của bệnh không lây nhiễm do Bộ Y tế thực hiện năm 2015, ở nhóm tuổi t 18 - 69, cho thấy tỷ lệ ĐTĐ to n quốc là 4,1%, tiền ĐTĐ l 3,6% [12]. Để kiểm soát tốt các sai sót trong quá trình thực hiện và trả kết quả xét nghiệm đảm bảo độ tin cậy cho chẩn đoán v điều trị đạt hiệu quả cho người bệnh thì mỗi phòng xét nghiệm cần phải tiến hành nội kiểm tra v đặc biệt là ngoại kiểm tra chất lượng xét nghiệm. Ngoại kiểm tra chất lượng (EQA) không thể thiếu trong việc kiểm soát chất lượng xét nghiệm đặc biệt giai đoạn trong xét nghiệm theo tiêu chuẩn ISO15189 [54], đồng thời EQA như l một công cụ minh chứng cho sự hoàn thiện của hệ thống đánh giá mức chất lượng theo quyết định 2429/BYT ng y 12 tháng 6 năm 2017 [13], kiểm soát chất . . lượng trong phòng xét nghiệm góp phần không nhỏ trong việc giúp cho nhà lâm sàng chẩn đoán v điều trị cho người bệnh một cách có hiệu quả nhất [46]. Ở Việt Nam thủ tướng và Bộ y tế đã ban h nh các thông tư, nghị định, quyết định nhằm tăng cường pháp lý trong quá trình kiểm soát quản lý chất lượng xét nghiệm và tiến tới lộ trình liên thông kết quả xét nghiệm năm 2020 - 2025. Hướng dẫn kiểm soát chất lượng xét nghiệm theo thông tư số 01/2013/TT-BYT [11], ng y 11 tháng 01 năm 2013, Quyết định số 316/QĐTTg [1], ngày 27 tháng 02 năm 2016 thủ tướng chính phủ giao nhiệm vụ cho trung tâm sản xuất các loại mẫu trong ngoại kiểm. Tuy nhi n, để có thể kiểm tra chất lượng xét nghiệm thì cần phải có một mẫu chuẩn đạt tiêu chuẩn hay mẫu được chứng nhận [15]. Các mẫu chuẩn thường dùng trong ngoại kiểm hiện nay ở nước ta đa số được nhập khẩu t thị trường nước ngoài với giá thành rất cao. Hiện tại ở Việt Nam chưa có bất k một bài báo hay công trình n o được công bố về sản xuất mẫu ngoại kiểm HbA1c trong nước. Ngày nay HbA1c được (WHO) khuyến cáo lựa chọn trong chẩn đoán v theo d i điều trị bệnh ―Đái tháo đường‖. Vì HbA1c hông ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống, không phụ thuộc vào thời điểm làm xét nghiệm. Cho nên việc lựa chọn xét nghiệm này là tốt nhất [12],[ 35]. Với thực trạng hiện tại như vậy, việc sản xuất một bộ mẫu HbA1c dùng trong ngoại kiểm tra chất lượng xét nghiệm là điều cần thiết. Vì vậy, tôi tiến hành thực hiện đề t i ―Nghiên cứu quy trình sản xuất thử nghiệm máu toàn phần để ứng dụng trong ngoại kiểm HbA1c‖. . . CÂU HỎI NGHIÊN CỨU Bộ mẫu máu to n phần chứa nồng độ HbA1c sử dụng trong ngoại iểm tra chất lượng xét nghiệm được điều chế tại Trung Tâm Kiểm Chuẩn Chất Lượng Xét Nghiệm Y Học Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, có đạt tính đồng nhất, độ ổn định v đáp ứng được các y u cầu trong ngoại iểm chất lượng xét nghiệm hay hông? MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Mục ti u tổng qu t Nghi n cứu quy trình sản xuất mẫu máu toàn phần chứa HbA1c dùng trong chương trình ngoại iểm tra chất lượng ở quy mô các phòng xét nghiệm. Mục ti u cụ thể 1. Xây dựng được quy trình sản xuất bộ mẫu máu to n phần chứa HbA1c theo phương pháp đông lạnh v đông hô. 2. Đánh giá được tính đồng nhất v độ ổn định của bộ mẫu HbA1c trong máu to n phần lưu trữ qua phương pháp đông lạnh, đông hô theo t ng thời điểm v nhiệt độ ở giai đoạn phòng thí nghiệm. . . CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. ĐẠI CƢƠNG VỀ GLYCATED HEMOGLOBIN (HbA1c) 1.1.1. Kh i niệm HbA1c HbA1c l thuật ngữ dùng để chỉ hemoglobin bị glycosyl hóa. Hồng cầu trong quá trình lưu h nh l m chức năng hô hấp có một tỷ lệ nhỏ hemoglobin n y sẽ gắn ết với glucose máu để tạo n n phân tử HbA1c. Glucose có thể li n ết với hemoglobin trong máu ở bất thời gian n o trong suốt quá trình tồn tại của nó bởi một phản ứng hông cần enzyme [27], quá trình li n ết n yl hông thể đảo ngược v tỉ lệ Hb (Hemoglobin) bị Glycosyl hóa sẽ tăng l n theo lượng đường trong máu. Hình 1.1: Sự hình thành HbA1c trong hồng cầu Ở người lớn, HbA chiếm khoảng 97 - 98%, HbA2 chiếm khoảng 2,5% và HbF khoảng 0,5%. HbA gắn với glucose tại đoạn cuối với amino acid valin của chuỗi beta. Quá trình gắn này gọi là glycosyl hóa (glycosylate) và hemoglobin bị glycosyl hóa gọi là HbA1. Mặc dù HbA1 chiếm chủ yếu trong số hemoglobin gắn với glucose, quá trình glycosyl hóa có thể xảy ra tại các vị trí khác trong chuỗi globin. Quá trình glycosyl hóa hemoglobin xảy ra khi hồng cầu tiếp xúc với glucose huyết tương. . . Hình 1.2: Phản ứng tạo thành HbA1c Hemoglobin và glucose có thể tạo cầu nối ban đầu lỏng lẻo nhưng sau đó bền vững, rất hó tách được hemoglobin v glucose. Đối với HbA1, phần cầu nối lỏng lẻo thường chiếm 10% tổng số cầu nối HbA1-glucose. Sự hình thành HbA1 xảy ra rất chậm trong suốt đời sống hồng cầu (120 ngày), số lượng HbA bị glycosyl hóa phụ thuộc vào nồng độ glucose và thời gian tiếp xúc với glucose. HbA1 gồm 3 loại: A1a, A1b, v A1c, trong đó HbA1c chiếm 60 - 70% lượng HbA1. HbA1 chiếm đa số hemoglobin bị glycosyl hoá ở điều kiện bình thường n n HbA1c đại diện cho hemoglobin bị glycosyl hóa. Loại huyết sắc tố glycosyl hóa (HbA1c) thường chiếm 4 - 6% tổng số huyết sắc tố. Hemoglobin bị glycosyl hóa có cầu nối bền vững tăng dần khi nồng độ glucose máu tăng ổn định, cầu nối này bắt đầu tăng hoảng 2 - 3 tuần (thay đổi trong 1 - 4 tuần). Thế nên, HbA1c phản ánh nồng độ glucose máu trung bình trong 2 - 3 tháng trước đó [10], [42]. . . 1.1.2. Tính chất của HbA1c HbA1c ổn định cao trước kiểm nghiệm (1tuần ở 4°C) trong khi quá trình thủy phân glucose (glycolysis) tiêu thụ glucose trong hai giờ đầu tiên bảo quản trong fluoride sau hi máu được thu thập. Gần đây nhất, nhóm DETECT-2 đã phân tích dữ liệu máu t 47.364 người tại 12 quốc gia và báo cáo một ngưỡng HbA1c là 6,3% (45 mmol/mol) l ngưỡng cho bệnh võng mạc (một biến chứng đặc trưng của bệnh đái tháo đường), và qua một phân tích hoạt động đã chỉ ra một mức tối ưu l HbA1c 6,5% (48 mmol/mol), Diabetes Care 2011 [53]. Cần phải nhấn mạnh rằng HbA1c không phải là một sự thay thế cho glucose, nhưng nó l một yếu tố sàng lọc cho các biến chứng vi mạch. Dựa v o cơ sở trên, ADA hiện tại khuyến hích HbA1c ≥ 6,5% (48 mmol/mol) thay thế cho glucose huyết làm nền tảng trong chẩn đoán. Sau hi phân tích chi tiết hơn, WHO ủng hộ quan điểm này cho tiêu chuẩn chẩn đoán (World Health Organisation 2011) [43]. Cả hai tổ chức này tham khảo tầm quan trọng của việc đo HbA1c ở bệnh nhân có biểu hiện li n quan đến số lượng hồng cầu bất thường, trong đó bao gồm suy thận cũng như sự thiếu máu và tan máu. Chứng nhận bởi những xét nghiệm lặp lại nên dùng cùng một phương pháp (ví dụ: HbA1c không nên dùng lần thứ hai ở những bệnh nhân hông được chẩn đoán bằng xét nghiệm glucose ban đầu). HbA1c không được khuyến cáo cho tiểu đường trong thai k . Tại Anh, tuyên bố của WHO đã ngay lập tức được ch o đón bởi Hiệp hội đái tháo đường Vương quốc Anh (Diabetes UK) v được xác nhận bởi một số chuy n gia, nhưng hông phải tất cả họ điều công nhận. Bộ Y tế Anh thiết lập đề nghị kết hợp HbA1c vào tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường hiện tại. . . HbA1c bây giờ được chấp nhận là một xét nghiệm chẩn đoán đái tháo đường. Người ta sẽ tiếp tục thảo luận về các điểm cắt tối ưu nhất, nhưng dường như điều hông thay đổi là 6,5% (48 mmol/mol). HbA1c 5,7-6,5% (39-48 mmol/mol) đã được đề xuất bởi ADA để biểu thị khoảng giữa tăng đường huyết (Diabetes Care, 2011), [53] v WHO đã đề nghị những người có HbA1c giữa 6,0-6,5% (42-48 mmol/mol) n n được xem xét can thiệp vào phòng chống đái tháo đường (World Health Organisation, 2011), [43]. 1.1.3. Vai trò của HbA1c - HbA1c có thể được sử dụng để chẩn đoán đái tháo đường, phát hiện nguy cơ, theo d i hiệu quả điều trị v giúp ngăn ng a biến chứng của bệnh đái tháo đường. Ở bệnh nhân đái tháo đường nồng độ HbA1c khoảng 5 - 7% cho biết bệnh nhân đã được ổn định glucose máu tốt trong 2 - 3 tháng trước. - Xét nghiệm HbA1c là nền tảng đánh giá tình trạng sức khỏe. Giá trị HbA1c ≥ 6,5% (48 mmol/mol) cho phép chẩn đoán bệnh đái tháo đường, trong khi giá trị này nằm trong khoảng 42 - 47 mmol/mol (6,1% - 6,5%) nghĩa l có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường. Bệnh nhân đái tháo đường n n đo HbA1c ít nhất 1 lần mỗi năm. Những người bệnh có chỉ số đường huyết thất thường hoặc có đường huyết ban đầu cao nên xét nghiệm HbA1c thường xuyên để đánh giá hiệu quả kiểm soát đường huyết và có những điều chỉnh kịp thời để phòng ng a biến chứng. 1.1.4. Tƣơng quan giữa trị số HbA1c và glucose m u trung bình ADA đang huyến khích sử dụng một thuật ngữ mới trong chẩn đoán v điều trị bệnh đái tháo đường, đó l đường huyết trung bình ước tính viết tắt là eAG (estimated average glucose). Xét nghiệm HbA1c sẽ quyết định sự thay đổi điều trị, quyết định đường huyết cho đối tượng xét nghiệm có được kiểm . . soát tốt hay hông vì nó tương quan với tỉ lệ biến chứng mạn tính m tương lai có thể mắc phải. Kết quả chuyển đổi ở bảng dưới đây được tính theo công thức: 28,7 x HbA1c – 46,7 = eAG Công thức n y được công bố công khai bởi (the A1C-Derived Average Glucose study: ADAG)- trên Diabetes Care (2008). HbA1c Đường huyết trung bình Hình 1.3: Tƣơng quan giữa chỉ số HbA1c và glucose m u trung bình [52] 1.1.5. C c yếu tố ảnh hƣởng đến chỉ số HbA1c - Sự thay đổi của quá trình glycosyl hóa do chu chuyển hồng cầu, do gen ảnh hưởng đến quá trình glycosylate hóa, hoặc glucose huyết tăng bất thường. - Các yếu tố li n quan đến huyết sắc tố. - Thai k : Thai k ảnh hưởng đến HbA1c, nồng độ HbA1c thường thấp hơn phụ nữ không có thai do pha loãng máu chu chuyển tế b o gia tăng. Tuy nhiên vào quí 3 của thai k HbA1c có thể gia tăng do thiếu sắt. . . - Thiếu máu: Thiếu máu tán huyết, mất máu cấp thiếu máu thiếu sắt có thể làm giảm HbA1c  xuất hiện hồng cầu non v reticulocyte chưa đủ thời gian để glycosylate hóa. - Bệnh nhân bị cắt lách có HbA1c tăng do đời sống hồng cầu kéo dài. - Bệnh huyết sắc tố: Bệnh HbF có thể l m tăng trị số HbA1c. HbC và HbS có thể làm giảm trị số HbA1c, điều này tùy thuộc phương pháp đo HbA1c. Các phương pháp đo miễn dịch có thể khắc phục tình trạng này. - Suy chức năng thận: Do sự hiện hiệu của Carbamylated Hb, HbA1c có thể thấp do đời sống hồng cầu ngắn lại - Các nguyên nhân khác: dùng erythropoietin tái tổ hợp, môi trường tăng urea máu, truyền máu. - Các thuốc gây tán huyết có thể làm mức HbA1c hạ thấp: Dapsone, Rabavirin, Sulfonamide. - Các thuốc thay đổi cấu trúc Hb: Hydroxyurea thay đổi HbA thành HbF, dùng thuốc phiện kéo dài có thể l m tăng HbA1c. Ngoài ra có những chênh lệch nhỏ chỉ số HbA1c giữa các phương pháp xét nghiệm khác nhau. 1.1.6. Kh i lƣợt về bệnh đ i th o đƣờng ĐTĐ l do sự thiếu hụt về tác động của insulin ở các tổ chức đích. Sự thiếu hụt đó l do tiết insulin hông đầy đủ và/hoặc giảm đáp ứng của tổ chức đối với insulin, ở một hoặc nhiều hâu trong tác động của nó. Rối loạn quá trình tiết insulin và thiếu hụt về tác động của nó thường xảy ra trên một bệnh nhân v thường hó xác định nguyên nhân nào xảy ra trước gây nên tình trạng tăng đường huyết [10]. Những triệu chứng gây nên tình trạng tăng đường huyết bao gồm đái nhiều, uống nhiều, sụt cân, đôi hi ăn nhiều, mờ mắt, rối loạn về sự phát triển và sức chống đỡ đối với nhiễm khuẩn gây nên nhiều biến chứng (Hình 1.3). . 0. Hình 1.4: Biến chứng của bệnh đ i th o đƣờng. Năm 2000, theo WHO to n thế giới có ít nhất khoảng 171 triệu người bị bệnh ĐTĐ tỷ lệ n y tăng rất nhanh, dự đoán tới năm 2030 con số n y tăng gấp đôi ( hoảng trên 349 triệu người trên toàn cầu). Bệnh ĐTĐ xảy ra khắp các châu lục, thường gặp nhất l ĐTĐ týp 2, đặc biệt ở các nước phát triển. Tuy nhiên tỷ lệ bệnh tăng nhanh nhất l các nước thuộc Châu Phi và Châu Á. Năm 2005 ở Mỹ đã có hoảng 20,8 triệu người bị bệnh ĐTĐ. Theo Hiệp Hội Đái Tháo Đường Hoa K (ADA), có khoảng 6,2 triệu người hông được chẩn đoán v hoảng 41 triệu người trong nhóm tiền ĐTĐ [3], [12], [23]. Ở Việt Nam, theo tài liệu nghiên cứu thống kê của ba nhóm tác giả nghiên cứu trên ba vùng khác nhau của đất nước v o đầu những năm 90 thế kỷ trước cho thấy: Ở Hà Nội tỷ lệ ĐTĐ t 15 tuổi trở lên là 1,1%, nội thành 1,44% ngoại thành 0,63%, tỷ lệ giảm dung nạp glucose là 1,6% Lê Huy Liệu năm (1991). Ở Thành Phố Hồ Chí Minh theo Mai Thế Trạch năm (1993): Tỷ lệ mắc bệnh ĐTĐ ở Thành phố Hồ Chí Minh ở người t 15 tuổi: ở nội thành .