Tài liệu Nghiên cứu đặc điểm giải phẫu bệnh các tổn thương dạng sàng của tuyến tiền liệt

. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  BÙI THỊ THANH TÂM NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỔN THƯƠNG DẠNG SÀNG CỦA TUYẾN TIỀN LIỆT LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ CHUYÊN NGÀNH Y HỌC HÌNH THÁI (GIẢI PHẪU BỆNH) MÃ SỐ: 60 72 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGÔ QUỐC ĐẠT TP. HỒ CHÍ MINH 07/2017 . . MỤC LỤC Trang TRANG BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ VIỆT-ANH DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................................ 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................... 3 1.1. Phân vùng giải phẫu học TTL ......................................................................... 3 1.2. Mô học TTL theo vùng giải phẫu ................................................................... 3 1.3. Các phƣơng tiện hỗ trợ chẩn đoán bệnh lý TTL ............................................. 5 1.3.1. Nồng độ PSA huyết thanh ..................................................................... 5 1.3.2. Các dấu ấn sinh học mới........................................................................ 6 1.3.3. Hóa mô miễn dịch trong chẩn đoán bệnh lý TTL ................................. 7 1.4. Các tổn thƣơng dạng sàng TTL..................................................................... 10 1.4.1. Các tổn thƣơng dạng sàng nguyên phát tại TTL ................................. 10 1.4.2. Các tổn thƣơng dạng sàng có nguồn gốc ung thƣ di căn đến TTL...... 16 . . Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................... 22 2.1. Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................... 22 2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh .......................................................................... 22 2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ............................................................................... 22 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................... 22 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ............................................................................. 22 2.2.2. Mẫu nghiên cứu ................................................................................... 22 2.2.3. Cách tiến hành nghiên cứu .................................................................. 23 2.3. Phƣơng pháp đánh giá kết quả ...................................................................... 23 2.3.1. Đánh giá các đặc điểm chung của bệnh nhân ...................................... 23 2.3.1. Đặc điểm GPB các tổn thƣơng dạng sàng của TTL ............................ 24 2.3.1. Khảo sát mối tƣơng quan ..................................................................... 30 2.4. Xử lý số liệu .................................................................................................. 31 2.5. Y đức trong nghiên cứu khoa học ................................................................. 31 2.6. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ................................................................. 31 2.6.1. Địa điểm nghiên cứu............................................................................ 31 2.6.2. Thời gian nghiên cứu ........................................................................... 31 Chƣơng 3: KẾT QUẢ .......................................................................................... 32 3.1. Một số đặc điểm chung của các TTDS lành tính và tiền UT-UT ................. 32 . . 3.1. 1. Tuổi của bệnh nhân............................................................................. 32 3.1.2. Nồng độ PSA huyết thanh ................................................................... 33 3.1.3. Tỉ lệ phần trăm số lõi sinh thiết và số tuyến có TTDS ....................... 34 3.2. Đặc điểm GPB các TTDS của TTL .............................................................. 35 3.2.1. Phân nhóm TTDS theo hình thái mô bệnh học ................................... 35 3.2.2. Cấu trúc tổn thƣơng dạng sàng ở 6 nhóm mô bệnh học ...................... 38 3.2.3. Hình thái tế bào của TTDS .................................................................. 48 3.2.4. Đặc điểm mô đệm trong các nhóm mô bệnh học TTDS ..................... 52 3.2.5. Đặc trƣng mô học và tình trạng xâm lấn của TTDS carcinôm............ 54 3.2.6. Đặc điểm mô bệnh học phối hợp trong các TTDS .............................. 57 Chƣơng 4: BÀN LUẬN ....................................................................................... 59 4.1. Một số đặc điểm chung của các TTDS lành tính và tiền UT-UT ................. 59 4.1. 1. Tuổi của bệnh nhân............................................................................. 59 4.1.2. Nồng độ PSA huyết thanh ................................................................... 60 4.1.3. Tỉ lệ phần trăm số lõi sinh thiết và số tuyến có TTDS ....................... 62 4.2. Đặc điểm GPB các TTDS của TTL .............................................................. 64 4.2.1. Phân nhóm TTDS theo hình thái mô bệnh học ................................... 64 4.2.2. Cấu trúc tổn thƣơng dạng sàng ở 6 nhóm mô bệnh học ...................... 69 4.2.3. Hình thái tế bào của TTDS .................................................................. 76 4.2.4. Đặc điểm mô đệm trong các nhóm mô bệnh học TTDS ..................... 81 . . 4.2.5. Đặc trƣng mô học và tình trạng xâm lấn của TTDS carcinôm............ 83 4.2.6. Đặc điểm mô bệnh học phối hợp trong các TTDS .............................. 85 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 88 KIẾN NGHỊ ......................................................................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... I PHIẾU THU THẬP DỮ LIỆU ........................................................................... XII DANH SÁCH BỆNH NHÂN .......................................................................... XVII Phụ lục hình.................................................................................................... XXXI Phụ lục bảng ............................................................................................... XXXVII . . LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong công trình này là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Người viết Bùi Thị Thanh Tâm . . ĐẶT VẤN ĐỀ . . Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU . . Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . . Chƣơng 3: KẾT QUẢ . . Chƣơng 4: BÀN LUẬN . . KẾT LUẬN . . KIẾN NGHỊ . . TÀI LIỆU THAM KHẢO . . PHỤ LỤC . . BẢNG ĐỐI CHIẾU THUẬT NGỮ VIỆT – ANH Carcinôm tế bào đáy Basal cell carcinoma (BCC) Carcinôm nang tuyến Acinar adenocarcinoma Carcinôm trong ống tuyến tiền liệt Intraductal carcinoma prostate (IDC-P) Cắt TTL qua niệu đạo Transurethral resection of the prostate (TURP) Cấu trúc dạng sàng Cribriform architecture Cấu trúc giả sàng Pseudocribriform architecture Chất nhầy xanh nhạt Blue-tinged mucinous secretions Chuyển sản sợi nhầy Collagenous micronodules Dạng sàng đặc Dense cribriform Dạng sàng thưa Loose cribriform Hội niệu khoa Hoa Kỳ Hội phòng chống ung thư Hoa Kỳ Hội giải phẫu bệnh niệu khoa quốc tế American Urological Association (AUA) American Joint Committee on Cancer (AJCC) International Society of Urology Pathology (ISUP) Khoảng sáng quanh nang tuyến Periacinar halo Lồi tinh Colliculus seminalis; Verumontanum Mật độ PSA Prostatic specific antigen density Ổ nhớp Cloaca Ống cận trung thận Mesonephric duct Ống dẫn tinh Vas deferens Ống phóng tinh Ejaculatory ducts Sinh thiết 6 mẫu Sextant biopsy Siêu âm qua ngã trực tràng Transrectal Ultrasonography (TRUS) Sinh thiết ngã trực tràng Transrectal biopsy . . Sinh thiết ngã đáy chậu Transperineal biopsy Tân sinh trong thượng mô tuyến tiền High grade prostate intraepithelial liệt độ cao neoplasia (HGPIN) Tân sinh mạch máu trong u Tumour neovascularity Tăng sản tế bào đáy Basal cell hyperplasia (BCH) Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt Benign prostate hyperplasia (BPH) Tăng sinh tế bào sáng dạng sàng Clear cell cribriform hyperplasia (CCH) Tế bào mầm trung mô Mesenchymal stem cells Trung hòa (ái toan và ái kiềm) Amphophilic Trung thận Mesonephros Túi tinh Vesicula seminalis Tổn thương dạng sàng không điển hình Atypical cribriform lesion . . DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BN Bệnh nhân BCH Tăng sinh tế bào đáy dạng sàng CC Tăng sinh tế bào sáng dạng sàng GPB Giải phẫu bệnh CS Cộng sự H&E Hematoxylin Eosin HGPIN Tân sinh trong thượng mô tuyến tiền liệt độ cao HMMD Hóa mô miễn dịch IDC Carcinôm trong ống tuyến tiền liệt MSGPB Mã số Giải phẫu bệnh NC Nghiên cứu ST Sinh thiết TB Tế bào TSLT Tăng sinh lành tính TTL Tuyến tiền liệt TTDS Tổn thương dạng sàng UT TTL Ung thư tuyến tiền liệt . . DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Xuất độ các bệnh lý ở 3 vùng TTL ..................................................... 3 Bảng 1.2. Sự khác biệt mô học theo vùng giải phẫu TTL ................................... 4 Bảng 1.3.Các cấu trúc lân cận TTL và các chẩn đoán nhầm lẫn ......................... 5 Bảng 1.4. Các dấu ấn sinh học mới trong bệnh lý TTL....................................... 7 Bảng 1.5. Các dấu ấn HMMD thường sử dụng trong chẩn đoán UT TTL ......... 8 Bảng 1.6. Phân nhóm tiên lượng theo ISUP 2014 ............................................. 14 Bảng 1.7. Sự khác biệt UT TTL giữa dân số Nhật Bản và Mỹ ......................... 15 Bảng 1.8. So sánh các tổn thương dạng sàng và giả sàng TTL ......................... 18 Bảng 3.1. Phân bố hình thái sàng ở các 6 nhóm TTDS ..................................... 38 Bảng 3.2. So sánh hình thái sàng giữa HGPIN, IDC và carcinôm .................... 40 Bảng 3.3. Đặc điểm về kích thước sàng giữa 6 nhóm TTDS ............................ 40 Bảng 3.4. Mối liên quan giữa điểm Gleason và TTDS bị tách rời .................... 42 Bảng 3.5. Mối liên quan giữa điểm Gleason và khoảng sáng quanh TTDS ..... 43 Bảng 3.6. Đặc điểm bờ trong 6 nhóm TTDS ..................................................... 44 Bảng 3.7. Phân bố các loại chất tiết trong lòng TTDS ...................................... 46 Bảng 3.8. Hình dạng và kích thước nhân phân bố trong 6 nhóm TTDS ........... 50 Bảng 3.9. Đặc điểm hạt nhân nhân phân bố trong 6 nhóm TTDS .................... 50 Bảng 3.10. Đặc điểm bào tương trong 6 nhóm TTDS....................................... 51 Bảng 3.11. Liên quan giữa điểm Gleason và mạch máu dạng cuộn mạch ........ 52 Bảng 3.12. Mô đệm viêm phân bố ở các nhóm TTDS ...................................... 53 . . Bảng 3.13. Đặc điểm mô học đặc hiệu của carcinôm tuyến TTL ..................... 54 Bảng 3.14. Đặc điểm mô bệnh học phối hợp trong các TTDS .......................... 57 Bảng 3.15 Tương quan giữa điểm Gleason và các nhóm TTDS ....................... 58 Bảng 3.16. Mối liên quan giữa carcinôm kèm IDC với xâm lấn....................... 58 Bảng 4.1. So sánh tuổi trung bình mắc UT TTL với các NC khác ................... 59 Bảng 4.2. So sánh nồng độ PSA huyết thanh với các NC khác ........................ 60 Bảng 4.3. So sánh nồng độ PSA trung vị UT TTL với các NC khác ................ 61 Bảng 4.4. Số lõi sinh thiết có tổn thương. ......................................................... 63 Bảng 4.5. Các tổn thương bị chẩn đoán nhầm với HGPIN ............................... 66 Bảng 4.6. So sánh tần suất HGPIN với các NC khác ........................................ 67 Bảng 4.7. So sánh tần suất IDC với các NC khác ............................................. 68 Bảng 4.8. So sánh phân bố điểm Gleason với các NC khác .............................. 68 Bảng 4.9. So sánh hình thái sàng ở UT TTL với các tác giả khác .................... 69 Bảng 4.10. Phân độ khoảng sáng xung quanh tổn thương theo Varma ............ 72 Bảng 4.11. So sánh tỉ lệ chất tiết trong lòng tuyến UT với NC khác ................ 75 Bảng 4.12. So sánh tỉ lệ hoại tử bã khô trong IDC với các NC khác ................ 76 Bảng 4.13. So sánh tỉ lệ nhân nhóm 3 trong IDC với các NC khác .................. 78 Bảng 4.14. So sánh tỉ lệ xâm lấn thần kinh với các NC khác ............................ 83 .