Tài liệu Nghiên cứu bào chế viên phóng thích kéo dài chứa metoprolol 50 mg và amlodipin 5 mg

. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ LINH TUYỀN NGHIÊN CỨU BÀO CHẾ VIÊN PHÓNG THÍCH KÉO DÀI CHỨA METOPROLOL 50 MG VÀ AMLODIPIN 5 MG LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƢỢC HỌC TP. HỒ CHÍ MINH – Năm 2018 Thông tin kết quả nghiên cứu . . BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ LINH TUYỀN NGHIÊN CỨU BÀO CHẾ VIÊN PHÓNG THÍCH KÉO DÀI CHỨA METOPROLOL 50 MG VÀ AMLODIPIN 5 MG Ngành: Công nghệ dược phẩm và bào chế Mã số : 62720402 LUẬN ÁN TIẾN SĨ DƢỢC HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN ĐỨC TUẤN GS.TS. LÊ QUAN NGHIỆM TP. HỒ CHÍ MINH – Năm 2018 Thông tin kết quả nghiên cứu . . i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả trong luận án này là hoàn toàn trung thực và chưa được báo cáo trong bất kỳ đề tài nghiên cứu nào khác. Nguyễn Thị Linh Tuyền Thông tin kết quả nghiên cứu . . ii MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT iv DANH MỤC THUẬT NGỮ ANH - VIỆT v DANH MỤC CÁC BẢNG vi DANH MỤC CÁC HÌNH xii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ xiv ĐẶT VẤN ĐỀ 1 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3 1.1. Tổng quan metoprolol succinat và amlodipin besilat 3 1.2. Hệ trị liệu phóng thích kéo dài 12 1.3. Phương pháp tối ưu hóa trong xây dựng công thức và quy trình 18 1.4. Sinh khả dụng và tương đương sinh học của dạng thuốc phóng thích kéo dài 20 1.5. Một số nghiên cứu về metoprolol succinat, amlodipin besilat 26 Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 31 2.1. Nguyên liệu, hóa chất, dung môi, thiết bị 31 2.2. Phương pháp nghiên cứu 33 Chƣơng 3. KẾT QUẢ 58 3.1. Nghiên cứu bào chế viên hai lớp chứa metoprolol 50 mg phóng thích kéo dài và amlodipin 5 mg phóng thích nhanh 58 3.2. Nghiên cứu nâng cấp và xác định quy trình bào chế quy mô 10.000 viên/lô 75 3.3. Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở và nghiên cứu độ ổn định viên phóng thích kéo dài MET-AMLO 86 3.4. Đánh giá tương đương độ hòa tan, xác định sinh khả dụng và tương đương sinh học của viên phóng thích kéo dài MET-AMLO so với viên đối chiếu SELOMAXTM 50/5 Thông tin kết quả nghiên cứu 90 . . iii Chƣơng 4. BÀN LUẬN 123 4.1. Nghiên cứu bào chế viên hai lớp chứa metoprolol 50 mg phóng thích kéo dài và amlodipin 5 mg phóng thích nhanh 123 4.2. Nghiên cứu nâng cấp và xác định quy trình bào chế quy mô 10.000 viên/lô 130 4.3. Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở và nghiên cứu độ ổn định viên phóng thích kéo dài MET-AMLO 132 4.4. Đánh giá tương đương độ hòa tan, xác định sinh khả dụng và đánh giá tương đương sinh học viên phóng thích kéo dài MET-AMLO so với viên đối chiếu SELOMAXTM 50/5 133 KẾT LUẬN 139 KIẾN NGHỊ 141 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Thông tin kết quả nghiên cứu . . iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu/từ viết tắt Từ nguyên AS Chất phân tích AUC Area under the curve BYT Bộ Y tế CT Công thức CV Coefficient of variation DD Dung dịch EMA European Medicines Agency European Society of Hypertesion and European ESH - ESC Society of Cardiology FDA Food and Drug Administration GPHC Giải phóng hoạt chất HPLC High Performance Liquid Chromatography HPMC Hydroxylpropyl methyl cellulose IS Chuẩn nội Viên nén 2 lớp chứa metoprolol succinat phóng thích MET-AMLO kéo dài và amlodipin besilat phóng thích nhanh NTN Người tình nguyện PDA Photodiode Array PTKD Phóng thích kéo dài RSD Relative Standard Deviation S/N Tỷ số tín hiệu/nhiễu SD Standard Deviation TB Trung bình TKHH Tinh khiết hóa học USP United States Pharmacopeia WHO World Health Organization Thông tin kết quả nghiên cứu . . v DANH MỤC THUẬT NGỮ ANH - VIỆT Ký hiệu/từ viết tắt Nghĩa tiếng việt ACEI Thuốc ức chế men chuyển ARB Thuốc chẹn thụ thể angiotensin AUC Diện tích dưới đường cong BMI Chỉ số cơ thể Cmax Nồng độ tối đa của thuốc trong huyết tương CCB Thuốc chẹn kênh calci CI Khoảng tin cậy CHEP Chương trình giáo dục về bệnh tăng huyết áp Canada CPMP Ủy ban độc quyền Dược phẩm CV Hệ số phân tán EMA Cơ quan quản lý thuốc Châu Âu Hiệp hội Tăng huyết áp Châu Âu - Hiệp hội Tim mạch ESH - ESC Châu Âu FDA Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm HPLC Sắc ký lỏng hiệu năng cao Ke Hằng số tốc độ thải trừ PDA Dãy diod quang RSD Độ lệch chuẩn tương đối SD Độ lệch chuẩn t1/2 Thời gian cần thiết để một nửa lượng thuốc thải trừ Tmax Thời gian thuốc đạt nồng độ tối đa trong huyết tương USP Dược điển Mỹ VSH/VNHA Phân hội tăng huyết áp/Hội tim mạch Việt Nam WHO Tổ chức Y tế thế giới Thông tin kết quả nghiên cứu . . vi DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Phối hợp thuốc tăng huyết áp khi có tình huống lâm sàng đi kèm của VSH/VNHA ....................................................................................................................9 Bảng 1.2. Một vài chế phẩm PTKD chứa metoprolol succinat và amlodipin besilat ..11 Bảng 2.1. Nguyên liệu, hóa chất, dung môi dùng cho bào chế và kiểm nghiệm .........31 Bảng 2.2. Chất chuẩn đối chiếu, thuốc đối chiếu .........................................................32 Bảng 2.3. Các mẫu huyết tương trắng ..........................................................................32 Bảng 2.4. Danh sách nơi thực hiện đề tài.....................................................................32 Bảng 2.5. Danh sách các phần mềm chuyên dụng .......................................................32 Bảng 2.6. Các trang thiết bị dùng trong sản xuất và kiểm nghiệm ..............................33 Bảng 2.7. Chuẩn bị giai mẫu hỗn hợp chuẩn ...............................................................36 Bảng 2.8. Các điều kiện thử độ hòa tan .......................................................................38 Bảng 2.9. Thành phần công thức lớp amlodipin besilat...............................................40 Bảng 2.10. Thiết kế khảo sát loại và lượng tá dược siêu rã .........................................40 Bảng 2.11. Thành phần công thức metoprolol succinat cho 1 viên .............................41 Bảng 2.12. Thiết kế thành phần cốm metoprolol succinat PTKD sử dụng riêng lẻ polyme ..........................................................................................................................41 Bảng 2.13. Thiết kế thành phần lớp metoprolol succinat PTKD có kết hợp các polyme ......................................................................................................................................42 Bảng 2.14. Thành phần công thức viên phóng thích kéo dài MET-AMLO ................42 Bảng 2.15. Thiết kế mô hình thực nghiệm với phần mềm Design Expert 6.0 .............45 Bảng 2.16. Khảo sát các giai đoạn bào chế ở quy mô 10.000 viên/lô .........................46 Bảng 2.17. Quy định phần trăm hoạt chất giải phóng tại các thời điểm ......................48 Bảng 2.18. Điều kiện bảo quản và thời gian lấy mẫu ..................................................49 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính tương thích hệ thống trên hỗn hợp chuẩn (n = 6) .....59 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính tương thích hệ thống trên mẫu thử (n = 6)................59 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát mối tương quan giữa nồng độ và diện tích đỉnh ..............61 Bảng 3.4. Kết quả xử lý thống kê .................................................................................61 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát độ chính xác .....................................................................62 Thông tin kết quả nghiên cứu . . vii Bảng 3.6. Kết quả khảo sát độ đúng (metoprolol succinat, amlodipin besilat) ...........62 Bảng 3.7. Kết quả kiểm tra tính tương thích hệ thống trên mẫu thử trong môi trường hòa tan (n = 6) ...............................................................................................................63 Bảng 3.8. Kết quả khảo sát mối tương quan giữa nồng độ và diện tích đỉnh trong môi trường hòa tan ...............................................................................................................65 Bảng 3.9. Kết quả xử lý thống kê tính tuyến tính metoprolol succinat trong môi trường hòa tan ...............................................................................................................66 Bảng 3.10. Kết quả xử lý thống kê tính tuyến tính amlodipin besilat trong môi trường hòa tan ...........................................................................................................................66 Bảng 3.11. Kết quả khảo sát độ chính xác phương pháp với metoprolol succinat trong môi trường pH 1,2; pH 4,5; pH 6,8 ..............................................................................67 Bảng 3.12. Kết quả khảo sát độ chính xác phương pháp với amlodipin besilat trong môi trường pH 1,2; pH 4,5; pH 6,8 ..............................................................................67 Bảng 3.13. Kết quả khảo sát độ đúng phương pháp với metoprolol succinat và amlodipin besilat trong môi trường pH 1,2, pH 4,5, pH 6,8 .......................................68 Bảng 3.14. Kết quả khảo sát độ ổn định dung dịch metoprolol succinat (n = 6) .........68 Bảng 3.15. Thông tin, hình thức cảm quan và độ đồng đều khối lượng của viên SelomaxTM 50/5 .............................................................................................................69 Bảng 3.16. Phần trăm metoprolol succinat được giải phóng của viên SelomaxTM 50/5 ......................................................................................................................................69 Bảng 3.17. Phần trăm amlodipin besilat được giải phóng của viên SelomaxTM 50/5..69 Bảng 3.18. Phần trăm amlodipin besilat được giải phóng của công thức A1 - A4......70 Bảng 3.19. Phần trăm metoprolol succinat được giải phóng của công thức CT1 CT10 .............................................................................................................................71 Bảng 3.20. Phần trăm metoprolol succinat được giải phóng của công thức CT11 CT18 .............................................................................................................................72 Bảng 3.21. Phần trăm metoprolol succinat được giải phóng theo 18 công thức .........72 Bảng 3.22. Mô hình dự đoán bởi phần mềm BCPharSoft OPT dựa vào giá trị R2 .....73 Bảng 3.23. Công thức tối ưu dự đoán bởi phần mềm BCPharSoft OPT .....................73 Thông tin kết quả nghiên cứu . . viii Bảng 3.24. Phần trăm metoprolol succinat giải phóng của công thức tối ưu so với công thức dự đoán.........................................................................................................73 Bảng 3.25. Độ hòa tan viên PTKD MET-AMLO (n = 6) ............................................75 Bảng 3.26. Công thức viên PTKD MET-AMLO ở quy mô 10000 viên/lô .................75 Bảng 3.27. Độ phân tán hàm lượng phần trăm metoprolol succinat lô 1 ở quy mô 10000 viên/lô ................................................................................................................76 Bảng 3.28. Độ phân tán hàm lượng phần trăm metoprolol succinat 3 lô ở quy mô 10000 viên/lô ................................................................................................................76 Bảng 3.29. Độ phân tán hàm lượng phần trăm amlodipin besilat lô 1 ở quy mô 10000 viên/lô ...........................................................................................................................77 Bảng 3.30. Độ phân tán hàm lượng phần trăm amlodipin besilat lô 3 ở quy mô 10000 viên/lô ...........................................................................................................................77 Bảng 3.31. Kết quả độ trơn chảy và tỷ trọng biểu kiến của cốm metoprolol succinat, hỗn hợp amlodipin besilat ở quy mô 10000 viên/lô .....................................................79 Bảng 3.32. Kết quả độ cứng của viên trong quá trình dập viên ...................................79 Bảng 3.33. Kết quả độ mài mòn của viên trong quá trình dập viên .............................80 Bảng 3.34. Kết quả khảo sát biểu đồ Shewhart R ........................................................83 Bảng 3.35. Kết quả khảo sát biểu đồ Shewhart X ......................................................84 Bảng 3.36. Kết quả kiểm nghiệm độ đồng đều khối lượng .........................................86 Bảng 3.37. Kết quả kiểm nghiệm độ đồng đều hàm lượng ..........................................86 Bảng 3.38. Độ hòa tan viên PTKD MET-AMLO (n = 6) ............................................87 Bảng 3.39. Kết quả kiểm nghiệm chỉ tiêu định lượng .................................................87 Bảng 3.40. Tiêu chuẩn cơ sở và kết quả kiểm nghiệm viên PTKD MET-AMLO ......88 Bảng 3.41. Hình thức cảm quan của viên trong điều kiện dài hạn ..............................88 Bảng 3.42. Kết quả thử độ hòa tan metoprolol succinat theo thời gian ở điều kiện dài hạn (n = 12) ...................................................................................................................89 Bảng 3.43. Kết quả thử độ hòa tan amlodipin besilat theo thời gian ở điều kiện dài hạn (n = 12) ..................................................................................................................89 Bảng 3.44. Sự biến đổi hàm lượng metoprolol succinat và amlodipin besilat trong điều kiện dài hạn ...........................................................................................................90 Thông tin kết quả nghiên cứu . . ix Bảng 3.45. Phần trăm giải phóng metoprolol succinat trong 3 môi trường .................91 Bảng 3.46. Độ hòa tan amlodipin besilat của viên nghiên cứu và viên đối chiếu trong 3 môi trường .................................................................................................................92 Bảng 3.47. Hệ số tương đồng f2 của viên nghiên cứu và viên đối chiếu trong các môi trường ............................................................................................................................92 Bảng 3.48. Hệ số tương đồng f2 của viên nghiên cứu và viên đối chiếu trong các cặp môi trường ....................................................................................................................92 Bảng 3.49. Hệ số tương quan các mô hình động học giải phóng metoprolol succinat của viên nghiên cứu và viên đối chiếu trong 3 môi trường ..........................................93 Bảng 3.50. Kết quả kiểm tra tính phù hợp của hệ thống ..............................................94 Bảng 3.51. Kết quả khảo sát tính đặc hiệu ...................................................................94 Bảng 3.52. Mối tương quan giữa nồng độ và tỷ số diện tích đỉnh ...............................96 Bảng 3.53. Hiệu suất chiết của amlodipin, metoprolol và hydroclorothiazid (n = 3) ..97 Bảng 3.54. Kết quả khảo sát độ đúng và độ chính xác trong ngày (n = 6) ..................98 Bảng 3.55. Kết quả khảo sát độ đúng và độ chính xác giữa các ngày (amlodipin, n = 6) ...................................................................................................................................99 Bảng 3.56. Kết quả khảo sát độ đúng và độ chính xác giữa các ngày (metoprolol, n = 6) .................................................................................................................................100 Bảng 3.57. Kết quả khảo sát độ nhiễm chéo (n = 6) ..................................................101 Bảng 3.58. Kết quả khảo sát ảnh hưởng của nền mẫu (n = 6) ...................................101 Bảng 3.59. Độ ổn định của hoạt chất trong dung dịch gốc ở nồng độ MQC .............102 Bảng 3.60. Độ ổn định của hydroclorothiazid trong dung dịch gốc nồng độ 100 µg/ml (n = 6) .........................................................................................................................102 Bảng 3.61. Độ ổn định của hoạt chất trong huyết tương ở nồng độ LQC .................103 Bảng 3.62. Độ ổn định của hoạt chất trong huyết tương ở nồng độ HQC .................103 Bảng 3.63. Độ ổn định của hoạt chất trong huyết tương (n = 6) sau khi xử lý mẫu 24 giờ trong bộ phận bơm mẫu ở 10 oC...........................................................................104 Bảng 3.64. Nồng độ amlodipin trong huyết tương của từng cá thể sau khi uống thuốc thử trong tình trạng đói (ng/ml) ..................................................................................106 Thông tin kết quả nghiên cứu . . x Bảng 3.65. Nồng độ amlodipin trong huyết tương của từng cá thể sau khi uống thuốc đối chiếu trong tình trạng đói (ng/ml) ........................................................................107 Bảng 3.66. Nồng độ metoprolol trong huyết tương của từng cá thể sau khi uống thuốc thử trong tình trạng đói (ng/ml) ..................................................................................108 Bảng 3.67. Nồng độ metoprolol trong huyết tương của từng cá thể sau khi uống thuốc đối chiếu trong tình trạng đói (ng/ml) ........................................................................109 Bảng 3.68. Nồng độ metoprolol trong huyết tương của từng cá thể sau khi uống thuốc thử trong tình trạng no (ng/ml) ...................................................................................110 Bảng 3.69. Các thông số dược động học amlodipin của từng cá thể sau khi uống thuốc thử trong tình trạng đói ...............................................................................................111 Bảng 3.70. Các thông số dược động học amlodipin của từng cá thể sau khi uống thuốc đối chiếu trong tình trạng đói .....................................................................................112 Bảng 3.71. Các thông số dược động học metoprolol của từng cá thể sau khi uống thuốc thử trong tình trạng đói .....................................................................................113 Bảng 3.72. Các thông số dược động học metoprolol của từng cá thể sau khi uống thuốc đối chiếu trong tình trạng đói............................................................................114 Bảng 3.73. Các thông số dược động học metoprolol của từng cá thể sau khi uống thuốc thử trong tình trạng no ......................................................................................115 Bảng 3.74. Các thông số dược động học trung bình của amlodipin trong thuốc thử và thuốc đối chiếu trong tình trạng đói............................................................................116 Bảng 3.75. Các thông số dược động học trung bình của metoprolol trong thuốc thử và thuốc đối chiếu trong tình trạng đói............................................................................116 Bảng 3.76. Các thông số dược động học trung bình metoprolol của thuốc thử trong tình trạng đói và no .....................................................................................................117 Bảng 3.77. Tỷ số AUC0-t/AUC0-∞ ..............................................................................117 Bảng 3.78. Phân tích phương sai các thông số AUC0-t, AUC0-∞, Cmax (đã chuyển ln) của amlodipin trong tình trạng đói .............................................................................118 Bảng 3.79. Phân tích phương sai các thông số AUC0-t, AUC0-∞, Cmax (đã chuyển ln) của metoprolol trong tình trạng đói ............................................................................118 Bảng 3.80. Kết quả so sánh sinh khả dụng với khoảng tin cậy 90% .........................119 Thông tin kết quả nghiên cứu . . xi Bảng 3.81. So sánh giá trị Tmax của amlodipin theo phương pháp thống kê phi tham số trong tình trạng đói .....................................................................................................119 Bảng 3.82. So sánh giá trị Tmax của metoprolol theo phương pháp thống kê phi tham số trong tình trạng đói .................................................................................................120 Bảng 3.83. Phân tích phương sai các thông số AUC0-t, AUC0-∞, Cmax (đã chuyển ln) của metoprolol của thuốc thử trong tình trạng đói so với tình trạng no .....................120 Bảng 3.84. So sánh giá trị Tmax của metoprolol theo phương pháp thống kê phi tham số trong tình trạng đói so với tình trạng no ................................................................121 Thông tin kết quả nghiên cứu . . xii DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Phổ IR của metoprolol succinat “Nguồn: BP, 2013” [34] .............................4 Hình 1.2. Phổ IR của amlodipin besilat “Nguồn: BP, 2013” [34] .................................7 Hình 1.3. Phối hợp thuốc theo ESC - ESH 2013 “Nguồn: Mancia G., 2013” [63] .......9 Hình 3.1. Sắc ký đồ pha động (a), mẫu giả dược (b), hỗn hợp chuẩn (c), mẫu thử (d) ......................................................................................................................................60 Hình 3.2. Phổ UV - Vis tại thời gian lưu của đỉnh hoạt chất trong hỗn hợp chuẩn .....60 Hình 3.3. Phổ UV - Vis tại thời gian lưu của đỉnh hoạt chất trong mẫu thử ...............60 Hình 3.4. Biểu đồ biểu diễn sự tương quan giữa nồng độ và diện tích đỉnh ...............61 Hình 3.5. Tính đặc hiệu của phương pháp trong môi trường pH 1,2, pH 4,5 và pH 6,8 ......................................................................................................................................64 Hình 3.6. Đường chuẩn metoprolol succinat, amlodipin besilat trong môi trường pH 1,2; pH 4,5 và pH 6,8 ....................................................................................................65 Hình 3.7. Phần trăm amlodipin besilat được giải phóng theo thời gian của CT A1 A4..................................................................................................................................70 Hình 3.8. Phần trăm metoprolol succinat được giải phóng của công thức CT1 - CT10 ......................................................................................................................................71 Hình 3.9. Phần trăm metoprolol succinat được giải phóng của công thức tối ưu so với công thức dự đoán và SelomaxTM 50/5 .........................................................................74 Hình 3.10. Biểu đồ Shewhart X /R về khối lượng viên lô 1: (a) biểu đồ R, (b) biểu đồ X .................................................................................................................................81 Hình 3.11. Biểu đồ Shewhart X /R về khối lượng viên lô 2: (a) biểu đồ R, (b) biểu đồ X .................................................................................................................................82 Hình 3.12. Biểu đồ Shewhart X /R về khối lượng viên lô 3: (a) biểu đồ R, (b) biểu đồ X ..................................................................................................................................82 Hình 3.13. Viên phóng thích kéo dài MET-AMLO ....................................................86 Hình 3.14. Phần trăm metoprolol succinat giải phóng trong môi trường pH 1,2, pH 4,5; pH 6,8 ....................................................................................................................92 Thông tin kết quả nghiên cứu . . xiii Hình 3.15. Sắc ký đồ mẫu huyết tương trắng, mẫu LLOQ, mẫu LQC, mẫu MQC, mẫu HQC ..............................................................................................................................95 Hình 3.16. Biểu đồ biểu diễn sự tương quan giữa nồng độ amlodipin trong huyết tương và tỷ số diện tích đỉnh ........................................................................................96 Hình 3.17. Biểu đồ biểu diễn sự tương quan giữa nồng độ metoprolol trong huyết tương và tỷ số diện tích đỉnh ........................................................................................96 Hình 3.18. Biểu đồ biểu diễn nồng độ amlodipin trung bình theo thời gian của thuốc thử và thuốc đối chiếu trong tình trạng đói ................................................................112 Hình 3.19. Biểu đồ biểu diễn nồng độ metoprolol trung bình theo thời gian của thuốc thử và thuốc đối chiếu trong tình trạng đói ................................................................114 Hình 3.20. Biểu đồ biểu diễn nồng độ metoprolol trung bình theo thời gian của thuốc thử trong tình trạng đói và no .....................................................................................115 Thông tin kết quả nghiên cứu . . xiv DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1. Sơ đồ quy trình thiết kế và tối ưu hóa công thức ........................................18 Sơ đồ 3.1. Sơ đồ quy trình bào chế viên PTKD MET-AMLO ở quy mô 10000 viên/lô ......................................................................................................................................85 Thông tin kết quả nghiên cứu . . 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Bệnh tăng huyết áp là bệnh lý thường gặp trong cộng đồng và gia tăng theo tuổi. Bệnh dễ gây tử vong và để lại di chứng nặng nề như liệt nửa người, hôn mê với đời sống thực vật, đồng thời có thể thúc đẩy bệnh mạch vành, suy tim, bệnh mạch máu não và bệnh thận mãn tính làm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống [12]. Trong điều trị tăng huyết áp, đơn trị liệu là điều trị chuẩn ban đầu để kiểm soát huyết áp ở hầu hết các bệnh nhân. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy việc phối hợp thuốc là cần thiết để kiểm soát huyết áp [12],[58],[63]. Theo Hiệp hội tăng huyết áp Châu Âu (ESH) và Hiệp hội tim mạch Châu Âu (ESC) 2013, hầu hết bệnh nhân cần ít nhất hai thuốc để đạt mục tiêu, điều trị có thể bắt đầu bằng đơn trị liệu hay phối hợp hai thuốc ở liều thấp [63]. Lợi điểm của việc phối hợp thuốc là giúp tăng hiệu quả hạ huyết áp, giảm tác dụng phụ, có thể cải thiện độ dung nạp của bệnh nhân, giảm biến cố tim mạch, trong đó, phối hợp thuốc chẹn β1 - adrenergic và thuốc chẹn kênh calci được lựa chọn hàng đầu trong điều trị bệnh tăng huyết áp kèm suy tim, bệnh mạch vành và sử dụng trong điều trị khi bệnh nhân sử dụng đơn trị với thuốc chẹn β hay thuốc chẹn kênh calci không đủ hiệu quả. Metoprolol succinat là chất đối kháng chọn lọc β1 - adrenergic và amlodipin besilat là chất ức chế kênh calci thuộc nhóm dihydropyridin thường được lựa chọn trong phối hợp điều trị tăng huyết áp kèm bệnh mạch vành. Tuy nhiên, nhược điểm của metoprolol succinat là bị chuyển hóa mạnh bởi enzym gan, thời gian bán thải ngắn 3 4 giờ, sinh khả dụng thấp khoảng 40% gây bất tiện do phải dùng thuốc nhiều lần trong ngày [5]. Ngược lại, amlodipin besilat là thuốc có thời gian bán thải dài 30 - 40 giờ [5]. Để phối hợp hai dược chất có thời gian bán thải khác nhau trong cùng sản phẩm với hai cơ chế phóng thích hoạt chất khác nhau, trong đó, thành phần metoprolol succinat phóng thích kéo dài và amlodipin besilat phóng thích nhanh là biện pháp tối ưu giúp kiểm soát huyết áp ổn định trong suốt 24 giờ, giảm tác dụng phụ không mong muốn. Về bào chế amlodipin besilat là hoạt chất dễ bị hút ẩm và không ổn định, dễ bị biến đổi khi tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng, đồng thời metoprolol succinat là hoạt chất tan Thông tin kết quả nghiên cứu . . 2 tốt trong nước nên việc lựa chọn polyme thích hợp để kiểm soát sự phóng thích kéo dài rất khó khăn. Những lý do này gây nhiều bất lợi khi nghiên cứu bào chế dạng viên phối hợp chứa metoprolol succinat phóng thích kéo dài và amlodipin besilat phóng thích nhanh. Hiện nay, ở một số nước trên thế giới viên phối hợp chứa metoprolol succinat và amlodipin besilat đã được triển khai sản xuất và sử dụng với các biệt dược phóng thích kéo dài như SelomaxTM, SitelolAM. Tuy nhiên, ở Việt Nam chưa có đề tài nào nghiên cứu dạng viên có phối hợp 2 thành phần trên, thường bệnh nhân phải sử dụng kết hợp các viên riêng lẻ từng thành phần hoặc phải nhập khẩu thuốc cho nhu cầu điều trị, làm tăng giá thành điều trị. Với những lý do trên, đề tài “Nghiên cứu bào chế viên phóng thích kéo dài chứa metoprolol 50 mg và amlodipin 5 mg” được thực hiện nhằm bào chế viên chứa metoprolol succinat phóng thích kéo dài và amlodipin besilat phóng thích nhanh đạt tiêu chuẩn và tương đương sinh học với viên đối chiếu SelomaxTM 50/5, góp phần phát triển các dạng thuốc mới được sản xuất trong nước, đáp ứng nhu cầu cao và đa dạng trong điều trị, thay thế thuốc ngoại nhập. Luận án được tiến hành với các mục tiêu nghiên cứu cụ thể sau: - Nghiên cứu bào chế viên hai lớp chứa metoprolol 50 mg phóng thích kéo dài và amlodipin 5 mg phóng thích nhanh (gọi tắt viên phóng thích kéo dài MET-AMLO). - Nghiên cứu nâng cấp và xác định quy trình bào chế quy mô 10.000 viên/lô. - Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở và nghiên cứu độ ổn định viên phóng thích kéo dài MET-AMLO. - Đánh giá tương đương độ hòa tan, xác định sinh khả dụng và tương đương sinh học viên phóng thích kéo dài MET-AMLO so với viên đối chiếu SelomaxTM 50/5. Thông tin kết quả nghiên cứu . . 3 Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. TỔNG QUAN METOPROLOL SUCCINAT VÀ AMLODIPIN BESILAT 1.1.1. Metoprolol succinat Công thức phân tử: (C15H25NO3)2·C4H6O4. Phân tử lượng: 652,81 g/mol. Tên hóa học: 2-Propanol,1-[4-(2-methoxyethyl)phenoxy]-3-[(1-methylethyl) amino] -, (±)-, butanedioate (2:1) [6],[34],[93]. Công thức cấu tạo: “Nguồn: PubChem” Tính chất Metoprolol dạng base có điểm chảy rất thấp nên khó sử dụng trong sản xuất, trong khi dạng muối tartrat và succinat có điểm chảy lần lượt là 120 và 136 oC do đó metoprolol sử dụng trong sản xuất là dạng muối. Metoprolol tartrat được sử dụng trong viên phóng thích tức thời và metoprolol succinat được sử dụng trong viên phóng thích kéo dài và 47,5 mg metoprolol succinat tương đương với 50 mg metoprolol tartrat. Ngoài ra, trên thị trường còn có dạng muối metoprolol fumarat nhưng ít được sử dụng. Metoprolol succinat tồn tại dưới dạng bột tinh thể trắng hoặc gần như trắng, tan vô hạn trong nước và methanol, ít tan trong ethanol, rất ít tan trong alcol isopropylic và ethyl acetat [44],[93]. Định tính Phổ hồng ngoại của chế phẩm phải phù hợp với phổ hồng ngoại của metoprolol succinat chuẩn. Phổ IR của metoprolol succinat cho đỉnh hấp thụ tại các số sóng: 1510 cm-1, 1245 cm-1, 1208 cm-1, 1175 cm-1, 1108 cm-1, 810 cm-1 [34],[93]. Thông tin kết quả nghiên cứu . . 4 Hình 1.1. Phổ IR của metoprolol succinat “Nguồn: BP, 2013” [34] Định lượng Phương pháp chuẩn độ điện thế trong môi trường khan: hòa tan một lượng bột thuốc tương đương khoảng 0,250 g metoprolol succinat vào 40 ml anhydric acetic. Chuẩn độ bằng dung dịch acid percloric 0,1 M. Xác định điểm tương đương của phản ứng dựa vào bước nhảy thế [44]. Phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao với điều kiện sắc ký như sau: - Pha động: acetonitril - đệm phosphat pH 3 (25:75, tt/tt). - Cột sắc ký pha đảo C8 (125 × 4,0 mm; 5 µm). Bước sóng phát hiện: 280 nm. - Tốc độ dòng: 1 ml/phút. - Thể tích tiêm mẫu: 40 µl. Chuẩn bị mẫu chuẩn: cân chính xác một lượng metoprolol succinat chuẩn, hòa tan trong pha động để được một dung dịch có nồng độ khoảng 0,05 mg/ml. Chuẩn bị mẫu thử: cho 1 viên thuốc vào bình định mức có thể tích phù hợp để thu được dung dịch có nồng độ khoảng 1 mg metoprolol succinat trong 1 ml. Thêm khoảng 5 ml nước và để cho viên rã, thêm tiếp một thể tích cồn để khi pha loãng tới thể tích thì nồng độ cồn khoảng 30%. Lắc trong 30 phút. Thêm một lượng acid hydrocloric 0,1 N tới khoảng nửa thể tích bình rồi lắc trong 30 phút. Pha loãng với acid hydrocloric tới thể tích, lắc đều, lọc qua giấy lọc, bỏ 10 ml dịch lọc đầu. Pha loãng dịch lọc với pha động để được dung dịch chứa khoảng 0,05 mg metoprolol succinat trong 1 ml. Tiến hành tiêm mẫu chuẩn và mẫu thử vào máy, ghi nhận sắc ký đồ. Tính khối lượng metoprolol succinat (mg) trong viên theo công thức: 20C.V(rt/rc) Thông tin kết quả nghiên cứu .