Tài liệu Hiến pháp việt nam qua các thời kỳ kỷ yếu hội thảo 75 năm hiến pháp việt nam

60 NHIỀU TÁC GIẢ HIẾN PHÁP VIỆT NAM QUA CÁC THỜI KỲ NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP. HOÀ CHÍ MINH BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ******************* NHIỀU TÁC GIẢ KỶ YẾU HỘI THẢO 75 NĂM HIẾN PHÁP VIỆT NAM HIẾN PHÁP VIỆT NAM QUA CÁC THỜI KỲ Quý NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2022 BAN BIÊN TẬP PGS.TS Vũ Đức Trung - Trưởng ban PGS.TS Đoàn Đức Hiếu - Ủy viên PGS.TS Trần Văn Tỵ - Ủy viên TS Nguyễn Thị Phượng - Ủy viên ThS Phùng Thế Anh - Ủy viên ThS Võ Thị Mỹ Hương - Ủy viên ThS Nguyễn Thị Tuyết Nga - Ủy viên, Thư ký CÁC TÁC GIẢ 1. ThS Dương Hoài An 2. TS Trần Thị Phúc An 3. Nguyễn Hoàng Ân 4. ThS Nguyễn Mai Anh 5. ThS Trần Ngọc Anh 6. ThS Phùng Thế Anh 7. TS Lê Tuấn Anh 8. TS Nguyễn Thị Vân Anh 9. TS Nguyễn Đình Bình 10. Nguyễn Thái Bình 11. ThS Đinh Thị Thủy Bình 12. TS Nguyễn Đình Cả 13. ThS Trần Ngọc Chung 14. ThS Lê Quang Chung 15. ThS Nguyễn Văn Cương 16. ThS Nguyễn Duy Dũng 17. ThS Trịnh Quang Dũng Đoàn Mạnh Đồng 18. Tô Văn Đồng 19. ThS 20. PGS.TS Trần Ngọc Đức 21. ThS 22. Vũ Lê Hải Giang Nguyễn Thị Hà 23. TS Phan Thị Hà 24. ThS Trần Thị Thu Hà 25. ThS Ngô Thị Minh Hằng 26. TS Lê Vi Hảo 27. ThS Dương Thị Hậu 28. TS Đỗ Thị Hiện 29. TS Ngô Minh Hiệp 30. Phạm Văn Hiếu 31. Nguyễn Thị Hoài 32. TS Dương Anh Hoàng 33. ThS Lê Văn Hợp 34. TS Nguyễn Mạnh Hùng 35. ThS Nguyễn Đức Hưng 36. ThS Nguyễn Minh Hương 37. ThS Võ Thị Mỹ Hương 38. ThS Cao Thị Bích Hường 39. ThS Ngô Thị Thu Huyền 40. ThS Đặng Đôn Lai 41. TS Đinh Thị Kim Lan 42. TS Thái Thị Phương Lan 43. ThS Đỗ Hoàng Long 44. ThS Phí Mạnh Long 45. ThS Nguyễn Trần Minh 46. ThS Nguyễn Tiến Nam 47. TS Trần Thị Bích Nga 48. ThS Đỗ Thị Nga 49. ThS Nguyễn Thị Tuyết Nga 50. ThS Phạm Thị Nghĩa 51. TS Nguyễn Văn Nghiệp 52. ThS Huỳnh Thị Hồng Nhiên 53. ThS Phan Thị Hồng Oanh 54. ThS Phạm Xuân Phát 55. ThS Nguyễn Thanh Phong 56. ThS Nguyễn Thị Hà Phương 57. ThS Vũ Thị Hồng Phương 58. ThS Nguyễn Nam Phương 59. ThS Đinh Thanh Phương 60. ThS Nguyễn Thị Phương 61. TS Nguyễn Thị Phượng 62. ThS Vũ Văn Quế 63. ThS Nguyễn Thanh Quyên 64. TS Đinh Phan Quỳnh 65. TS Trần Thị Rồi 66. ThS Cao Đức Sáu 67. ThS Hoàng Xuân Sơn 68. TS Vũ Văn Sỹ 69. ThS Cao Thành Tấn 70. PGS.TS Hà Trọng Thà 71. ThS Nguyễn Chí Thành 72. TS Lê Quang Thành 73. TS Nguyễn Tất Thành 74. ThS Lê Thu Thảo 75. TS Phạm Thị Thi 76. ThS Hà Văn Thiều 77. ThS Nguyễn Huy Thông 78. TS Nguyễn Minh Thu 79. ThS Phạm Thị Ngọc Thu 80. ThS Trương Thị Minh Thùy 81. ThS Phạm Thanh Thủy 82. TS Trịnh Duy Thuyên 83. ThS Bùi Xuân Tiến 84. TS Nguyễn Thị Thiện Trí 85. ThS Hồ Thị Thanh Trúc 86. TS Đặng Thị Minh Tuấn 87. ThS Võ Thị Phương Uyên 88. ThS Nguyễn Đình Văn 89. PGS.TS Nguyễn Tất Viễn 90. ThS Trần Văn Viễn 91. ThS Trần Tuấn Vũ 92. TS Bùi Thanh Xuân LỜI NÓI ĐẦU Để hưởng ứng kỉ niệm Ngày Hiến pháp và Pháp luật Việt Nam, ngày mồng 09 tháng 11 năm 2021, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức Hội thảo khoa học “75 năm Hiến pháp Việt Nam” với mục đích: thiết thực kỷ niệm 75 năm ngày Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam, chào mừng Ngày Pháp luật Việt Nam (9/11). Hội thảo đã là diễn đàn để các nhà khoa học pháp lý trao đổi, thảo luận giá trị lịch sử, pháp lý, chính trị của các bản Hiến pháp của nước ta qua các thời kỳ; đề xuất những kiến nghị, giải pháp góp phần tiếp tục phát huy những giá trị của Hiến pháp đầu tiên đối với sự nghiệp đổi mới của nước ta hiện nay. Hội thảo cũng đã là đợt sinh hoạt nâng cao nhận thức chính trị, pháp luật cho đảng viên, giảng viên và sinh viên trong toàn trường. Trong quá trình tổ chức Hội thảo, Nhà trường đã nhận được nhiều bài tham luận của các nhà khoa học, các giảng viên của một số cơ sở nghiên cứu, các trường đại học trên phạm vi toàn quốc. Những bài tham luận của các tác giả đã tập trung phân tích, bình luận và đánh giá về các vấn đề: tính chính trị, pháp lý của các bản Hiến pháp; những giá trị mang tính thời đại của Hiến pháp 1946 và vai trò của Hồ Chí Minh đối với sự ra đời của Hiến pháp 1946; tư tưởng Hồ Chí Minh về lập hiến thể hiện trong Hiến pháp 1946 và những giá trị kế thừa; nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong Hiến pháp năm 1992, kế thừa trong Hiến pháp năm 2013 và vai trò của Hiến pháp trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp 1946 và sự kế thừa, phát triển trong các bản Hiến pháp; Nghị viện nhân dân trong Hiến pháp 1946 và sự kế thừa, phát triển qua các bản Hiến pháp trong lịch sử lập hiến Việt Nam; cơ chế bảo hiến trong Hiến pháp 1946 và việc hoàn thiện cơ chế bảo hiến ở Việt Nam hiện nay; mở rộng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong các bản hiến pháp; hoàn thiện tổ chức bộ máy nhà nước qua các bản hiến pháp và các nội dung khác liên quan đến chủ đề Hội thảo. Ban Biên tập đã tập hợp, nghiên cứu nội dung tất cả các bài tham luận và đánh giá cao chất lượng các bài tham luận đó. 3 Với tinh thần xây dựng, khoa học, các nhà khoa học, các quý vị đại biểu tham gia Hội thảo đã có các bài viết làm sáng tỏ những vấn đề trên. Vì vậy Hội thảo khoa học “75 năm Hiến pháp Việt Nam” do Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức đã có nhiều đóng góp có giá trị về lý luận và thực tiễn, góp phần vào việc củng cố lối sống “sống, làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”, từ đó góp phần vào việc củng cố nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh xin trân trọng giới thiệu tới quý độc giả cuốn sách “Hiến pháp Việt Nam qua các thời kỳ”. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2022 Thay mặt tập thể đồng Chủ biên và các tác giả PGS.TS VŨ ĐỨC TRUNG 4 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU........................................................................................... 3 1. HỒ CHÍ MINH VỚI BẢN HIẾN PHÁP ĐẦU TIÊN CỦA NƯỚC VIỆT NAM . ............................................................................... 15 ThS. Dương Hoài An TS. Nguyễn Đình Cả 2. QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC THUỘC VỀ NHÂN DÂN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946 . ........................................................ 22 TS. Trần Thị Phúc An 3. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM . ........ 33 ThS. Nguyễn Mai Anh 4. CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VÀ BẢN HIẾN PHÁP ĐẦU TIÊN CỦA NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA................................ 45 ThS. Trần Ngọc Anh 5. HIẾN PHÁP NĂM 1946 - NỘI DUNG CƠ BẢN, GIÁ TRỊ LỊCH SỬ VÀ PHÁP LÝ . ....................................................................... 52 ThS. Phùng Thế Anh ThS. Lê Quang Chung 6. BỐI CẢNH RA ĐỜI, PHÁT TRIỂN CỦA CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH LỊCH SỬ DÂN TỘC – SAU 75 NĂM NHÌN LẠI ................................................................... 65 TS. Lê Tuấn Anh 7. MỘT SỐ ĐIỂM MỚI VỀ CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CÁC CƠ QUAN TRONG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CỦA HIẾN PHÁP NĂM 2013 SO VỚI HIẾN PHÁP NĂM 1992 ................. 76 TS. Lê Tuấn Anh TS. Lê Vy Hảo 5 8. QUYỀN DÂN SỰ, CHÍNH TRỊ CỦA CÔNG DÂN VIỆT NAM QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP ..................................................... 84 TS. Nguyễn Thị Vân Anh 9. GIÁ TRỊ LỊCH SỬ TRONG QUY TRÌNH XÂY DỰNG HIẾN PHÁP NĂM 1946 - SỰ KẾ THỪA TRONG HIẾN PHÁP NĂM 2013................................................................................. 101 TS. Nguyễn Thị Vân Anh TS. Nguyễn Văn Nghiệp 10. SỰ PHÁT TRIỂN TƯ DUY KINH TẾ TRONG HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM . ................. 112 TS. Nguyễn Đình Bình 11. SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN VỀ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN CỦA HIẾN PHÁP NĂM 1946 TRONG HIẾN PHÁP NĂM 2013 . ............. 121 Nguyễn Thái Bình 12. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG LẬP HIẾN CỦA HỒ CHÍ MINH - Ý NGHĨA TRONG VIỆC BỔ SUNG, HOÀN THIỆN HIẾN PHÁP HIỆN NAY Ở NƯỚC TA ............................................................................................. 128 ThS. Đinh Thị Thủy Bình ThS. Cao Thị Bích Hường 13. VẤN ĐỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI TRONG CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM................................................................................. 143 ThS. Nguyễn Văn Cương HVCH. Nguyễn Thị Hoài 14. NGUYÊN TẮC GIỚI HẠN QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM ................... 159 ThS. Nguyễn Duy Dũng 15. HỒ CHÍ MINH VỚI BẢN HIẾN PHÁP NĂM 1946 . ................... 169 ThS. Trịnh Quang Dũng 6 16. VAI TRÒ CỦA HỒ CHÍ MINH ĐỐI VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA HIẾN PHÁP NĂM 1946 ...................................................................... 179 Đoàn Mạnh Đồng 17. QUÁN TRIỆT NỘI DUNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN HIẾN PHÁP HIỆN NAY . ............................................................................... 191 ThS. Tô Văn Đồng ThS. Nguyễn Chí Thành 18. ĐẢM BẢO QUYỀN CON NGƯỜI TRONG ÁP DỤNG BIỆN PHÁP BẮT, GIỮ NGƯỜI TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ THEO TINH THẦN CỦA HIẾN PHÁP 2013...................................... 199 PGS.TS. Trần Ngọc Đức 19. VAI TRÒ CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ SỰ RA ĐỜI CỦA HIẾN PHÁP NĂM 1946.................................................................................. 218 TS. Phan Thị Hà ThS. Trần Văn Viễn 20. BỘ MÁY NHÀ NƯỚC THEO QUY ĐỊNH CỦA HIẾN PHÁP NĂM 1946 VÀ SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN TRONG HIẾN PHÁP HIỆN HÀNH.................................................................... 228 ThS. Trần Thị Thu Hà 21. ẢNH HƯỞNG CỦA VĂN HÓA ĐẾN QUYỀN PHỤ NỮ TRONG HIẾN PHÁP VIỆT NAM . ..................................................... 241 ThS. Ngô Thị Minh Hằng 22. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRÒ CỦA HIẾN PHÁP DÂN CHỦ VỚI XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC CỦA NHÂN DÂN, DO NHÂN DÂN, VÌ NHÂN DÂN....................................................... 252 ThS. Dương Thị Hậu 23. HIẾN PHÁP VIỆT NAM BẢO ĐẢM VỀ MẶT CHÍNH TRỊ PHÁP LÝ ĐỂ PHÁT TRIỂN NỀN GIÁO DỤC QUỐC DÂN............. 264 TS. Đỗ Thị Hiện 7 24. VẤN ĐỀ QUỐC TẾ TRONG NĂM BẢN HIẾN PHÁP CỦA NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM.................... 276 TS. Ngô Minh Hiệp ThS. Ngô Thị Thu Huyền 25. DẤU ẤN CỦA HỒ CHÍ MINH TRONG BẢN HIẾN PHÁP ĐẦU TIÊN CỦA DÂN TỘC................................................................. 288 Phạm Văn Hiếu Nguyễn Thị Hà 26. HIẾN PHÁP 1946 - NHỮNG GIÁ TRỊ TRƯỜNG TỒN.............269 TS. Dương Anh Hoàng 27. LỊCH SỬ RA ĐỜI CỦA HIẾN PHÁP TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM............................................................................................ 308 ThS. Lê Văn Hợp ThS. Đỗ Hoàng Long 28. NHỮNG TƯ TƯỞNG MANG TÍNH THỜI ĐẠI CỦA HIẾN PHÁP 1946 VỀ PHÂN CÔNG VÀ KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC.......................................................................................... 317 TS. Nguyễn Mạnh Hùng ThS. Vũ Lê Hải Giang 29. NHỮNG TƯ TƯỞNG VỀ TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG HIẾN PHÁP 1946 ĐẾN NAY VẪN CÒN NGUYÊN GIÁ TRỊ .............................................................................. 330 TS. Nguyễn Mạnh Hùng ThS. Huỳnh Thị Hồng Nhiên 30. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN TRONG LỊCH SỬ LẬP HIẾN VIỆT NAM......................................................... 342 ThS. Nguyễn Đức Hưng 31. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ LẬP HIẾN THỂ HIỆN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946 VÀ NHỮNG GIÁ TRỊ KẾ THỪA........ 352 ThS. Nguyễn Minh Hương 8 32. THU HÚT, TRỌNG DỤNG NHÂN TÀI CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRONG CÁC HIẾN PHÁP VÀ THỰC TIỄN TRIỂN KHAI . ............................................................................ 361 ThS. Võ Thị Mỹ Hương 33. ĐÔI NÉT VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946......................................................... 378 ThS. Đặng Đôn Lai ThS. Hoàng Xuân Sơn 34. CƠ CHẾ BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUYỀN LỰC CỦA NHÂN DÂN THEO TINH THẦN HIẾN PHÁP NĂM 1946 – NHỮNG GIÁ TRỊ KẾ THỪA............................................................... 386 TS. Thái Thị Phương Lan 35. KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC TRONG HIẾN PHÁP 2013 - SỰ KẾ THỪA VÀ PHÁT TRIỂN CÁC BẢN HIẾN PHÁP TRONG LỊCH SỬ ..................................................................... 397 ThS. Phí Mạnh Long 36. HIẾN PHÁP VIỆT NAM VÀ VẤN ĐỀ NHÂN QUYỀN HIỆN NAY . .......................................................................................... 407 ThS. Nguyễn Trần Minh ThS. Nguyễn Văn Cương 37. QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946 VÀ SỰ KẾ THỪA PHÁT TRIỂN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1959, HIẾN PHÁP NĂM 1980, HIẾN PHÁP NĂM 1992 (SỬA ĐỔI, BỔ SUNG NĂM 2001) VÀ HIẾN PHÁP NĂM 2013................................ 426 ThS. Nguyễn Tiến Nam ThS. Vũ Thị Hồng Phương 38. BẢO ĐẢM QUYỀN CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG NƯỚC NGOÀI BẰNG CÁC HÌNH THỨC PHÁP LÝ HÀNH CHÍNH THEO HIẾN PHÁP VIỆT NAM 2013.................................................. 434 TS. Trần Thị Bích Nga 9 39. TƯ TƯỞNG CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VỀ XÂY DỰNG CHÍNH QUYỀN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946 VÀ HIẾN PHÁP NĂM 1959........................................................................ 450 ThS Đỗ Thị Nga CN. Nguyễn Hoàng Ân 40. VẤN ĐỀ BẢO HIẾN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP CỦA MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM............................ 460 ThS.NCS. Nguyễn Thị Tuyết Nga ThS. Trần Ngọc Chung 41. QUY ĐỊNH VỀ HỘI ĐỒNG BẦU CỬ QUỐC GIA THEO HIẾN PHÁP 2013 . ............................................................................... 470 ThS. Phan Thị Hồng Oanh ThS. Nguyễn Thị Hà Phương 42. QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN TRONG HIẾN PHÁP 1946 VÀ SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN TRONG HIẾN PHÁP 1959, 1980, 1992, 2013........................ 478 ThS. Nguyễn Thanh Phong ThS. Phạm Xuân Phát 43. CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG THEO HIẾN PHÁP 1946 SỰ KẾ THỪA Ở HIẾN PHÁP 2013..................................................... 490 ThS. Nguyễn Nam Phương 44. TÍNH CƠ BẢN CỦA HIẾN PHÁP VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI HIẾN PHÁP VIỆT NAM....................................... 501 ThS. Đinh Thanh Phương 45. ĐỊA VỊ PHÁP LÝ VÀ QUYỀN HẠN CỦA CHỦ TỊCH NƯỚC TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946 VÀ SỰ THAY ĐỔI QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP............................................................... 514 ThS. Nguyễn Thị Phương 46. TƯ TƯỞNG PHÁP QUYỀN HỒ CHÍ MINH - GIÁ TRỊ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XHCN Ở VIỆT NAM.......................... 526 TS. Nguyễn Thị Phượng 10 47. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ NHÂN DÂN VÀ DÂN CHỦ TRONG CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ VẬN DỤNG VÀO GIẢNG DẠY Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG HIỆN NAY ................................................... 537 ThS. Vũ Văn Quế ThS. Trần Ngọc Chung 48. NGHỊ VIỆN NHÂN DÂN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946 VÀ SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP......... 547 ThS. Nguyễn Thanh Quyên ThS. Huỳnh Thị Hồng Nhiên 49. CHẾ ĐỊNH QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN TRONG CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN HOÀN THIỆN.............................................................. 557 TS. Đinh Phan Quỳnh 50. QUYỀN BÌNH ĐẲNG NAM NỮ THEO QUY ĐỊNH CỦA HIẾN PHÁP VIỆT NAM QUA CÁC THỜI KỲ LỊCH SỬ.................. 569 TS. Trần Thị Rồi 51. SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN TỪ HIẾN PHÁP 1946 ĐẾN HIẾN PHÁP 2013 ................................................... 577 ThS. Cao Đức Sáu 52. TINH THẦN DÂN CHỦ THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ĐƯỢC GHI NHẬN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM............................................. 586 TS. Vũ Văn Sỹ 53. QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HIẾN PHÁP 2013 VỚI VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN CON NGƯỜI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY............592 ThS. Cao Thành Tấn 54. QUYỀN CON NGƯỜI TRONG HIẾN PHÁP 2013 - SỰ KẾ THỪA VÀ PHÁT TRIỂN TỪ HIẾN PHÁP 1946 THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ...................................................................... 605 PGS.TS. Hà Trọng Thà 11 55. CƠ CHẾ BẢO HIẾN TRONG CÁC BẢN HIẾN PHÁP CỦA VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ GÓP Ý HOÀN THIỆN CƠ CHẾ BẢO HIẾN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY.......................................................... 616 TS. Nguyễn Tất Thành 56. CHẾ ĐỊNH TRƯNG CẦU Ý DÂN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP ......................................................................................... 626 ThS. Lê Thu Thảo 57. QUYỀN HƯỞNG AN SINH XÃ HỘI – SỰ KẾ THỪA VÀ PHÁT TRIỂN QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP Ở VIỆT NAM.............. 635 TS. Phạm Thị Thi 58. TỪ TƯ TƯỞNG ĐỘC LẬP TỰ DO CỦA CHỦ TỊCH HỔ CHÍ MINH ĐẾN SỰ RA ĐỜI QUỐC HỘI VÀ BẢN HIẾN PHÁP ĐẨU TIÊN CỦA VIỆT NAM.................................................... 648 ThS. Hà Văn Thiều 59. QUY ĐỊNH VỀ “QUYỀN CON NGƯỜI” TRONG HIẾN PHÁP - SỰ KẾ THỪA VÀ PHÁT TRIỂN............................................ 656 ThS. Nguyễn Huy Thông 60. BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUYỀN CỦA NGƯỜI BỊ TẠM GIỮ, TẠM GIAM TRONG ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO HIẾN PHÁP 2013 Ở VIỆT NAM HIỆN NAY.......................... 665 TS. Nguyễn Minh Thu 61. KIỂM SOÁT CỦA CƠ QUAN LẬP PHÁP ĐỐI VỚI CƠ QUAN HÀNH PHÁP TRONG CÁC BẢN HIẾN PHÁP VIỆT NAM............................................................................................ 671 ThS. Trương Thị Minh Thùy 62. VẤN ĐỀ NAM NỮ BÌNH QUYỀN TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ HIẾN PHÁP VIỆT NAM...................................... 682 ThS. Phạm Thanh Thủy 63. PHÒNG CHỐNG TRA TẤN TRONG QUY ĐỊNH CỦA HIẾN PHÁP VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ HOÀN THIỆN TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM............................................................... 696 TS. Trịnh Duy Thuyên TS. Lê Quang Thành 12 64. VAI TRÒ CỦA HIẾN PHÁP NĂM 1992 VÀ NĂM 2013 VỚI VIỆC PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM................................... 707 ThS. Bùi Xuân Tiến 65. NGUYÊN TẮC HẠN CHẾ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN: TỪ LÝ LUẬN ĐẾN THỰC TIỄN HIẾN PHÁP VIỆT NAM............................................................................................ 715 TS. Nguyễn Thị Thiện Trí 66. HIẾN PHÁP ĐẦU TIÊN CỦA VIỆT NAM – Ý NGHĨA LỊCH SỬ VÀ GIÁ TRỊ ĐƯƠNG ĐẠI................................................. 732 ThS. Hồ Thị Thanh Trúc 67. CHÍNH SÁCH VĂN HÓA TRONG HIẾN PHÁP VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT Ở VIỆT NAM HIỆN NAY........ 745 TS. Đặng Thị Minh Tuấn TS. Đinh Thị Kim Lan 68. GIÁ TRỊ THAM KHẢO VỀ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN TRONG HIẾN PHÁP 1946 VÀ SỰ KẾ THỪA, PHÁT TRIỂN TRONG HIẾN PHÁP 2013........................................... 755 ThS. Võ Thị Phương Uyên 69. GIÁ TRỊ NHÂN VĂN TRONG TƯ TƯỞNG LẬP HIẾN CỦA HỒ CHÍ MINH THỂ HIỆN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 1946........... 765 ThS. Nguyễn Đình Văn 70. KHÁI QUÁT LỊCH SỬ LẬP HIẾN VIỆT NAM .......................... 772 PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn 71. BÀN VỀ KỸ THUẬT LẬP HIẾN TRONG HIẾN PHÁP NĂM 2013............................................................................................. 781 ThS. Trần Tuấn Vũ ThS. Phạm Thị Ngọc Thu 72. LỜI NÓI ĐẦU QUA CÁC BẢN HIẾN PHÁP Ở VIỆT NAM........... 789 ThS. Phạm Thị Nghĩa TS. Bùi Thanh Xuân 13 14 HỒ CHÍ MINH VỚI BẢN HIẾN PHÁP ĐẦU TIÊN CỦA NƯỚC VIỆT NAM ThS. Dương Hoài An* TS. Nguyễn Đình Cả** 1 TÓM TẮT Hiến pháp là đạo luật gốc của một quốc gia. Cùng với sự ra đời của nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, một bản Hiến pháp mới đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ, Quốc hội xúc tiến soạn thảo và thông qua tháng 11-1946. Đây là bản Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam và cả khu vực Đông Nam Á. Là người đề xuất, trực tiếp tham gia soạn thảo, thông qua Hiến pháp và tổ chức thực hiện những nguyên tắc cơ bản của Hiến pháp 1946 trong chiến tranh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cùng Quốc hội, Chính phủ đưa luật pháp vào cuộc sống; đưa dân chủ đến với con người và xã hội Việt Nam sau đêm dài phong kiến chuyên chế và áp bức thực dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thực hiện hóa “thần linh pháp quyền” bằng Hiến pháp 1946. Từ khóa: Hiến pháp, hợp hiến, quốc hội, lập pháp, dự thảo. NỘI DUNG Đối với một nhà nước, một quốc gia độc lập, thì Hiến pháp là đạo luật gốc của một thể chế. Việc soạn thảo cho sự ra đời của một bản Hiến pháp không bao giờ là công việc dễ dàng và có thể hoàn thành nhanh chóng được. Có nhiều quốc gia phải sau hàng chục năm lập quốc thì mới xây dựng được Hiến pháp (Nước Mỹ sau 13 năm độc lập mới có Hiến pháp 1789; Ấn Độ sau 3 năm độc lập mới có Hiến pháp 1950; Trung Quốc sau 5 năm mới có Hiến pháp 1954). Sự xuất hiện của nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào ngày 02-9-1945 đã trở thành một trong những sự kiện lịch sử thu hút sự chú ý cả cộng đồng quốc tế sau chiến tranh thế giới thứ hai. Đặc biệt hơn, một nhà nước non trẻ ở một xứ thuộc địa được coi là cái rốn của sự nghèo đói và lạc hậu của thế giới trong tình thế ngàn cân treo * Trường Cao đẳng Sư phạm Đăk Lăk Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP HCM ** 15