Tài liệu Giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị sâm hại tình dục cho học sinh lớp 4 thông qua môn kỹ năng sống

TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON ----------------------- ĐINH THỊ HƢỜNG GIÁO DỤC TÍCH HỢP TÌM KIẾM SỰ GIÖP ĐỠ KHI CÓ NGUY CƠ BỊ XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH LỚP 4 THÔNG QUA MÔN KĨ NĂNG SỐNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Giáo dục Tiểu học Phú Thọ, 2020 TRƢỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƢƠNG KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON ---------------------- ĐINH THỊ HƢỜNG GIÁO DỤC TÍCH HỢP TÌM KIẾM SỰ GIÖP ĐỠ KHI CÓ NGUY CƠ BỊ XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HỌC SINH LỚP 4 THÔNG QUA MÔN KĨ NĂNG SỐNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Giáo dục Tiểu học NGƢỜI HƢỚNG DẪN: THS. BÙI THỊ LOAN Phú Thọ, 2020 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan khóa luận này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và tài liệu đƣợc trích dẫn trong khóa luận là trung thực và chƣa từng có công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác. Tôi xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình. Phú Thọ, tháng 6 năm 2020 Sinh viên thực hiện khóa luận Đinh Thị Hƣờng ii LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian nghiên cứu khóa luận “Giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục cho học sinh lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống”, đến nay khóa luận đã hoàn thành. Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn các thầy cô trong ban lãnh đạo nhà trƣờng, các thầy cô giáo, cán bộ trƣờng Đại học Hùng Vƣơng, tập thể ban lãnh đạo, cán bộ, giáo viên trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng và Trƣờng tiểu học Phong Châu – thị xã Phú Thọ - tỉnh Phú Thọ đã tƣ vấn, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện khóa luận. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Th.S Bùi Thị Loan – giảng viên trực tiếp hƣớng dẫn và chỉ bảo, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này. Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô đang trực tiếp giảng dạy tại khối lớp 4 trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng và Trƣờng tiểu học Phong Châu – thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ vì sự giúp đỡ của các thầy cô trong quá trình thực nghiệm của chúng tôi. Tôi xin bày tỏ tình cảm sâu sắc tới gia đình, ngƣời thân đã ủng hộ, động viên, tạo điều kiện để tôi học tập và nghiên cứu để hoàn thành khóa luận. Dù đã có nhiều cố gắng, song khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các quý thầy, cô giáo góp ý để khóa luận đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn Phú Thọ, tháng 6 năm 2020 SV thực hiện khóa luận Đinh Thị Hƣờng iii MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU.........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết............................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................................2 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................3 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................................................3 4.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................................3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ..........................................................................................3 5.1 Các phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết ............................................................................3 5.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................................................3 5.3 Các phƣơng pháp toán học ...................................................................................................5 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của khóa luận ............................................................5 6.1 Ý nghĩa khoa học của khóa luận .........................................................................................5 6.2 Ý nghĩa thực tiễn của khóa luận .........................................................................................5 7. Cấu trúc của khóa luận .............................................................................................5 PHẦN NỘI DUNG .....................................................................................................7 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...........................7 1.1 Một số khái niệm cơ bản .......................................................................................................7 1.1.1 Khái niệm tích hợp ............................................................................................. 7 1.1.2 Khái niệm giáo dục tích hợp ............................................................................................8 1.1.3 XHTD .....................................................................................................................................9 1.1.4 Nguy cơ bị xâm hại tình dục ..........................................................................................13 1.1.5 Kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục .......................15 1.2 Tìm hiểu về môn Kĩ năng sống lớp 4 ................................................................... 15 1.3 Đặc điểm tâm sinh lí của HS lớp 4 ..................................................................................16 1.3.1 Đặc điểm về sinh lí ........................................................................................... 16 1.3.2 Đặc điểm về tâm lí ........................................................................................... 16 1.4. Giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ....................................................................................................17 iv 1.4.1. Khái niệm giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD . 17 1.4.2. Mục đích và ý nghĩa của việc giáo dục tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống .................................................. 18 1.4.3. Nội dung, phƣơng pháp và hình thức tổ chức giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ..........20 1.4.4. Các con đƣờng giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống .................................................. 23 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng tới quá trình giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống .................................. 24 1.5.1. Yếu tố chủ quan ................................................................................................................24 1.5.2. Yếu tố khách quan ...........................................................................................................25 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.......................................................................................... 27 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG TÌM KIẾM SỰ GIÖP ĐỠ KHI CÓ NGUY CƠ BỊ XHTD CHO HS LỚP 4 TRƢỜNG TIỂU HỌC PHONG CHÂU VÀ TRƢỜNG TIỂU HỌC HÙNG VƢƠNG THỊ XÃ PHÖ THỌ - TỈNH PHÖ THỌ ................................................................................................................ 28 2.1. Vài nét về địa điểm nghiên cứu .......................................................................................28 2.1.1. Trƣờng tiểu học Phong Châu - thị xã Phú Thọ. .............................................. 28 2.1.2. Trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng - thị xã Phú Thọ .............................................. 29 2.2. Đánh giá thực trạng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng - thị xã Phú Thọ - tỉnh Phú Thọ..................................................................................................................... 31 2.2.1. Thực trạng nhận thức của HS lớp 4 về tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD .............................................................................................................................................31 2.2.2. Thực trạng thái độ của HS lớp 4 về tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục ...........................................................................................................................35 2.2.3 Thực trạng biểu hiện hành vi của HS lớp 4 về tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD ...................................................................................................................................36 2.3. Đánh giá thực trạng giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng - thị xã Phú Thọ - tỉnh Phú Thọ ................................... 47 v 2.3.1. Đánh giá về mục đích và ý nghĩa của việc giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ....................47 2.3.2. Đánh giá về nội dung, phƣơng pháp và hình thức tổ chức giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống .......................................................................................................................................48 2.3.3. Đánh giá nguyên nhân dẫn tới thực trạng giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ............50 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.......................................................................................... 53 CHƢƠNG 3: THIẾT KẾ MODULE GIÁO DỤC TÍCH HỢP TÌM KIẾM SỰ GIÖP ĐỠ KHI CÓ NGUY CƠ BỊ XÂM HẠI TÌNH DỤC CHO HS LỚP 4 THÔNG QUA MÔN KĨ NĂNG SỐNG ................................................................. 54 3.1 Cơ sở khoa học định hƣớng cho việc thiết kế module giáo dục tích hợp kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống .................................................................................................................................. 54 3.1.1. Nguyên tắc thống nhất giữa tính khoa học và tính giáo dục ................................54 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ..............................................................................54 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .................................................................................54 3.1.4. Nguyên tắc giáo dục trong tập thể và bằng tập thể .................................................55 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa giáo dục ý thức và hành vi.................55 3.1.6. Phát huy tính tự giác, tích cực, độc lập của HS dƣới sự lãnh đạo của thầy giáo ...........................................................................................................................................................56 3.1.7. Nguyên tắc phát huy ý thức tự giáo dục của HS .....................................................56 3.1.8. Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa các lực lƣợng giáo dục........................57 3.2 Quy trình thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục cho HS lớp 4 thông qua môn thông qua môn Kĩ năng sống............. 58 3.2.1 Lựa chọn chủ đề.................................................................................................................58 3.2.2 Mục tiêu giáo dục tích hợp .............................................................................................58 3.2.3 Nội dung giáo dục tích hợp ............................................................................................59 3.2.4 Các bƣớc tiến hành ...........................................................................................................59 3.2.5 Tổng kết đánh giá ..............................................................................................................60 vi 3.3 Thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hại tình dục cho HS lớp 4 thông qua môn thông qua môn Kĩ năng sống .......................... 61 3.3.1. Nội dung 1: Giáo dục tích hợp nhận biết các nguy cơ bị xâm hại tình dục cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ..................................................................................61 3.3.2. Nội dung 2: Giáo dục tích hợp kiểm soát cảm xúc trƣớc nguy cơ bị xâm hại tình dục cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống .........................................................67 3.3.3. Nội dung 3: Giáo dục tích hợp ứng phó trƣớc các nguy cơ bị xâm hại tình dục cho HS lớp 4 thông qua môn thông qua môn Kĩ năng sống.............................................69 3.4. Tổ chức thực nghiệm sƣ phạm ............................................................................ 72 3.4.1 Mục đích thực nghiệm .....................................................................................................72 3.4.2 Đối tƣợng, phạm vi, thời gian thực nghiệm ...............................................................73 3.4.3 Phạm vi thực nghiệm........................................................................................................73 3.4.4 Nội dung thực nghiệm .....................................................................................................73 3.4.5 Tiêu chí và cách đánh giá ................................................................................................73 3.4.6 Quy trình tổ chức thực nghiệm. .....................................................................................74 3.4.7 Kết quả thực nghiệm ........................................................................................................75 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.......................................................................................... 79 PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................... 80 1. Kết luận ................................................................................................................. 80 2. Kiến nghị............................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC iv DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Bảng tự đánh giá của HS lớp 4 về tầm quan trọng của kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD ............................................................ 31 Bảng 1.2. Đánh giá nhà trƣờng (CBQL, GV, NV) về tầm quan trọng của kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 .............................. 32 Bảng 1.3 Nhận thức về hậu quả của XHTD của HS lớp 4................................... 34 Bảng 1.4. Tự đánh giá về khả năng nhận biết và quản lý cảm xúc của HS lớp 434 Bảng 1.5. Bảng tự đánh giá của HS lớp 4 và đánh giá của GV về thái độ của HS lớp 4 đối với việc rèn luyện kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ xâm hại tình dục .................................................................................................................... 35 Bảng 1.6. Tự đánh giá của HS lớp 4 về khả năng nhận diện các tình huống...... 37 có nguy cơ bị XHTD .............................................................................................. 37 Bảng 1.7. Bảng tự đánh giá của HS lớp 4 về nhận biết các cảnh báo có nguy cơ bị XHTD .................................................................................................................. 39 Bảng 1.8. Bảng tự đánh giá về khả năng nhận diện các địa điểm có nguy cơ .... 42 xảy ra XHTD của HS lớp 4 .................................................................................... 42 Bảng 1.9. Bảng tự đánh giá khả năng nhận diện về các đụng chạm an toàn và không an toàn của HS lớp 4 ................................................................................... 43 Bảng 1.10. Khả năng nhận diện đối tƣợng XHTD (Nhận diện thủ phạm XHTD) của HS lớp 4 ............................................................................................................ 45 Bảng 1.11. Khả năng nhận diện về đối tƣợng có thể bị xâm hại tình dục của HS lớp 4 ......................................................................................................................... 46 Bảng 2.1 Đánh giá của GV về mục đích giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 ................................................................. 47 Bảng 2.2. Thực trạng về nội dung giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ........................... 48 Bảng 2.3. Các hình thức giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống.............................................. 49 iv Bảng 2.4. Nguyên nhân dẫn đến kết quả giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống ............... 50 Bảng 2.5. Những khó khăn GV gặp phải trong giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống.. 51 Bảng 3.1 Thống kê kết quả kiểm tra đầu vào của HS lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ....................................................................................................................... 75 Bảng 3.2 Bảng thống kê kết quả giờ dạy thực nghiệm......................................... 76 Bảng 3.3 Bảng thống kê kết quả giờ dạy đối chứng ............................................. 77 Bảng 3.4. Bảng thống kê kết quả kiểm tra của HS lớp thực nghiệm................... 77 và đối chứng ............................................................................................................ 77 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1: Biểu đồ so sánh giữa việc tự đánh giá của HS lớp 4 và đánh giá của nhà trƣờng về tầm quan trọng của kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD ...................................................................................................................... 33 Biểu đồ 3.1 Kết quả kiểm tra đầu vào của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ....................................................................................................................... 76 Biểu đồ 3.3 Kết quả kiểm tra của HS lớp thực nghiệm và đối chứng ................. 78 v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý ĐC : Đối chứng GD : Giáo dục GDKNTKSGĐ : Giáo dục kỹ năng tìm kiếm sự giúp đỡ GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐNK : Hoạt động ngoại khóa HS : Học sinh HSTH : Học sinh tiểu học KN : Kỹ năng KNS : Kỹ năng sống NGLL : Ngoài giờ lên lớp NV : Nhân viên SGK : Sách giáo khoa SL : Số lƣợng TC : Tiêu chí STT : Số thứ tự TN : Thực nghiệm TT : Thứ tự UNESCO : Tổ chức giáo dục – Khoa học – Văn hóa quốc tế UNICEF : Qũy nhi đồng Liên hiệp quốc WHO : Tổ chức Y tế thế giới XHTD : Xâm hại tình dục XHTDTE : Xâm hại tình dục trẻ em 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết Thời gian gần đây, hàng loạt các vụ XHTD trẻ em bị phát hiện và đƣợc báo chí, các kênh thời sự đƣa tin gây trấn động dƣ luận. Theo các số liệu thống kê, 9 tuổi là độ tuổi trung bình trẻ bị XHTD (XHTD). Cứ 4 bé gái thì có 1 bé bị XHTD và 6 bé trai thì có 1 bé bị XHTD. Trong đó, các đối tƣợng thực hiện hành vi XHTD với trẻ có đến 93% là thân quen và chỉ có 7% là ngƣời lạ. [Theo Bộ lao động, Thƣơng binh và Xã hội, Quỹ dân số Liên hiệp quốc (UNFPA)]. Ở Việt Nam, theo số liệu của Tổng cục cảnh sát – Bộ Công an, trong giai đoạn từ năm 2011-2015 có 5300 vụ XHTD trẻ em đƣợc báo cáo và tính đến hết năm 2016 là 8 triệu 300 vụ. Tại tỉnh Phú Thọ, theo thống kê của Sở Lao động - TBXH, chỉ tính riêng năm 2017, toàn tỉnh xảy ra 11 vụ trẻ em bị xâm hại, trong đó 5 vụ hiếp dâm, 5 vụ giao cấu và 1 vụ dâm ô với trẻ em.[22] Hậu quả của việc bị XHTD thật sự rất nặng nề và gây ra những tổn thƣơng nghiêm trọng về thể chất, về tâm lý và về xã hội. Trẻ em là tƣơng lai của đất nƣớc, vì vậy các vấn đề liên quan đến trẻ em đƣợc chính phủ các nƣớc và cộng đồng quốc tế quan tâm đặc biệt, việc giáo dục cho các em những kĩ năng tự bảo vệ bản thân trƣớc những nguy cơ bị XHTD là vô cùng quan trọng, một trong những kĩ năng đó là kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD. Vấn đề giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân nói chung và kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD nói riêng đã đƣợc các nhà giáo dục quan tâm sâu sắc, đặc biệt trong vấn đề tích hợp các kĩ năng vào những môn học nhƣ: Tiếng Việt, đạo đức, khoa học, tự nhiên xã hội, kĩ năng sống…Xây dựng kế hoạch dạy học theo hƣớng tích hợp đó là một trong những nội dung trọng tâm Bộ GD-ĐT yêu cầu trong hƣớng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học cơ sở năm học 20122013. Dạy học theo hƣớng tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trƣờng phổ thông và trong chƣơng trình xây dựng môn học. 2 Quan điểm tích hợp đƣợc xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Thực tiễn đã chứng tỏ rằng, việc thực hiện quan điểm tích hợp trong giáo dục và dạy học sẽ giúp phát triển những năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên có ý nghĩa hơn đối với HS so với việc các môn học, các mặt giáo dục đƣợc thực hiện riêng lẽ. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của ngƣời học, giúp đào tạo những ngƣời có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Với xu thế giáo dục hiện nay việc giáo dục tích hợp kĩ năng sống nói chung và tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD nói riêng đƣợc nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu, các nhà sƣ phạm và các tổ chức quốc tế quan tâm nghiên cứu. Và một trong những môn học có thể tích hợp và mang lại hiệu quả cao nhất trong việc giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD là môn Tự nhiên xã hội. Chính vì lý do trên, tôi đã quyết định chọn hƣớng nghiên cứu của mình là“Giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống” 2. Mục tiêu nghiên cứu Thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống giúp các em có đƣợc kiến thức, kĩ năng nhận diện các nguy cơ bị XHTD trên cơ sở đó tìm kiếm sự giúp đỡ từ ngƣời khác để bảo vệ bản thân một cách an toàn và lành mạnh. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống 3.2 Khảo sát và điều tra thực trạng giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống và nguyên nhân của thực trạng. 3. 3 Thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống 3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Do điều kiện và thời gian có hạn nên chúng tôi chỉ có thể tiến hành nghiên cứu và thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD thông qua môn Kĩ năng sống cho 133 HS khối lớp 4 ở Trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng thị xã Phú Thọ. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1 Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết Sử dụng các phƣơng pháp: Phân tích, tổng hợp lý thuyết, phân loại hệ thống hóa và khái quát hóa lý thuyết, từ đó rút ra các kết luận khoa học làm cơ sở để khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng và thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống 5.2 Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra giáo dục Dùng phiếu điều tra khảo sát ý kiến của HS tiểu học, GV tiểu học, nhằm biết đƣợc mức độ hiểu biết, ý nghĩa, tầm quan trọng của quá trình giáo dục tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD ở HS lớp 4 trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng thị xã Phú Thọ - Phương pháp trao đổi, trò chuyện Sử dụng phƣơng pháp này nhằm hỗ trợ cho phƣơng pháp điều tra. Qua trao đổi trò chuyện với HS , giáo viên, phụ huynh HS để tìm hiểu thêm về những vấn đề liên quan tới điều tra: Tâm tƣ, tình cảm, quan điểm, hoàn cảnh, điều kiện kinh tế gia đình HS , từ đó chính xác hóa những vấn đề đã điều tra. - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Gặp gỡ trực tiếp các cán bộ công an trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, các cán bộ quản lý giáo dục, đội ngũ GV, những chuyên gia có kinh nghiệm trong giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS tiểu học nhằm điều tra, trao đổi, xin ý kiến về những vấn đề có liên quan tới khóa luận. 4 Đây là phƣơng pháp sử dụng trí tuệ của một đội ngũ chuyên gia có trình độ cao về một lĩnh vực giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ cho HS tiểu học, ý kiến của các chuyên gia sẽ bổ xung, kiểm tra lẫn nhau cho ta một ý kiến đa số, khách quan về một vấn đề khoa học. - Phương pháp quan sát Phƣơng pháp này bao gồm quan sát có chủ định và quan sát không chủ định nhằm thu thập những thông tin về những biểu hiện thái độ, hành vi, những khó khăn của HS lớp 4 trong quá trình hình thành kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thực nghiệm là phƣơng pháp đặc biệt cho phép tác động lên đối tƣợng nghiên cứu một cách chủ động, can thiệp có ý thức vào quá trình diễn biến tự nhiên để hƣớng quá trình ấy diễn ra theo mục đích mong muốn. Dựa vào giả thuyết khoa học đã đặt ra tiến hành thực nghiệm ở trƣờng tiểu học để kiểm nghiệm tính khoa học, khả thi của các module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho học lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống. Tiến hành thực nghiệm đối với nhóm thực nghiệm và quan sát thật tỉ mỉ diễn biến và kết quả của hai nhóm một cách thật sự khách quan theo từng giai đoạn. Xử lý tài liệu thực nghiệm là giai đoạn phân tích các kết quả khảo sát. Đây sẽ là cơ sở để khẳng định giả thuyết, rút ra những bài học cần thiết và đề xuất ứng dụng vào thực tế. Kết quả thực nghiệm sƣ phạm là kết quả khách quan nhất trong các kết quả nghiên cứu bằng các phƣơng pháp khác nhau. - Nghiên cứu và tổng kết kinh nghiệm giáo dục. Mục đích của tổng kết kinh nghiệm giáo dục là: + Tìm hiểu bản chất, nguồn gốc, nguyên nhân và cách giải quyết những tình huống giáo dục đã xảy ra trong gia đình, trƣờng học hay địa phƣơng. + Tổng kết những nguyên nhân để loại trừ sai lầm, thất bại trong công tác giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4, loại trừ những khuyết điểm có thể lặp lại. 5 - Phương pháp nghiên cứu trường hợp Nghiên cứu một số chân dung HS lớp 4 nhờ những biện pháp tăng cƣờng xây dựng mối quan hệ giữa nhà trƣờng với gia đình mà các em đã có đƣợc các kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD. 5.3 Các phương pháp toán học Sử dụng các phƣơng pháp thống kê toán học để xử lý số liệu, là cơ sở để đánh giá thực trạng và tổ chức thực nghiệm nhằm kiểm tra tính khả thi của các chủ đề giáo dục mà đề tài đƣa ra. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của khóa luận 6.1 Ý nghĩa khoa học của khóa luận Các kết quả của khóa luận sẽ là những đóng góp có ý nghĩa quan trọng góp phần làm phong phú kho tàng lý luận về giáo dục kĩ năng sống nói chung và giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD nói riêng. Đồng thời cũng làm phong phú cơ sở lý luận về việc xây dựng mối quan hệ giữa các lực lƣợng giáo dục, đặc biệt là sự phối hợp giáo dục giữa gia đình và nhà trƣờng. Đây là cơ sở để đánh giá thực trạng giáo dục tích hợp kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng – thị xã Phú Thọ - tỉnh Phú Thọ. 6.2 Ý nghĩa thực tiễn của khóa luận Nghiên cứu này tìm hiểu và đánh giá về thực trạng kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng, xác định đƣợc những yếu tố chủ quan và khách quan ảnh hƣởng đến kĩ năng này ở HS. Từ đó xây dựng và thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống. Các kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tài liệu tham khảo cần thiết cho công tác giáo dục tích hợp kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HSTH nói riêng và giáo dục kĩ năng sống nói chung. 7. Cấu trúc của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị khóa luận gồm 3 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu 6 Chƣơng 2: Thực trạng giáo dục kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 trƣờng tiểu học Phong Châu và trƣờng tiểu học Hùng Vƣơng thị xã Phú Thọ - tỉnh Phú Thọ Chƣơng 3: Thiết kế module giáo dục tích hợp tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị XHTD cho HS lớp 4 thông qua môn Kĩ năng sống 7 PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Một số khái niệm cơ bản 1.1.1 Khái niệm tích hợp Tích hợp là một khái niệm rộng, không chỉ dùng trong lĩnh vực lí luận dạy học. Tích hợp (Tiếng Anh, tiếng Đức: Integration) có nguồn gốc từ tiếng La tinh: Integration với nghĩa là xác lập cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ sở những bộ phận riêng lẻ. Theo từ điển Tiếng Anh - Anh (Oxford Advanced Learner‟s Dictionary), từ Intergrate có nghĩa là kết hợp những phần, những bộ phận với nhau trong một tổng thể. Những phần, những bộ phận này có thể khác nhau nhƣng tích hợp với nhau. Theo từ điển GDH: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tƣợng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”[19, tr. 383]. Tích hợp là một khái niệm đƣợc sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Trong lĩnh vực khoa học GD, khái niệm tích hợp xuất hiện từ thời kì khai sáng, dùng để chỉ một quan niệm GD toàn diện con ngƣời, chống lại hiện tƣợng làm cho con ngƣời phát triển thiếu hài hòa, cân đối. Tích hợp còn có nghĩa là thành lập một loại hình nhà trƣờng mới, bao gồm các thuộc tính trội của các loại hình nhà trƣờng vốn có. Trong dạy học các bộ môn, tích hợp đƣợc hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau (Theo cách hiểu truyền thống từ trƣớc tới nay) thành một “môn học” mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn học, ví dụ: lồng ghép nội dung GD dân số, GD môi trƣờng, GD an toàn giao thông trong các môn học Đạo đức, Tiếng Việt hay Tự nhiên và xã hội v.v xây dựng môn học tích hợp từ các môn học truyền thống. Tích hợp là một trong những quan điểm GD đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trƣờng phổ thông và trong xây dựng chƣơng trình môn học ở nhiều nƣớc trên thế giới. Quan điểm tích hợp đƣợc xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và QTDH. Trong thời gian gần đây khi bàn luận thế nào là về khoa học tích hợp hay GDTH nhiều nhà khoa học GD, đặc biệt là các GV thƣờng tập trung vào cụm từ 8 “tích hợp”. Đối với nhiều GV, đây là khái niệm hoàn toàn mới và thật sự gặp nhiều khó khăn trong việc truyền đạt kiến thức đến cho HS . A.V. Baez nguyên chủ tịch Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), cho rằng các khoa học trở thành “tích hợp” khi chúng không còn bị “phân chia” nữa. Tồn tại của sự vật, hiện tƣợng vốn đã là một thực thể toàn vẹn, và thống nhất. Con ngƣời nghĩ ra cách “phân chia” chúng để mở rộng bần phạm vi hiểu biết cho mình. Nhƣ vậy, sự “phân chia” đó chỉ là hình thức, không phải là bản chất của sự tồn tại. Vì vậy, mọi tranh luận của chúng ta về “mức độ” và “cách thức” tích hợp chỉ nên coi là cách diễn tả ý muốn sửa chữa các hậu quả của việc “phân chia” không thể tránh đƣợc này [18]. Tuy nhiên, ở đây chúng ta cần phân biệt rõ giữa một bên là xu hƣớng tích hợp các khoa học trong tiến trình phát triển với một bên là xu hƣớng tích hợp các môn học trong quá trình tổ chức hoạt dạy học. Chúng khác nhau về cả nguyên nhân và nội dung. Xu hƣớng tích hợp các khoa học khi nghiên cứu đối tƣợng đều tuân theo quy luật nhận thức từ: Tổng quát - Phân tích - Tổng hợp. Nhƣ vậy, thực chất đây là quá trình nhận thức về toàn thể đến bộ phận theo nhiều tầng bậc xoáy ốc. Ngày nay, khoa học tiếp tục phát triển, có sự phân hóa sâu, và song song với nó là tích hợp xuyên môn, liên môn. Đặc biệt, do hình thái khoa học ở thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI đã chuyển từ phân tích - cấu trúc lên tổng thế - hệ thống làm xuất hiện các gian ngành, liên ngành với tốc độ phát triển ngày càng nhanh. Trong khi đó, dạy học phản ánh sự phát triển của khoa học, và vì thời gian học tập trong nhà trƣờng không thể kéo dài nhiều nên xuất hiện xu hƣớng phải dạy từ các môn học riêng sang dạy tích hợp các khoa học, và các môn học [18]. Trong luận án này chúng tôi kế thừa, tiếp thu và xây dựng khái niệm tích hợp nhau sau: Tích hợp là sự hợp nhất hay nhất thể hóa các bộ phận khác nhau để đƣa tới một đối tƣợng mới nhƣ là một thể thống nhất dựa trên những nét bản chất của các thành phần đối tƣợng. 1.1.2 Khái niệm giáo dục tích hợp Theo Từ điển GD, giáo dục tích hợp là hành động liên kết các đối tƣợng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học. 9 Giáo dục tích hợp là hành động liên kết một cách hữu cơ, có hệ thống các đối tƣợng nghiên cứu, học tập của một vài lĩnh vực môn học khác nhau thành nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn đƣợc đề cập trong các môn học đó nhằm hình thành ở HS các NL cần thiết [20, tr 13]. Giáo dục tích hợp có nghĩa là đƣa những nội dung GD có liên quan vào QTDH nhƣ: tích hợp tích hợp các kĩ năng cần thiết nhƣ: Kĩ năng xử lý tình huống; kĩ năng giao tiếp; kĩ năng đối phó với căng thẳng; kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ, v.v. Tức là, dạy cho HS biết cách sử dụng kiến thức và kĩ năng của mình để giải quyết những tình huống cụ thể trong cuộc sống, nhằm mục đích hình thành, phát triển NL xử lý tình huống nói chung và kĩ năng tìm kiếm sự giúp đỡ khi có nguy cơ bị xâm hai tình dục nói chung. Đồng thời chú ý xác lập mối liên hệ giữa các kiến thức, kĩ năng khác nhau của các môn học hay các phân môn khác nhau để bảo đảm cho HS khả năng huy động có hiệu quả những kiến thức và NL của mình vào giải quyết các tình huống tích hợp. Nói cách khác, trong dạy học tích hợp, HS dƣới dự chỉ đạo của GV thực hiện việc chuyển đổi liên tiếp các thông tin từ ngôn ngữ của môn học này sang ngôn ngữ của môn học khác; HS học cách sử dụng phối hợp những kiến thức, những kĩ năng và những thao tác để giải quyết một tình huống phức hợp - thƣờng là gắn với thực tiễn. Chính nhờ qua đó, HS nắm vững kiến thức, hình thành khái niệm, phát triển NL và các phẩm chất cá nhân. Trên cơ sở phân tích các quan điểm khác nhau của các nhà nghiên cứu về dạy học tích hợp, chúng tôi đƣa ra khái niệm giáo dục tích hợp là một quan điểm SP, một tƣ tƣởng về dạy học mà ở đó ngƣời học học đƣợc cách thức kiến tạo kiến thức, kĩ năng và huy động mọi nguồn lực để giải quyết hiệu quả một tình huống phức hợp nảy sinh trong thực tiễn qua đó phát triển phẩm chất và các NL cá nhân. 1.1.3 XHTD 1.1.2.1. Khái niệm XHTD - Xâm hại là gì? Theo từ điển tiếng Việt “Xâm hại” là xâm phạm đến khiến cho bị tổn hại. Ngoài ra trong từ điển tiếng Việt còn có từ đồng nghĩa với khái niệm “Xâm hại” đó