Tài liệu Giáo dục sở hữu trí tuệ cho sinh viên đại học sư phạm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ ỘI TRẦ VĂ TRUG GIÁO DỤC SỞ HỮU TRÍ TUỆ CHO SIH VIÊ ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LUẬ Á TIẾ SĨ GIÁO DỤC HỌC HÀ NỘI, 2012 LỜI CAM ĐOA Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác./. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Trần Văn Trung LỜI CÁM Ơ Bằng tấm lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Phan Thị Hồng Vinh và TS. Trần Văn Hiếu, những người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành công trình nghiên cứu này. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong khoa Tâm lí – Giáo dục, cán bộ phòng Sau đại học – Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong những năm qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến tập thể cán bộ quản lí, giảng viên, sinh viên Trường ĐH Sư phạm TP Hồ Chí Minh, Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, Trường ĐH Thủ Dầu Một đã hợp tác và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu, thực hiện luận án. Xin chân thành cám ơn các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu./. Tháng 04/2012 Tác giả Trần Văn Trung DAH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TROG LUẬ Á STT VIẾT TẮT ĐỌC LÀ 01 CBQL Cán bộ quản lí 02 DH Dạy học 03 ĐH Đại học 04 ĐHSP Đại học sư phạm 05 Điểm TB Điểm trung bình 06 GV Giảng viên 07 GD Giáo dục 08 GDH Giáo dục học 09 HĐNK Hoạt động ngoại khóa 10 Nhóm ĐC Nhóm đối chứng 11 Nhóm TN Nhóm thực nghiệm 12 NCKH Nghiên cứu khoa học 13 PP Phương pháp 14 SHTT Sở hữu trí tuệ 15 SV Sinh viên MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cám ơn Danh mục các chữ viết tắt Mục lục Danh mục các bảng Danh mục các sơ đồ, biểu đồ MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬ CỦA GIÁO DỤC SỞ HỮU TRÍ TUỆ CHO SIH VIÊ ĐHSP......................................................................................... 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................... 9 1.1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................................................... 9 1.1.2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................ 14 1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 20 1.2.1. Khái niệm sở hữu trí tuệ................................................................. 20 1.2.2. Khái niệm quyền sở hữu trí tuệ. ..................................................... 22 1.2.3. Khái niệm quá trình giáo dục (nghĩa hẹp). ..................................... 24 1.3. Lý luận giáo dục sở hữu trí tuệ............................................................. 25 1.3.1. Khái niệm giáo dục SHTT ............................................................. 25 1.3.2. Bản chất giáo dục SHTT.. .............................................................. 25 1.3.3. Đặc điểm quá trình giáo dục SHTT. ............................................... 26 1.3.4. Nhiệm vụ giáo dục SHTT .............................................................. 27 1.3.5. Các khâu giáo dục SHTT ............................................................... 28 1.3.6. Nội dung giáo dục SHTT ............................................................... 29 1.3.7. Phương pháp giáo dục SHTT ......................................................... 29 1.3.8. Các hình thức tổ chức giáo dục SHTT ........................................... 30 1.3.9. Kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục SHTT .................................... 31 1.4. Giáo dục sở hữu trí tuệ cho sinh viên ĐHSP ......................................... 32 1.4.1. Vai trò của GD SHTT đối với SV ĐHSP.. ..................................... 32 1.4.2. Cơ sở triết học, tâm lí học và pháp lí GD SHTT cho SV ĐHSP. .... 35 1.4.3. Đặc điểm của SV sư phạm và quá trình đào tạo ĐHSP .................. 37 1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình GD SHTT cho SV ĐHSP ...... 39 1.4.5. Giáo dục SHTT với GD đạo đức, lối sống ..................................... 43 1.4.6. GD SHTT cho SV thông qua việc tích hợp SHTT trong quá trình đào tạo ở trường ĐHSP ............................................................................ 45 1.4.7. GD SHTT cho SV ĐHSP thông qua tổ chức HĐNK ...................... 49 Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄ CỦA GIÁO DỤC SỞ HỮU TRÍ TUỆ CHO SIH VIÊ ĐHSP .............................................................................. 57 2.1. Mục tiêu và phương pháp khảo sát........................................................ 57 2.1.1. Mục tiêu, đối tượng và nội dung khảo sát........................................ 57 2.1.2. Phương pháp khảo sát ..................................................................... 59 2.2. Thực trạng nhận thức của giảng viên và SV về SHTT ........................... 62 2.2.1. Nhận thức về khái niệm SHTT........................................................ 62 2.2.2. Nhận thức về vai trò của SHTT đối với sự phát triển kinh tế-xã hội.63 2.3. Thực trạng nhận thức của giảng viên và sinh viên về GD SHTT cho SV ĐHSP ............................................................................................................. 65 2.3.1. Nhận thức về tầm quan trọng GD SHTT cho SV ........................... 65 2.3.2. Nhận thức về mục tiêu GD SHTT cho SV ..................................... 66 2.3.3. Nhận thức về nội dung SHTT cần GD cho SV ............................... 67 2.3.4. Nhận thức về hình thức tổ chức GD SHTT cho SV ......................... 68 2.3.5. Nhận thức về biện pháp GD SHTT cho SV ..................................... 69 2.3.6. Nhận thức về hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả GD SHTT ....... 71 2.4. Thực trạng GD SHTT cho SV ĐHSP.................................................... 72 2.4.1. Thực hiện chương trình đào tạo ở trường ĐHSP ............................ 72 2.4.2. Hệ thống thông tin phục vụ cho việc nghiên cứu về SHTT ............ 73 2.4.3. Thực trạng thực hiện SHTT của SV ĐHSP .................................... 76 2.4.4. Những khó khăn trong GD SHTT cho SV....................................... 79 2.4.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến GD SHTT cho SV ............................ 82 Chương 3. BIỆ PHÁP GIÁO DỤC SỞ HỮU TRÍ TUỆ CHO SIH VIÊ ĐHSP .................................................................................................. 86 3.1. Cơ sở pháp lý và nguyên tắc đề xuất .................................................... 86 3.1.1. Các cơ sở pháp lý .......................................................................... 86 3.1.2. Các nguyên tắc đề xuất .................................................................. 87 3.2. Biện pháp tổ chức GD SHTT cho SV ĐHSP ....................................... 92 3.2.1. Tăng cường GD ý thức công dân, ý thức pháp luật về SHTT cho SV ĐHSP ................................................................................................ 92 3.2.2. Tích hợp GD SHTT trong một số môn học .................................... 95 3.2.3. GD SHTT thông qua tổ chức hoạt động thực hành nghiệp vụ sư phạm ....................................................................................................... 100 3.2.4. GD SHTT thông qua hoạt động ngoại khóa .................................. 105 3.2.5. Xây dựng và phát triển hệ thống thông tin, tư liệu về SHTT trong trường ĐHSP.......................................................................................... 112 3.3. Các điều kiện đảm bảo hiệu quả GD SHTT cho SV ĐHSP .................. 119 3.3.1. Thống nhất quan điểm chỉ đạo ...................................................... 119 3.3.2. Xây dựng đội ngũ cán bộ viên chức, giảng viên có chuyên môn về SHTT ...................................................................................................... 119 3.3.3. Đảm bảo tài liệu về SHTT............................................................. 120 3.3.4. Đảm bảo cơ sở vật chất, thiết bị cho hoạt động GD SHTT ............ 120 3.3.5. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng GD trong nhà trường ..... 120 Chương 4. THỰC GHIỆM SƯ PHẠM.................................................... 122 4.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................... 122 4.2. Nội dung thực nghiệm ........................................................................ 122 4.3. Tiêu chí thực nghiệm .......................................................................... 123 4.4. ChuNn bị quá trình thực nghiệm sư phạm ........................................... 126 4.4.1. Tìm hiểu về đối tượng thực nghiệm .............................................. 126 4.4.2. Quy trình lựa chọn các lớp thực nghiệm........................................ 127 4.4.3. Kế hoạch, phương pháp tổ chức thực nghiệm ............................... 127 4.4.4. Phương pháp xử lý số liệu thực nghiệm ........................................ 128 4.5. Quá trình thực nghiệm sư phạm ......................................................... 129 4.5.1. Khảo sát, kiểm tra đầu vào ............................................................ 129 4.5.2. Tổ chức thực nghiệm lần thứ 1 ..................................................... 129 4.5.3. Tổ chức thực nghiệm lần thứ 2. ..................................................... 136 4.6. Phân tích kết quả thực nghiệm ............................................................ 142 4.6.1. Hiệu quả của các biện pháp GD SHTT đến nhận thức của SV ĐHSP ..................................................................................................... 142 4.6.2. Hiệu quả của các biện pháp GD SHTT đến thái độ của SV ĐHSP.151 4.6.3. Hiệu quả của các biện pháp GD SHTT lên hành vi của SV ĐHSP 156 4.6.4. So sánh kết quả kiểm tra về SHTT ................................................ 163 4.6.5. Một số nhận xét về việc vận dụng các biện pháp GD SHTT cho SV ĐHSP trong quá trình thực nghiệm. ........................................................ 167 KẾT LUẬ VÀ KIẾ GHN .................................................................. 172 DAN H MỤC CÔN G TRÌN H ĐÃ CÔN G BỐ CỦA TÁC GIẢ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DAH MỤC CÁC BẢG Trang Bảng 2.1: Chất lượng đội ngũ GV và cán bộ quản lí đã khảo sát. ............... 57 Bảng 2.2: Đối tượng sinh viên để khảo sát thực trạng ................................. 59 Bảng 2.3: Ý kiến trả lời của giảng viên, CBQL về khái niệm SHTT. .......... 62 Bảng 2.4: Ý kiến trả lời của SV về khái niệm SHTT .................................. 62 Bảng 2.5: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về vai trò của bảo hộ SHTT đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ................................................................. 63 Bảng 2.6: Ý kiến trả lời của SV về vai trò của bảo hộ SHTT đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. ........................................................................... 64 Bảng 2.7: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về mức độ quan trọng GD SHTT.......................................................................................................... 65 Bảng 2.8: Ý kiến trả lời của SV về mức độ quan trọng GD SHTT. ............. 65 Bảng 2.9: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về mục tiêu GD SHTT cho SV. ............................................................................................................. 66 Bảng 2.10: Ý kiến trả lời của SV về mục tiêu GD SHTT cho SV .............. 66 Bảng 2.11: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về nội dung GD SHTT cho SV. ............................................................................................................. 67 Bảng 2.12: Ý kiến trả lời của SV về nội dung GD SHTT cho SV .............. 68 Bảng 2.13: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về hình thức tổ chức GD SHTT cho SV. ........................................................................................... 68 Bảng 2.14: Ý kiến trả lời của SV về hình thức tổ chức GD SHTT cho SV. ............................................................................................................. 69 Bảng 2.15: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về biện pháp GD SHTT cho SV. ............................................................................................................. 69 Bảng 2.16: Ý kiến trả lời của SV về biện pháp GD SHTT cho SV............. 70 Bảng 2.17: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả GD SHTT cho SV .................................................................. 71 Bảng 2.18: Ý kiến trả lời của SV về hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả GD SHTT cho SV .............................................................................. 71 Bảng 2.19: Kênh thông tin giúp GV, CBQL có những hiểu biết về SHTT ......................................................................................................... 74 Bảng 2.20: Kênh thông tin giúp SV có những hiểu biết về SHTT ............... 75 Bảng 2.21: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về những biểu hiện của SV có liên quan đến SHTT.................................................................................... 77 Bảng 2.22: Ý kiến trả lời của SV về những biểu hiện của SV có liên quan đến SHTT .......................................................................................... 77 Bảng 2.23: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về những khó khăn trong quá trình GD SHTT cho SV ................................................................................ 80 Bảng 2.24: Ý kiến trả lời của SV về những khó khăn trong quá trình GD SHTT cho SV .............................................................................................. 80 Bảng 2.25: Ý kiến trả lời của GV, CBQL về những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình GD SHTT cho SV ......................................................................... 83 Bảng 2.26: Ý kiến trả lời của SV về những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình GD SHTT cho SV........................................................................................ 83 Bảng 4.1: Mức độ nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 1) .................. 142 Bảng 4.2: Kết quả chi tiết khảo sát nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 1) ..................................................................................................... 143 Bảng 4.3: Mức độ nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 2) .................. 144 Bảng 4.4: Mức độ nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 3) .................. 145 Bảng 4.5: Kết quả chi tiết khảo sát nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 3) ..................................................................................................... 145 Bảng 4.6: Thái độ đối với SHTT của SV (khảo sát lần 1) ........................... 152 Bảng 4.7: Thái độ đối với SHTT của SV (khảo sát lần 2) ........................... 152 Bảng 4.8: Thái độ đối với SHTT của SV (khảo sát lần 3) ........................... 154 Bảng 4.9: Hành vi về SHTT của SV (khảo sát lần 1) .................................. 156 Bảng 4.10: Hành vi về SHTT của SV (khảo sát lần 2) ................................ 158 Bảng 4.11: Hành vi về SHTT của SV (khảo sát lần 3) ................................ 159 Bảng 4.12: Kết quả xếp loại kiểm tra về SHTT của SV (kiểm tra lần 1) ..... 163 Bảng 4.13: Kết quả kiểm tra về SHTT của SV (kiểm tra lần 1) .................. 163 Bảng 4.14: Kết quả xếp loại kiểm tra về SHTT của SV (kiểm tra lần 2) ..... 164 Bảng 4.15: Kết quả kiểm tra về SHTT của SV (kiểm tra lần 2) .................. 165 Bảng 4.16: Kết quả xếp loại kiểm tra về SHTT của SV (kiểm tra lần 3) ..... 165 Bảng 4.17: Kết quả kiểm tra về SHTT của SV (kiểm tra lần 3) .................. 166 DAH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1: Sơ đồ khái quát GD SHTT cho SV ĐHSP ................................... 55 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ GD ý thức công dân, ý thức pháp luật cho SV........................... 95 Sơ đồ 3.2: Sơ đồ hoạt động ngoại khóa GD SHTT cho SV ........................... 112 Biểu đồ 4.1: Nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 1). ........................... 147 Biểu đồ 4.2: Nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 2). ........................... 148 Biểu đồ 4.3: Nhận thức về SHTT của SV (khảo sát lần 3). ........................... 148 Biểu đồ 4.4.: Điểm kiểm tra về SHTT của SV (khảo sát lần 1). .................... 166 Biểu đồ 4.5: Điểm kiểm tra về SHTT của SV (khảo sát lần 2). ..................... 167 Biểu đồ 4.6: Điểm kiểm tra về SHTT của SV (khảo sát lần 3). ..................... 167