Tài liệu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có và không có di chứng lao phổi tại bến tre

Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CAO VĂN NGHIỆP ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH CÓ VÀ KHÔNG CÓ DI CHỨNG LAO PHỔI TẠI BẾN TRE LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MÍNH – NĂM 2017 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH CAO VĂN NGHIỆP ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG Ở BỆNH NHÂN BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH CÓ VÀ KHÔNG CÓ DI CHỨNG LAO PHỔI TẠI BẾN TRE Chuyên ngành: Lao Mă số: 60 72 01 50 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Hướng dẫn khoa học : PGS.TS. BS NGÔ THANH B̀NH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, các kết quả nêu trong luận văn đều là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả Cao Vaên Nghieäp Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM MUÏC LUÏC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt và dịch thuật Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ Danh mục các hình, sơ đồ ÑAËT VAÁN ÑEÀ ............................................................................................. 1 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU ...................................................... 5 1.1. SƠ LƯỢC VỀ DI CHỨNG BEÄNH LAO PHOÅI CŨ:........................... 5 1.1.1. Di chöùng roái loaïn thoâng khí: ............................................................... 6 1.1.2 . Caùc di chöùng treân hình aûnh cuûa lao phoåi: .......................................... 8 1.2. SƠ LƯỢC VEÀ BEÄNH PHOÅI TAÉC NGHEÕN MẠN TÍNH:.................... 11 1.2.1. Ñònh nghóa BPTNMT cuûa GOLD naêm 2016: ................................... 11 1.2.2. Dòch tễ hoïc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính: ....................................... 11 1.1.3. Caùc yeáu toá nguy cô cuûa BPTNMT: ................................................... 16 1.1.4. Cô cheá beänh sinh cuûa BPTNMT: ...................................................... 18 1.1.5. Laâm saøng BPTNMT: (Theo GOLD naêm 2017) [46] ....................... 19 1.1.6. Trieäu chöùng caän laâm saøng: (GOLD – 2017) ..................................... 22 1.3. MOÄT SOÁ NGHIEÂN CÖÙU COÙ LIEÂN QUAN: ..................................... 32 1.3.1. Nghieân cứu trong nước: .................................................................... 32 1.3.2. Nghiên cứu ngoài nước: ..................................................................... 32 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM CHÖÔNG 2: ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ........ 36 2.1. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU:............................................................ 36 2.1.1. Tieâu chuaån choïn ñối tượng nghieân cöùu:............................................ 36 2.1.2. Tieâu chuẩn loại trừ: ........................................................................... 37 2.2. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: ..................................................... 37 2.2.1. Thieát keá nghieân cöùu: ......................................................................... 37 2.2.2. Phöông phaùp choïn maãu: .................................................................... 37 2.2.3. Moät soá ñònh nghóa, khaùi niệm veà caùc ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng laøm tieâu chí nghieân cöùu: ..................................................................... 38 2.3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP THU THẬP DỮ LIỆU: ................................ 42 2.3.1. Chọn tất cả caùc hồ sơ BPTNMT, thu thập: ........................................ 42 2.4. XỬ LYÙ THỐNG KEÂ: ......................................................................... 43 2.5. VAÁN ÑEÀ Y ÑÖÙC: ................................................................................ 43 CHÖÔNG 3: KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ................................................. 44 3.1. ÑAËC ÑIEÅM BEÄNH NHAÂN BPTNMT TRONG NGHIEÂN CÖÙU: ... 44 3.1.1 Ñaëc ñieåm về daân số học: .................................................................... 44 3.1.2. Ñaëc ñieåm laâm saøng: .......................................................................... 48 3.2. PHAÂN TÍCH MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG VAØ CAÄN LAÂM SAØNG GIÖÕA HAI NHOÙM: ....................................................................... 51 3.2.1. Ñaëc ñieåm chung: ............................................................................... 51 3.2.2. Caùc ñaëc ñieåm laâm saøng: .................................................................... 55 3.2.3. Caän laâm saøng:.................................................................................... 59 3.2.4. Trieäu chöùng cô naêng sau ñieàu trò: ..................................................... 61 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 3.2.5. Thôøi gian thôû oxy vaø soá ngaøy naèm vieän: .......................................... 62 3.3. PHAÂN TÍCH MOÄT SOÁ CHÆ SOÁ CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP ÔÛ BEÄNH NHAÂN BPTNMT COÙ VAØ KHOÂNG COÙ DI CHÖÙNG LAO PHOÅI:......... 62 3.3.1. Moät soá chæ soá chöùc naêng hoâ hấp chung cuûa nhoùm BPTNMT (n=97}: ..................................................................................................................... 62 3.3.2. Moät soá chæ soá chöùc naêng hoâ haáp cuûa töøng nhoùm: ............................. 64 CHÖÔNG 4: BAØN LUAÄN .......................................................................... 66 4.1. ÑAËC ÑIEÅM CHUNG CUÛA BEÄNH NHAÂN BPTNMT TRONG NGHIEÂN CÖÙU: .......................................................................................... 66 4.1.1 Ñaëc ñieåm chung: ................................................................................ 66 4.1.2. Ñaëc ñieåm laâm saøng: ......................................................................... 71 4.1.3. Ñaëc ñieåm caän laâm saøng:.................................................................... 73 4.2. PHAÂN TÍCH MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG VAØ CAÄN LAÂM SAØNG CUÛA HAI NHOÙM: ......................................................................... 76 4.2.1. Ñaëc dieåm chung: ............................................................................... 76 4.2.2. Ñaëc ñieåm laâm saøng: .......................................................................... 78 4.2.3. Ñaëc ñieåm caùc trieäu chöùng caän laâm saøng:.......................................... 80 4.3. PHAÂN TÍCH MOÄT SOÁ CHÆ SOÁ VEÀ CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP ÔÛ BEÄNH NHAÂN BPTNMT COÙ VAØ KHOÂNG COÙ DI CHÖÙNG LAO PHOÅI CUÕ: CAÙC CHÆ SOÁ VEÀ CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP. .................................... 82 KEÁT LUAÄN ................................................................................................ 84 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ......................................................................... 86 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM PHUÏ LUÏC PHUÏ LUÏC 1: GIAÁY THU THAÄP SOÁ LIEÄU PHUÏ LUÏC 2: DANH SAÙCH BEÄNH NHAÂN PHUÏ LUÏC 3: BEÄNH AÙN MINH HOÏA Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ DỊCH THUẬT BPTNMT : Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính CNHH : Chức năng hô hấp CTMTQG: Chương Trình Mục Tiêu Quốc Gia ĐTĐ : Điện tâm đồ GTTĐ : Giá trị tiên đoán HPPQ : Hồi Phục Phế Quản RLTKTN : Rối Loạn Thông Khí Tắc Nghẽn SLT : Trị số lý thuyết ATS ( America Thorax Society): Hội lồng ngực Hoa Kỳ. BOLD (Burden of Obstructive Lung Disease): Gánh nặng của bệnh phổi tắc nghẽn CI (Confidence Interval) : Khoảng tin cậy COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease): Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính CT (Computed Tomography): Chụp cắt lớp điện toán CAT (COPD Assessment Test): Bảng đánh giá tình trạng sức khỏe bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính DLCO (Disease Lung Chronic Obstruction): Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính ETS (Enviromental Tobacco Smoke): Khói thuốc lá môi trường ECG (Electrocardiogram): Điện tâm đồ FEV1 (Forced Expiratory Volume in one second): Thể tích thở ra gắng sức trong 1 giây FVC (Forced Vital Capacity): Dung tích sống thở gắng sức LTBI (Latent Tuberculosis Infection): Nhiễm lao tìếm ẩn LTOT (Long Term Oxygen Therapy): Điều trị oxy thời gian dài Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM MDR (Multi- Drug Resistance): Đa kháng thuốc MT (Mycobacterium Tuberculosis): Bệnh lao do vi khuẩn Mycobacterium mMRC (modified Medical Research Council): Hội đồng nghiên cứu y khoa có chỉnh sửa OR (Odds Ratio): Tỷ số chênh TST (Tuberculin Skin Test): Thử lao tố da VC (Vital Capacity): Dung tích sống WHO (World Heath Organisation): Tổ chức Y tế thế giới Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Bảng 1.2. Đaùnh giaù BPTNMT tổng hợp ..................................................... 31 Bảng 3.1. Trieäu chöùng cô naêng (n = 97) ..................................................... 48 Baûng 3.2. Trieäu chöùng toaøn thaân (n = 97) ................................................... 49 Baûng 3.3. Trieäu chöùng thöïc theå khi nghe phoåi (n=97)................................ 49 Baûng 3.4. Tổn thương treân Xquang phổi cuûa mẫu nghieân cöùu (n=97) ....... 50 Bảng 3.5. Trieäu chöùng ñieän taâm ñoà (n=97) ................................................ 50 Baûng 3.6. Tuoåi trung bình cuûa hai nhoùm1 vaø2 vaøsự khaùc biệt ................... 51 Baûng 3.7. Tuoåi trung bình ngay trong cuøng phaùi nam ............................. 52 Baûng 3.8. Tuoåi trung bình cuûa phaùi nöõ của 2 nhoùm .................................... 52 Baûng 3.9. Phaân boá tình traïng beänh lao cuõ theo giôùi (n=97)........................ 53 Baûng 3.10. Phaân bố veà ñaëc ñieåm ngheà nghieäp giöõa hai nhoùm ................... 54 Baûng 3.11. So saùnh veà khu vöïc soáng giöõa hai nhoùm 1 vaø 2 ....................... 54 Baûng 3.12. Ñaëc ñieåm huùt thuoác laù ôû 2 nhoùm. ............................................. 55 Baûng 3.13. Söï khaùc nhau caùc trieäu chöùng cô naêng giöõa hai nhoùm:............ 55 Baûng 3.14. Söï khaùc nhau caùc triệu chöùng toaøn thaân giöõa hai nhoùm:.......... 56 Baûng 3.15. Caùc trieäu chöùng thöïc theå khi nghe phoåi. .................................. 58 Baûng 3.16. Caùc ñaëc ñieåm trieäu chöùng xquang giöõa 2 nhoùm...................... 59 Baûng 3.17. Ñaëc ñieåm trieäu chöùng ñieän taâm ñoà giöõa hai nhoùm. ................. 60 Baûng 3.18. Kết quả cải thiện triệu chứng cơ năng giữa 2 nhoùm sau ñiều trị 61 Baûng 3.19. Thời gian ñiều trị giữa 2 nhoùm ................................................. 62 Bảng 3.20. Chức năng hoâ hấp ...................................................................... 62 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM Bảng 3.21. Giaù trị trung bình cuûa caùc chæ soá thoâng khí phoåi sau test giaõn pheá quaûn ôû 2 nhoùm beänh nhaân BPTNMT vaø BPTNMT + lao phoåi cuõ ...... 64 Bảng 3.22. Phaân loại rối loạn thoâng khí ở nhoùm BPTNMT coù lao cũ vaø nhoùm BPTNMT khoâng coù lao cũ ................................................................ 65 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 1.1. Suït giaûm FEV1 theo số lần mắc lao .............................................. 7 Hình 1.3: FEV1 giaûm ở ngöôøi huùt thuoác vaø ngöôøi khoâng huùt thuoác ........... 15 Hình 1.4. Hoâ haáp ñoà ................................................................................... 27 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM DANH MUÏC SÔ ÑOÀ Sô ñoà1.1. Cô cheá teá baøo cuûa BPTNMT ...................................................... 19 Sô ñoà 1.2. Phaân nhoùm (kieåu hình) BPTNMT.............................................. 30 Sô ñoà 2.1: Thieát keá nghieân cöùu ................................................................... 38 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM DANH MUÏC BIEÅU ÑOÀ Biểu ñồ 3.1. Tuoåi trung bình cuûa nhoùm beänh nhaân nghieân cöùu (n = 97) ... 44 Biểu ñồ 3.2 Phaân bố theo giới ..................................................................... 45 Biểu ñồ 3.3 Phaân bố theo khu vực sống ..................................................... 45 Biểu ñồ 3.4 Phaân boá theo ngheà nghieäp ....................................................... 46 Biểu ñồ 3.5 Tỉ lệ lao phổi cũ trong mẫu nghieân cứu (n = 97). ..................... 46 Biểu ñồ 3.6 Số lần mắc lao .......................................................................... 47 Biểu ñồ 3.7. Đặc ñiểm huùt thuốc laù.............................................................. 47 Biểu ñồ 3.8. Bệnh ñồng mắc ........................................................................ 48 Bieåu ñoà 3.9. Phaân loaïi caùc möùc ñoä taéc ngheõn theo FEV1 (n = 97) ............ 63 Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ Beänh phoåi taéc nghẽn mạn tính (BPTNMT) laø một bệnh hoâ hấp thường gặp, tỉ lệ mới mắc, tỉ lệ tử vong tăng nhanh treân toaøn thế giôùi laø moät trong những nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây taøn pheá ôû mọi giai ñoạn bệnh vaø gaây tử vong ở những bệnh nhaân tắc nghẽn ở mức ñoä vừa vaø nặng. Baùo caùo veà tình traïng taøn taät do beänh treân toaøn caàu naêm 2010 xeáp BPTNMT ñöùng haïng thöù 9, döï ñoaùn con số naøy seõ leân ñöùng vò trí thöù 5 vaøo naêm 2020 [24]. Haàu heát caùc quoác gia cho thaáy tæ leä maéc BPTNMT chöa tôùi 6%, ñiều naøy phaûn aùnh coù leõ roõ raøng laø chöa nhaän ra va chöa chaån ñoaùn hết tình traïng BPTNMT [30].Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhận ñịnh tỉ lệ mắc BPTNMT ñặc biệt tăng nhanh ở caùc nước ñang phaùt triển và Việt Nam laø nöôùc coù tỉ lệ BPTNMT cao nhất trong khu vực Chaâu AÙ–Thaùi Bình Döông (6,7% so với khu vực laø 6,3%). Trong baùo caùo của Đinh Ngọc Sỹ vaø cộng sự tại Hội nghị Lao vaø Bệnh Phổi thaùng 6 năm 2011 cho biết tỉ lệ BPTNMT trong cộng ñồng daân cư Việt Nam treân 40 tuổi laø 4,2% trong ñoù nam laø7,1% vaø nöõ laø 1,9% [14],[45],[16]. Cuøng vôùi (BPTNMT) thì beänh lao phoåi cuõng laø vaán ñeà ñaëc bieät ñöôïc quan taâm. Beänh lao phoåi do vi khuaån lao gaây ra, coù ñaëc ñieåm thöôøng dieãn tieán nhanh hôn so vôùi BPTNMT, phaàn lôùn beänh lao phoåi ñeå laïi nhöõng di chöùng traàm troïng cho ngöôøi beänh nhö hoaïi töû moâ phoåi, taïo hang, xô seïo co keùo, voâi hoùa…veà sau laøm haïn cheá löu löôïng khí thôû. Trong khi ñoù BPTNMT do nhieàu yeáu toá nguy cô gaây neân, nhö khoùi thuoác laù, khoùi töø caùc chaát ñoát sinh khoùi, buïi… vaø ñaëc ñieåm tieán trieån töø töø theo thôøi gian vaø veà Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 2 sau gaây taéc ngheõn luoàng khí thôû. Ngöôøi BPTNMT coù di chöùng lao phoåi laø vöøa coù haïn cheá vöøa coù taéc ngheõn. Ngöôøi ta ñaõ coù moät soá nghieân cöùu cho thaáy vieäc ñieàu trò beänh nhaân BPTNMT coù di chöùng lao phoåi töông ñoái khoù khaên hôn, ñaùp öùng thuoác cuõng giaûm hôn neân chi phí cuõng cao hôn ngöôøi BPTNMT thoâng thöôøng [24], [23],[10]. Ngaøy nay, maëc duø y hoïc ñaõ tieán boä raát nhieàu trong phoøng choáng, ñieàu trò lao nhöng beänh lao vaãn coøn laø moái ñe doïa ñoái vôùi söùc khoûe toaøn caàu, beänh lao laøm töû vong hôn 1,5 trieäu ngöôøi moãi naêm [54]. Theo baùo caùo veà beänh lao toaøn caàu naêm 2016 cuûa WHO thì trong naêm 2015 treân theá giôùi coù1,4 trieäu ngöôøi töø vong do beänh lao, vaø cuõng vaøo naêm 2015 coù 10,4 trieäu tröôøng hôïp lao môùi trong ñoù 90% laø ngöôøi lôùn vaø 10% laø treû em, tyû leä nam/ nöõ laø 1,6:1[41]. Ô ÛViệt Nam naêm 2015, caû nöôùc ñaõ phaùt hieän vaø ñieàu trò 102.655 beänh nhaân lao. Theo ñaùnh cuûa WHO, tình hình beänh lao ở Việt nam vaãn coøn cao ñöùng ôû vò trí thöù 14 trong 20 nöôùc coù dòch teã beänh lao cao nhaát vaø xeáp haïng thöù 11 trong 20 nöôùc coù gaùnh naëng beänh lao treân theá giôùi [46]. Theo höôùng daãn chaån ñoaùn, ñieàu trò vaø döï phoøng lao cuûa Boä Y teá Việt Nam naêm 2015, thì lao phoåi chieám tyû leä cao ñeán 80-85% trong toång soá taát caû caùc tröôøng hôïp lao vaø ñaây chính laø nguoàn laây lan cho nhöõng ngöôøi xung quanh [11]. Hâậu quả của di chứng lao phổi gaây xô moâ phoåi, giaõn phế quản sau lao phổi, xơ hang trong nhu moâ phổi, goùp phần laøm suy giảm chức năng hoâ hấp dễ bị bội nhiễm ảnh hưởng ñến chất lượng cuộc sống bệnh nhaân.Theo một số nghieân cứu [23],[48][52],[53], [50]. BPTNMT ñi keøm với lao phổi cũ coù khoù thở nhiều hơn, suy chức năng hoâ hấp, giảm FEV1, FVC, tỉ lệ tử vong Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 3 cao hơn… so với nhoùm khoâng coù di chứng lao phổi cũ. Nhö vaäy, khaûo saùt caùc ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng ñaëc bieät laø chöùc naêng hoâ haáp cuûa beänh nhaân BPTNMT coù di chöùng lao phoåi cuõ laø raát quan troïng vaø raát caàn thieát, giuùp caùc baùc syõ laâm saøng theo doõi, ñaùnh giaù ñieàu trò beänh nhaân coù hieäu quaû hôn. Chính vì vậy, chuùng toâi thực hiện nghieân cứu:“ Ñaùnh giaù ñặc ñiểm laâm saøng, caän laâm saøng, chức năng hoâ hấp ở bệnh nhaân bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính coù vaø khoâng coù di chöùng lao phổi cũ ” với caùc muïc tieâu sau ñaây: Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 4 MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU Muïc tieâu toång quaùt: Ñaùnh giaù ñaëc ñieåm ñieåm laâm saøng, caän laâm saøng, chöùc naêng hoâ haáp ôû beänh nhaân beänh phoåi taéc ngheõn maïõn tính coù vaø khoâng coù di chöùng lao phoåi cuõ. Muïc tieâu chuyeân bieät: 1. Moâ taû ñaëc ñieåm bệnh nhaân BPTNMT trong nghieân cöùu. 2. So saùnh söï khaùc bieät veà ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng ôû beänh nhaân beänh BPTNMT coù vaø khoâng coù di chöùng lao phoåi cuõ. 3. So saùnh söï khaùc bieät veà chöùc naêng hoâ haáp ôû beänh nhaân BPTNMT coù vaø khoâng coù di chöùng lao phoåi cuõ. Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 5 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 1.1. SƠ LƯỢC VỀ DI CHỨNG BEÄNH LAO PHOÅI CŨ: Beänh lao ñaõ xuaát hieän vaø toàn taïi caùch ñaây haøng ngaøn naêm, y vaên coå nhaát ñeà caëp veà beänh lao ñöôïc tìm thaáy ôû AÁn Ñoä vaøo khoaûng 700 naêm tröôùc coâng nguyeân moâ tả như moät beänh phoåi maõn tính huûy hoai. Khoaûng naêm 380 tröôùc coâng nguyeân Hippocrates đã mô tả veà beänh maø oâng goïi laø“Phtisis'' Coù nghóa laø tan ra hay huûy hoaïi. Maõi ñeán naêm 1882, Robert Koch môùi khaúng ñònh beänh lao laø do vi khuaån Mycobacterium Tuberculosis gaây ra[21]. Khi vi khuaån lao vaøo phoåi thì ñöôïc xem nhö laø bieåu hieän moät cuoäc chieán xaûy ra giöõa moät beân laø kyù chuû vaø moät beân laø vi khuaån lao. Moãi beân coù moät soá öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm ñeå khoáng cheá laãn nhau tuøy thuoäc vaøo töøng giai ñoaïn tieán trieån cuûa beänh maø haäu quaû cuoái cuøng laø moät cô theå beänh lyù (neáu söùc ñeà khaùng cuûa kyù chuû keùm hôn ñoäc löïc cuûa vi khuaå n) hay laø moät cô theå khoûe maïnh (neáu söùc ñeà khaùng cuûa kyù chuû maïnh hôn vaø tieâu dieät ñoäc löïc cuûa vi khuaån) [19] Neáu beänh lao phoåi tieán trieån seõ gaây ra caùc toån thöông nhö noát lao, noát canxi hoùa, baõ ñaäu hoùa, toån thöông nhu moâ lan roäng, hang lao. Caùc toån thöông lao thay ñoåi töø daïng naøy sang daïng khaùc vaø nhieàu loaïi toån thöông coù theå cuøng toàn taïi . Ngaøy nay, y hoïc ñaõ tieán boä neân phaàn lôùn beänh lao phoåi ñöôïc chaån ñoaùn sôùm vaø ñieàu trò toát. Tuy vaäy, vaãn coøn khoâng ít tröôøng hôïp khoâng ñöôïc phaùt Bản quyền tài liệu này thuộc về Thư viện Đại học Y Dược TP.HCM 6 hieän sôùm luùc ñoù tuøy theo möùc ñoä toån thöông maø khoâng theå traùnh khoûi nhöõng di chöùng do beänh lao phoåi ñeå laïi. Caùc di chöùng ñoù coù theå laø: 1.1.1. Di chöùng roái loaïn thoâng khí: Moät soá coâng trình nghieân cöùu treân theá giôùi ñaõ coù keát luaän caùc beänh nhaân ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò lao thích hôïp sau ñoù bieåu hieän khoù thở vaø ñöôïc ño chöùc naêng hoâ haáp thaáy coù roái loaïn thoâng khí. Valliere vaø Barker nghieân cöùu beänh nhaân lao phoåi ñieàu trò nhieàu thuoác khaùng lao cho thaáy 31/33(93,9%) coù chöùc naêng phoåi baát thöôøng.Với trung bình FEV1 laø 63% giaù trò tieân ñoaùn, vaø FVC laø 57% giaù trò tieân ñoaùn [53]. Trong nghieân cöùu PLATINO, tæ suaát bò taéc ngheõn luoàng khí FEV1 sau khi duøng thuoác giaõn pheá quaûn laø30,7% trong soá nhöõng ngöôøi coù tieàn söû beänh lao, khi so saùnh vôùi nhöõng ngöôøi khoâng bò beänh lao laø13,9%. Söï keát hôïp cuûa lao phổi với giaù trò FEV1 (söï khaùc bieät trung bình 0,35ml) maïnh hôn FVC(0,25ml) vaø keát quaû laø FEV1/ FVC cho thaáy giaûm roõ reät vaø ñaëc tröng bôûi kieåu taéc ngheõn [53]. Moät nghieân cöùu khaùc ñöôïc thöïc hieän bôûi Hnizdo vaøcoäng söï tìm ra sự thaâm huït trung bình keùo daøi cuûa FEV1 sau moät, hai vaø ba hay nhieàu hôn sau moãi ñôït maéc lao cuûa 26.660 ngöôøi khai thaùc moû ôû Nam Phi. Keát quaû coù 2.137 ngöôøi maéc moät ñôït lao, 366 ngöôøi maéc hai ñôït vaø 96 maéc ba ñôït trôû leân. Maát chöùc naêng phoåi cao nhaát trong saùu thaùng chaån ñoaùn lao vaø oån ñònh sau 12 thaùng maát chöùc naêng phoåi naøy ñöôïc xem laø maõn tính.Thaâm huït trung bình keùo daøi cuûa FEV1 sau 1, 2 vaø 3 (hay nhieàu hôn) ñôït lao töông