Tài liệu Tiểu luận nâng cao khả năng thắng thầu của nhà thầu trong nước ( doanh nghiệp nhà nước) trong đấu thầu xây lắp quốc tế

LỜI MỞ ĐẦU Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ nhµ níc, nh÷ng n¨m qua khèi lîng ®Çu t nãi chung vµ ®Çu t níc ngoµi nãi riªng ®· t¨ng lªn râ rÖt. NhiÒu c«ng tr×nh quy m« lín cã c«ng nghÖ, kü thuËt míi mµ c¸c nhµ thÇu x©y dùng vµ t vÊn x©y dùng cña ViÖt nam cha ®¶m ®¬ng ®îc, ®ßi hái ph¶i ®Êu thÇu quèc tÕ. §Õn nay ®· cã nhiÒu nhµ thÇu ph¸p nh©n níc ngoµi vµo thùc hiÖn t vÊn x©y dùng x©y l¾p c«ng tr×nh t¹i ViÖt nam. ViÖc quy ®Þnh c¸c nhµ thÇu ph¶i liªn doanh liªn kÕt víi nhµ thÇu ViÖt nam hoÆc ph¶i thuª thÇu phô ViÖt nam ®· thùc hiÖn mét phÇn viÖc b¶o hé thÞ trêng x©y dùng trong níc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ thÇu ViÖt nam cã ®iÒu kiÖn häc hái, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ tiÕp cËn víi c«ng nghÖ, kü thuËt tiªn tiÕn. Nhê ®ã mét sè nhµ thÇu ®· v¬n lªn, tham dù vµ tróng thÇu mét sè gãi thÇu lín thuéc c¸c dù ¸n (DA) cã ®Êu thÇu quèc tÕ. Tuy nhiªn ®øng tríc thùc tr¹ng nh÷ng c«ng tr×nh ®îc x©y dùng ngay trªn ®Êt níc m×nh mµ tÊt c¶ mäi c«ng viÖc vÉn lÖ thuéc vµo ngêi níc ngoµi. Kh«ng ph¶i chØ bÞ bãp nghÑt vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh mµ cßn lµm gi¶m ®i vÞ thÕ còng nh kh¶ n¨ng n¾m b¾t khoa häc kü thuËt. NÕu kh«ng nhanh chãng tù lµm chñ DA th× kh«ng nh÷ng kh«ng ®em l¹i c«ng viÖc thùc sù cho ngêi lao ®éng mµ gi¸ trÞ kinh tÕ thu ®îc cho ®Êt níc bÞ chia sÎ. ChÝnh v× vËy em ®· lùa chän ®Ò tµi: “N©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña nhµ thÇu trong níc (Doanh nghiÖp nhµ níc) trong ®Êu thÇu x©y l¾p quèc tÕ.” Do b¶n th©n cßn thiÕu kinh nghiÖm trong thùc tÕ còng nh h¹n chÕ vÒ mÆt lý luËn nªn ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó c¸c bµi viÕt sau ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña c« gi¸o, Th¹c sÜ TrÇn ThÞ Mai H¬ng, gi¶ng viªn thuéc bé m«n Kinh tÕ §Çu t, §H KTQD HN, ngêi ®· gãp phÇn gióp cho ®Ò ¸n nµy ®îc hoµn thiÖn h¬n. 1 Ch¬ng I: c¸c vÊn ®Ò Lý luËn chung i. §Êu thÇu 1. Kh¸i niÖm ®Êu thÇu §Êu thÇu lµ mét h×nh thøc kinh doanh dùa vµo tÝnh chÊt c¹nh tranh c«ng khai cña thÞ trêng, kh«ng cã c¹nh tranh th× kh«ng cã ®Êu thÇu vµ còng kh«ng cÇn ®Õn ®Êu thÇu. Cã thÓ nãi ®Êu thÇu lµ ph¬ng thøc giao dich ®Æc biÖt. Trong mét vô kinh doanh mua b¸n hay x©y dùng c¸c c«ng tr×nh d©n sù cã liªn quan ®Õn nhiÒu ngêi, nhiÒu bªn kh¸c nhau th× ngêi ta thêng ¸p dông hoÆc b¾t buéc ph¶i ¸p dông h×nh thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh c«ng khai. Theo quy chÕ ®Êu thÇu hiÖn nay cña ViÖt nam, ®Êu thÇu lµ qu¸ tr×nh lùa chän nhµ thÇu ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña bªn mêi thÇu. Bªn mêi thÇu lµ chñ DA, chñ ®Çu t hoÆc ph¸p nh©n ®¹i diÖn hîp ph¸p cña chñ DA, chñ ®Çu t ®îc giao tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c«ng viÖc ®Êu thÇu. Nhµ thÇu lµ tæ chøc kinh tÕ cã ®ñ t c¸ch ph¸p nh©n tham gia ®Êu thÇu. Nhµ thÇu lµ nhµ x©y dùng trong ®Êu thÇu x©y l¾p, lµ nhµ cung cÊp trong ®Êu thÇu mua s¾m hµng hãa, nhµ t vÊn trong ®Êu thÇu tuyÓn chän t vÊn, lµ nhµ ®Çu t trong ®Êu thÇu lùa chän ®èi t¸c ®Çu t. 2.Vai trß cña ®Êu thÇu Hµnh vi ®Êu thÇu lµ mét h×nh thøc c¹nh tranh v¨n minh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn nh»m lùa chän nhµ thÇu ®¸p øng c¸c yªu cÇu kinh tÕ kü thuËt cña chñ ®Çu t. Nh vËy ®Êu thÇu ra ®êi vµ tån t¹i víi môc tiªu nh»m thùc hiÖn tÝnh c¹nh tranh, c«ng b»ng, minh b¹ch ®Ó lùa chän ra nhµ thÇu phï hîp nhÊt vµ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét dù ¸n ®Çu t. §Êu thÇu cã vai trß ®¶m b¶o bèn néi dung: hiÖu qu¶ - c¹nh tranh - c«ng b»ng minh b¹ch. HiÖu qu¶ cã thÓ vÒ mÆt tµi chÝnh hoÆc vÒ thêi gian hay mét tiªu chÝ nµo kh¸c tuú thuéc vµo môc tiªu cña DA. Muèn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cho DA ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ thÇu c¹nh tranh c«ng khai ë ph¹m vi réng nhÊt cã thÓ nh»m t¹o ra sù c«ng b»ng, ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c bªn. Víi c¸c DA cã tæng ®Çu t lín, cã gÝa trÞ vÒ mÆt kinh tÕ hoÆc x· héi th× c«ng t¸c ®Êu thÇu lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu vµ ®Êu thÇu ph¶i tu©n thñ theo quy ®Þnh cña nhµ níc hoÆc tæ chøc tµi chÝnh cho vay vèn. §Êu thÇu mang l¹i lîi Ých to lín ®èi víi chñ ®Çu t, nhµ thÇu vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. 2.1.Vai trß víi chñ ®Çu t: 2 -Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ yªu cÇu vÒ chÊt lîng c«ng tr×nh, tiÕt kiÖm ®îc vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, b¶o ®¶m tiÕn ®é x©y dùng c«ng tr×nh. -Th«ng qua ®Êu thÇu x©y l¾p, t¨ng cêng qu¶n lý vèn ®Çu t, tr¸nh thÊt tho¸t l·ng phÝ. -B¶o ®¶m quyÒn chñ ®éng, tr¸nh t×nh tr¹ng phô thuéc vµo mét nhµ x©y dùng trong x©y dùng c«ng tr×nh. -T¹o m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp x©y dùng. -Cho phÐp chñ ®Çu t n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé kinh tÕ kü thuËt cña chÝnh c¸c chñ ®Çu t. 2.2.Vai trß ®èi víi nhµ thÇu -Tham dù ®Êu thÇu vµ híng tíi môc tiªu th¾ng thÇu, c¸c nhµ thÇu ph¶i tù hoµn thiÖn m×nh trªn tÊt c¶ ph¬ng diÖn. -Nhê nguyªn t¾c c«ng khai vµ b×nh ®¼ng trong ®Êu thÇu: c¸c nhµ thÇu c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn th¬ng trêng, c¸c nhµ thÇu ph¶i ph¸t huy tèi ®a tÝnh chñ ®éng trong viÖc t×m kiÕm c¸c c¬ héi tham dù ®Êu thÇu vµ kÝ kÕt hîp ®ång (khi tróng thÇu) t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt. -Nhê ®Êu thÇu, c¸c nhµ thÇu ph¶i ®Çu t cã träng ®iÓm nh»m n©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ vµ kü thuËt cña m×nh. Tõ ®ã sÏ n©ng cao n¨ng lùc cña doanh nghiÖp trong tham gia ®Êu thÇu. -§Ó ®¹t môc tiªu th¾ng thÇu, c¸c c«ng ty x©y l¾p ph¶i tù hoµn thiÖn c¸c mÆt qu¶n lý, n©ng cao n¨ng lùc cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý trong tham gia ®Êu thÇu vµ thùc hiÖn c«ng tr×nh ®· th¾ng thÇu. -Th«ng qua ph¬ng thøc ®Êu thÇu, c¸c c«ng ty x©y l¾p sÏ tù n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n trÞ chi phÝ kinh doanh, qu¶n lý tµi chÝnh, thóc ®Èy n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ khi gi¸ bá thÇu thÊp nhng vÉn thu ®îc lîi nhuËn. 2.3.Vai trß ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n -§Êu thÇu gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t vµ x©y dùng, h¹n chÕ vµ lo¹i trõ ®îc t×nh tr¹ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ vèn ®Çu t. -§Êu thÇu gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n nãi riªng vµ toµn nÒn kinh tÕ nãi chung. 3 -§Êu thÇu t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ lµnh m¹nh gi÷a c¸c ®¬n vÞ x©y dùng. §©y lµ ®éng lùc to lín thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp x©y dùng níc ta vµ t¹o ®iÒu kiÖn øng dông khoa häc kü thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ x©y dùng, tõng bíc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. 3.H×nh thøc vµ ph¬ng thøc ®Êu thÇu H×nh thøc lùa chän nhµ thÇu dùa trªn sè lîng nhµ thÇu tham gia ®Êu thÇu ®Ó ph©n chia. Cã 7 h×nh thøc ®Êu thÇu: -§Êu thÇu réng r·i : §©y lµ h×nh thøc ®Êu thÇu kh«ng h¹n chÕ sè lîng nhµ thÇu tham gia. -§Êu thÇu h¹n chÕ : Bªn mêi thÇu mêi mét sè nhµ thÇu cã ®ñ n¨ng lùc tham dù ®Êu thÇu. Tuú theo quy ®Þnh cña mçi níc mµ sè nhµ thÇu tèi thiÓu ®îc mêi lµ bao nhiªu. Theo quy chÕ §Êu thÇu cña ViÖt nam th× sè nhµ thÇu tèi thiÓu lµ 5. -ChØ ®Þnh thÇu : §©y lµ h×nh thøc chän trùc tiÕp nhµ thÇu ®¸p øng yªu cÇu cña gãi thÇu ®Ó th¬ng th¶o hîp ®ång. -Chµo hµng c¹nh tranh. -Mua s¾m trùc tiÕp. -Tù thùc hiÖn : H×nh thøc nµy ¸p dông ®èi víi c¸c gãi thÇu mµ chñ ®Çu t cã ®ñ n¨ng lùc thùc hiÖn. -Mua s¾m ®Æc biÖt. Trong ®Êu thÇu cã 3 ph¬ng thøc ®Êu thÇu, dùa vµo c¸ch thøc nép hå s¬ ®Ó ph©n chia: -Ph¬ng thøc mét tói hå s¬. -Ph¬ng thøc hai tói hå s¬. -Ph¬ng thøc hai giai ®o¹n. Lo¹i h×nh ®Êu thÇu §Êu thÇu cã 4 lo¹i h×nh, phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña ®èi tîng mua b¸n ®Ó ph©n chia: - §Êu thÇu tuyÓn chän t vÊn. - §Êu thÇu x©y l¾p. - §Êu thÇu mua s¾m hµng hãa vµ c¸c dÞch vô kh¸c. 4 - §Êu thÇu lùa chän ®èi t¸c thùc hiÖn dù ¸n. Trong ph¹m vi ®Ò tµ nµy, t«i chØ xin ®i s©u vµo t×m hiÓu lo¹i h×nh ®Êu thÇu x©y l¾p vµ cô thÓ lµ ®Êu thÇu x©y l¾p Quèc tÕ. II. §Êu thÇu x©y l¾p ( §Êu thÇu x©y l¾p quèc tÕ ) 1.Kh¸i niÖm §Êu thÇu x©y l¾p lµ ®Êu thÇu c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh vµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh nh»m lùa chän ra nhµ thÇu x©y l¾p cã thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu kü thuËt cña c«ng viÖc víi møc chi phÝ hîp lý nhÊt. Nhµ thÇu x©y dùng cã thÓ lµ nhµ thÇu trong níc hoÆc nhµ thÇu quèc tÕ. §èi víi ®Êu thÇu x©y l¾p cã sù tham gia cña nhµ thÇu quèc tÕ th× ®îc gäi lµ ®Êu thÇu x©y l¾p quèc tÕ. C¸c c«ng viÖc x©y l¾p ®îc chia thµnh c¸c gãi thÇu tuú theo tÝnh chÊt kü thuËt hoÆc tr×nh tù thùc hiÖn DA cã quy m« hîp lý vµ b¶o ®¶m tÝnh ®ång bé cña DA. Gãi thÇu cã thÓ lµ toµn bé DA hoÆc mét phÇn c«ng viÖc cña DA. 2.Vai trß cña ho¹t ®éng x©y l¾p trong nÒn kinh tÕ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i cã ®Êu thÇu x©y l¾p C«ng cuéc ®æi míi ®· t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trong lÜnh vùc x©y dùng. Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, vÞ trÝ cña ngµnh x©y dùng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi (KTXH) ngµy cµng quan träng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, x©y dùng lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän. Thùc tÕ cho thÊy trong nh÷ng n¨m qua, mçi n¨m nhµ níc ®· ph¶i chi trªn díi 150 ngh×n tû ®ång vèn ®Çu t cho x©y dùng c¬ b¶n, chiÕm kho¶ng 30% GDP. §iÒu ®ã chøng tá r»ng x©y dùng quan träng ®Õn møc nµo. X©y dùng t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt kü thuËt, c¬ së h¹ tÇng vµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh míi, phôc vô ®êi sèng con ngêi vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng x©y dùng bao gåm nh÷ng c«ng viÖc sau: -Th¨m dß kh¶o s¸t thiÕt kÕ -X©y dùng míi, x©y dùng l¹i c«ng tr×nh -C¶i t¹o më réng, n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng tr×nh -Söa ch÷a lín nhµ cöa vËt kiÕn tróc -L¾p ®Æt thiÕt bÞ m¸y mãc vµo c«ng tr×nh -Cho thuª ph¬ng tiÖn m¸y mãc thi c«ng cã ngêi ®iÒu khiÓn ®i kÌm. 5 S¶n phÈm cña x©y dùng (s¶n phÈm chÝnh cña nã lµ s¶n phÈm x©y l¾p) lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng vµ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh nªn chóng, cïng nh÷ng gi¸ trÞ c«ng viÖc cã tÝnh chÊt x©y l¾p do lao ®éng trong lÜnh vùc x©y dùng s¸ng t¹o ra. S¶n phÈm cña ho¹t ®éng x©y dùng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau : -Cã tÝnh chÊt ®¬n chiÕc, tån t¹i l©u dµi, cã thÓ tÝch lín, chu kú s¶n xuÊt dµi, sö dông vèn lín, vèn chu chuyÓn chËm. -§îc x©y dùng cè ®Þnh t¹i mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh nªn n¬i x©y dùng còng lµ n¬i tiªu thô s¶n phÈm. Do tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng x©y dùng nh vËy nªn nã ¶nh hëng lín tíi nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c. ChØ cÇn mét vµi sai sãt nhá trong qóa tr×nh thùc hiÖn x©y l¾p ®· g©y ra c¸c t¸c h¹i kh«n lêng. VÝ dô: DA x©y dùng mét c©y cÇu. Trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t ®Þa chÊt do kh«ng th¨m dß kü lìng, cÈn thËn nªn kh«ng biÕt ®îc lßng s«ng bÞ sôt c¸t. DA vÉn ®îc tiÕn hµnh thi c«ng. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng th× kh«ng thÓ ®æ ®îc bª t«ng ch©n cÇu do sôt lón c¸t. DA lóc nµy bÞ chËm tiÕn ®é v× tiÕn hµnh kh¶o s¸t ®o ®¹c l¹i dßng s«ng, lu lîng níc ch¶y v.v.. Lóc nµy c¸c nguån lùc nh: lao ®éng, m¸y mãc n»m mét chç, chØ kh¶o s¸t, thiÕt kÕ míi ®îc hoµn thµnh th× DA míi ®îc tiÕp tôc. Nh vËy chØ cÇn sai sãt ë mét ®iÓm nót nµo ®ã trong ho¹t ®éng x©y l¾p còng g©y ra nh÷ng t¸c h¹i lín: hao phÝ tiÒn cña, søc lao ®éng vµ l·ng phÝ vÒ mÆt thêi gian. Cã thÓ nãi, ho¹t ®éng x©y l¾p kh«ng chØ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn mang tÝnh v¨n ho¸. S¶n phÈm x©y l¾p thêng cã thêi gian tån t¹i l©u dµi, cã nh÷ng s¶n phÈm trêng tån víi thêi gian. C¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc nh: th¸nh ®Þa Mü S¬n, l¨ng tÈm cña vua chóa ë cè ®« HuÕ, thµnh nhµ Hå ë Thanh Ho¸ ®Òu lµ s¶n phÈm cña ho¹t ®éng x©y l¾p. §Êy ®Òu lµ nh÷ng di tÝch cã ý nghÜa vÒ mÆt lÞch sö, lµ nh÷ng c«ng tr×nh mµ ngêi xa ®· x©y dùng nªn. C¸c c«ng tr×nh ®ã ®· ®îc thiÕt kÕ vµ x©y dùng rÊt c«ng phu. NÕu kh«ng th× ch¾c h¼n nã kh«ng tån t¹i ®Õn ngµy nay. C¸c s¶n phÈm x©y l¾p nµy g¾n chÆt víi yÕu tè v¨n ho¸ vµ nã trë thµnh v« gi¸. Nh vËy ho¹t ®éng x©y dùng vµ s¶n phÈm cña nã gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ còng nh trong ®êi sèng con ngêi. Ngêi ta ph¶i huy ®éng rÊt nhiÒu nguån lùc víi khèi lîng quy m« kh«ng ph¶i lµ nhá ®Ó ho¹t ®éng x©y dùng ®ã ®îc diÔn ra vµ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm hoµn thiÖn nhÊt trong kh¶ n¨ng cã thÓ. NÕu s¶n phÈm x©y l¾p x¶y ra nh÷ng sù cè mµ nguyªn nh©n l¹i chÝnh do ho¹t ®éng x©y l¾p t¹o ra th× nh÷ng nguån lùc ®· ®Çu t sÏ trë nªn l·ng phÝ. ChÝnh v× vËy c¸c c«ng viÖc cña ho¹t ®éng x©y l¾p nh thiÕt kÕ, thi c«ng cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn mét c¸ch chÆt chÏ, ®¶m b¶o chÊt lîng víi møc chi phÝ hîp lý nhÊt. 6 Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng mang nhiÒu yÕu tè rñi ro do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan g©y ra. C¸c DA ®Çu t x©y dùng thêng cã ®Æc tÝnh lµ ®îc lËp ra tríc khi thùc hiÖn mét vµi n¨m thËm chÝ 5 ®Õn 10 n¨m. Khã kh¨n vµ còng lµ ®Æc trng cña DA lµ chÞu t¸c ®éng bëi tÝnh bÊt ®Þnh cña nh÷ng biÕn chuyÓn kinh tÕ, kü thuËt, x· héi. §Æc biÖt lµ víi c¸c DA lín vµ dµi h¹n, nhiÒu biÕn cè ®ét xuÊt x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn DA vµ do kh«ng cã sù nh×n nhËn tríc nªn ®· g©y ra nh÷ng tæn h¹i nghiªm träng. Cã thÓ nãi ho¹t ®éng x©y l¾p lµ ho¹t ®éng chøa nhiÒu yÕu tè rñi ro. §èi víi c¸c rñi ro, nÕu kh«ng biÕt phßng tr¸nh sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn tiÕn ®é x©y dùng, chÊt lîng c«ng tr×nh, hiÖu qu¶ vèn ®Çu t vµ g©y ra nh÷ng tæn thÊt kh«ng nhá cho c¸c doanh nghiÖp x©y dùng nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. Rñi ro ®èi víi nh÷ng DA x©y dùng lµ kh¶ n¨ng DA kh«ng ®îc thùc hiÖn ®óng nh môc tiªu dù kiÕn vÒ thêi gian hoµn thµnh, chi phÝ thùc hiÖn hoÆc vÒ tiªu chuÈn kü thuËt. Mét trong nh÷ng c¸ch chuyÓn ®æi rñi ro lµ ®Êu thÇu. §Êu thÇu lµ h×nh thøc mµ th«ng qua nã chñ ®Çu t cã thÓ h¹n chÕ vÒ rñi ro ®èi víi DA cña m×nh. §Êu thÇu gióp cho chñ ®Çu t chän ra ®îc nhµ thÇu cã ®ñ n¨ng lùc thùc hiÖn DA víi møc chi phÝ hîp lý mµ chñ ®Çu t cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Víi nhiÒu ngµnh, qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm thêng x¶y ra sau giai ®o¹n s¶n xuÊt cßn ë ngµnh x©y dùng, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc x©y l¾p, qu¸ tr×nh mua b¸n l¹i x¶y ra tríc lóc b¾t ®Çu giai ®o¹n thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh, th«ng qua viÖc th¬ng lîng, ®Êu thÇu vµ ký kÕt hîp ®ång x©y dùng. §Êu thÇu ®· trë thµnh ph¬ng thøc phæ biÕn ®îc ¸p dông trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng c«ng tr×nh cã chñ ®Çu t lµ c¸c tæ chøc vµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ níc. C¸c nhµ thÇu sÏ ph¶i c¹nh tranh nhau ®Ó th¾ng thÇu. §Êu thÇu kh«ng chØ tèt cho chñ ®Çu t mµ cßn mang l¹i nhiÒu c¬ héi cho c¸c nhµ thÇu. Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh khèc liÖt cña thÞ trêng, viÖc ®Êu thÇu ®Ó nhËn ®îc hîp ®ång mµ ®Æc biÖt hîp ®ång cã gi¸ cao ®Ó thi c«ng cã lîi nhuËn lµ rÊt khã kh¨n. Khi tham gia ®Êu thÇu x©y dùng c«ng tr×nh, doanh nghiÖp ph¶i tËp trung nh©n lùc, thiÕt bÞ vµ chÊt x¸m ®Ó lËp hå s¬ thÇu. Khi tham gia tranh thÇu, doanh nghiÖp sÏ ®øng tríc hai t×nh thÕ: - Tham gia tranh thÇu sÏ ph¶i chi phÝ mét kho¶n tiÒn cho mua hå s¬ dù thÇu, chi phÝ lËp hå s¬ dù thÇu (lËp ph¬ng ¸n dù thÇu), tiÕp thÞ vµ ngo¹i giao. NÕu th¾ng thÇu sÏ gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm vµ cã thÓ thu ®îc mét kho¶n lîi nhuËn. Ngîc l¹i sÏ mÊt toµn bé chi phÝ ®· bá ra trong giai ®o¹n lµm hå s¬ dù thÇu. -Kh«ng tham gia tranh thÇu. 7 Cã thÓ biÓu diÔn trªn s¬ ®å h×nh c©y nh sau: Cho L ®ång lîi nhuËn Cã dù thÇu QuyÕt ®Þnh X¸c suÊt th¾ng thÇu A% MÊt B ®ång X¸c suÊt kh«ng th¾ng thÇu (100%-A%) Kh«ng ®îc g×, mÊt g× Kh«ng dù thÇu NÕu tham gia dù thÇu th× c¸c nhµ thÇu sÏ cã c¬ héi nhËn ®îc L ®ång lîi nhuËn víi x¸c suÊt A%, ®ång thêi cã thÓ mÊt B ®ång chi phÝ víi x¸c suÊt lµ (1-A)%. Ngîc l¹i, kh«ng tham gia tranh thÇu th× nhµ thÇu kh«ng ®îc g×. Nh vËy, ®Êu thÇu ®· t¹o ra c¬ héi cã lîi nhuËn, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho c¸c nhµ thÇu. §ång thêi nhµ thÇu còng ®· tÝch lòy ®îc nhiÒu kinh nghiÖm trong c¹nh tranh, tiÕp thu ®îc nhiÒu kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ tiÕn tiÕn trong viÖc x©y dùng dù ¸n lín, cã ®iÒu kiÖn ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh ë hiÖn t¹i vµ trong t¬ng lai, cã c¬ héi c¹nh tranh víi nhau trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c ®Êu thÇu ®· trë nªn phæ biÕn ë níc ta. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cã ®ñ th«ng tin thùc tÕ vµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng n¨ng lùc thùc sù (tµi chÝnh, khoa häc kü thuËt, c¬ së vËt chÊt) cña c¸c nhµ thÇu. Nhê ®Êu thÇu ®· n©ng cao hiÖu qu¶ dù ¸n, tiÕt kiÖm cho nhµ níc hµng tr¨m tû ®ång, trung b×nh tõ 8-15% so víi dù to¸n ban ®Çu. Tãm l¹i, ho¹t ®éng x©y dùng cã vÞ trÝ hÕt søc quan träng, thêng ®îc ®Æt vµo hµng ®Çu trong chÝnh s¸ch vÒ tµi chÝnh vµ x· héi cña ®Êt níc. ChÝnh v× vËy mµ nã cÇn ®îc c¹nh tranh mét c¸ch c«ng khai th«ng qua ®Êu thÇu. §Êu thÇu x©y l¾p víi 4 nguyªn t¾c: hiÖu qu¶ - c¹nh tranh - c«ng b»ng - minh b¹ch sÏ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ cho chñ ®Çu t vµ më ra nhiÒu c¬ héi cho nhµ thÇu. 3. §iÒu kiÖn ®Êu thÇu quèc tÕ Theo ®iÒu 10, quy chÕ §Êu thÇu (ban hµnh kÌm theo N§ 88/1999/N§CP ngµy 1/9/1999 cña ChÝnh phñ) quy ®Þnh: " ChØ ®îc tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ trong c¸c trêng hîp sau: - §èi víi gãi thÇu mµ kh«ng cã nhµ thÇu nµo trong níc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu cña gãi thÇu. - §èi víi c¸c DA sö dông nguån vèn tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ hoÆc cña n íc ngoµi cã qui ®Þnh trong ®iÒu íc lµ ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ.” 8 Nh vËy ®èi víi c¸c DA sö dông nguån vèn ngoµi níc th«ng thêng ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ. Chñ thÓ tµi trî, cho vay vèn ®èi víi DA lu«n muèn nguån vèn ® îc sö dông cã hiÖu qu¶, cã sinh lêi do ®ã hä thêng quy ®Þnh ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ, nÕu kh«ng thùc hiÖn theo yªu cÇu cña hä th× vèn kh«ng ®îc cung cÊp cho chñ ®Çu t. Trong trêng hîp víi nh÷ng DA kh«ng cã nguån vèn ngoµi níc nhng do nhµ thÇu trong níc kh«ng ®ñ n¨ng lùc nhËn thÇu th× buéc ph¶i tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ nh»m cã thÓ chän ®îc nhµ thÇu níc ngoµi cã kh¶ n¨ng ®¶m nhËn ®îc DA. Th«ng qua qui ®Þnh trªn ta thÊy Qui chÕ ®Êu thÇu ®· cã sù u ®·i cho nhµ thÇu trong níc. ChØ khi mµ nhµ thÇu trong níc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc th× míi cã sù xuÊt hiÖn cña nhµ thÇu níc ngoµi. H¬n n÷a trong ®iÒu 10 còng qui ®Þnh: “nhµ thÇu níc ngoµi khi tham dù ®Êu thÇu quèc tÕ t¹i ViÖt nam hoÆc ph¶i liªn doanh víi nhµ thÇu ViÖt nam hoÆc ph¶i cam kÕt sö dông thÇu phô ViÖt nam nhng ph¶i nªu râ sù ph©n chia gi÷a c¸c bªn ph¹m vi c«ng viÖc, khèi lîng vµ ®¬n gi¸ t¬ng øng.” Nhµ thÇu níc ngoµi tham gia thÞ trêng x©y dùng cña ViÖt nam buéc ph¶i liªn doanh hoÆc ph¶i sö dông thÇu phô ViÖt nam. Nhµ thÇu ViÖt nam lu«n cã mÆt trong c¸c DA ngay c¶ khi kh«ng tróng thÇu. Tuy nhiªn sù cã mÆt cña nhµ thÇu ViÖt nam chØ lµ “phô”, thÇu chÝnh vÉn lµ nhµ thÇu níc ngoµi. Cã thÓ nãi chÝnh s¸ch cña nhµ níc ta u ®·i nhµ thÇu trong níc rÊt nhiÒu, t¹o c¬ héi cho nhµ thÇu trong níc v¬n lªn lµm chñ thÞ trêng x©y dùng ViÖt nam. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy do n¨ng lùc cßn h¹n chÕ nªn ®Õn nay sè lîng nhµ thÇu ViÖt nam (c¸c nhµ thÇu lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc) tróng thÇu lµ kh«ng lín, nÕu cã chØ lµ c¸c gãi thÇu cã gi¸ trÞ kh«ng lín. Cã thÓ nãi, vÒ phÝa DA cã 2 ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ, DA chØ ®îc tæ chøc khi mét trong hai ®iÒu kiÖn ®ã x¶y ra. Trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng x©y dùng ViÖt nam hiÖn nay, nhµ thÇu trong níc n¨ng lùc h¹n chÕ, nguån vèn sö dông cho DA thêng ®îc tµi trî hoÆc vay tõ níc ngoµi do ®ã c¸c DA x©y dùng thêng tæ chøc ®Êu thÇu quèc tÕ lµ mét ®iÒu tÊt nhiªn. 4. Nhµ thÇu x©y l¾p Nhµ thÇu x©y l¾p lµ tæ chøc kinh tÕ cã ®ñ t c¸ch ph¸p nh©n tham gia ®Êu thÇu. Nhµ thÇu x©y l¾p trong níc lµ nhµ thÇu cã t c¸ch ph¸p nh©n ViÖt nam vµ ho¹t ®éng hîp ph¸p t¹i ViÖt nam. Nhµ thÇu níc ngoµi lµ c¸c c«ng ty x©y dùng níc ngoµi, kh«ng ph¶i lµ nhµ thÇu ViÖt nam. Do tÇm quan träng cña ho¹t ®éng x©y l¾p nªn ®Ó tham gia dù thÇu c¸c DA x©y l¾p th× nhµ thÇu ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau: - Cã ®ñ giÊy ®¨ng kÝ kinh doanh. - Cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh, kü thuËt ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña gãi thÇu. 9 C¸c nhµ thÇu ph¶i xÐt vÒ ®iÒu kiÖn ph¸p lý vµ kh¶ n¨ng cña m×nh ®Ó tham gia dù thÇu. N¨ng lùc tµi chÝnh vµ kü thuËt lµ hai yÕu tè rÊt quan träng, cèt lâi cña mét nhµ thÇu. §ã sÏ lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ ®Ó lùa chän nhµ thÇu. V× thÕ muèn tham dù thÇu th× ph¶i cã hai ®iÒu kiÖn c¬ b¶n trªn. Ngoµi ra, khi dù thÇu nhµ thÇu chØ ® îc tham gia mét ®¬n dù thÇu trong mét gãi thÇu, dï lµ ®¬n ph¬ng hay lµ liªn doanh dù thÇu. Trêng hîp tæng c«ng ty ®øng tªn dù thÇu th× c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc kh«ng ®îc phÐp tham dù víi t c¸ch lµ mét nhµ thÇu ®éc lËp trong cïng mét gãi thÇu. C¸c nhµ thÇu tham gia ®Êu thÇu ë ViÖt nam ph¶i cam kÕt mua s¾m vµ sö dông c¸c vËt t thiÕt bÞ phï hîp vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶ ®ang s¶n xuÊt, gia c«ng hoÆc hiÖn cã t¹i ViÖt nam. Nhµ thÇu x©y l¾p tham dù thÇu b»ng c¸ch göi hå s¬ dù thÇu cho bªn mêi thÇu. Bªn mêi thÇu c¨n cø trªn hå s¬ dù thÇu ®Ó xÐt thÇu, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc nhµ thÇu. Hå s¬ dù thÇu rÊt quan träng víi nhµ thÇu x©y l¾p. NÕu hå s¬ dù thÇu ®îc chuÈn bÞ chu ®¸o, kü lìng th× kh¶ n¨ng tróng thÇu cao h¬n. Bªn mêi thÇu tríc tiªn dùa trªn hå s¬ dù thÇu ®Ó chän ra nhµ thÇu. Sau ®ã bªn mêi thÇu vµ nhµ thÇu míi th ¬ng lîng ®Ó ®i ®Õn bíc cuèi cïng lµ kÝ hîp ®ång. Nh vËy ngoµi n¨ng lùc tµi chÝnh, kü thuËt còng nh nh©n sù th× c¸c nhµ thÇu ph¶i cã mét bé phËn lËp hå s¬ dù thÇu tèt. NÕu muèn th× nhµ thÇu vÉn cã thÓ thuª t vÊn lËp hå s¬ dù thÇu cho m×nh dùa trªn nh÷ng nguån lùc mµ m×nh cã. Nhµ thÇu x©y l¾p mang trªn m×nh tr¸ch nhiÖm víi toµn bé ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp. Môc tiªu cña nhµ thÇu lµ ph¶i lu«n cã DA ®Ó thùc hiÖn, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ®éi ngò lao ®éng ®ång thêi duy tr× vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp. V× vËy nhiÒu nhµ thÇu x©y l¾p ®· b»ng mäi c¸ch cã ®îc DA mµ kh«ng xÐt ®Õn kh¶ n¨ng cña m×nh. Ngêi ta gäi ®Êy lµ “uèng thuèc ®éc ®Ó gi¶i kh¸t vµ chÕt tõ tõ” (lêi cña «ng Ph¹m SÜ Liªn, tæng th kÝ Héi X©y dùng ViÖt nam). Xung quanh nhµ thÇu cßn tån t¹i nhiÒu tiªu cùc mµ b¸o chÝ lu«n ph¶n ¸nh trong thêi gian qua. ThÞ trêng x©y dùng ViÖt nam t¬ng ®èi nhén nhÞp do ViÖt nam lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, nhu cÇu x©y dùng lµ rÊt lín, c¸c nhµ thÇu x©y dùng ViÖt nam (doanh nghiÖp nhµ níc) còng kh¸ ®«ng díi h×nh thøc c¸c tæng c«ng ty bao gåm nhiÒu thµnh viªn. VÝ dô: Tæng c«ng ty l¾p m¸y ViÖt nam LILAMA, tæng c«ng ty VINACONEX, tæng c«ng ty S«ng §µ . Nhµ thÇu x©y dùng níc ngoµi vµo thÞ trêng ViÖt nam còng kh¸ ®«ng t¹o nªn sù c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸c nhµ thÇu. Nhµ thÇu x©y l¾p chÝnh lµ ngêi thùc hiÖn DA, DA cã ®óng tiÕn ®é, chÊt lîng ®¶m b¶o hay kh«ng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo phÝa nhµ thÇu. Mét nhµ thÇu x©y l¾p cã thÓ tham gia vµo nhiÒu DA dùa vµo tµi s¶n cè ®Þnh, vèn lu ®éng vµ nguån lùc lao ®éng hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Nhµ thÇu lµ mét nh©n tè gãp phÇn thµnh c«ng cña DA ë giai ®o¹n thùc hiÖn ®Çu t. 5. Quy tr×nh dù thÇu x©y l¾p 10 §èi víi mçi c«ng ty x©y l¾p th× cã mét qui tr×nh dù thÇu kh¸c nhau. Song víi bÊt k× mét qui tr×nh nµo còng gåm cã nh÷ng giai ®o¹n sau: - Giai ®o¹n t×m kiÕm th«ng tin. - Giai ®o¹n chuÈn bÞ hå s¬ dù thÇu. - Giai ®o¹n nép hå s¬ dù thÇu. - Giai ®o¹n th¬ng th¶o ®Ó kÝ kÕt hîp ®ång giao nhËn thÇu. - Giai ®o¹n thùc hiÖn hîp ®ång.  Giai ®o¹n t×m kiÕm th«ng tin: Th«ng tin ®îc ®¸nh gi¸ lµ rÊt quan träng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cã th«ng tin vµ cËp nhËt th«ng tin lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña bÊt cø mét doanh ngiÖp nµo. Trong c«ng ty x©y l¾p vµ trong ®Êu thÇu, th«ng tin ®îc thÓ hiÖn ë tin tøc vÒ c¸c c«ng tr×nh x©y l¾p ®îc ®Êu thÇu, nh÷ng tin tøc vÒ ®èi thñ c¹nh tranh vµ nh÷ng tin tøc vÒ gi¸ c¶, t×nh h×nh biÕn ®éng trªn thÞ trêng vÒ mäi mÆt Nguån th«ng tin cña c¸c c«ng ty x©y l¾p tham gia ®Êu thÇu thêng bao gåm: - Nguån th«ng tin tõ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh: ®µi, b¸o t¹p chÝ, th«ng tin trªn m¹ng... - Nguån th«ng tin tõ mèi quan hÖ cña c«ng ty víi b¹n hµng víi chñ ®Çu t. - Nguån th«ng tin tõ néi bé: Tæng c«ng ty, c¸c c«ng ty trong tæng c«ng ty, c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c«ng ty. Sau khi cã th«ng tin tõ c¸c nguån th«ng tin trªn, th«ng tin ®îc chuyÓn ®Õn bé phËn ph©n tÝch, xö lý th«ng tin cña c«ng ty. Bé phËn nµy ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®a ra nh÷ng kÕt qu¶ cña th«ng tin, tõ ®ã c«ng ty ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt vµ quyÕt ®Þnh xem cã tham dù thÇu hay kh«ng. Giai ®o¹n chuÈn bÞ hå s¬ dù thÇu: Sau khi c«ng ty quyÕt ®Þnh tham dù thÇu vµ cã hå s¬ mêi thÇu cña chñ ®Çu t , c«ng ty ®i vµo viÖc chuÈn bÞ hå s¬ dù thÇu. Kho¶ng thêi gian nµy ®îc b¾t ®Çu tõ khi nhËn ®îc hå s¬ mêi thÇu ®Õn khi nép hå s¬ dù thÇu. ViÖc chuÈn bÞ hå s¬ dù thÇu lµ viÖc chuÈn bÞ c¸c tµi liÖu yªu cÇu cña chñ ®Çu t vÒ c«ng ty vµ c«ng tr×nh tham gia ®Êu thÇu.  Giai ®o¹n nép hå s¬ dù thÇu: 11 Giai ®o¹n nép hå s¬ dù thÇu ®îc tÝnh lµ kho¶ng thêi gian tõ khi nép hå s¬ dù thÇu ®Õn khi më thÇu. C«ng ty ph¶i nép hå s¬ dù thÇu theo ®óng ngµy giê quy ®Þnh trong hå s¬ mêi thÇu. Giai ®o¹n th¬ng th¶o hîp ®ång ®Ó kÝ kÕt hîp ®ång giao nhËn thÇu: Giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ khi nhËn ®îc th«ng b¸o tróng thÇu cña chñ ®Çu t cho ®Õn khi kÝ hîp ®ång giao nhËn thÇu. Trong giai ®o¹n nµy chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu th¬ng th¶o ®Ó hoµn chØnh néi dung chi tiÕt cña hîp ®ång. Giai ®o¹n thùc hiÖn hîp ®ång: Sau khi kÝ hîp ®ång víi bªn mêi thÇu, nhµ thÇu tiÕn hµnh thùc hiÖn hîp ®ång ®· kÝ kÕt. Tr×nh tù c«ng viÖc vµ ph¬ng thøc thùc hiÖn c«ng tr×nh ph¶i tu©n thñ theo hîp ®ång kÝ kÕt. Bªn mêi thÇu sÏ cã bé phËn vµ ngêi gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn nµy. NÕu nhµ thÇu kh«ng thùc hiÖn ®óng theo hîp ®ång th× ph¶i chÞu xö lý theo nh÷ng ®iÒu ®· kÝ trong hîp ®ång. Trong qóa tr×nh dù thÇu th× bíc quan träng nhÊt lµ bíc lËp hå s¬ dù thÇu. Hå s¬ dù thÇu ph¶i cã c¨n cø khoa häc vµ cã søc thuyÕt phôc ®èi víi chñ ®Çu t . Nhµ thÇu ph¶i tËp trung chuyªn gia giái cña m×nh ®Ó lËp hå s¬ dù thÇu, cÇn thiÕt th× cã thÓ thuª t vÊn trong nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Sù chuÈn bÞ cµng chu ®¸o, c¸c th«ng tin cµng chÝnh x¸c th× x¸c suÊt tróng thÇu cµng cao. 6. H×nh thøc vµ ph¬ng thøc c¹nh tranh trong ®Êu thÇu 6.1. C¹nh tranh theo chiÒu réng (c¹nh tranh cã giíi h¹n) - §a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm (c«ng tr×nh x©y dùng) mµ c«ng ty s¶n xuÊt nh : hiÖn t¹i c«ng ty ®ang ho¹t ®éng trong lÜnh vùc x©y dùng nhµ th× c«ng ty cã thÓ ®a d¹ng hãa s¶n phÈm b»ng c¸ch x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng nghiÖp, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, c«ng tr×nh giao th«ng. - Hoµn thiÖn c«ng t¸c lËp hå s¬ dù thÇu, ®Æc biÖt lµ phÇn giíi thiÖu n¨ng lùc cña c¸c c«ng ty. - C¶i tiÕn ph¬ng thøc thanh to¸n vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c trong ho¹t ®éng nhËn thÇu thi c«ng x©y l¾p sau khi tróng thÇu. - T¨ng cêng t×m kiÕm thÞ trêng vÒ c¸c c«ng tr×nh sÏ ®îc ®Çu t x©y dùng nhÊt lµ t¨ng cêng quan hÖ v¬Ý c¸c chñ ®Çu t. - §Èy m¹nh ho¹t ®éng qu¶ng c¸o, truyÒn th«ng vµ ph©n ®o¹n thÞ trêng Víi h×nh thøc c¹nh tranh nµy ta cã thÓ më réng ®îc thÞ trêng, thu hót thªm kh¸ch hµng vµ n©ng cao danh tiÕng cña doanh nghiÖp. Nhng biÖn ph¸p nµy cã h¹n 12 chÕ lµ: khi c«ng ty ®a d¹ng hãa s¶n phÈm th× cã nghÜa lµ dµn tr¶i c¸c nguån lùc vµ nÕu nh c«ng tr×nh kh«ng ®¶m b¶o ®óng nh cam kÕt cña c«ng ty th× lËp tøc mang l¹i hiÖu qu¶ tiªu cùc mµ kh«ng thÓ cøu v·n næi. V× thÕ c¹nh tranh theo chiÒu réng lµ c¹nh tranh cã giíi h¹n. 6.2. C¹nh tranh theo chiÒu s©u §©y lµ h×nh thøc c¹nh tranh b»ng hµm lîng chÊt x¸m cã trong s¶n phÈm, bao gåm: - §Çu t ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, kh¶o s¸t thiÕt kÕ ®Õn khi thi c«ng c«ng tr×nh. - §µo t¹o båi dìng n©ng cao tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng bao gåm c¶ c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt vµ c«ng nh©n s¶n xuÊt - T¨ng cêng ho¹t ®éng nghiªn cøu n©ng cao chÊt lîng c«ng tr×nh, ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¸c tiªu chuÈn vÒ kü thuËt ®Ó n©ng cao tÝnh an toµn vµ thÈm mü cña c«ng tr×nh - Hoµn thiÖn c«ng t¸c lËp tiÕn ®é thi c«ng, tæ chøc thi c«ng c«ng tr×nh vµ viÖc x©y dùng biÖn ph¸p kü thuËt tèi u ®èi víi mçi mét c«ng tr×nh. §©y lµ h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng cã ®iÓm dõng mµ c¸c c«ng ty cÇn ph¶i quan t©m vµ theo ®uæi ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu ngµy cµng cao vÒ chÊt lîng c«ng tr×nh cña chñ ®Çu t, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®Êu thÇu cña c«ng ty. 6.3. Ph¬ng thøc c¹nh tranh trong ®Êu thÇu Nh÷ng chØ tiªu chÝnh mµ chñ ®Çu t dïng ®Ó ®¸nh gi¸ vµ giao thÇu cho mét ®¬n vÞ x©y l¾p lµ: - ChØ tiªu chÊt lîng c«ng tr×nh vµ uy tÝn cña c«ng ty - ChØ tiªu gi¸ dù thÇu - ChØ tiªu biÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®ét thi c«ng Ngoµi ra cßn b»ng c¸c chØ tiªu kh¸c nh: thêi gian b¶o hµnh c«ng tr×nh, ph¬ng thøc thanh to¸n. V× vËy khi tham gia ®Êu thÇu, c¸c c«ng ty x©y l¾p thêng sö dông c¸c ph¬ng thøc c¹nh tranh sau:  C¹nh tranh b»ng chÊt lîng c«ng tr×nh vµ uy tÝn cña c«ng ty: 13 ChÊt lîng c«ng tr×nh lµ nh÷ng yªu cÇu tæng hîp ®èi víi ®Æc tÝnh an toµn bÒn v÷ng, mÜ quan, kinh tÕ cña c«ng tr×nh phï hîp víi quy chuÈn x©y dùng, tiªu chuÈn kü thuËt; phï hîp víi hîp ®ång kinh tÕ vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña nhµ níc. Ph¬ng thøc c¹nh tranh b»ng chÊt lîng c«ng tr×nh trong ®©ó thÇu x©y l¾p cña c¸c c«ng ty ®îc tiÕp cËn díi hai gãc ®é: - C¹nh tranh b»ng chÊt lîng c«ng tr×nh ®ang ®îc tæ chøc ®Êu thÇu x©y l¾p. §©y chÝnh lµ nç lùc ph¸t huy mäi nguån lùc vèn cã cña c«ng ty nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng thiÕt kÕ kü thuËt vµ ®a ra ®îc c¸c ®Ò xuÊt, gi¶I ph¸p kü thuËt hîp lý nhÊt. §iÒu ®ã ®îc c«ng ty tr×nh bµû phÇn tiªu chuÈn kü thuËt vµ chÊt lîng trong hå s¬ dù thÇu. - §Ó ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn chÊt lîng c«ng tr×nh mµ c«ng ty ®ang tham gia ®Êu thÇu, chñ ®Çu t kh«ng chØ c¨n cø vµo sù phï hîp cña c¸c tiªu chuÈn trong hå s¬ dù thÇu cña c«ng ty mµ cßn xem xÐt ®Õn chÊt lîng c¸c c«ng tr×nh c«ng ty ®· thi c«ng tríc ®ã (c¸c c«ng tr×nh cã tÝnh chÊt kü thuËt t¬ng tù, n»m trªn khu vùc ®Þa lý vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn t¬ng tù). §iÒu ®ã còng chÝnh lµ uy tÝn cña c«ng ty trªn thÞ trêng. V× vËy trong hå s¬ dù thÇu cã phÇn tr×nh bµy kinh nghiÖm cña c«ng ty trong viÖc thi c«ng nh÷ng c«ng tr×nh t¬ng tù, nh÷ng c«ng tr×nh tiªu biÓu cã chÊt lîng cao kÌm theo c¸c chøng nhËn cã tÝnh ph¸p lý vÒ chÊt lîng c«ng tr×nh. VËy kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng c«ng tr×nh n©ng cao uy tÝn cña c«ng ty lµ ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng th¾ng thÇu cña c«ng ty, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty trong giai ®o¹n hiÖn nay.  C¹nh tranh b»ng gi¸ dù thÇu: Kh¸c víi c¸c s¶n phÈm, gi¸ s¶n phÈm x©y dùng ®îc x¸c ®Þnh tríc khi s¶n xuÊt vµ ®a vµo tiªu dïng, th«ng thêng nã ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua ®Êu thÇu (bªn mêi thÇu x¸c ®Þnh møc gi¸ hîp lý tõ c¸c gi¸ bá thÇu trong hå s¬ dù thÇu cña c¸c nhµ thÇu, lµ gi¸ cã lîi nhÊt cho chñ ®Çu t. C¹nh tranh b»ng gi¸ lµ cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt trong c¬ chÕ thÞ trêng. C¸c c«ng ty tham gia ®Êu thÇu ®Òu muèn ®a ra mét møc gi¸ hÊp dÉn víi bªn mêi thÇu ®Ó cã thÓ th¾ng thÇu. Mét sè chÝnh s¸ch gi¸ thêng ®îc ¸p dông trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ tranh thÇu: - ChÝnh s¸ch gi¸ cao: ¸p dông khi c«ng ty cã c«ng nghÖ vît tréi so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc thi c«ng trong ®iªï kiÖn ®Æc biÖt hoÆc nhµ thÇu x©y dùng ®ang cã qu¸ nhiÒu viÖc ®Ó lµm; nhng møc gi¸ kh«ng ®îc cao h¬n møc gi¸ Nhµ níc qui ®Þnh. - ChÝnh s¸ch gi¸ trung b×nh: khi c¸c ®èi thñ tham dù thÇu cã u thÕ gÇn nh nhau. 14 - ChÝnh s¸ch gi¸ thÊp: ¸p dông trong ®iÒu kiÖn ng¨n chÆn ®èi thñ c¹nh tranh tham gia vµo thÞ trêng, muèn g©y thiÖn c¶m ban ®Çu ®Ó lµm ¨n l©u dµI vµ trong trêng hîp c«ng ty thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt, c«ng nh©n kh«ng cã viÖc lµm nh»m th¾ng thÇu ®Ó bï ®¾p mét phÇn chi phÝ cè ®Þnh. (Gi¸ bá thÇu ph¶i lín h¬n chi phÝ biÕn ®æi). - ChÝnh s¸ch gi¸ linh ho¹t theo gi¸ thÞ trêng: ®a ra gi¸ hîp lý ®¶m b¶o phï hîp víi t×nh h×nh thÞ trêng, phï hîp víi môc tiªu cña c«ng ty vµ phï hîp víi môc tiªu cña bªn mêi thÇu. Tuú tõng c«ng tr×nh, tuú tõng giai ®o¹n vµ tõng ®Þa ®iÓm x©y dùng mµ c«ng ty nªn lùa chän møc gi¸ phï hîp, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c«ng ty khi tham gia dù thÇu.  C¹nh tranh b»ng ph¬ng ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng: ChØ tiªu biÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng tr×nh ®îc chñ ®Çu t ®¸nh gi¸ cao khi xÐt thÇu. Trong hå s¬ dù thÇu, tiªu chuÈn biÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng do nhµ thÇu ®a ra ®îc chñ ®Çu t ®¸nh gi¸ ë hai néi dung sau: - Xem xÐt biÖn ph¸p thi c«ng ®¶m b¶o ®óng tiÕn ®é, an toµn møc ®é b¶o ®¶m tæng tiÕn ®é thi c«ng qui ®Þnh trong hå s¬ mêi thÇu. NÕu nhµ thÇu nµo mµ ® a ra ®îc biÖn ph¸p thi c«ng lµm rót ng¾n ®îc thêi gian x©y dùng c«ng tr×nh th× kh¶ n¨ng th¾ng thÇu sÏ cao h¬n, nhÊt lµ trêng hîp c«ng tr×nh ®îc ®a vµo sö dông sím mang l¹i lîi nhuËn cho chñ ®Çu t. - Xem xÐt tiÕn ®é hoµn thµnh c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh khi tiÕn ®é thi c«ng cã liªn quan tíi viÖc sö dông ngay c¸c h¹ng môch c«ng tr×nh ®ã cña chñ ®Çu t. Nhµ thÇu nµo ®¶m b¶o ®îc tiÕn ®é thi c«ng mµ l¹i ®a ra ®îc c¸c gi¶i ph¸p thi c«ng hîp lý ch¾c ch¾n sÏ chiÕm ®îc lîi thÕ trong ®Çu thÇu. Tríc sù c¹nh tranh gay g¾t, ®ßi hái c¸c c«ng ty x©y dùng ph¶i lùa chän c«ng nghÖ, kü thuËt thi c«ng vµ biÖn ph¸p thi c«ng phï hîp ®Ó ®¶m b¶o rót ng¾n thêi gian thi c«ng c«ng tr×nh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®Êu thÇu x©y l¾p. BiÖn ph¸p thi c«ng vµ tiÕn ®é thi c«ng trë thµnh mét c«ng cô c¹nh tranh cÇn thiÕt vµ h÷u hiÖu cña c¸c ®¬n vÞ x©y dùng trong tranh thÇu. Trªn ®©y lµ mét sè ph¬ng thøc c¹nh tranh mµ c¸c c«ng ty x©y dùng thêng sö dông trong ®Êu thÇu, c¸c c«ng ty cÇn ph¶i biÕt vËn dông linh ho¹t vµ ph¶i biÕt kÕt hîp chóng ®Ó giµnh th¾ng lîi trong ®Êu thÇu. 15 Ch¬ng II: Ho¹t ®éng ®Êu thÇu x©y l¾p ë ViÖt nam vµ thùc tr¹ng n¨ng lùc nhµ thÇu x©y l¾p trong níc i.Kh¸i qu¸t chung 1.Nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc NÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr êng, quy luËt c¹nh tranh còng tõng bíc ®îc h×nh thµnh. §Ó t¹o sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn Nhµ níc cña c¸c DA ®Çu t XDCB còng nh c¸c DA kh¸c, ChÝnh phñ ®· ban hµnh quy chÕ ®Êu thÇu thèng nhÊt trong c¶ níc. KÓ tõ khi Quy chÕ ®Êu thÇu ®îc ban hµnh, ho¹t ®éng ®Êu thÇu ®· ®i vµo khu«n khæ, kh«ng tù ph¸t nh tríc ®©y. Nh÷ng n¨m tríc ®©y, c¸c c«ng tr×nh ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cã gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh thêng vît qu¸ tæng dù to¸n vµ tæng møc ®Çu t ®îc duyÖt. §©y lµ mét thùc tr¹ng g©y thÊt tho¸t nguån lùc trong níc ®ång thêi ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ thùc hiÖn DA. §Êu thÇu ra ®êi ®· gióp cho khèi l îng c«ng viÖc, gi¸ thµnh ®îc tÝnh to¸n chÝnh x¸c, tiÕn ®é thi c«ng ®îc lªn kÕ ho¹ch cô thÓ nªn ®· tiÕt kiÖm ®îc rÊt nhiÒu chi phÝ, tr¸nh thÊt tho¸t nguån lùc cho c¸c chñ ®Çu t. Nhµ thÇu muèn tróng thÇu ph¶i tËn dông nh÷ng u thÕ cña m×nh ®Ó h¹ gi¸ thµnh cña c«ng tr×nh nhng vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng c«ng tr×nh. Th«ng thêng gi¸ tróng thÇu thêng thÊp h¬n gi¸ dù to¸n. §èi víi gãi thÇu x©y l¾p, møc tiÕt kiÖm vèn b×nh qu©n ®¹t tû lÖ lµ 14%, cao h¬n so víi c¸c gãi thÇu mua s¾m hµng ho¸. Nguyªn nh©n do c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n phÈm x©y dùng cã thÓ biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh thi c«ng nh: l¬ng c«ng nh©n, gi¸ nguyªn vËt liÖu, biÖn ph¸p tæ chøc thi c«ng. §©y lµ nh÷ng nh©n tè mµ nhµ thÇu cã thÓ ph¸t huy tÝnh u thÕ cña m×nh so víi nhµ thÇu kh¸c nh»m h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Bªn mêi thÇu thêng tÝnh gi¸ cña c«ng tr×nh dùa trªn nh÷ng tiªu chuÈn trung b×nh mµ kh«ng thÓ xem xÐt hÕt kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ thÇu, do ®ã mµ gi¸ tróng thÇu bao giê còng thÊp h¬n gi¸ dù to¸n. Mét sè tr êng hîp, gi¸ tróng thÇu cã thÓ thÊp h¬n gi¸ gi¸ dù to¸n rÊt nhiÒu, gÇn nh kh«ng mang l¹i lîi nhuËn cho c¸c nhµ thÇu. §©y cã thÓ coi lµ mét chiÕn lîc cña c¸c nhµ thÇu nh»m t¹o thÞ trêng, g©y uy tÝn trªn thÞ trêng x©y dùng. Tuy nhiªn, hiÖn tîng nµy chØ x¶y ra víi nh÷ng nhµ thÇu míi tham gia thÞ trêng x©y dùng ®ã vµ nhµ thÇu nµy ph¶i cã tiªm lùc rÊt m¹nh. C«ng t¸c ®Êu thÇu nh÷ng n¨m qua ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, mang l¹i hiÖu qu¶ cao, m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh. N¨m 2001, tæng sè mua s¾m trong ®Çu t (gi¸ tróng thÇu) lµ trªn 68387 tû ®ång, t¬ng ®¬ng 4.56 tû USD, tiÕt kiÖm chung lµ 10.37%. C¸c gãi thÇu thùc hiÖn theo ph¬ng thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh chØ 16 chiÕm 47.8% tæng sè gãi thÇu nhng l¹i chiÕm tíi 85.4% tæng gi¸ trÞ mua s¾m. Chøng tá ph¬ng thøc ®Êu thÇu c¹nh tranh ®îc ¸p dông nhiÒu v× tÝnh c¹nh tranh c«ng b»ng, minh b¹ch vµ hiÖu qu¶ cña nã. Sau ®©y lµ b¶ng sè liÖu cho thÊy møc tiÕt kiÖm ®îc qua ®Êu thÇu: B¶ng 1: TiÕt kiÖm chi phÝ th«ng qua ho¹t ®éng ®Êu thÇu n¨m 2000 §¬n vÞ: triÖu USD Néi dung Gãi thÇu Bé B¸o c¸o cña c¸c Bé, ®Þa ph¬ng thÈm ®Þnh Tæng céng 94 21.257 21.351 Gi¸ trÞ íc tÝnh 950.48 2696.57 3647.05 Gi¸ trÞ tróng thÇu 798.92 2391.17 3190.09 Gi¸ trÞ tiÕt kiÖm 151.56 305.4 456.96 KH-§T thÈm ®Þnh Tæng sè gãi thÇu (Nguån b¸o DiÔn ®µn doanh nghiÖp th¸ng7/2001) 2.Mét sè vÊn ®Ò tån t¹i trong ®Êu thÇu x©y l¾p ë ViÖt nam  N¹n bá thÇu gi¸ thÊp Hµnh vi ®Êu thÇu lµ mét h×nh thøc c¹nh tranh v¨n minh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn. Nhng trong giai ®o¹n ®Çu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®· béc lé nh÷ng mÆt tr¸i. VËn dông c¬ chÕ ®Êu thÇu, nhiÒu chñ thÓ coi viÖc Ðp gi¸, Ðp tiÕn ®é lµ chÝnh, nªn dÉn tíi nhiÒu c«ng tr×nh gi¸ thÊp vµ chÊt lîng th× ®óng nh gi¸ trÞ cña nã. Khi c«ng tr×nh ®îc hoµn thµnh th× c¸i “ngät ngµo” cña gi¸ c¶ thÊp nhanh chãng bÞ l·ng quªn mµ thay vµo ®ã lµ “cay ®¾ng” cña chÊt lîng c«ng tr×nh kÐm th× l¹i ®äng l¹i rÊt l©u, tiÒm Èn mét hiÓm häa. Gi¸ c¶ thÊp tíi møc v« lý, thêi gian thóc Ðp tr¸i c¶ quy luËt vËt chÊt th× cßn ®©u lµ c¸c yªu cÇu kü thuËt ®Æt ra ®îc t«n träng. HiÖn t¬ng bá thÇu gi¸ thÊp, mang tÝnh ph¸ gi¸ ®ang trë nªn phæ biÕn, g©y khã kh¨n cho qu¶n lý nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh. Trong 5 n¨m tõ 1995 ®Õn 2000, tæng sè vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®¹t kho¶ng gÇn 400 ngh×n tû ®ång, gÊp 1.7 lÇn so víi n¨m tríc. NÕu trung b×nh mçi n¨m, nhµ níc chi trªn díi 150 ngh×n tû ®ång vèn ®Çu t cho x©y dùng th× chØ cÇn tiÕt kiÖm ®îc 1% th«ng qua ®Êu thÇu chóng ta ®· cã thªm hµng tû ®ång. Nhng cã ph¶i v× tiÕt kiÖm cho nhµ níc mµ thùc tÕ hiÖn nay ®ang cã sù c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c nhµ thÇu x©y dùng? Thùc tÕ cho thÊy, c¸c nhµ thÇu thi nhau gi¶m gi¸, thËm chÝ 17 cã nhµ thÇu bá gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña c«ng tr×nh, miÔn sao dµnh ®îc phÇn th¾ng. Theo qui ®Þnh, gi¸ ®¸nh gi¸ thÊp nhÊt vµ gi¸ ®Ò nghÞ tróng thÇu kh«ng ®îc vît qu¸ gi¸ gãi thÇu ®îc duyÖt sÏ ®îc xem xÐt tróng thÇu (®iÒu 31, kho¶n 1 vµ ®iÒu 42, kho¶n 1- N§88/N§-CP). V× thÕ, thùc tÕ ®· cã nhiÒu DA cã møc gi¸ qu¸ thÊp so víi gãi thÇu ®îc duyÖt trong kÕ ho¹ch ®Êu thÇu. HÇm ®êng bé ®Ìo H¶i V©n, theo gi¸ gãi thÇu 1A, gi¸ gãi thÇu lµ 72.5 triÖu USD, gi¸ tróng thÇu lµ 46.1 triÖu USD (b»ng 63.5%) hoÆc gãi thÇu 2A, gi¸ gãi thÇu lµ 42.1 triÖu USD, gi¸ tróng thÇu lµ 28.1 triÖu USD (b»ng 66.7%). Gãi thÇu 9 cÇu ®êng s¾t, gi¸ gãi thÇu lµ 2.4 tû Yªn nhng gi¸ tróng thÇu chØ cã 1.15 tû Yªn (b»ng 48%). GÇn ®©y nhÊt lµ gi¸ gãi thÇu ®ª ch¾n sang nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt, gi¸ gãi thÇu x©y l¾p lµ 52 triÖu USD, gi¸ tróng thÇu lµ 43 triÖu USD (b»ng 82.5%), DA c¶i t¹o nhµ m¸y xim¨ng BØm S¬n, gi¸ gãi thÇu x©y l¾p lµ 55 tû ®ång, gi¸ tróng thÇu lµ 36 tû ®ång (b»ng 65%). Môc tiªu cña DA th«ng thêng: chÊt lîng, thêi gian, chi phÝ; chñ thÓ x©y dùng lµ nhµ ®Çu t, nhµ thÇu, nhµ t vÊn. Cã nh÷ng DA môc tiªu lµ chÊt lîng, gi¸ thµnh, thêi gian, an toµn; chñ thÓ x©y dùng lµ chñ ®Çu t, nhµ thÇu, t vÊn, nhµ níc. Ngoµi ra cßn cã ngò gi¸c môc tiªu, ngoµi 4 môc tiªu cña tø gi¸c môc tiªu cßn cã thªm vÖ sinh m«i trêng. §Ó ®¹t ®îc tÊt c¶ môc tiªu lµ rÊt khã. VÒ phÝa chñ ®Çu t, muèn ®¹t ®îc môc tiªu chÊt lîng vµ chi phÝ: chÊt lîng ph¶i t¬ng ®èi vµ gi¸ thµnh ph¶i thÊp. Nhµ thÇu muèn th¾ng thÇu ph¶i ®¶m b¶o ®îc môc tiªu ®ã cña chñ ®Çu t. Nh vËy c¸c nhµ thÇu thi nhau gi¶m gi¸, lµm sao ®Ó cã c«ng tr×nh thùc hiÖn, “cã c¸i ®Ó lµm”. ChÊt lîng c«ng tr×nh lóc nµy chØ trªn giÊy tê (hå s¬ dù thÇu), cha thÓ nh×n thÊy ®o ®Õm thùc tÕ b»ng c¸c thiÕt bÞ kü thuËt, chØ mang tÝnh chÊt dù to¸n. C«ng tr×nh khi ® îc thùc hiÖn cha hoµn thµnh ®· ph¶i söa ch÷a, gia cè g©y l·ng phÝ, tèn kÐm gÊp nhiÒu lÇn so víi viÖc gi¶m gi¸. Nh÷ng nhµ thÇu nh vËy khi th¾ng thÇu ®øng tríc nçi lo: mét lµ thua thiÖt chÞu lç, hai lµ ph¶i mÊt kho¶n tiÒn b¶o l·nh dù thÇu, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång. Muèn kh«ng bÞ mÊt kho¶n tiÒn “®Æt cäc”, c¸c nhµ thÇu ®· ph¶i b»ng c¸ch t¸c ®éng vµo chÊt lîng cña c«ng tr×nh, kÐo dµi thêi gian thùc hiÖn nh»m gi¶m tån thÊt cho m×nh, vµ hËu qu¶ lµ chÊt lîng cña c¸c c«ng tr×nh th× kh«ng ai ®øng ra ®¶m b¶o lµ nã cã ®óng tiªu chuÈn kü thuËt hay kh«ng. NhËn xÐt vÒ t×nh h×nh ph¸ gi¸ trong ®Êu thÇu ë ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua, chñ tÞch HiÖp héi c¸c nhµ thÇu ViÖt nam - «ng Vò Khoan cho r»ng: biÖn ph¸p nµy lµ chiªu quan träng ®Ó h¹ nèc ao c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. §©y lµ mét vÊn n¹n ®· trë nªn phæ biÕn. C¸c nhµ thÇu sö dông chiªu bµi th gi¶m gi¸ hßng lo¹i ®èi thñ ra khái cuéc ch¬i. Th gi¶m gi¸ cã tû lÖ gi¶m cã thÓ lµ 5-7%, thËm chÝ cã DA tíi gÇn 40%. Víi møc gi¸ nh vËy th× môc tiªu: chÊt lîng, tiÕn ®é thêi gian liÖu cã ®¹t ®îc? Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ gãi thÇu 2A lµm ®Ìo H¶i V©n, sau 18 th¸ng thi c«ng (thêi gian hoµn thµnh 24 th¸ng), c¶ tuyÕn ®êng 36.3 km vÉn cha cã mét mÐt ®êng nµo ®îc x©y dùng hoµn chØnh, tiÕn ®é chËm ®Õn 2 n¨m. Lý do chËm tiÕn ®é thi c«ng lµ 18 gi¸ bá thÇu c«ng tr×nh lµ qu¸ thÊp, kh«ng ®ñ bï ®¾p nguyªn vËt liÖu nªn cµng lµm th× cµng lç. §ã lµ cha nãi ®Õn chÊt lîng cña c«ng tr×nh. Nhµ thÇu lóc nµy sÏ ph¸t sinh ra c¸c hµnh vi nh: mét lµ, ®¸nh tr¸o vËt liÖu. Nh×n bÒ ngoµi th× nh nhau nhng gi¸ c¶ vµ chÊt lîng th× kh¸c xa nhau. Hai lµ, bít xÐn, ¨n bít vËt liÖu ë nh÷ng c«ng tr×nh ngÇm, c«ng tr×nh khuÊt: mãng, ®êng èng, cèt thÐp n»m trong bªt«ng. Lóc lµm xong råi th× kh«ng cã c¸ch g×, kh«ng cã ph¬ng tiÖn m¸y mãc nµo kiÓm tra ®îc. Ba lµ, gi¶i quyÕt kh©u nghiÖm thu víi gi¸m s¸t bªn A b»ng gi¶i ph¸p “lãt tay” cho bªn A phong b×, quµ c¸p biÕu xÐn. Cã thÓ thÊy hiÖn tîng bá gi¸ thÊp ®· lµm chÊt lîng c«ng tr×nh gi¶m, lµm mÊt tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh trong c«ng t¸c ®Êu thÇu hiÖn nay ë ViÖt nam. Song nh÷ng con sè, nh÷ng c¸i gi¸ qu¸ kh¸c thêng ®ã lÏ ra kh«ng thÓ qua m¾t ®îc nh÷ng chuyªn gia cã ®ñ tr×nh ®é trong c«ng t¸c xÐt thÇu, nhÊt lµ víi nh÷ng DA cã gi¸ trÞ lín. Nh vËy, bªn c¹nh n¹n bá thÇu gi¸ thÊp cßn tån t¹i mét vÊn ®Ò ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng c«ng tr×nh còng nh ho¹t ®éng, cÇn ®îc quan t©m. §ã lµ c«ng t¸c kiÓm ®Þnh. Nh÷ng n¨m qua, ngµnh x©y dùng ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó tõng bíc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n qu¶n lý chÊt lîng. Tuy nhiªn hÖ thèng tiªu chuÈn x©y dùng hiÖn hµnh ®ang tån t¹i mét sè vÊn ®Ò bÊt cËp. Kho¶ng 45% sè lîng tiªu chuÈn hiÖn hµnh lµ nh÷ng tiªu chuÈn ban hµnh nh÷ng n¨m 70-80 cò vµ kh«ng phï hîp, cÇn sím ®îc rµ so¸t, xem xÐt bæ sung, söa ®æi hoÆc x©y dùng tiªu chuÈn míi ®Ó thay thÕ. NhiÒu lÜnh vùc thi c«ng x©y l¾p vµ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ®ang cÇn cã lo¹i v¨n b¶n híng dÉn nµy. C¸c tiªu chuÈn vÒ ph¬ng ph¸p thö c¸c qui tr×nh kiÓm ®Þnh chÊt lîng c«ng tr×nh x©y dùng vµ s¶n phÈm vËt liÖu x©y dùng tuy ®· cã nhng cßn thiÕu vµ cha ®ång bé. ViÖc x©y dùng ®ång bé hãa hÖ thèng tiªu chuÈn ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch. Chóng ta cÇn ph¶I cã mét qui tr×nh kiÓm tra, nghiÖm thu rÊt nghiªm ngÆt nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh, nhÊt lµ víi nh÷ng h¹ng môc c«ng tr×nh tríc khi nã bÞ lµm khuÊt nh: mãng, ®êng èng.  Nhµ thÇu chän c¸i chÕt tõ tõ NhiÒu doanh nghiÖp ®Çu t mua s¾m thiÕt bÞ qu¸ lín, m¸y mãc th× vÉn ph¶i khÊu hao nhng kh«ng cã dù ¸n ®Ó thùc hiÖn, c«ng nh©n th× ph¶i “n»m” chê viÖc. Trong khi ®ã c¸c kho¶n vay ng©n hµng s¾p ®Õn k× ®¸o h¹n, nÕu kh«ng tr¶ th× kh«ng ® îc vay tiÕp, kh«ng ®îc b¶o ®¶m tiÒn vay khi cã DA míi. Nh÷ng lý do trªn g©y ¸p lùc cho nhµ thÇu khiÕn nhµ thÇu ph¶i b»ng mäi c¸ch ph¶i th¾ng thÇu, vÉn biÕt lç nh ng vÉn bá gi¸ thÊp, thµ “chÕt tõ tõ cßn h¬n chÕt h¼n”, c¸c nhµ chuyªn m«n gäi lµ hiÖn tîng “uèng thuèc ®éc ®Ó gi¶i kh¸t vµ chÕt tõ tõ”. Muèn trë thµnh nhµ thÇu phô, gi¶i ph¸p phæ biÕn lµ c¸c nhµ thÇu phô ViÖt nam tranh nhau h¹ gi¸ thµnh. KÕt qu¶ lµ nhµ thÇu chÝnh níc ngoµi chØ mÊt kho¶ng 50% chi phÝ ®· dù to¸n cho phÇn c«ng viÖc mµ nhµ thÇu phô ViÖt nam ®· ®¶m nhËn vµ hä thu vÒ nh÷ng kho¶n siªu lîi nhuËn tõ kho¶n tiÕt kiÖm nµy. Khi triÓn khai thùc hiÖn c¸c c«ng tr×nh lo¹i nµy, c¸c nhµ thÇu 19 chÝnh níc ngoµi kh«ng chÞu chÊp nhËn c¸ch lµm c¾t xÐn vµ do vËy nhµ thÇu chÝnh ViÖt nam ®µnh ph¶I lµm ®óng theo tiªu chuÈn vµ cam kÕt chÊt lîng s¶n phÈm mµ nÕu tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ th× phÝa ViÖt nam lç to. V× vËy cã doanh nghiÖp ®· lç tíi 2.7 tû ®ång do ®Æt gi¸ thÇu phô x©y dùng kh¸ch s¹n Opera Hilton t¹i Hµ néi qu¸ thÊp. Theo kinh tÕ häc vi m« th× ®iÒu nµy kh«ng hoµn toµn sai, doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt díi møc hoµ vèn, mÆc dï thua lç nhng vÉn ph¶i s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ bï ®¾p mét phÇn chi phÝ m¸y mãc, nh©n c«ng. Tuy nhiªn, víi nh÷ng nhµ thÇu lµm ¨n theo ph¬ng thøc nµy th× lç lµ ®iÒu ch¾c ch¾n. Song mét ®iÒu ®¸ng ng¹c nhiªn lµ, c¸c doanh nghiÖp nµy vÉn tån t¹i vµ nhµ níc vÉn ph¶i bá chi phÝ cao h¬n møc bá thÇu ban ®Çu do nh÷ng ph¸t sinh hËu ®Êu thÇu. HËu qu¶ lµ nÒn kinh tÕ vÉn tån t¹i nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n yÕu kÐm, t¹o nªn mét cung c¸ch lµm ¨n kh«ng lµnh m¹nh g©y ¶nh hëng ®Õn c¸c doanh nghiÖp kh¸c, g©y tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ vµ th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc.  Hµnh vi b¸n l¹i gãi thÇu cña c¸c nhµ thÇu: HiÖn nay, mét sè nhµ thÇu khi tham gia ®Êu thÇu vµ th¾ng thÇu ®· cã hµnh vi chuyÓn nhîng, b¸n l¹i c¸c gãi thÇu cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn. §iÒu nµy khiÕn cho chÊt lîng c¸c c«ng tr×nh, tiÕn ®é thi c«ng kh«ng ®óng kÕ ho¹ch ®Êu thÇu, kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu cña chñ ®Çu t. H¬n n÷a, chñ ®Çu t kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc t×nh h×nh thùc hiÖn gãi thÇu cña m×nh.  Hµnh vi mãc ngoÆc gi÷a chñ ®Çu t vµ nhµ thÇu: §©y lµ vÊn ®Ò cã thËt trong ®Êu thÇu, tuy nhiªn nã cã ë møc ®é kh«ng gièng nhau. §Êu thÇu gi¶, hay ®Êu thÇu chØ lµ h×nh thøc khi mµ c¸c nhµ thÇu tho¶ thuËn ngÇm ®Ó mét nhµ thÇu th¾ng. §©y lµ h×nh thøc ®Êu thÇu “qu©n xanh, qu©n ®á”. Bªn mêi thÇu sÏ mêi mét sè nhµ thÇu tham dù ®Êu thÇu, mét nhµ thÇu sÏ ®øng tªn tÊt c¶ nh÷ng nhµ thÇu cßn l¹i. ë ®©y cã sù th«ng ®ång gi÷a c¸c nhµ thÇu tham dù víi nhau. Mét nhµ thÇu (qu©n ®á) sÏ lËp mét bé hå s¬ dù thÇu víi gi¸ thÊp nhÊt, chÊt l îng cao nhÊt. Bèn bé hå s¬ cßn l¹i mang x¸c nhËn cña c¸c nhµ thÇu kh¸c (qu©n xanh) cã møc gi¸ cao h¬n vµ chÊt lîng còng thÊp h¬n. Thùc ra cã sù néi øng tõ bªn mêi thÇu, v× bªn mêi thÇu lµ ngêi trùc tiÕp chÊm ®iÓm c¸c hå s¬ dù thÇu, hä sÏ ph¸t hiÖn ra ngay nh÷ng bé hå s¬ gièng nhau. Tuy nhiªn th× bªn mêi thÇu ®· cho nhµ thÇu qu©n ®á biÕt tríc gi¸ cña gãi thÇu vµ mét sè tiªu chuÈn quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ gãi thÇu. C¸c nhµ thÇu qu©n xanh lóc nµy lµ qu©n xanh nhng lóc kh¸c hä l¹i lµ qu©n ®á, vµ nhµ thÇu qu©n ®á sÏ ph¶i “tr¶”b»ng c¸ch trë thµnh qu©n xanh cho nh÷ng nhµ thÇu kia. Hµnh vi nµy lµm mÊt hÕt ý nghÜa c¹nh tranh, minh b¹ch cña ®Êu thÇu. Th«ng thêng nh÷ng DA sö dông nguån vèn Nhµ níc th× hay x¶y ra t×nh tr¹ng nµy. TiÒn kh«ng thuéc cô thÓ vÒ mét ai nªn chñ ®Çu t, nhµ thÇu th«ng ®ång nhau ®Ó rót tiÒn tõ tói Nhµ níc mµ kh«ng hÒ cã mét sù ®¾n ®o nµo lµ ®iÒu dÔ hiÓu. 20