Tài liệu Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu cho dự án trạm bơm tiêu đông mỹ

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu và kết quả trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được ai công bố trong tất cả các công trình nào trước đây. Tất cả các trích dẫn đã được ghi rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Lê Huy Hoàng i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự hướng dẫn tận tình của thầy giáo PGS-TS Nguyễn Quang Cường và những ý kiến về chuyên môn quý báu của các thầy cô giáo trong khoa Công trình – Trường Đại học Thủy lợi cũng như sự giúp đỡ của Ban Quản Lý Dự Án Đầu tư và Xây dựng. Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Trường Đại học Thủy lợi đã chỉ bảo hướng dẫn khoa học tận tình và các cơ quan cung cấp số liệu trong quá trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Do thời gian nghiên cứu còn hạn chế nên Luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý độc giả. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2017 Tác giả luận văn Lê Huy Hoàng ii MỤC LỤC DANH MỤC HÌNH VẼ .................................................................................................. v DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................ vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...............................................................................vii MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐẤU THẦU TRONG XÂY DỰNG...................... 5 1.1. Khái niệm về dự án và đấu thầu xây dựng: .............................................................. 5 1.1.1. Khái niệm Dự án đầu tư xây dựng công trình ....................................................... 5 1.1.2. Phân loại dự án đầu tư xây dựng công trình .......................................................... 5 1.1.3. Trình tự thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình............................................ 6 1.1.4 Một số khái niệm về đấu thầu xây dựng: ............................................................... 6 1.2 Vai trò của công tác đấu thầu đối với hiệu quả thực hiện của dự án đầu tư xây dựng công trình. ........................................................................................................................ 9 1.2.1. Vai trò của đấu thầu trong xây dựng cơ bản........................................................ 10 1.3 Công tác lựa chọn nhà thầu trong các dự án đầu tư xây dựng ................................ 12 1.3.1 Một số cách tiếp cận công tác đấu thầu trên thế giới ........................................... 12 1.3.2 Một số bài học kinh nghiệm rút ra từ quy trình đấu thầu của các tổ chức và quốc gia trên thế giới .............................................................................................................. 18 Kết luận Chương 1......................................................................................................... 18 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN TRONG CÔNG TÁC ĐẤU THẦU .................... 19 2.1. Hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến công tác đấu thầu ................................... 19 2.1.1 Quá trình hoàn thiện hệ thống văn bản Pháp luật về đấu thầu ............................. 19 2.1.2 Phạm vi áp dụng luật đấu thầu ............................................................................. 24 2.1.3 Phân tích, so sánh một số điểm mới trong Luật đấu thầu năm 2013.................... 25 2.2 Cơ sở lựa chọn hình thức, phương thức đấu thầu trong xây dựng .......................... 27 2.2.1 Các hình thức đấu thầu trong xây dựng ................................................................ 27 2.2.2 Các phương thức đấu thầu .................................................................................... 30 2.3 Vai trò của chủ đầu tư và các đơn vị có liên quan đối với hiệu quả của công tác đấu thầu ............................................................................................................................... 32 2.3.1 Vai trò của chủ đầu tư........................................................................................... 32 iii 2.3.2 Vai trò của tư vấn đấu thầu .................................................................................. 32 2.3.3 Vai trò của các tổ chức tư vấn thiết kế ................................................................. 33 2.3.4 Vai trò của các nhà thầu ....................................................................................... 34 2.4 Trình tự thực hiện đấu thầu ..................................................................................... 36 2.5 Nguyên tắc lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu ............................................................ 37 2.6 Nguyên tắc lựa chọn các chỉ tiêu, yêu cầu kỹ thuật trong hồ sơ mời thầu và đánh giá hồ sơ dự thầu ........................................................................................................... 40 2.7 Đặc điểm của công trình trạm bơm ......................................................................... 42 Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 45 CHƯƠNG 3: NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LỰA CHỌN NHÀ THẦU CHO DỰ ÁN TRẠM BƠM TIÊU ĐÔNG MỸ .......................................................................... 46 3.1 Giới thiệu về dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ ........................................................ 46 3.2 Thực trạng công tác đấu thầu tại Ban quản lý dự án Đầu tư và Xây dựng ............. 52 3.2.1 Cơ cấu tổ chức của Ban QLDA, nhân sự tham gia hoạt động đấu thầu .............. 52 3.2.2 Kết quả thực hiện công tác đấu thầu tại Ban QLDA ............................................ 53 3.2.3. Một số tồn tại, hạn chế ảnh hưởng đến kết quả đấu thầu của các dự án tương tự đã thực hiện tại Ban quản lý .......................................................................................... 57 3.3 Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác đấu thầu cho dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ .............................................................................................................................. 60 3.3.1 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và quy trình lựa chọn nhà thầu .................................. 60 3.3.2 Xây dựng kế hoạch lựa chọn nhà thầu phù hợp với tiến độ của dự án ................ 73 3.3.3 Tiêu chuẩn hóa các tiêu chí lựa chọn nhà thầu .................................................... 88 3.3.4 Lựa chọn các chỉ tiêu, yêu cầu kỹ thuật trong hồ sơ mời thầu và các tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu nhằm nâng cao chất lượng nhà thầu ........................................ 90 3.3.5 Một số giải pháp khác ........................................................................................ 108 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 115 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 116 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 116 KIẾN NGHỊ ................................................................................................................ 116 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 118 iv DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1 Khái quát hoạt động đấu thầu ........................................................................... 8 Hình 2.1. Sơ đồ các bước thực hiện lựa chọn nhà thầu [5][9] ...................................... 36 Hình 3.1. Bản đồ Việt Nam và vùng vị trí của dự án .................................................... 47 Hình 3.2. Bản đồ Hà Nội và vùng vị trí của dự án ........................................................ 48 Hình 3.3. Sơ đồ vị trí vùng dự án trên bản đồ Quy hoạch chung xây dựng .................. 48 Hình 3.4 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Ban QLDA hiện nay.............................................. 52 Hình 3.5 Sơ đồ tổ chức của Ban QLDA sau khi đã thay đổi ........................................ 61 v DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1 Tổng hợp các gói thầu đã thực hiện trong năm 2015 .................................... 54 Bảng 3.2 Phân chia công việc tại tổ chuyên gia đấu thầu ............................................. 61 Bảng 3.3 Phần công việc đã thực hiện theo kế hoạch lựa chọn nhà thầu ..................... 73 Bảng 3.4 Phần công việc không áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu ........................ 75 Bảng 3.5 Bảng đề xuất kế hoạch lựa chọn nhà thầu ..................................................... 80 Bảng 3.6 Thang điểm Tiêu chuẩn đánh giá về kỹ thuật ................................................ 93 Bảng 3.7 Bảng đề xuất thang điểm TCĐG về mặt kỹ thuật cho gói thầu ................... 100 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Bộ KH-ĐT : Bộ Kế hoạch-Đầu tư BXD : Bộ Xây dựng CP : Chính phủ HSMT : Hồ sơ mời thầu HSDT : Hồ sơ dự thầu HSĐX : Hồ sơ đề xuất HĐND : Hội đồng nhân dân NĐ : Nghị định NQ : Nghị quyết NN và PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn QLDA : Quản lý dự án QH : Quốc hội QĐ : Quyết định TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam TT : Thông tư TTg : Thủ tướng TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam UBND : Uỷ ban nhân dân XDCB : Xây dựng cơ bản vii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đối với các dự án đầu tư xây dựng, để nâng cao chất lượng công trình, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả vốn đầu tư, nhiệm vụ đầu tiên và hết sức quan trọng là lựa chọn các đơn vị thực hiện dự án. Vì vậy, câu hỏi đặt ra với các Chủ đầu tư là làm thế nào để lựa chọn được các tổ chức và cá nhân có khả năng thực hiện tốt nhất những công việc trong chu trình của dự án. Theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 ngày 26/11/2013: "Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp; lựa chọn nhà đầu tư để ký kết và thực hiện hợp đồng dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư, dự án đầu tư có sử dụng đất trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế". Trong đó: - Nhà thầu gồm nhà thầu trong nước là tổ chức được thành lập theo pháp luật Việt Nam hoặc cá nhân mang quốc tịch Việt Nam tham dự thầu; và nhà thầu nước ngoài là tổ chức được thành lập theo pháp luật nước ngoài hoặc cá nhân mang quốc tịch nước ngoài tham dự thầu tại Việt Nam. - Lựa chọn nhà thầu là một quá trình từ việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện lựa chọn, đánh giá hồ sơ dự thầu và thương thảo hợp đồng; Thẩm định, phê duyệt và công khai kết quả lựa chọn nhà thầu và hoàn thiện, ký kết hợp đồng. Như vậy có thể Lựa chọn nhà thầu trong xây dựng là một quá trình thực hiện để đạt được mục đích là Bên mời thầu tìm kiếm, đánh giá và so sánh các phương án tổ chức trên cùng một phương diện (về kỹ thuật hay tài chính) hay là sự hài hòa giữa các phương diện để xác định được một Nhà thầu phù hợp nhất thực hiện các nội dung công việc của gói thầu báo cáo Chủ đầu tư xem xét quyết định trên cơ sở đảm bảo mục tiêu cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Dự án Cải tạo, nâng cấp hệ thống trạm bơm tiêu Đông Mỹ, huyện Thanh Trì (Trạm bơm tiêu Đông Mỹ) với tổng mức đầu tư đã được phê duyệt tại Quyết định số 1 2047/QĐ-UBND ngày 08/03/2013 của UBND Thành phố Hà Nội về việc phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình với tổng mức đầu tư 2.893 tỷ đồng với quy mô đầu tư trên địa bàn các xã Tứ Hiệp, Ngũ Hiệp, Đông Mỹ, Vạn Phúc và Duyên Hà thuộc huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội với diện tích đất dự án khoảng 72,02 ha. Bao gồm: Xây dựng mới trạm bơm bên cạnh trạm bơm Đông Mỹ (cũ) đảm bảo tiêu úng cho 1995 ha, với lưu lượng thiết kế trạm 35 m3/s với các hạng mục nhà máy, bể xả, bể hút, cống xả qua đê. Cải tạo kênh Đồng trì - Đông Mỹ chiều dài khoảng 5,63 km và Kênh Đông Mỹ - Vạn Phúc chiều dài 1,425 km. Làm mới kênh nối từ hồ điều hòa Đông Mỹ đến khu đầu mối. Cải tạo, nâng cấp 02 hồ hiện có là hồ Vẹt (thuộc xã Tứ hiệp và Ngũ Hiệp) và hồ Đông Trạch (thuộc xã Ngũ Hiệp) với tổng diện tích 15,6 ha. Xây dựng mới hồ điều hòa tại xã Đông Mỹ giai đoạn 1 với diện tích chiếm đất 22,8 ha, giai đoạn 2 xây hồ Đông Mỹ 2 với diện tích chiếm đất 22,2 ha. Việc đầu tư xây dựng dự án Cải tạo, nâng cấp hệ thống trạm bơm tiêu Đông Mỹ, huyện Thanh Trì (Trạm bơm tiêu Đông Mỹ) là rất cần thiết và phải kịp thời nhằm giải quyết các mục tiêu đầu tư xây dựng: tiêu úng cho 1.995 ha của huyện Thanh Trì, đảm bảo tiêu thoát nước nhanh, khắc phục tình trạng úng ngập khi có mưa lớn, góp phần ổn định đời sống sinh hoạt và phát triển sản xuất của nhân dân và các doanh nghiệp trong khu vực. Nâng cấp, cải tạo các trục tiêu, khơi thông dòng chảy, giải quyết tình trạng ách tắc luồng tiêu, góp phần chỉnh trang đô thị, tạo cảnh quan và cải thiện môi trường khu vực. Hỗ trợ tiêu úng cho lưu vực tiêu Trạm bơm Yên Sở khi cần thiết. Chủ động ứng phó với sự biến đổi khí hậu khu vực. Để thực hiện xây dựng Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ theo đúng các mục tiêu đã đề ra và đảm bảo được các tiêu chí về chất lượng, mỹ thuật, tiến độ, quy mô và đến giá thành xây dựng công trình thì việc lựa chọn các nhà thầu thực hiện dự án có năng lực đáp ứng các tiêu chí về kinh tế - kỹ thuật có vai trò hết sức quan trọng, là cơ sở để đảm bảo chất lượng công trình trong suốt quá trình thực hiện dự án và cho đến khi dự án được đưa vào sử dụng, vận hành. Do đó việc “Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu cho Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ” là rất quan trọng và cần thiết. 2 2. Mục tiêu của đề tài Xác định các tiêu chí, chỉ tiêu hợp lý trong mời thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu, và hoàn thiện công tác tổ chức đấu thầu nhằm nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu cho Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các tiêu chí, chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật liên quan đến công tác lựa chọn nhà thầu, phương pháp và hình thức lựa chọn nhà thầu và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác lựa chọn nhà thầu cho Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ. 3.2 Phạm vi nghiên cứu Các vấn đề được luận văn tập trung nghiên cứu giới hạn trong lĩnh vực đấu thầu của Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ. 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả luận văn đã dựa trên cách tiếp cận cơ sở lý luận và khoa học của các phương pháp, hình thức lựa chọn nhà thầu. Đồng thời luận văn cũng nghiên cứu các quy định của Nhà nước để áp dụng phù hợp với đối tượng và nội dung nghiên cứu của đề tài trong điều kiện Việt Nam hiện nay. Đề tài áp dụng các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp nghiên cứu lý thuyết; phương pháp thống kê; phương pháp tổng hợp; phương pháp phân tích so sánh và một số phương pháp kết hợp khác để giải quyết các vấn đề của đề tài. 5. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài 5.1 Ý nghĩa khoa học của đề tài Luận văn góp phần hệ thống hóa những cơ sở lý luận cơ bản về lựa chọn nhà thầu, các văn bản quy định quy trình và nội dung về công tác đấu thầu từ đó tìm ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác lựa chọn nhà thầu cho dự án. 3 5.2 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích, khả thi cho Ban QLDA Đầu tư và Xây dựng trong công tác lựa chọn nhà thầu cho Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ cũng như các dự án khác do Ban quản lý. Mặt khác, đề tài giúp nâng cao chất lượng công trình xây dựng trong suốt quá trình thực hiện xây dựng dự án và đảm bảo các tiêu chí về kinh tế – kỹ thuật. 6. Kết quả dự kiến đạt được - Xác định các tiêu chí, chỉ tiêu hợp lý lựa chọn nhà thầu cho các dự án đầu tư xây dựng; - Quy trình tổ chức thực hiện công tác đấu thầu nhằm nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu cho Dự án Trạm bơm tiêu Đông Mỹ. 4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐẤU THẦU TRONG XÂY DỰNG 1.1 Khái niệm về dự án và đấu thầu xây dựng: 1.1.1 Khái niệm Dự án đầu tư xây dựng công trình Dự án đầu tư (DAĐT) xây dựng công trình là tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình xây dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lượng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong thời hạn và chi phí xác định. Ở giai đoạn chuẩn bị dự án đầu tư xây dựng, dự án được thể hiện thông qua Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng, Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng [10]. Trong DAĐT phải tập hợp, đề xuất những giải pháp tối ưu nhằm sử dụng có hiệu quả các yếu tố đầu vào để thu được đầu ra phù hợp với những mục tiêu cụ thể. Đầu vào là lao động, nguyên vật liệu, đất đai, tiền vốn..đầu ra là các sản phẩm dịch vụ hoặc là sự giảm bớt đầu vào. Sử dụng đầu vào được hiểu là sử dụng các giải pháp kỹ thuật công nghệ, biện pháp tổ chức quản trị và các luật lệ… 1.1.2 Phân loại dự án đầu tư xây dựng công trình Phân loại dự án đầu tư xây dựng công trình Dự án đầu tư xây dựng công trình được phân loại như sau [6]: Theo quy mô và tính chất, công trình chính của dự án gồm: Dự án quan trọng quốc gia; các dự án nhóm A, B,C. Dự án chỉ yêu cầu lập báo cáo kinh tế kỹ thuật. Theo nguồn vốn đầu tư, bao gồm: Dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước; dự án sử dụng vốn nhà nước ngoài ngân sách; dự án sử dụng vốn khác. 5 1.1.3 Trình tự thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình Trình tự của dự án đầu tư xây dựng công trình được chia làm 3 giai đoạn (quy định tại Khoản 1 Điều 50 của Luật Xây dựng năm 2014 [10] và chi tiết tại khoản 1 Điều 6 Nghị định 59/2015/NĐ-CP [6]), cụ thể: (1) Giai đoạn chuẩn bị dự án gồm các công việc: Tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (nếu có); lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng để xem xét, quyết định đầu tư xây dựng và thực hiện các công việc cần thiết khác liên quan đến chuẩn bị dự án; (2) Giai đoạn thực hiện dự án gồm các công việc: Thực hiện việc giao đất hoặc thuê đất (nếu có); chuẩn bị mặt bằng xây dựng, rà phá bom mìn (nếu có); khảo sát xây dựng; lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế, dự toán xây dựng; cấp giấy phép xây dựng (đối với công trình theo quy định phải có giấy phép xây dựng); tổ chức lựa chọn nhà thầu và ký kết hợp đồng xây dựng; thi công xây dựng công trình; giám sát thi công xây dựng; tạm ứng, thanh toán khối lượng hoàn thành; nghiệm thu công trình xây dựng hoàn thành; bàn giao công trình hoàn thành đưa vào sử dụng; vận hành, chạy thử và thực hiện các công việc cần thiết khác; (3) Giai đoạn kết thúc xây dựng đưa công trình của dự án vào khai thác sử dụng gồm các công việc: Quyết toán hợp đồng xây dựng, bảo hành công trình xây dựng. 1.1.4 Một số khái niệm về đấu thầu xây dựng: Theo Luật đấu thầu số 43/2013/QH13 ngày 26 tháng 11 năm 2013 của Quốc hội đã nêu rõ nội dung của một số thuật ngữ về đấu thầu: 1) Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp; lựa chọn nhà đầu tư để ký kết và thực hiện hợp đồng dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư, dự án đầu tư có sử dụng đất trên cơ sở bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. 6 2) Đấu thầu qua mạng là đấu thầu được thực hiện thông qua việc sử dụng hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. 3) Đấu thầu trong nước là đấu thầu mà chỉ có nhà thầu, nhà đầu tư trong nước được tham dự thầu. 2) Hồ sơ mời thầu là toàn bộ tài liệu sử dụng cho đấu thầu rộng rãi hoặc đấu thầu hạn chế bao gồm các yêu cầu cho một dự án, gói thầu, làm căn cứ để nhà thầu, nhà đầu tư chuẩn bị hồ sơ dự thầu và để bên mời thầu tổ chức đánh giá hồ sơ dự thầu nhằm lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư. 3) Hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển là toàn bộ tài liệu bao gồm các yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm đối với nhà thầu, nhà đầu tư làm căn cứ để bên mời thầu lựa chọn danh sách nhà thầu, nhà đầu tư trúng sơ tuyển, danh sách nhà thầu có hồ sơ quan tâm được đánh giá đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời quan tâm. 4) Hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển là toàn bộ tài liệu do nhà thầu, nhà đầu tư lập và nộp cho bên mời thầu theo yêu cầu của hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển. 3) Hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất là toàn bộ tài liệu do nhà thầu, nhà đầu tư lập và nộp cho bên mời thầu theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu. 4) Giá gói thầu là giá trị gói thầu được xác định trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu. 5) Giá dự thầu là giá do nhà thầu ghi trong đơn dự thầu, báo giá, bao gồm toàn bộ các chi phí để thực hiện gói thầu theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu. 6) Giá đề nghị trúng thầu là giá dự thầu của nhà thầu được đề nghị trúng thầu sau khi đã được sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu, trừ đi giá trị giảm giá (nếu có). 7) Giá trúng thầu là giá được phê duyệt trong kết quả lựa chọn nhà thầu. 8) Giá đánh giá là giá dự thầu sau khi đã được sửa lỗi, hiệu chỉnh sai lệch theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, trừ đi giá trị giảm giá (nếu có), cộng với các yếu tố để quy đổi trên cùng một mặt bằng cho cả vòng đời sử dụng của hàng hóa, công trình. Giá đánh giá 7 dùng để xếp hạng hồ sơ dự thầu đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp và gói thầu hỗn hợp áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi hoặc đấu thầu hạn chế. 9) Nhà thầu chính là nhà thầu chịu trách nhiệm tham dự thầu, đứng tên dự thầu và trực tiếp ký, thực hiện hợp đồng nếu được lựa chọn. Nhà thầu chính có thể là nhà thầu độc lập hoặc thành viên của nhà thầu liên danh. 10) Nhà thầu phụ là nhà thầu tham gia thực hiện gói thầu theo hợp đồng được ký với nhà thầu chính. Nhà thầu phụ đặc biệt là nhà thầu phụ thực hiện công việc quan trọng của gói thầu do nhà thầu chính đề xuất trong hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất trên cơ sở yêu cầu ghi trong hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu. 11) Danh sách ngắn là danh sách nhà thầu, nhà đầu tư trúng sơ tuyển đối với đấu thầu rộng rãi có sơ tuyển; danh sách nhà thầu được mời tham dự thầu đối với đấu thầu hạn chế; danh sách nhà thầu có hồ sơ quan tâm đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời quan tâm. Hình 1.1 Khái quát hoạt động đấu thầu Chủ đầu tư Đánh giá Lựa chọn nhà thầu Yêu cầu năng lực, giải pháp Nhà thầu Ký kết hợp đồng Bên mời thầu: Chuẩn bị đấu thầu, tổ chức đấu thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu theo quy định của Luật. Bên mời thầu được quyền yêu cầu nhà thầu làm rõ hồ sơ dự thầu trong quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu. Bên mời thầu tổng hợp quá trình lựa chọn nhà thầu và báo cáo chủ đầu tư về kết quả sơ tuyển, kết quả lựa chọn nhà thầu. Từ đó chủ đầu tư sẽ thương thảo, hoàn thiện hợp đồng trên cơ sở kết quả lựa chọn nhà thầu được duyệt và chuẩn bị nội dung hợp đồng để ký kết hợp đồng. Trong quá trình đấu thầu nguyên tắc phải bảo đảm trung thực, khách quan, công bằng trong quá trình đấu thầu. Ngoài ra bên mời thầu phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho các bên liên quan nếu thiệt hại đó do lỗi của mình gây ra theo quy định của pháp luật. Bên mời thầu phải cung cấp các thông tin cho tờ báo về đấu thầu và trang thông tin điện tử về đấu thầu và bảo mật các tài liệu về đấu thầu. 8 1.2 Vai trò của công tác đấu thầu đối với hiệu quả thực hiện của dự án đầu tư xây dựng công trình. Hàng năm, các nước trên thế giới nói chung cũng như Việt Nam nói riêng, Chính phủ đều phải đầu tư xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, kỹ thuật cho đất nước. Đó là sự đánh giá của một đất nước về phát triển kinh tế trong hiện tại và tương lai. Việc xây dựng công trình là một trong những khâu quan trọng của một dự án, để xây dựng được một công trình đáp ứng tốt các đòi hỏi về kỹ thuật, chất lượng, thời gian thực hiện, tiết kiệm chi phí và hạn chế tới mức thấp nhất những tranh chấp có thể gây thiệt hại về vật chất hoặc về uy tín của các bên hữu quan thì ngày nay, phương pháp đấu thầu theo nguyên tắc chuẩn mực, thông dụng trên thị trường Quốc tế (hướng dẫn của tổ chức FIDIC là liên đoàn kỹ sư tư vấn Quốc tế) tỏ ra có nhiều ưu điểm và ngày càng được áp dụng phổ biến. Đối với các dự án lớn, phức tạp, dự án của các Công ty nhiều Chủ sở hữu và đặc biệt là các dự án thuộc khu vực Nhà nước, dự án có sự tài trợ của Quốc tế thì việc xây dựng công trình qua đấu thầu là cách duy nhất để tránh những sơ hở, sai lầm có thể gây thiệt hại về vật chất và uy tín cho các bên có liên quan. Mặt khác, trên thế giới việc xây dựng công trình không chỉ eo hẹp trong một quốc gia mà nó còn phải được sự giúp đỡ về khảo sát thiết kế, thi công xây dựng..., của các nước khác tiên tiến hơn, đảm bảo hơn. Do vậy nếu không có phương thức đấu thầu thì không thể tìm kiếm được các Nhà thầu phù hợp cho bất kỳ một nước nào khi mà dự án đó vượt ra khỏi tầm kiểm soát cũng như xây dựng của quốc gia. Đối với Việt Nam chúng ta, vấn đề quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản đang là vấn đề nan giải bao lâu nay. Nhiều công trình xây dựng số vốn thực bỏ ra hơn số vốn dự toán đã phê duyệt nhiều lần mà vẫn không được đưa vào bàn giao sử dụng đúng tiến độ. Theo số liệu thống kê những năm gần đây có tới 60% số công trình xây dựng vượt dự toán ban đầu phải điều chỉnh lại. Nếu tính toán toàn bộ các khoản chi thêm đó trong cả nước thì số tiền vốn lãng phí thuộc sở hữu Nhà nước là rất lớn. Quá trình thất thoát này cứ diễn ra liên tục và ngày càng có quy mô, số lượng lớn, làm ảnh hưởng trực tiếp tới giá trị của công trình, chất lượng của công trình bị giảm xuống và lúc đó hiệu quả 9 của nó cũng bị ảnh hưởng theo. Bên cạnh đó là sự nảy sinh những phức tạp trong việc giao thầu, nhận thầu của các đơn vị kinh tế về giá cả, thời gian thi công, chất lượng công trình gây ra sự ảnh hưởng đến công trình (nhiều Chủ đầu tư tự lựa chọn tổ chức nhận thầu để giao thầu và tự thoả thuận về giá cả xây dựng công trình kể cả nguồn vốn Ngân sách và các nguồn khác). Từ thực tế đó, các hiện tượng tiêu cực trong quan hệ giao nhận thầu trở nên đa dạng và phức tạp thêm. Trước tình hình quản lý trong đầu tư Xây dựng cơ bản có nhiều yếu kém, thất thoát lãng phí như vậy, nền kinh tế nước ta khi chuyển sang nền kinh tế thị trường dưới tác động của các quy luật kinh tế như quy luật cạnh tranh, quy luật giá trị, quy luật cung cầu..., muốn cho các công trình xây dựng trở thành hàng hoá trên thị trường và tăng cường hiệu lực quản lý của Nhà nước về Xây dựng cơ bản, cải tiến công tác đơn giá dự toán, chống lãng phí, thất thoát, tham nhũng, tiêu cực thì việc thực hiện phương thức đấu thầu là một đòi hỏi cấp thiết, là một hướng tích cực có nhiều ưu thế hơn hẳn phương thức giao thầu theo kế hoạch trước đây của chúng ta. Cần phải nhìn nhận một cách đúng đắn rằng đấu thầu là một phương pháp hình thành từ sự kết hợp nhuần nhuyễn và tinh tế giữa các yếu tố pháp lý, kỹ thuật và tài chính với các nguyên lý của khoa học quản lý tổ chức, với tính chất là một phương pháp phổ biến có hiệu quả cao, đấu thầu ngày càng được nhìn nhận như một điều kiện thiết yếu để đảm bảo thành công cho các Nhà đầu tư dù họ thuộc khu vực Nhà nước hay tư nhân, dù họ đầu tư ở trong nước hay nước ngoài. 1.2.1 Vai trò của đấu thầu trong xây dựng cơ bản - Đối với chủ đầu tư + Thông qua đấu thầu chủ đầu tư sẽ lựa chọn được nhà thầu có khả năng đáp ứng được tốt nhất các yêu cầu về kinh tế kĩ thuật, tiến độ đặt ra của công trình. Trên cơ sở đó giúp cho chủ đầu tư vừa sử dụng hiệu quả, tiết kiệm vốn đầu tư; đồng thời vẫn đảm bảo được chất lượng cũng như tiến độ công trình. + Thông qua đấu thầu, chủ đầu tư cũng sẽ nắm bắt được quyền chủ động quản lý có hiệu quả và giảm thiểu được các rủi ro phát sinh trong qua trình thực hiện dự án đầu tư 10 do toàn bộ quá trình tổ chức đấu thầu và thực hiện kết quả đấu thầu được tuân thủ chặt chẽ theo quy định của pháp luật và sau khi chủ đầu tư đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng đầy đủ về mọi mặt. + Để đánh giá đúng các hồ sơ dự thầu đòi hỏi đội ngũ cán bộ thực hiện công tác đấu thầu của chủ đầu tư phải tự nâng cao trình độ của mình về các mặt nên việc áp dụng phương thức đấu thầu còn giúp cho chủ đầu tư nâng cao trình độ và năng lực của cán bộ công nhân viên. - Đối với các Nhà thầu + Hoạt động đấu thầu được tổ chức theo nguyên tắc công khai và bình đẳng, nhờ đó các nhà thầu (các đơn vị xây lắp, tư vấn, cung cấp hàng hóa… ) sẽ có điều kiện để phát huy đến mức cao nhất cơ hội tìm kiếm công trình và khả năng của mình để trúng thầu, tạo công ăn việc làm cho người lao động phát triển sản xuất kinh doanh. + Việc tham gia đấu thầu, trúng thầu và thực hiện dự án đầu tư theo hợp đồng làm cho nhà thầu phải tập trung vốn của mình và lựa chọn trọng điểm để đầu tư để nâng cao cơ sở vật chất kĩ thuật, công nghệ nhân lực theo yêu cầu của công trình. Qua đó, giúp cho các nhà thầu nâng cao năng lực về mọi mặt của mình. + Công việc thực tế sẽ giúp cho các nhà thầu hoàn thiện về tổ chức quản lý, tổ chức sản xuất, nâng cao trình độ và năng lực của cán bộ công nhân viên. - Đối với Nhà nước + Đấu thầu góp phần nâng cao hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước về đầu tư và xây dựng, quản lý và sử dụng vốn một cách có hiệu quả hạn chế và loại trừ được các tình trạng như : thất thoát lãng phí vốn đầu tư, đặc biệt là vốn ngân sách, các hiện tượng tiêu cực khác phát sinh trong xây dựng cơ bản. + Đấu thầu tạo lên sức cạnh tranh mới và lành mạnh trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá trong ngành cũng như trong nền kinh tế quốc dân 11 1.3 Công tác lựa chọn nhà thầu trong các dự án đầu tư xây dựng 1.3.1 Một số cách tiếp cận công tác đấu thầu trên thế giới 1.3.1.1 Phương pháp đấu thầu kín trong mua sắm chính phủ ở Hoa Kỳ [7] Luật pháp Hoa Kỳ về mua sắm công quy định hai phương pháp cơ bản để đảm bảo tiêu chí "cạnh tranh đầy đủ và cởi mở" là: đấu thầu kín và đàm phán cạnh tranh. Trong đó: Đàm phán cạnh tranh dùng cho những mục đích có tính cạnh tranh giữa nhiều công ty với nhau; Đấu thầu kín (Sealed bidding) là phương pháp đòi hỏi phải tuân thủ chặt chẽ các bước trong quy trình đấu thầu, nhằm tạo cơ hội cạnh tranh cho tất cả các nhà thầu trên cơ sở bình đẳng. Về cơ bản, khi đã xác định được nhu cầu và quyết định tổ chức một gói thầu thì Cơ quan mua sắm liên bang Hoa Kỳ phải tiến hành đấu thầu kín nếu: đủ thời gian cho phép phát hành thông tin mời nộp hồ sơ dự thầu (HSDT) và đánh giá HSDT; quyết định lựa chọn nhà thầu trúng thầu để trao hợp đồng sẽ dựa trên cơ sở giá và các yếu tố khác liên quan đến giá; không nhất thiết phải thương thảo với các nhà thầu về HSDT; và có căn cứ hợp lý để tin rằng sẽ có nhiều hơn một HSDT. - Bên mời thầu sẽ phát hành Thông báo mời thầu trong đó mô tả rõ ràng, chính xác và đầy đủ các yêu cầu cần mua sắm của cơ quan chính phủ. Hoa Kỳ nghiêm cấm việc sử dụng các thông số kỹ thuật không cần thiết để hạn chế số lượng nhà thầu tham dự. - Cơ quan mua sắm có trách nhiệm công bố Thông báo mời thầu tại một địa điểm công cộng, đăng thông tin trên báo hoặc tạp chí về thương mại, trên cơ sở dữ liệu Cơ hội Kinh doanh Liên bang (FedBizOpps) của Chính phủ Hoa Kỳ. Đồng thời, Cơ quan mua sắm cũng phải gửi Thông báo mời thầu tới các nhà thầu có tên trong danh sách nhận Thông báo mời thầu. - Một trong những nội dung quan trọng trong Thông báo mời thầu là thời hạn nộp HSDT và nhà thầu cần phải lưu ý đến yếu tố quan trọng này. Nộp HSDT muộn, về cơ bản là sẽ bị loại, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt như: HSDT được gửi cho cán bộ đấu thầu qua đường thư đảm bảo tối thiểu 5 ngày trước thời hạn nhận hồ sơ; do lỗi của Cơ quan mua sắm trong khâu xử lý hồ sơ sau khi tiếp nhận; HSDT được chuyển phát 12