Tài liệu Luận văn tốt nghiệp khoa môi trường thiết kế hệ thống xử lí nước thải nhà máy sản xuất mực in

Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. CHÖÔNG 1: GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC 1.1: TOÅNG QUAN VEÀ NHAØ MAÙY SAÛN XUAÁT MÖÏC IN TAÂN ÑOÂNG DÖÔNG. Nhaø maùy saûn xuaát möïc in coù:  Ñòa chæ truï sôû : 32/24/6 Ñaát Thaùnh, Phöôøng 6, Q Taân Bình, Tp. HCM.  Ñieän thoaïi : (848). 8474121/122  Fax : (848). 8474124  Ñòa chæ nhaø maùy: 4/36 Taân Höông, Phöôøng 16, Q. Taân Bình, Tp. HCM. Vaø hieän nay, muïc tieâu saûn xuaát vôùi moät nhaø maùy saûn xuaát möïc in vôùi maùy moùc thieát bò vaø coâng ngheä hieän ñaïi, ñoäi nguõ nhaân vieân coù taùc phong chuyeân nghieäp nhaèm cung caáp ñeán thò tröôøng saûn phaåm coù chaát löôïng cao cuõng nhö dòch vuï toát, neân Coâng ty ñaõ quyeát taâm ra söùc môû roäng cô sôû saûn xuaát taïi khu coâng nghieäp Bieân Hoaø 1, tænh Ñoàng Nai. Döï aùn ñöôïc xaây döïng treân thöûa ñaát coù:  Dieän tích: 12.000m2.  Quy caùch: 130m x 92,5m. Trong ñoù, döï kieán khu vöïc nhaø xöôûng saûn xuaát, vaên phoøng, kho haøng, keå caû traïm xöû lyù nöôùc thaûi taát caû chieám hôn 2/3 toång dieän tích (8100m 2), phaàn coøn laïi ñöôïc söû duïng laøm ñöôøng noäi boä, saân baõi nhaø xe vaø coâng vieân xanh. Vò trí cuûa nhaø maùy saûn xuaát möïc in Taân Ñoâng Döông taïi KCN Bieân Hoaø 1:  Baéc giaùp : Nhaø maùy theùp Bieân Hoaø.  Nam giaùp : Coâng ty Coå Phaàn bao bì Bieân Hoaø (döï aùn).  Ñoâng giaùp : Ñaát troáng.  Taây giaùp : Ñöôøng soá 3 cuûa Khu Coâng Nghieäp. 1.1.1: Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån: -1- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. Söï hình thaønh cô sôû saûn xuaát cuûa nhaø maùy ñaõ coù nhieàu naêm nay (töø ngaøy 18/04/2001) taïi 4/36 Taân Höông, phöôøng 16, quaän Taân Bình, Tp.HCM, vaø tieán ñoä xaây döïng môû roäng cô sôû cuûa nhaø maùy saûn xuaát möïc in Taân Ñoâng Döông taïi Bieân Hoaø, tænh Ñoàng Nai ñang trong döï aùn ñöôïc trình baøy ôû baûng 1.1 döôùi ñaây vaø tieán ñoä thöïc hieän döï aùn döïa vaøo caên cöù phaùp lyù: . Giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh soá 4102004588 do sôû keá hoaïch vaø ñaàu tö Tp. HCM caáp ngaøy 18/04/2001. . Baûn thoaû thuaän giôùi thieäu cho thueâ ñaát taïi Khu coâng nghieäp Bieân Hoaø 1 soá 02/BH1/BTT ñöôïc kyù ngaøy 17/05/2004. Baûng 1.1: Tieán ñoä thöïc hieän döï aùn (keå töø ngaøy ñöôïc caáp giaáy pheùp) Coâng vieäc Thaùng 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Thuû tuïc sau giaáy pheùp Xaây döïng nhaø maùy Laép ñaët thieát bò Saûn xuaát thöû Saûn xuaát chính thöùc Hieän nay, saûn phaåm möïc in do doanh nghieäp Taân Ñoâng Döông saûn xuaát ñaõ coù thò tröôøng oån ñònh trong phaïm vi caû nöôùc. Khi nhaø maùy ñi vaøo saûn xuaát oån ñònh, Doanh nghieäp seõ tieán tôùi vieäc xuaát khaåu sang thò tröôøng nöôùc ngoaøi, hieän coâng ty coù boä phaän chuyeân traùch ñang thaêm doø tìm hieåu thò tröôøng naøy ôû trong khu vöïc Chaâu AÙ vaø ñaõ thaáy nhöõng böôùc tieán trieån raát toát. 1.1.2: Toå chöùc vaø boá trí nhaân söï cuûa nhaø maùy: Ñeå hoã trôï cho hoaït ñoäng saûn xuaát khi döï aùn xaây döïng hoaøn thaønh, vaø ñeå phaùt trieån maïnh meõ hôn nöõa, thì khoâng theå naøo thieáu ñöôïc boä phaän nhaân söï cuûa Coâng ty TNHH SX – TM Taân Ñoâng Döông chòu traùch nhieäm tuyeån duïng ñoàng thôøi ñaøo taïo nguoàn lao ñoäng phuïc vuï coâng taùc saûn xuaát vaø kinh doanh. -2- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. Nhu caàu söû duïng lao ñoäng taïi cô sôû môùi ôû Bieân Hoøa cuûa nhaø maùy laø khoaûng 90 ngöôøi. Baûng 1.2: Nhu caàu lao ñoäng cuûa coâng ty STT Loaïi lao ñoäng Naêm 1 Naêm 2 Naêm sx oån ñònh 1 Caùn boä quaûn lyù 5 5 7 2 Nhaân vieân kyõ thuaät vaø giaùm saùt 5 7 15 3 Coâng nhaân laøm ngheà 30 35 45 4 Coâng nhaân giaûn ñôn 5 5 5 5 Nhaân vieân vaên phoøng 15 18 18 60 70 90 Toång coäng Cheá ñoä laøm vieäc: 8h/ngaøy. 1.1.3: Saûn phaåm vaø thò tröôøng:  Möïc in maøu tím.  Möïc in maøu xanh. + Chaát löôïng saûn phaåm: Saûn phaåm möïc in ñöôïc saûn xuaát theo tieâu chuaån TC 06 – 2003/ Coâng ty Taân Ñoâng Döông HCM – 01683/2003 – CBTC – TÑC. + Thò tröôøng, nguoàn tieâu thuï saûn phaåm cuûa coâng ty: Hieän nay saûn phaåm cuûa coâng ty ñöôïc tieâu thuï trong nöôùc vaø töông lai seõ ñöôïc xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø caùc nöôùc thuoäc khoái Asean. 1.1.4: Quy trình saûn xuaát taïi nhaø maùy:  Nguyeân lieäu: Quaù trình saûn xuaát cuûa nhaø maùy söû duïng caùc nguyeân lieäu sau: -3- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. Baûng 1.3: Löôïng nguyeân lieäu söû duïng trong 1 thaùng STT Teân nguyeân lieäu ( vaät tö) 1 Ñôn vò Khoái löôïng Boät maøu höõu cô: kg 7.000 kg 7.000 kg 49.000 kg 4.000 kg 500 Vaøng, cam, ñoû, tím, xanh döông, xanh laù, ñen 2 Boät maøu voâ cô: Maøu traéng TiO2 3 Chaát taïo maøu: 1. styrene – Acrylic Copolymer 2. Polyamide 4 Dung moâi höõu cô: 1. Toluen 2. IPA 3. MEK 4. n. Buthanol 5 Phuï gia: Silicon Ñeå saûn phaåm ñaït ñöôïc chaát löôïng cao, caùc nguyeân lieäu duø coù nguoàn goác trong nöôùc, hay ñöôïc nhaäp töø nöôùc ngoaøi ñeàu phaûi ñaùp öùng caùc tieâu chuaån chaát löôïng nguyeân lieäu. -4- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc.  Coâng ngheä saûn xuaát: Quy trình coâng ngheä saûn xuaát möïc in: Nöôùc hay dung moâi höõu cô Boät maøu höõu cô Troä Troänn kín kín Nghieà Nghieànn Phaâ Phaânn taù taùnn Phoá Phoáii maø maøuu Ñoù Ñoùnngg goù goùii Thaø Thaønnhh phaå phaåm m Hình 1.1: Sô ñoà quy trình coâng ngheä saûn xuaát möïc in. Thuyeát minh quy trình coâng ngheä saûn xuaát möïc in: Boät maøu höõu cô coù kích thöôùc thoâ ñöôïc ñöa vaøo maùy nghieàn cuøng vôùi nöôùc hay dung moâi höõu cô (Toluen, MEK,…) ñeå troän vaø nghieàn haït maøu sau khi ñöôïc nghieàn coù kích thöôùc ñoàng ñeàu vaø nhoû hôn. Boät maøu tieáp tuïc ñöôïc phaân taùn trong chaát taïo maøng (Styrene Acrylic Copolymer, Polyamide) baèng maùy phaân taùn (khuaáy troän). Sau ñoù -5- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. möïc in ñöôïc ñöa ñi phoái maøu. Möïc in sau khi phoái maøu ñöôïc chöùa trong thuøng nhöïa coù dung tích 5 lít, 10 lít. 1.1.5: Hieän traïng moâi tröôøng taïi khu vöïc döï aùn: 1.1.5.1: Hieän traïng moâi tröôøng taïi khu vöïc tröôùc khi thöïc hieän döï aùn: Vieäc xaùc ñònh hieän traïng chaát löôïng moâi tröôøng tröôùc khi Döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng laø caàn thieát. Ñoù laø nhöõng döõ lieäu cô sôû ñeå chuùng ta so saùnh nhöõng taùc ñoäng khi coù Döï aùn hoaït ñoäng vaø khi chöa hình thaønh Döï aùn. 1) Chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí: Keát quaû phaân tích chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí trong baûng 1.4 sau: Baûng 1.4: Keát quaû phaân tích chaát löôïng khoâng khí taïi khu vöïc Döï aùn T0 Ñoä aåm Ñoä oàn Buïi SO2 NO2 VOC (0C) (%) (dBA) (mg/m3) (mg/m3) (mg/m3) (mg/m3) K1 33 62 78 1,5 0,332 0,46 Veát K2 34,5 59 79,3 1,2 0,22 0,44 Veát K3 33 60 79 1,3 0,23 0,42 Veát TCVN - - 85* 0,3 0,5 0,4 - Kyù hieäu maãu 5937-1995 Ghi chuù: (*) laø tieâu chuaån TCVN 3985 – 1999: Möùc oàn cho pheùp taïi caùc vò trí laøm vieäc. - K1 : Khu vöïc gaàn töôøng raøo ñoái dieän Nhaø maùy theùp. - K2 : Khu vöïc gaàn töôøng raøo saùt Nhaø maùy theùp. - K3 : Khu vöïc ngay giöõa khu ñaát Döï aùn. Nhaän xeùt: Caùc keát quaû ño ñaïc cho thaáy hieän traïng moâi tröôøng khoâng khí xung quanh khu vöïc Döï aùn bò oâ nhieãm bôûi caùc chæ tieâu buïi, NO 2 do aûnh höôûng cuûa caùc nhaø maùy laân caän, ñaëc bieät laø Nhaø maùy theùp Bieân Hoaø. Tieáng oàn khaù cao do chuû yeáu laø phöông tieän giao thoâng vaø hoaït ñoäng cuûa Nhaø maùy theùp Bieân Hoaø. Tuy nhieân möùc oàn vaãy naèm trong khoaûng cho pheùp. -6- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. 2) Chaát löôïng nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm: . Chaát löôïng nöôùc maët: Nguoàn nöôùc maët quan troïng nhaát taïi khu vöïc laø Soâng Ñoàng Nai. Ñaây laø löu vöïc soâng noäi ñòa lôùn nhaát Vieät Nam vôùi toång dieän tích töï nhieân treân 40.000 km 2, ñoùng vai troø raát quan troïng ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa toaøn löu vöïc soâng Ñoàng Nai: caáp nöôùc sinh hoaït; coâng nghieäp vaø dòch vuï; thuyû ñieän – thuyû lôïi; nuoâi troàng thuyû saûn; giao thoâng vaän taûi thuyû,… vôùi daân soá cuûa löu vöïc khoaûng treân 12,7 trieäu ngöôøi vaø ñoùng goùp 34,7% toång GDP caû nöôùc. Nguoàn nöôùc ôû löu vöïc soâng Ñoàng Nai chòu taùc ñoäng maïnh meõ cuûa caùc quaù trình töï nhieân vaø caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Chaát löôïng nöôùc maët soâng Ñoàng Nai ñöôïc tham khaûo soá lieäu phaân tích cuûa Khoa Moâi tröôøng thöïc hieän vaøo ngaøy 06/06/2002 theo phöông phaùp phaân tích “ Tieâu chuaån Vieät Nam”. Caùc ñieåm laáy maãu: o Maãu M1: taïi vò trí beán taøu phía Baéc, gaàn traïm daàu cuûa caûng. o Maãu M2: taïi vò trí caàu taøu môùi ñang xaây ôû phía Nam khu caûng, troïng taûi 5.000 DWT. o TCVN 5942 – 1995: Tieâu chuaån naøy qui ñònh caùc thoâng soá vaø noàng ñoä cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong nöùôc maët vaø aùp duïng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm cuûa moät nguoàn nöôùc maët. Keát quaû khaûo saùt vaø ño ñaït chaát löôïng nöôùc maët taïi khu vöïc caûng ñöôïc trình baøy trong baûng sau: Baûng 1.5: Chaát löôïng nöôùc maët taïi khu vöïc Caûng Ñoàng Nai -7- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. Thoâng soá Ñôn vò Keát quaû TCVN 5942- TCÑN Phaân tích Tính M1 M2 1995, loaïi A 1998 pH - 6,96 6,99 6-8,5 6-8,5 Ñoä cöùng mg/l 12 11 - - DO mg/l 6,1 5,6 >6 6 COD mgO2/l 7,8 8 <10 10 BOD5 mgO2/l 3 3 <4 5 SS mg/l 20 24 20 Töï nhieân Fe mg/l 0,92 1 1 1 N-NO3- mg/l 1,3 1,4 10 10 N-NH3+ mg/l 0,8 0,71 0,05 0,05 Daàu môõ mg/l 0,2 0,23 0 - P-toång mg/l 0,057 - - 5.000 5.103 Toång Coliform MPN/100ml 4,3 x 103 8,6 x 103 Nhaän xeùt: Keát quaû phaân tích cho thaáy haàu heát noàng ñoä caùc chæ tieâu cô baûn ñeàu khoâng vöôït quaù qui ñònh.rieâng haøm löôïng daàu môõ vaø amonia vöôït tieâu chuaån cho pheùp, ñieàu ñoù chöùng toû hoaït ñoäng cuûa cang ñaõ gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. . Chaát löôïng nöôùc ngaàm: Coâng taùc laáy maãu vaø kieåm tra chaát löôïng nöôùc ngaàm taïi khu vöïc Döï aùn ñöôïc thöïc hieän vaøo ngaøy 06/06/2002 theo phöông phaùp phaân tích “ Tieâu chuaån Vieät Nam”, keát quaû ñöôïc trình baøy trong baûng 1.6 sau: Baûng 1.6: Chaát löôïng nöôùc ngaàm taïi khu vöïc Caûng Ñoàng Nai STT Thoâng soá phaân tích Ñôn vò Keát quaû TCVN 5944-1995 -8- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. 1 pH - 7,51 6,5-8,5 2 Oxy hoaø tan mg/l 0,5 - 3 Ñoä cöùng toång coäng mg CaCO3/l 115 300-500 4 Saét toång coäng mg/l 2,35 1-5 5 Cl- mg/l 91 200-600 6 NO2- mg/l 0 - 7 NO3- mg/l 1,6 45 Ghi chuù: - TCVN 5944-1995: Tieâu chuaån naøy qui ñònh giôù haïn caùc thoâng soá vaø noàng ñoä cho pheùp cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc ngaàm. Ngoaøi ra, tieâu chuaån naøy coøn ñöôïc aùp duïng ñeå ñaùnh giaù vaø giaùm saùt chaát löôïng cuûa moät nguoàn nöôùc ngaàm trong moät khu vöïc nhaát ñònh. - Ñòa ñieåm laáy maãu: gieáng khoan trong khu vöïc daân cö, saâu khoaûng 20m, caùch vò trí caûng khoaûng 100m. Nhaän xeùt: Vôùi keát quaû phaân tích treân cho thaáy nguoàn nöôùc ngaàm taïi khu vöïc coù chaát löôïng nöôùc khaù toát, noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc ngaàm ñeàu döôùi giaù trò giôùi haïn cuûa qui ñònh. 1.1.5.2: Hieän traïng moâi tröôøng cuûa Coâng ty Taân Ñoâng Döông taïi Khu coâng nghieäp Bieân Hoaø 1, tænh Ñoàng Nai (khi döï aùn ñöa vaøo hoaït ñoäng). Taùc ñoäng moâi tröôøng trong giai ñoaïn hoaït ñoäng, ñaây laø caùc taùc ñoäng chính yeáu khi Döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng neâu caàn phaûi ñaùnh giaù ñaày ñuû caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng cuûa Döï aùn. Treân cô sôû khaûo saùt thöïc teá taïi nhaø maùy saûn xuaát möïc in cuûa Coâng ty Taân Ñoâng Döông ñang hoaït ñoäng taïi 4/36 Taân Höông, phöôøng 16, quaän Taân Bình, T.p HCM (coù cuøng coâng ngheä vaø coâng suaát vôùi Döï aùn) coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc nguoàn goác gaây oâ nhieãm khi Döï aùn ñi vaøo hoaït ñoäng nhö sau: 1) Taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng khoâng khí: a) Nguoàn goác gaây oâ nhieãm vaø caùc chaát oâ nhieãm khoâng khí. -9- Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc.  Buïi do troän boät maøu vôùi dung moâi taïi maùy nghieàn khí.  Hôi dung moâi höõu cô töø maùy phaân taùn, phoái maøu, töø caùc thuøng chöùa saûn phaåm, töø kho chöùa dung moâi.  Khí thaûi do phöông tieän vaän chuyeån: xe naâng, xe taûi. b) Ñaëc tính vaø taùc ñoäng cuûa caùc nguoàn gaây oâ nhieãm khoâng khí: Taùc haïi chuû yeáu laø do hít thôû khoâng khí coù buïi  beänh phoåi. Ngoaøi ra buïi coøn gaây toån thöông leân maét, da, heä tieâu hoaù. Dung moâi duøng trong saûn xuaát bao goàm caùc loaïi dung moâi phoå bieán nhö Toluene, MEK, n-Buthanol,… Khi söû duïng seõ bay hôi, phaùt sinh muøi xung quanh khu vöïc pha cheá vaø löu tröõ. Neáu hôi dung moâi naøy khoâng thu gom ñöôïc seõ phaùt taùn vaøo khoâng khí trong xöôûng saûn xuaát aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoeû coâng nhaân. c) Khí thaûi töø caùc phöông tieän vaän chuyeån: Khí thaûi töø caùc phöông tieän vaän chuyeån ngueâyn vaät lieäu hoaëc saûn phaåm, phöông tieän xeáp dôõ vaø vaän chuyeån noäi boä trong xöôûng. Khi hoaït ñoäng nhö vaäy, caùc phöông tieän vaän taûi vôùi nhieân lieäu tieâu thuï chuû yeáu laø xaêng, daàu diezel seõ thaûi ra moâi tröôøng vôùi löôïng khí thaûi chöùa caùc chaát oâ nhieãm khoâng khí. d) Tieáng oàn: Treân cô sôû khaûo saùt thöïc teá, maùy moùc thieát bò saûn xuaát khi hoaït ñoäng cuõng khoâng phaùt sinh tieáng oàn lôùn, trong khoaûng 75 – 85 dBA, nhö vaäy xem nhö chöa vöôït möùc giôùi haïn cho pheùp laø 90 dBA. Coâng ty laïi naèm trong khu coâng nghieäp neân aûnh höôûng cuûa tieáng oàn laø khoâng ñaùng keå. e) Nhieät ñoä: Coâng ngheä saûn xuaát khoâng coù nguoàn phaùt sinh nhieät ñaùng keå. Tuy nhieân caùc thieát bò maùy moùc khi vaän haønh coù theå phaùt sinh nhieät do ma saùt. Ngoaøi ra, nhieät ñoä cuûa phaân xöôûng coøn chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa ñieàu kieän thôøi tieát vaø khí haäu trong khu vöïc Döï aùn. 2) Taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng nöôùc:  Nöôùc thaûi töø quaù trình saûn xuaát möïc in: - 10 - Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. Quaù trình saûn xuaát saûn phaåm möïc in chæ phaùt sinh nöôùc thaûi töø coâng ñoaïn veä sinh thieát bò maùy moùc (maùy nghieàp, maùy troän…), vôùi khoái löôïng nhoû, löu löôïng khoaûng 4m3/ngaøy. Chaát löôïng nöôùc thaûi taïi 1 Nhaø maùy saûn xuaát möïc in ñöôïc trình baøy trong baûng 1.7 sau: Baûng 1.7: Keát quaû phaân tích chaát löôïng nöôùc thaûi taïi Nhaø maùy saûn xuaát möïc in STT Chæ tieâu Ñôn vò Keát quaû TCVN 5945- TCVN 69802001 F1 NT1 NT2 1995(coät B) 7,32 7,34 5,5 – 9 1 pH 2 COD mg/L 450 2850 - 70 3 BOD mg/L 192 1075 - 40 4 SS mg/L 14 97 - 50 5 N – toång mg/L 31,7 215,1 60 - 6 P – toång mg/L 1,25 1,3 6 - 7 Coliform MPN/100ml 3.000 Nguoàn: Khoa Moâi Tröôøng – ÑHBK Tp.HCM Ghi chuù:  NT1, NT2: nöôùc thaûi saûn xuaát möïc in maøu tím, maøu xanh. Nhaän xeùt: Nöôùc thaûi saûn xuaát bò oâ nhieãm ñaùng keå, caùc chæ tieâu BOD, COD, SS , N , P ñeàu cao hôn tieâu chuaån cho pheùp thaûi nhieàu laàn. Nöôùc thaûi saûn xuaát khi thaûi tröïc tieáp vaøo soâng Ñoàng Nai seõ taùc ñoäng raát xaáu ñeán moâi tröôøng nöôùc maët, ñaët bieät heä thoáng soâng Ñoàng Nai laø nguoàn caáp nöôùc chính cho Tp. HCM. Do vaäy, duø naèm trong khu coâng nghieäp, Coâng ty Taân Ñoâng Döông vaãn seõ ñaàu tö heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, ñaûm baûo nöôùc thaûi ñaàu ra ñaït tieâu chuaån 6980 – 2001.  Nöôùc thaûi sinh hoaït: - 11 - Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. Tính cho naêm saûn xuaát oån ñònh, toaøn nhaø maùy coù 90 ngöôøi bao goàm coâng nhaân vaø quaûn lyù. Löôïng nöôùc thaûi sinh ra laø: 90 ngöôøi x 44lít/(ngöôøi ngaøy ñeâm) = 4(m3/ngaøy.ñeâm). Ñaëc tröng nöôùc thaûi sinh hoaït ñöôïc neâu trong baûng 1.8 sau: Baûng 1.8: Noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi sinh hoaït Chaát oâ nhieãm Noàng ñoä chaát oâ nhieãm (mg/l) Chöa xöû lyù Qua beå töï hoaïi 5–9 5–7 BOD5 450 – 540 100 – 200 SS 700 – 1450 80 –160 Nitrat (NO3-) 50 – 100 20 – 40 Toång Coliform 106 –109 Giaûm ñöôïc pH Nöôùc thaûi sinh hoaït sau khi ñaõ qua xöû lyù baèng beå töï hoaïi, soá lieäu thoáng keâ cho thaáy vaãn coøn oâ nhieãm neân nöôùc thaûi daãn ñeán beå loïc sinh hoïc ñeå xöû lyù cuøng vôùi nöôùc thaûi saûn xuaát.  Nöôùc möa chaûy traøn: Ñöôïc qui öôùc laø nöôùc saïch neân sau khi laéng loïc, coù theå thaûi ra nguoàn tieáp nhaän maø khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët. 3) Taùc ñoäng tôùi moâi tröôøng do chaát thaûi raén cuûa Döï aùn: Chaát thaûi raén sinh ra trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa Döï aùn bao goàm caùc loaïi sau:  Bao bì chöùa nguyeân lieäu: Bao goàm caùc bao bì nhöïa (thuøng nhöïa 10, 20 lít: thuøng phuy) chöùa dung moâi vaø bao ny loâng ñöïng boät maøu. Caùc loaïi bao bì naøy ñöôïc xem laø chaát thaûi nguy haïi, coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Tuy nhieân soá löôïng khoâng nhieàu, khoaûng 50 kg/ thaùng, bao bì ôû daïng deã thu gom vaø löu tröõ, neân caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng laø ít vaø coù theå kieåm soaùt - 12 - Chöông 1: Giôùi thieäu sô löôïc. ñöôïc. Coâng ty Taân Ñoâng Döông seõ thueâ Coâng ty Taân Phaùt Taøi chuyeân xöû lyù loaïi chaát thaûi naøy thu gom, xöû lyù theo ñuùng tieâu chuaån.  Chaát thaûi raén sinh hoaït: Löôïng raùc sinh ra do moãi ngöôøi theo nhieàu taûi lieäu thoáng keâ cho thaáy töø 0,25 – 1,0 kg/ngaøy. Nhö vaäy vôùi soá löôïng 90 lao ñoäng laøm vieäc taïi coâng ty thì löôïng raùc thaûi haèng ngaøy coù theå öôùc tính laø: 0,5kg/(ngöôøi.ngaøy) x 90 ngöôøi = 45 kg/ngaøy. Raùc thaûi sinh hoaït taïi nhaø maùy seõ ñöôïc Coâng ty moâi tröôøng Ñoâ thò Bieân Hoaø thu gom, do ñoù khoâng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. - 13 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi CHÖÔNG 2: CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI. 2.1: CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI Khi neàn vaên minh nhaân loaïi phaùt trieån, caùc ñoâ thò moïc leân vaø ñöôïc môû roäng moät caùch nhanh choùng. Vì vaäy, nöôùc thaûi sinh hoaït vaø caùc chaát thaûi coâng nghieäp töø caùc thaønh phaàn gaây ra söï oâ nhieãm nghieâm troïng ñoái vôùi moâi tröôøng nöôùc vaø ngaøy caøng trôû thaønh vaán ñeà caáp baùch mang tính chaát xaõ hoäi vaø chính trò cuûa coäng ñoàng. Ngaøy nay haàu heát caùc nöôùc ñaõ coù luaät ngaøy caøng chaët cheõ ñoái vôùi vieäc nöôùc thaûi noùi chung vaø nöôùc thaûi coâng nghieäp noùi rieâng. Ngöôøi ta cuõng nhaän thöùc saâu saéc raèng khoâng theå giaûi quyeát toát vaán ñeà nöôùc thaûi neáu khoâng coù söï hôïp taùc chaët cheõ giöõa caùc kyõ sö coâng ngheä saûn xuaát vôùi caùc chuyeân gia veà coâng ngheä nöôùc vaø nöôùc thaûi. 2.1.1: Xöû lyù nöôùc thaûi baèng caùc phöông phaùp cô hoïc: Nöôùc thaûi coâng nghieäp cuõng nhö nöôùc thaûi sinh hoaït thöôøng chöùa caùc chaát tan vaø khoâng tan ôû daïng haït lô löûng. Caùc taïp chaát lô löûng coù theå ôû daïng raén vaø loûng, chuùng taïo vôùi nhau thaønh heä huyeàn phuø. Ñeå taùch caùc haït lô löûng ra khoûi nöôùc thaûi, thöôøng ngöôøi ta söû duïng caùc quaù trình thuûy cô (giaùn ñoaïn, lieân tuïc) loïc qua song chaén hoaëc löôùi, laéng döôùi taùc duïng cuûa löïc troïng tröôøng hay löïc ly taâm vaø loïc. Vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù tuyø thuoäc vaøo kích thöôùc haït, tính chaát hoaù lyù, noàng ñoä haït lô löûng, löu löôïng nöôùc thaûi vaø möùc ñoä laøm saïch caàn thieát. Xöû lyù cô hoïc nhaèm gaïn loïc, laéng ñeå loïc boû khoûi nöôùc thaûi caùc taïp chaát voâ cô khoâng tan nhö ñaát caùt, caùc hôïp chaát höõu cô coù kích thöôùc lôùn ôû daïng taám, sôïi cuõng nhö ñieàu hoaø nöôùc thaûi veà maët löu löôïng, thaønh phaàn caùc chaát höõu cô… Caùc coâng trình xöû lyù cô hoïc tieâu bieåu hieän nay :  Song chaén raùc.  Beå laéng (laéng caùt laéng sô boä).  Beå loïc hay thieát bò loïc quay. - 14 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi  Beå ñieàu hoaø. Quaù trình xöû lyù cô hoïc cuõng khöû ñöôïc moät phaàn caùc chaát oâ nhieãm. Noù mang yù nghóa quan troïng caùc coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi vaø khoâng theå thieáu ñöôïc trong caùc coâng trình ñoù. . Song chaén raùc hay löôùi chaén Taïi song chaén hay löôùi chaén caùc taïp chaát thoâ nhö : goã, gieû, raùc thöïc phaåm,… vaø caùc vaät theå thoâ khaùc bò giöõ laïi. Song chaén raùc haàu nhö coâng trình naøo cuõng phaûi coù naèm ôû tröôùc cöûa vaøo hoá thu nöôùc thaûi, tuøy theo caùc coâng trình maø coù theå laép ñaët theâm löôùi chaén raùc. . Quaù trình laéng Laéng laø quaù trình quan troïng trong coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi, thöôøng ñöôïc öùng duïng ñeå taùch caùc chaát lô löûng ra khoûi nöôùc thaûi döïa treân söï khaùc nhau veà troïng löôïng cuûa caùc haït lô löûng vaø nöôùc. Ñaây laø quaù trình xöû lyù ban ñaàu hay sau quaù trình xöû lyù sinh hoïc. Quaù trình laéng coù theå chia laøm hai daïng cô baûn phuï thuoäc vaøo traïng thaùi caùc haït caën lô löûng trong nöôùc :  Laéng ñoäc laäp.  Laéng keo tuï. . Quaù trình loïc Loïc laø quaù trình ñöôïc thöïc hieän ñeå phaân rieâng caùc hoãn hôïp nhôø 1 vaät ngaên xoáp. Vaät ngaên xoáp coù khaû naêng cho 1 pha ñi qua coøn giöõ pha kia laïi (vaät ñoù goïi laø vaùch ngaên loïc). Loïc qua vaùch ngaên ñöôïc phaân ra: loïc thoâng duïng, vi loïc vaø loïc phaân töû (sieâu loïc vaø loïc thaåm thaáu ngöôïc). . Quaù trình ñieàu hoøa Löu löôïng nöôùc thaûi vaø haøm löôïng chaát baån trong nöôùc thöôøng dao ñoäng khoâng ñeàu theo ngaøy ñeâm, laøm aûnh höôûng xaáu veà cheá ñoä coâng taùc cuûa maïng löôùi vaø caùc coâng trình xöû lyù sau, do ñoù beå ñieàu hoøa coù chöùc naêng : - 15 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi  Ñieàu hoøa löu löôïng vaø noàng ñoä caùc chaát baån trong nöôùc thaûi.  Oxi hoùa moät phaàn noàng ñoä oâ nhieãm nöôùc thaûi.  Tham gia laøm thoaùng sô boä.  Traùnh laéng caën.  Taêng hieäu suaát laéng ôû beå laéng ñôït moät. 2.1.2: Xöû lyù nöôùc thaûi baèng caùc phöông phaùp hoaù hoïc: Cô sôû cuûa phöông phaùp naøy laø caùc phaûn öùng hoaù hoïc dieãn ra giöõa caùc chaát oâ nhieãm vaø chaát theâm vaøo. Nhöõng phaûn öùng dieãn ra coù theå laø :  Phaûn öùng oxi hoaù khöû.  Phaûn öùng trung hoaø taïp chaát keát tuûa.  Caùc phaûn öùng thuyû phaân chaát ñoäc haïi. Caùc phöông phaùp hoaù hoïc thöôøng duøng nhieàu laø : Oxi hoùa vaø trung hoøa. Thoâng thöôøng ñi ñoâi vôùi trung hoaø coøn keøm theo caùc quaù trình keát tuûa vaø hieän töôïng vaät lyù khaùc. . Trung hoaø: Nöôùc thaûi coâng nghieäp thöôøng coù giaù trò pH quaù thaáp hay quaù cao (ñoä kieàm hay ñoä axit cao). Caùc coâng trình ñôn vò xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp nhö: Trao ñoåi ion, caùc phöông phaùp sinh hoïc…Thì tröôùc noù phaûi tieán haønh giai ñoaïn trung hoaø. Quaù trình trung hoaø ñöôïc thöïc hieän trong caùc beå trung hoaø laøm vieäc lieân tuïc hay giaùn ñoaïn theo chu kì. Veà caáu taïo, caùc beå naøy coù theå keát hôïp vôùi caùc beå laéng phaûi döïa treân cô sôû so saùnh caùc chæ tieâu kinh teá - kyõ thuaät ñeå choïn phöông phaùp laéng. Löïa choïn bieän phaùp trung hoøa phuï thuoäc vaøo löôïng thaûi, cheá ñoä thaûi cuõng nhö noàng ñoä caùc chaát trong nöôùc thaûi. Vieäc trung hoaø nöôùc thaûi baèng hoaù chaát gaëp nhieàu khoù khaên, vì thaønh phaàn vaø löu löôïng nöôùc thaûi khoâng oån ñònh laøm phöùc taïp caùc heä thoáng, thieát bò töï ñoäng chaâm hoaù chaát. - 16 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi Phöông phaùp naøy duøng khi noàng ñoä vaø pH nöôùc thaûi quaù thaáp hay quaù cao. Phöông phaùp trung hoaø thöôøng keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp khaùc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi. Caùc hoaù chaát trung hoaø thöôøng duøng: HCl, H2SO4, NaOH, Ca(OH)2… Caùc phöông phaùp trung hoaø thöôøng duøng :  Trung hoaø baèng caùch troän hai doøng nöôùc thaûi axit vaø bazô. Ñaây laø bieän phaùp ñôn giaûn, deã thöïc hieän vaø ít toán chi phí.  Trung hoøa nöôùc thaûi baèng caùch theâm hoùa chaát (Boå sung caùc taùc nhaân hoùa chaát).  Trung hoøa nöôùc thaûi chöùa axít baèng caùch cho qua lôùp vaät lieäu trung hoøa, thöôøng vaät lieäu loïc laø ñaù voâi.  Trung hoøa baèng caùc khí axit. 2.1.3: Xöû lyù nöôùc thaûi baèng caùc phöông phaùp hoaù lyù: Caùc phöông phaùp hoaù lyù (ñoâng tuï vaø keo tuï, tuyeån noåi, haáp phuï,ï trao ñoåi ion, caùc quaù trình taùch baèng maøng, caùc phöông phaùp ñieän hoaù). - Ñoâng tuï vaø keo tuï: Quaù trình laéng chæ coù theå taùch ñöôïc caùc haït raén huyeàn phuø nhöng khoâng theå taùch ñöôïc caùc chaát gaây nhieãm baån ôû daïng keo vaø hoaø tan vì chuùng laø nhöõng haït raén coù kích thöôùc quaù nhoû. Ñeå taùch caùc haït ñoù moät caùch hieän quaû baèng phöông phaùp laéng, caàn taêng kích thöôùc cuûa chuùng nhôø söï taùc ñoäng töông hoã giöõa caùc haït phaân taùn lieân keát thaønh taäp hôïp caùc haït nhaèm laøm taêng vaän toác laéng cuûa chuùng. Vieäc khöû caùc haït keo raén baèng laéng trong löôïng ñoøi hoûi tröôùc heát caàn trung hoaø ñieän tích cuûa chuùng, tieáp ñeán laø lieân keát chuùng laïi vôùi nhau. Quaù trình trung hoaø ñieän tích thöôøng goïi laø quaù trình ñoâng tuï (coagulation) coøn quaù trình taïo thaønh caùc boâng lôùn hôn töø caùc haït nhoû goïi laø quaù trình keo tuï (flocculation). Trong töï nhieân tuyø theo nguoàn goác xuaát xöù cuõng nhö baûn chaát hoaù hoïc, caùc haït caên lô löûng ñeàu mang ñieän tích aâm döông (ví duï, caùc haït raén coù nguoàn goác silic, caùc hôïp chaát höõu cô ñeàu coù ñieän tích aâm, ngöôïc laïi caùc hydroxit saét vaø nhoâm mang ñieän tích döông). Khi theá caân baèng ñieän ñoäng cuûa nöôùc bò phaù vôõ caùc thaønh phaàn mang ñieän tích seõ keát hôïp hay keát dính - 17 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi vôùi nhau baèng löïc lieân keát phaân töû vaø ñieän töø, taïo thaønh 1 toå hôïp treân ñöôïc goïi laø caùc haït “boâng keo” (flocs) theo thaønh phaàn caáu taïo ngöôøi ta chia chuùng thaønh hai loaïi keo: keo kò nöôùc (hydropholic) laø choáng laïi phaân töû nöôùc vaø keo haùo nöôùc (hydrophilic) laø loaïi haáp thuï caùc phaân töû nöôùc nhö vi khuaån, vi ruùt,…trong ñoù keo kî nöôùc ñoùng vai troø chuû yeáu trong coâng ngheä xöû lyù nöôùc vaø nöôùc thaûi. - Tuyeån noåi: Phöông phaùp tuyeån noåi thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå taùch caùc taïp chaát (ôû daïng raén hay loûng) phaân taùn khoâng tan, töï laéng keùm ra khoûi pha loûng. Trong 1 soá tröôøng hôïp quaù trình naøy cuõng ñöôïc duøng ñeå taùch caùc chaát hoaø tan nhö caùc chaát hoaït ñoäng beà maët. Quaù trình nhö vaäy ñöôïc goïi laø quaù trình taùch boït hay laøm ñaëc boït. Trong XLNT, veà nguyeân taéc, tuyeån noåi thöôøng ñöôïc ñeå khöû caùc chaát lô löûng vaø laøm ñaëc buøn sinh hoïc. Öu ñieåm cô baûn cuûa phöông phaùp naøy so vôùi phöông phaùp laéng laø coù theå khöû ñöôïc hoaøn toaøn caùc haït nhoû hay nheï, laéng chaäm trong moät thôøi gian ngaén. Khi caùc haït ñaõ noåi leân beà maët, chuùng coù theå ñöôïc thu gom baèng boä phaän vôùt boït. Quaù trình tuyeån noåi ñöôïc thöïc hieän baèng caùch suït caùc boït khí nhoû (thöôøng laø khoâng khí) vaøo trong pha loûng. Cacaù khí ñoù keát dính vôùi cacaù haït vaø khi löïc noåi cuûa taäp hôïp caùc boùng khí vaø ñuû lôùn seõ keùo theo haït cuøng noåi leân beà maët, sau ñoù chuùng taäp hôïp laïi vôùi nhau thaønh caùc lôùp boït chöùa haøm löôïng caùc haït cao hôn trong chaát loûng ban ñaàu. Caùc phöông phaùp tuyeån noåi nhö sau :  Tuyeån noåi baèng vieäc taùch khoâng khí töø dung dòch.  Tuyeån noåi phaân taùn khoâng khí baèng phöông phaùp cô hoïc.  Tuyeån noåi baèng caáp khoâng khí qua ñaàu khuyeách taùn khoâng baèng vaät lieäu xoáp.  Tuyeån noåi ñieän vaø tuyeån noåi hoùa hoïc. - Haáp phuï: - 18 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi Phöông phaùp haáp phuï ñöôïc duøng roäng raõi ñeå laøm saïch trieät ñeå nöôùc thaûi khoûi caùc chaát höõu cô hoaø tan sau khi xöû lyù sinh hoïc cuõng nhö xöû lyù cuïc boä khi trong nöôùc thaûi coù chöùa 1 haøm löôïng raát nhoû caùc chaát ñoù. Nhöõng chaát khoâng phaân huûy ñöôïc baèng con ñöôøng sinh hoïc vaø thöôøng coù ñoäc tính cao. Neáu caùc chaát khöû bò haáp phuï toát vaø khi chi phí rieâng löôïng chaát haáp phuï khoâng lôùn thì vieäc öùng duïng phöông phaùp naøy laø hôïp lyù hôn caû (than hoaït tính, caùc chaát toång hôïp hay 1 soá chaát thaûi cuûa saûn xuaát nhö xæ tro, maït saét, xæ vaø caùc chaát haáp phuï baèng khoaùng chaát nhö ñaát seùt, silicagen, keo nhoâm). Than hoaït tính laø chaát haáp phuï thoâng thöôøng. - Trao ñoåi ion: Phöông phaùp trao ñoåi ion ñöôïc öùng duïng ñeå laøm saïch nöôùc hoaëc nöôùc thaûi khoûi caùc kim loaïi nhö Zn, Cu, Cr, Ni, Pb, Cd, V, Mn… cuõng nhö caùc hôïp chaát cuûa asen, photpho, xyanua vaø chaát phoùng xaï. Phöông phaùp naøy cho pheùp thu hoài caùc chaát coù giaù trò vaø ñaït ñöôïc möùc doä laøm saïch cao. Vì vaäy noù laø 1 phöông phaùp ñöôïc öùng duïng roäng raõi ñeå taùch muoái trong xöû lyù nöôùc vaø nöôùc thaûi. 2.1.4: Xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp sinh hoïc: Thöïc chaát cuûa phöông phaùp sinh hoïc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi laø duøng khaû naêng soáng vaø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät ñeå phaân huûy caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi, chuùng söû duïng caùc hôïp chaát höõu cô vaø moät soá khoaùng laøm dinh döôõng vaø taïo naêng löôïng. Trong quaù trình dinh döôõng chuùng nhaän ñöôïc caùc chaát laøm vaät lieäu ñeå xaây döïng teá baøo, sinh tröôûng, sinh saûn neân laøm sinh khoái taêng leân. Quaù trình naøy coøn ñöôïc goïi laø quaù trình oxi hoùa sinh hoùa. Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå laøm saïch hoaøn toaøn caùc loaïi nöôùc thaûi coù chöùa caùc chaát höõu cô hoøa tan, caùc chaát phaân taùn nhoû. Do vaäy tröôùc khi thöïc hieän phöông phaùp naøy, ta phaûi loaïi trung hoøa nöôùc thaûi, boû caùc chaát phaân taùn thoâ ra khoûi nöôùc thaûi ôû coâng trình ñôn vò tröôùc. Theo quan ñieåm hieän ñaïi, quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp sinh hoïc (thu hoài chaát baån töø nöôùc thaûi vaø vieäc vi sinh vaät haáp thuï chaát baån) laø quaù trình goàm ba giai ñoaïn : - 19 - Chöông 2: Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi  Khueách taùn, chuyeån dòch vaø haáp thuï chaát baån töø moâi tröôøng nöôùc leân beà maët teá baøo vi khuaån.  Oxi hoùa ngoaïi baøo vaø vaän chuyeån caùc chaát baån haáp thuï ñöôïc qua maøng teá baøo vi khuaån.  Chuyeån dòch caùc chaát höõu cô thaønh naêng löôïng, toång hôïp sinh khoái töø chaát höõu cô vaø caùc nguyeân toá dinh döôõng khaùc beân trong teá baøo vi khuaån. 2.1.5: Xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp hieáu khí: Caùc quaù trình hieáu khí coù theå xaûy ra trong ñieàu kieän nhaân taïo vaø hieáu khí. Trong ñoù quaù trình hieáu khí nhaân taïo, ngöôøi ta taïo cho moâi tröôøng soáng cuûa vi sinh vaät coù ñieàu kieän toái öu nhaát neân hieäu quaû xöû lyù toát hôn. Quaù trình oxi hoùa caùc chaát höõu cô cuûa vi sinh vaät ñeå taïo thaønh naêng löôïng ñaàu tieân laø cacbonhydrat vaø moät soá chaát höõu cô khaùc, quaù trình naøy ñöôïc thöïc hieän treân beà maët teá baøo vi khuaån nhôø xuùc taùc cuûa men ngoaïi baøo. Sau ñoù moät phaàn chaát baån ñöôïc vaän chuyeån qua maøng teá baøo vi khuaån vaøo beân trong vaø tieáp tuïc oxi hoùa ñeå giaûi phoùng ra naêng löôïng hay toång hôïp thaønh teá baøo chaát daãn ñeán sinh khoái taêng leân. Khi thieáu nguoàn dinh döôõng, teá baøo chaát laïi bò oxi hoaù ñeå taïo ra nguoàn naêng löôïng cho hoaït ñoäng soáng. Quaù trình treân ñöôïc theå hieän qua caùc phöông trình sau: (1). Ñoàng hoùa: CxHyOzN + O2  CO2 + H2O + NH3 + Naêng löôïng. (2). Dò hoùa: CxHyOzN + Naêng löôïng  C5H7NO2 (Teá baøo chaát). (3). Töï phaân huûy: C5H7NO2 + O2  CO2 + H2O + NH3 + Naêng löôïng. Veà nguyeân taéc phöông phaùp naøy goàm caùc böôùc sau : 1. Chuyeån hoùa caùc hôïp chaát höõu cô coù nguoàn goác cacbon ôû daïng hoøa tan, keo hay khoâng hoøa tan phaân taùn nhoû thaønh khí CO 2, nöôùc vaø sinh khoái vi sinh vaät. 2. Taïo ra buøn thöù caáp (caùc boâng buøn hay maøng vi sinh vaät) chuû yeáu laø caùc vi khuaån, ñoäng vaät nguyeân sinh vaø caùc keo voâ cô trong nöôùc thaûi. 3. Taùch buøn thöù caáp ra khoûi nöôùc baèng quaù trình laéng troïng löïc. - 20 -