Tài liệu để học tốt ngữ văn 9 tập 2

ph¹m an miªn - nguyÔn lª hu©n häc tèt ng÷ v¨n 9 (tËp hai) nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc quèc gia TP. hå chÝ minh lêi nãi ®Çu Thùc hiÖn ch¬ng tr×nh Trung häc c¬ së (ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 03/Q§-BGD&§T ngµy 24/1/2002 cña Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o), m«n Ng÷ v¨n ®îc triÓn khai d¹y häc theo nguyªn t¾c tÝch hîp (v¨n häc, tiÕng ViÖt vµ lµm v¨n), ph¸t huy tÝnh chñ ®éng tÝch cùc cña häc sinh. Nh»m gióp c¸c em häc sinh cã thªm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng tù häc, chóng t«i biªn so¹n bé s¸ch Häc tèt Ng÷ v¨n Trung häc c¬ së. Theo ®ã, cuèn Häc tèt Ng÷ v¨n 9 – tËp hai sÏ ®îc tr×nh bµy theo thø tù tÝch hîp c¸c ph©n m«n: - V¨n - TiÕng ViÖt - Lµm v¨n C¸ch tæ chøc mçi bµi trong cuèn s¸ch sÏ gåm hai phÇn chÝnh: I. KiÕn thøc c¬ b¶n II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Néi dung phÇn KiÕn thøc c¬ b¶n víi nhiÖm vô cñng cè vµ kh¾c s©u kiÕn thøc sÏ gióp häc sinh tiÕp cËn víi nh÷ng vÊn ®Ò thÓ lo¹i, giíi thiÖu nh÷ng ®iÒu næi bËt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm (víi phÇn v¨n); giíi thiÖu mét sè kh¸i niÖm, yªu cÇu cÇn thiÕt mµ häc sinh cÇn n¾m ®Ó cã thÓ vËn dông ®îc khi thùc hµnh. Néi dung phÇn RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®a ra mét sè híng dÉn vÒ thao t¸c thùc hµnh kiÕn thøc (ch¼ng h¹n: LuyÖn tËp sö dông mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n b¶n thuyÕt minh, LuyÖn tËp tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù, TËp lµm th¬ t¸m ch÷, LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù cã sö dông yÕu tè nghÞ luËn, LuyÖn nãi: Tù sù kÕt hîp víi biÓu c¶m, nghÞ luËn vµ chuyÓn ®æi ng«i kÓ, ...). Mçi t×nh huèng thùc hµnh trong phÇn nµy ®Æt ra mét yªu cÇu häc sinh ph¶i th«ng hiÓu kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc; ngîc l¹i, qua c«ng viÖc thùc hµnh, kiÕn thøc lÝ thuyÕt còng cã thªm mét dÞp ®îc còng cè. V× thÕ, gi÷a lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh cã mèi quan hÖ võa nh©n qu¶ võa t¬ng hç rÊt chÆt chÏ. Ngoµi c¸c nhiÖm vô trªn, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, néi dung cuèn s¸ch cßn híng tíi viÖc më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc cho häc sinh líp 9. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua c¸ch tæ chøc kiÕn thøc trong tõng bµi, c¸ch híng dÉn thùc hµnh còng nh giíi thiÖu c¸c vÝ dô, c¸c bµi viÕt tham kh¶o. Cuèn s¸ch ch¾c sÏ cßn nh÷ng khiÕm khuyÕt. Chóng t«i rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó cã thÓ n©ng cao chÊt lîng trong nh÷ng lÇn in sau. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n. nhãm biªn so¹n bµn vÒ ®äc s¸ch Chu Quang TiÒm i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Chu Quang TiÒm (1897-1968) lµ nhµ mÜ häc vµ lý luËn v¨n häc næi tiÕng cña Trung Quèc. Trong bµi viÕt nµy, «ng bµn vÒ sù cÇn thiÕt cña viÖc ®äc s¸ch vµ ph¬ng ph¸p ®äc s¸ch qua nh÷ng luËn ®iÓm s©u s¾c vµ giµu søc thuyÕt phôc. §©y lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm, lµ nh÷ng lêi bµn t©m huyÕt cña ngêi ®i tríc muèn truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau. 2. Bµn vÒ viÖc ®äc s¸ch, cô thÓ lµ bµn vÒ ý nghÜa cña viÖc ®äc s¸ch vµ ph ¬ng ph¸p ®äc s¸ch, t¸c gi¶ ®· triÓn khai vÊn ®Ò qua c¸c luËn ®iÓm nh sau:  TÇm quan träng, ý nghÜa cña viÖc ®äc s¸ch.  C¸c khã kh¨n, c¸c nguy h¹i dÔ gÆp cña viÖc ®äc s¸ch trong t×nh h×nh hiÖn nay.  C¸ch lùa chän s¸ch cÇn ®äc vµ c¸ch ®äc nh thÕ nµo cho hiÖu qu¶. 3.  S¸ch cã tÇm quan träng v« cïng to lín ®èi víi cuéc sèng con ngêi nãi riªng vµ x· héi nãi chung. Muèn ph¸t triÓn vµ trëng thµnh, con ngêi ph¶i tiÕp thu, kÕ thõa cã s¸ng t¹o nh÷ng tri thøc, kinh nghiÖm, thµnh tùu mµ loµi ngêi ®· t×m tßi, tÝch luü ®îc trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö. S¸ch lµ kho tµng kinh nghiÖm, lµ di s¶n tinh thÇn quý b¸u cña loµi ngêi.  §èi víi mçi con ngêi, ®äc s¸ch lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó tiÕp thu kinh nghiÖm x· héi, kinh nghiÖm sèng. §äc s¸ch cßn lµ sù chuÈn bÞ ®Ó tiÕn hµnh cuéc trêng chinh v¹n dÆm trªn con ®êng häc vÊn, tÝch luü tri thøc, kh¸m ph¸ vµ chinh phôc thÕ giíi. 4. Sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc kü thuËt ®· t¹o nªn sù bïng næ th«ng tin. Lîng s¸ch in ra ngµy cµng nhiÒu, nÕu kh«ng cã sù lùa chän, xö lý th«ng tin khoa häc, con ngêi dÔ bèi rèi tríc kho tµng tri thøc khæng lå mµ nh©n lo¹i ®· tÝch luü ®îc. Chu Quang TiÒm ®· chØ ra mét c¸ch x¸c ®¸ng nh÷ng nguy h¹i thêng gÆp:  S¸ch nhiÒu khiÕn cho ngêi ta kh«ng chuyªn s©u, dÔ sa vµo lèi "¨n t¬i nuèt sèng" chø kh«ng kÞp tiªu ho¸, kh«ng biÕt nghiÒn ngÉm.  S¸ch nhiÒu khiÕn ngêi ®äc khã chän lùa, l·ng phÝ thêi gian vµ søc lùc víi nh÷ng cuèn kh«ng thËt cã Ých. Theo t¸c gi¶, cÇn ph¶i lùa chän s¸ch mµ ®äc:  Kh«ng tham ®äc nhiÒu, ®äc lung tung mµ ph¶i chän cho tinh, ®äc cho kü nh÷ng quyÓn s¸ch thùc sù cã gi¸ trÞ, cã Ých cho m×nh.  CÇn ®äc kü c¸c cuèn s¸ch, tµi liÖu c¬ b¶n thuéc lÜnh vùc chuyªn m«n, chuyªn s©u cña m×nh.  Trong khi ®äc chuyªn s©u, kh«ng nªn xem thêng nh÷ng lo¹i s¸ch thêng thøc, gÇn gòi víi chuyªn m«n cña m×nh. T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh: "Trªn ®êi kh«ng cã häc vÊn nµo lµ c« lËp, kh«ng cã liªn hÖ kÕ cËn", v× thÕ "kh«ng biÕt th«ng th× kh«ng thÓ chuyªn, kh«ng biÕt réng th× kh«ng thÓ n¾m gän. Tríc biÕt réng råi sau míi n¾m ch¾c, ®ã lµ tr×nh tù ®Ó n¾m v÷ng bÊt cø häc vÊn nµo". 5. ViÖc lùa chän s¸ch ®äc lµ mét yÕu tè v« cïng quan träng trong ph¬ng ph¸p ®äc s¸ch. Lêi bµn cña Chu Quang TiÒm vÒ ph¬ng ph¸p ®äc s¸ch rÊt s©u s¾c mµ còng rÊt gÇn gòi, dÔ hiÓu, tùu chung ®îc thÓ hiÖn ë mÊy ®iÓm sau:  Kh«ng nªn ®äc lít qua, võa ®äc ph¶i võa suy ngÉm, "trÇm ng©m tÝch luü tëng tîng", nhÊt lµ víi c¸c cuèn s¸ch cã gi¸ trÞ.  Kh«ng nªn ®äc mét c¸ch trµn lan, quyÓn nµo cã còng ®äc mµ ph¶i ®äc mét c¸ch cã kÕ ho¹ch vµ hÖ thèng. Cã thÓ coi ®äc s¸ch lµ mét c«ng viÖc rÌn luyÖn, mét cuéc chuÈn bÞ ©m thÇm vµ gian khæ. Còng theo t¸c gi¶, ®äc s¸ch kh«ng chØ lµ viÖc häc tËp tri thøc mµ cßn lµ chuyÖn rÌn luyÖn tÝnh c¸ch, chuyÖn häc lµm ngêi. 6. Søc thuyÕt phôc cña bµi v¨n ®îc t¹o nªn bëi c¸c yÕu tè c¬ b¶n:  Tõ néi dung bµi viÕt cho ®Õn c¸ch tr×nh bµy cña t¸c gi¶ ®Òu ®¹t lý, thÊu t×nh. C¸c ý kiÕn nhËn xÐt ® a ra thËt x¸c ®¸ng, cã lý lÏ chÆt chÏ, võa sinh ®éng võa dÔ hiÓu.  Bµi viÕt cã bè côc chÆt chÏ, hîp lý, c¸c ý ®îc dÉn d¾t rÊt tù nhiªn.  ViÖc t¸c gi¶ sö dông nhiÒu h×nh ¶nh qua c¸ch vÝ von võa cô thÓ võa thó vÞ còng lµ mét yÕu tè quan träng lµm nªn søc thuyÕt phôc cña bµi. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc rµnh m¹ch. 2. Häc c¸ch lËp luËn râ rµng, chÆt chÏ, thuyÕt phôc. Khëi ng÷ I. KiÕn thøc c¬ b¶n Gióp HS n¾m ®îc ®Æc ®iÓm vµ c«ng dông cña khëi ng÷ trong c©u. 1. X¸c ®Þnh thµnh phÇn chñ ng÷ trong c¸c c©u cã tõ ng÷ in ®Ëm díi ®©y: a) Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng. Cßn anh, anh kh«ng gh×m næi xóc ®éng. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) Giµu, t«i còng giµu råi. (NguyÔn C«ng Hoan, Bíc ®êng cïng) c) VÒ c¸c thÓ v¨n trong lÜnh vùc v¨n nghÖ, chóng ta cã thÓ tin ë tiÕng ta, kh«ng sî nã thiÕu giµu vµ ®Ñp […] (Ph¹m V¨n §ång, Gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt) Gîi ý: Cßn anh, anh kh«ng gh×m næi xóc ®éng. CN Giµu, t«i còng giµu råi. CN VÒ c¸c thÓ v¨n trong lÜnh vùc v¨n nghÖ, chóng ta cã thÓ tin ë tiÕng ta CN 2. So s¸nh gi÷a chñ ng÷ trong c¸c c©u trªn víi nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm ®øng tríc nã. Gîi ý: - VÒ vÞ trÝ trong c©u: c¸c tõ ng÷ in ®Ëm ®øng tríc chñ ng÷. - VÒ quan hÖ víi vÞ ng÷: c¸c tõ ng÷ in ®Ëm kh«ng ph¶i lµ chñ ng÷ trong c©u, kh«ng cã quan hÖ víi thµnh phÇn vÞ ng÷ nh lµ chñ ng÷. 3. C¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c c©u trªn lµ thµnh phÇn khëi ng÷. Nh vËy, khëi ng÷ ®øng ë vÞ trÝ nµo vµ cã nhiÖm vô g× trong c©u? Gîi ý: Khëi ng÷ ®øng tríc vÞ ng÷ vµ cã nhiÖm vô nªu lªn ®Ò tµi ®îc nãi ®Õn trong c©u. 4. Nh÷ng tõ nµo thêng ®øng kÌm tríc khëi ng÷? Gîi ý: §øng kÌm tríc khëi ng÷ thêng lµ c¸c quan hÖ tõ nh vÒ, ®èi víi. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. T×m khëi ng÷ trong c¸c ®o¹n trÝch díi ®©y: a) ¤ng cø ®øng vê vê xem tranh ¶nh chê ngêi kh¸c ®äc råi nghe lám. §iÒu nµy «ng khæ t©m hÕt søc. (Kim L©n, Lµng) b) – V©ng! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i! §èi víi chóng m×nh th× thÕ lµ sung síng. (Nam Cao, L·o H¹c) c) Mét m×nh th× anh b¹n trªn tr¹m ®Ønh Phan-xi-p¨ng ba ngh×n mét tr¨m bèn m¬i hai mÐt kia míi mét m×nh h¬n ch¸u. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) d) Lµm khÝ tîng, ë ®îc cao thÕ míi lµ lÝ tëng chø. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e) §èi víi ch¸u, thËt lµ ®ét ngét […]. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: - Chó ý vÞ trÝ cña khëi ng÷ ®Ó x¸c ®Þnh, ph©n biÖt víi chñ ng÷: khëi ng÷ ®øng tríc chñ ng÷. - C¸c khëi ng÷: (a) - §iÒu nµy; (b) - §èi víi chóng m×nh; (c) – Mét m×nh; (d) – Lµm khÝ tîng; (e) §èi víi ch¸u. 2. C¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong nh÷ng c©u díi ®©y ®ãng vai trß g× trong c©u? a) Anh Êy lµm bµi cÈn thËn l¾m. b) T«i hiÓu råi nhng t«i cha gi¶i ®îc. Gîi ý: Côm tõ lµm bµi trong c©u (a), tõ hiÓu, gi¶i trong c©u (b) ®ãng vai trß trung t©m vÞ ng÷ cña c©u. 3. H·y viÕt l¹i hai c©u trong bµi tËp trªn b»ng c¸ch chuyÓn phÇn in ®Ëm thµnh khëi ng÷ (cã thÓ thªm trî tõ th×). Gîi ý: - Lµm bµi, anh Êy cÈn thËn l¾m. - HiÓu th× t«i hiÓu råi, nhng gi¶i th× t«i cha gi¶i ®îc. PhÐp ph©n tÝch vµ tæng hîp I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. V¨n b¶n sau ®©y cã mÊy phÇn? Néi dung cña tõng phÇn lµ g×? Trang phôc Kh«ng kÓ trªn ®êng tuÇn tra, n¬i rõng rËm hay suèi s©u,… ph¶i cëi giµy ra ®i ch©n ®Êt, th«ng thêng trong doanh tr¹i hay n¬i c«ng céng, cã lÏ kh«ng ai mÆc quÇn ¸o chØnh tÒ mµ l¹i ®i ch©n ®Êt, hoÆc ®i giµy cã bÝt tÊt ®Çy ®ñ nhng phanh hÕt cóc ¸o, lé c¶ da thÞt ra tríc mÆt mäi ngêi. Ngêi ta nãi: “¨n cho m×nh, mÆc cho ngêi”, cã lÏ nhiÒu phÇn ®óng. C« g¸i mét m×nh trong hang s©u ch¾c kh«ng v¸y xoÌ v¸y ng¾n, kh«ng m¾t xanh m«i ®á, kh«ng t« ®á chãt mãng ch©n mãng tay. Anh thanh niªn ®i t¸t níc hay c©u c¸ ngoµi c¸nh ®ång v¾ng ch¾c kh«ng ch¶i ®Çu mît b»ng s¸p th¬m, ¸o s¬-mi lµ ph¼ng t¾p… Trang phôc kh«ng cã ph¸p luËt nµo can thiÖp, nhng cã nh÷ng quy t¾c ngÇm ph¶i tu©n thñ, ®ã lµ v¨n ho¸ x· héi. §i ®¸m cíi kh«ng thÓ l«i th«i lÕch thÕch, mÆt nhä nhem, ch©n tay lÊm bïn. §i dù ®¸m tang kh«ng ®îc mÆc ¸o quÇn loÌ loÑt, nãi cêi oang oang. Ngêi xa ®· d¹y: “Y phôc xøng k× ®øc”. ¡n mÆc sao còng ph¶i phï hîp víi hoµn c¶nh riªng cña m×nh vµ hoµn c¶nh chung n¬i c«ng céng hay toµn x· héi. Dï mÆc ®Ñp ®Õn ®©u, sang ®Õn ®©u mµ kh«ng phï hîp th× còng chØ lµm trß cêi cho thiªn h¹, lµm m×nh tù xÊu ®i mµ th«i. Xa nay, c¸i ®Ñp bao giê còng ®i víi c¸i gi¶n dÞ, nhÊt lµ phï hîp víi m«i trêng. Ngêi cã v¨n ho¸, biÕt øng xö chÝnh lµ ngêi biÕt tù hoµ m×nh vµo céng ®ång nh thÕ, kh«ng kÓ h×nh thøc cßn ph¶i ®i víi néi dung, tøc lµ con ngêi ph¶i cã tr×nh ®é, cã hiÓu biÕt. Mét nhµ v¨n ®· nãi: “NÕu cã mét c« g¸i khen t«i chØ v× bé quÇn ¸o ®Ñp mµ kh«ng khen t«i cã bé ãc th«ng minh th× t«i ch¼ng cã g× ®¸ng h·nh diÖn”. ChÝ lÝ thay! ThÕ míi biÕt, trang phôc hîp v¨n ho¸, hîp ®¹o ®øc, hîp m«i trêng míi lµ trang phôc ®Ñp. (Theo B¨ng S¬n, Giao tiÕp ®êi thêng) Gîi ý: Bµi v¨n trªn ®îc bè côc thµnh 3 phÇn. ë phÇn ®Çu (Më bµi), t¸c gi¶ nªu ra ®ßi hái cña viÖc c©n nh¾c trong ¨n mÆc ë céng ®ång x· héi. ë hai ®o¹n tiÕp (Th©n bµi), t¸c gi¶ bµn ®Õn vÊn ®Ò ph¶i ¨n mÆc sao cho hîp v¨n ho¸, ®¹o ®øc, hîp víi m«i trêng. Trong c©u cuèi bµi (KÕt bµi), t¸c gi¶ rót ra nhËn ®Þnh vÒ trang phôc ®Ñp. 2. ë ®o¹n më ®Çu, t¸c gi¶ nªu ra mét lo¹t dÉn chøng vÒ c¸ch ¨n mÆc nh»m nãi lªn ®iÒu g×? Gîi ý: T¸c gi¶ nªu ra c¸c dÉn chøng vÒ ¨n mÆc nh»m gîi ra vÊn ®Ò vÒ tÝnh chØnh tÒ, ®ång bé, thÝch hîp trong sö dông trang phôc. 3. X¸c ®Þnh 2 luËn ®iÓm chÝnh cña v¨n b¶n. T¸c gi¶ ®· lµm nh thÕ nµo ®Ó diÔn ®¹t hai luËn ®iÓm ®ã? Gîi ý: Hai luËn ®iÓm chÝnh cña bµi v¨n lµ: (1) ¡n mÆc ph¶i phï hîp víi hoµn c¶nh chung vµ thÝch hîp víi tõng c«ng viÖc, tõng hoµn c¶nh cô thÓ. (2) ¡n mÆc ph¶i phï hîp víi ®¹o ®øc, gi¶n dÞ, hoµ m×nh víi céng ®ång. C¸c luËn ®iÓm trªn ®îc diÔn ®¹t b»ng phÐp lËp luËn ph©n tÝch. 4. T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c nhau cña “quy t¾c ngÇm” trong sö dông trang phôc tõ ®ã kÕt luËn vÊn ®Ò. H·y cho biÕt t¸c gi¶ ®· triÓn khai kÕt luËn b»ng c¸ch nµo? Gîi ý: Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña nh÷ng “quy t¾c ngÇm” trong ¨n mÆc, t¸c gi¶ ®· kÕt l¹i vÊn ®Ò b»ng ph¬ng thøc lËp luËn tæng hîp: ThÕ míi biÕt, trang phôc hîp v¨n ho¸, hîp ®¹o ®øc, hîp m«i trêng míi lµ trang phôc ®Ñp. PhÇn lËp luËn tæng hîp thêng ®îc ®Æt ë cuèi ®o¹n hoÆc cuèi bµi. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc l¹i v¨n b¶n Bµn vÒ ®äc s¸ch cña Chu Quang TiÒm, chó ý viÖc sö dông phÐp lËp luËn ph©n tÝch cña t¸c gi¶. 2. T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch nh thÕ nµo ®Ó lµm râ luËn ®iÓm: “Häc vÊn kh«ng chØ lµ chuyÖn ®äc s¸ch, nhng ®äc s¸ch vÉn lµ mét con ®êng quan träng cña häc vÊn”? Gîi ý: NhËn xÐt vÒ viÖc tr×nh bµy c¸c ý ph©n tÝch theo tr×nh tù chÆt chÏ. §Ó tr¶ lêi c©u hái “T¹i sao ®äc s¸ch lµ mét con ®êng quan träng cña häc vÊn?”, t¸c gi¶ ®· lÇn lît triÓn khai ph©n tÝch c¸c ý: - Häc vÊn lµ cña nh©n lo¹i; - Häc vÊn ®îc tÝch luü, lu truyÒn trong s¸ch; - Muèn tiÕn lªn th× ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng häc vÊn ®· ®îc lu truyÒn; - NÕu kh«ng tËn dông nh÷ng thµnh qu¶ ®· ®îc lu truyÒn th× sÏ l¹c hËu, tôt hËu. 3. NhËn xÐt vÒ viÖc ph©n tÝch lÝ do ph¶i chän s¸ch mµ ®äc cña t¸c gi¶. Gîi ý: T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch lÝ do ph¶i chän s¸ch mµ ®äc b»ng c¸c ý: - Sè lîng s¸ch nhiÒu, chÊt lîng l¹i kh¸c nhau; - Søc ngêi cã h¹n; - Cã s¸ch chuyªn m«n, cã s¸ch thêng thøc; gi÷a tri thøc chuyªn m«n vµ tri thøc thêng thøc l¹i cã quan hÖ víi nhau. 4. TÇm quan träng cña c¸ch ®äc s¸ch ®îc t¸c gi¶ ph©n tÝch nh thÕ nµo? Gîi ý: C¸c ý trong lËp luËn ph©n tÝch cña t¸c gi¶: - §äc s¸ch th× míi cã ®iÓm xuÊt ph¸t cao; - Muèn tiÕp cËn tri thøc mét c¸ch nhanh nhÊt th× ph¶i ®äc s¸ch. - §äc s¸ch mµ kh«ng chän läc th× ®äc kh«ng xuÓ, kÐm hiÖu qu¶. - §äc kÜ míi cã hiÖu qu¶. 5. NhËn xÐt vÒ t¸c dông cña phÐp ph©n tÝch. Gîi ý: PhÐp ph©n tÝch gióp chóng ta hiÓu s©u s¾c, cô thÓ c¸c ®Æc ®iÓm cña ®èi tîng mµ chóng ta ®ang quan t©m. KÕt qu¶ cña viÖc ph©n tÝch sÏ lµ c¬ së ®Ó tiÕn tíi kÕt luËn mét vÊn ®Ò nµo ®ã. Kh«ng cã sù ph©n tÝch ®óng ®¾n th× sÏ lµm mÊt ®i tÝnh thuyÕt phôc cña kÕt luËn. LuyÖn tËp ph©n tÝch vµ tæng hîp 1. Trong c¸c ®o¹n v¨n díi ®©y, nh÷ng phÐp lËp luËn nµo ®· ®îc sö dông? a) Th¬ hay lµ hay c¶ hån lÉn x¸c, hay c¶ bµi […] kh«ng thÓ tãm t¾t th¬ ® îc, mµ ph¶i ®äc l¹i. C¸i thó vÞ cña bµi “Thu ®iÕu” ë c¸c ®iÖu xanh: xanh ao, xanh bê, xanh sãng, xanh tre, xanh trêi, xanh bÌo, cã mét mµu vµng ®©m ngang cña chiÕc l¸ thu r¬i; ë nh÷ng cö ®éng: chiÕc thuyÒn con l©u l©u míi nhÝch, sãng gîn tÝ, l¸ ® a vÌo, tÇng m©y l¬ löng, ngâ tróc quanh, chiÕc cÇn bu«ng, con c¸ ®éng; ë c¸c vÇn th¬: kh«ng ph¶i chØ giái v× lµ nh÷ng tö vËn hiÓm hãc, mµ chÝnh hay v× kÕt hîp víi tõ, víi nghÜa ch÷, ®Õn mét c¸ch tho¶i m¸i ®óng chç, do mét nhµ nghÖ sÜ cao tay; c¶ bµi th¬ kh«ng non Ðp mét ch÷ nµo, nhÊt lµ hai c©u 3, 4: Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ, ®èi víi: L¸ vµng tríc giã khÏ ®a vÌo. thËt tµi t×nh; nhµ th¬ ®· t×m ®îc c¸i tèc ®é bay cña l¸: vÌo, ®Ó t¬ng xøng víi c¸i møc ®é gîn cña sãng: tÝ. (Toµn tËp Xu©n DiÖu, tËp 6) b) MÊu chèt cña thµnh ®¹t lµ ë ®©u? Cã ngêi nãi thµnh ®¹t lµ do gÆp thêi, cã ngêi l¹i cho lµ do hoµn c¶nh bøc b¸ch, cã ngêi cho lµ do cã ®iÒu kiÖn häc tËp, cã ngêi l¹i cho lµ do cã tµi n¨ng trêi cho. C¸c ý kiÕn ®ã mçi ý chØ nãi ®Õn mét nguyªn nh©n, mµ l¹i ®Òu lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan, hä quªn mÊt nguyªn nh©n chñ quan cña con ngêi. ThËt vËy. GÆp thêi tøc lµ gÆp may, cã c¬ héi, nhng nÕu chñ quan kh«ng chuÈn bÞ th× c¬ héi còng sÏ qua ®i. Hoµn c¶nh bøc b¸ch tøc lµ hoµn c¶nh khã kh¨n buéc ph¶i kh¾c phôc. Nhng gÆp hoµn c¶nh Êy cã ngêi bi quan, thÊt väng, ch¸n n¶n, thèi chÝ; cã ngêi l¹i gång m×nh vît qua. §iÒu kiÖn häc tËp còng vËy, cã ngêi ®îc cha mÑ t¹o cho mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi, nhng l¹i m¶i ch¬i, ¨n diÖn, kÕt qu¶ häc tËp rÊt b×nh thêng. Nãi tíi tµi n¨ng th× ai còng cã chót tµi, nhng ®ã chØ míi lµ mét kh¶ n¨ng tiÒm tµng, nÕu kh«ng t×m c¸ch ph¸t huy th× nã còng bÞ thui chét. Rót cuéc mÊu chèt cña th¹nh ®¹t lµ ë b¶n th©n chñ quan mçi ngêi, ë tinh thÇn kiªn tr× phÊn ®Êu, häc tËp kh«ng mÖt mái, l¹i ph¶i trau dåi ®¹o ®øc cho tèt ®Ñp. Kh«ng nªn quªn r»ng, thµnh ®¹t tøc lµ lµm ®îc mét c¸i g× cã Ých cho mäi ngêi, cho x· héi, ®îc x· héi thõa nhËn. (Nguyªn H¬ng, Trß chuyÖn víi b¹n trÎ) Gîi ý: - Trong ®o¹n v¨n (a), ngêi viÕt sö dông phÐp lËp luËn ph©n tÝch ®Ó lµm râ c¸i hay cña bµi th¬ Thu ®iÕu. - Trong ®o¹n v¨n (b), ngêi viÕt sö dông chñ yÕu phÐp lËp luËn ph©n tÝch, cã kÕt hîp víi tæng hîp. 2. NhËn xÐt vÒ c¸ch sö dông c¸c phÐp lËp luËn ph©n tÝch, tæng hîp trong hai ®o¹n v¨n trªn. Gîi ý: - C¸i hay cña bµi th¬ Thu ®iÕu ®îc ph©n tÝch theo c¸c ý: “c¸c ®iÖu xanh” – “nh÷ng cö ®éng” – “vÇn th¬”. - C¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan cña thµnh ®¹t ®îc ph©n tÝch ®Ó tõ ®ã ®i ®Õn b¸c bá nguyªn nh©n kh¸ch quan, kh¼ng ®Þnh nguyªn nh©n chñ quan. C©u “Rót cuéc…” lµ biÓu hiÖn cña phÐp lËp luËn tæng hîp. 3. Häc qua loa, ®èi phã, kh«ng häc thËt sù sÏ g©y ra nhiÒu t¸c h¹i. Em h·y ph©n tÝch b¶n chÊt cña lèi häc ®èi phã ®Ó nªu lªn nh÷ng t¸c h¹i cña nã. Gîi ý: - Häc nh thÕ nµo ®îc xem lµ häc ®èi phã? Cã nh÷ng biÓu hiÖn nµo cña lèi häc ®èi phã mµ em thêng gÆp? H·y ph©n tÝch. - Tõ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña lèi häc ®èi phã ®· ph©n tÝch, h·y sö dông phÐp tæng hîp ®Ó rót ra nh÷ng t¸c h¹i cña lèi häc nµy. 4. Dùa vµo v¨n b¶n Bµn vÒ ®äc s¸ch cña Chu Quang TiÒm, em h·y ph©n tÝch c¸c lÝ do khiÕn mäi ngêi ph¶i ®äc s¸ch. Gîi ý: - V× nh÷ng lÝ do nµo mµ mäi ngêi ph¶i ®äc s¸ch? - Ph©n tÝch tõng lÝ do, chó ý ®Õn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c lÝ do ®Ó ph©n tÝch cho chÆt chÏ. 5. ViÕt mét ®o¹n v¨n tæng hîp l¹i nh÷ng ®iÒu ®· ph©n tÝch trong bµi Bµn vÒ ®äc s¸ch. Gîi ý: Bµi v¨n Bµn vÒ ®äc s¸ch gåm nh÷ng luËn ®iÓm chÝnh nµo? (TÇm quan träng cña viÖc ®äc s¸ch; Ph¶i chän s¸ch mµ ®äc; Ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a ®äc s¸ch chuyªn m«n vµ s¸ch thêng thøc…). §o¹n v¨n ph¶i th©u tãm ®îc nh÷ng luËn ®iÓm chÝnh ®· ph©n tÝch ®Ó rót ra nhËn ®Þnh chung vÒ viÖc ®äc s¸ch. tiÕng nãi cña v¨n nghÖ NguyÔn §×nh Thi i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. NguyÔn §×nh Thi (1924-2003) lµ mét nghÖ sÜ cã tµi n¨ng vÒ nhiÒu mÆt. Kh«ng chØ næi tiÕng víi nh÷ng t¸c phÈm th¬, v¨n, nh¹c, kÞch, «ng cßn lµ mét c©y bót lý luËn phª b×nh s¾c s¶o. ¤ng tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng v¨n nghÖ tõ kh¸ sím, trªn mçi lÜnh vùc ®Òu ®Ó l¹i nh÷ng t¸c phÈm næi tiÕng: §Êt níc (th¬), Ngêi Hµ Néi (nh¹c)... 2. TiÓu luËn TiÕng nãi cña v¨n nghÖ ®îc NguyÔn §×nh Thi viÕt n¨m 1948, in trong cuèn MÊy vÊn ®Ò v¨n häc (lý luËn phª b×nh, xuÊt b¶n n¨m 1956), cã néi dung lý luËn s©u s¾c, ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng rung c¶m ch©n thµnh cña mét tr¸i tim nghÖ sÜ. 3. Bµi viÕt cã bè côc kh¸ chÆt chÏ, ®îc thÓ hiÖn qua hÖ thèng luËn ®iÓm l« gÝch, m¹ch l¹c. Gi÷a c¸c luËn ®iÓm võa cã sù tiÕp nèi tù nhiªn võa bæ sung, gi¶i thÝch cho nhau:  V¨n nghÖ kh«ng chØ ph¶n ¸nh thùc t¹i kh¸ch quan mµ cßn lµ nhËn thøc míi mÎ, lµ t tëng, t×nh c¶m cña c¸ nh©n nghÖ sÜ.  TiÕng nãi cña v¨n nghÖ rÊt cÇn thiÕt víi cuéc sèng cña con ngêi, nhÊt lµ trong hoµn c¶nh nh÷ng n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn.  V¨n nghÖ cã kh¶ n¨ng c¶m ho¸, cã søc l«i cuèn thËt kú diÖu bëi ®ã lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m, t¸c ®éng tíi con ngêi qua nh÷ng rung c¶m s©u xa. 4. Néi dung chñ yÕu cña v¨n nghÖ lµ hiÖn thùc mang tÝnh cô thÓ, sinh ®éng, lµ ®êi sèng t×nh c¶m cña con ngêi qua c¸i nh×n vµ t×nh c¶m cña ngêi nghÖ sÜ. Kh¸c víi c¸c bé m«n khoa häc nh d©n téc häc, x· héi häc, lÞch sö häc, triÕt häc... thêng kh¸m ph¸, miªu t¶ vµ ®óc kÕt c¸c bé mÆt tù nhiªn hay x· héi thµnh nh÷ng quy luËt kh¸ch quan, v¨n nghÖ tËp trung kh¸m ph¸, thÓ hiÖn chiÒu s©u cuéc sèng trong c¸c quan hÖ, kh¸m ph¸ tÝnh c¸ch, sè phËn con ngêi. Néi dung cña v¨n nghÖ ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:  T¸c phÈm nghÖ thuËt ph¶n ¸nh ®êi sèng kh¸ch quan nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ sù sao chÐp gi¶n ®¬n, "chôp ¶nh" nguyªn xi thùc t¹i. Trong sù ph¶n ¸nh cña v¨n nghÖ cã c¸ch nh×n, c¸ch ®¸nh gi¸ cuéc sèng, ®ång thêi ®ã còng lµ t tëng, lµ tÊm lßng cña ngêi nghÖ sÜ göi g¾m trong ®ã.  T¸c phÈm v¨n nghÖ cã tÝnh gi¸o dôc, t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ngêi ®äc nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng lêi thuyÕt lý kh« khan mµ ngîc l¹i, kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña v¨n nghÖ b¾t nguån tõ nh÷ng t×nh c¶m s©u s¾c, nh÷ng say sa, vui buån, yªu ghÐt... cña ngêi nghÖ sÜ. Nã khiÕn ta rung ®éng tríc nh÷ng vÎ ®Ñp cña cuéc sèng, tõ ®ã lµm thay ®æi t tëng, t×nh c¶m, thËm chÝ c¶ quan ®iÓm sèng, lèi sèng cña ta.  Néi dung cña v¨n nghÖ cßn lµ nh÷ng rung c¶m, nhËn thøc cña tõng ngêi tiÕp nhËn, ®îc më réng, lan truyÒn tõ ngêi nµy sang ngêi kh¸c, tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. 5. Qua c¸c dÉn chøng ®îc lÊy tõ c¸c t¸c phÈm, qua nh÷ng c©u chuyÖn cô thÓ, sinh ®éng, NguyÔn §×nh Thi ®· ph©n tÝch mét c¸ch thÊm thÝa sù cÇn thiÕt cña v¨n nghÖ ®èi víi con ngêi:  V¨n nghÖ gióp chóng ta sèng ®Çy ®ñ h¬n, phong phó h¬n trªn ph¬ng diÖn tinh thÇn.  Trong nh÷ng trêng hîp con ngêi bÞ ng¨n c¸ch ®èi víi ®êi sèng, v¨n nghÖ lµ sîi d©y liªn hÖ gi÷a ngêi ®ã víi thÕ giíi bªn ngoµi.  V¨n nghÖ gãp phÇn lµm cho ®êi sèng cña chóng ta ngµy cµng ®Ñp ®Ï, ®¸ng yªu h¬n. Mét t¸c phÈm v¨n nghÖ hay gióp con ngêi c¶m thÊy yªu tin cuéc sèng, biÕt rung c¶m vµ íc m¬ tríc c¸i ®Ñp. 6. V¨n nghÖ t¸c ®éng ®Õn con ngêi qua néi dung cña nã vµ ®Æc biÖt lµ cßn ®êng mµ nã ®Õn víi ngêi ®äc, ngêi nghe:  T×nh c¶m lµ mét yÕu tè then chèt cña v¨n nghÖ. Dï ph¶n ¸nh cuéc sèng nµo th× mét t¸c phÈm lín lu«n chan chøa nh÷ng t×nh c¶m s©u xa cña ngêi viÕt. Kh«ng cã nh÷ng t×nh c¶m s©u s¾c, m·nh liÖt ®èi víi ®êi sèng, mét t¸c phÈm dï ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò réng lín ®Õn ®©u còng sÏ trë nªn v« nghÜa, ngay c¶ ®èi víi b¶n th©n ngêi s¸ng t¸c.  Sù t¸c ®éng cña v¨n nghÖ ®èi víi con ngêi chñ yÕu còng qua con ®êng t×nh c¶m. Nh÷ng xóc c¶m, t©m sù cña t¸c gi¶ ®èi víi ®êi sèng lµm lay ®éng c¶m xóc cña ngêi ®äc, ngêi nghe. B¹n ®äc ®îc sèng cuéc sèng mµ nhµ v¨n miªu t¶, ®îc yªu, ghÐt, vui, buån cïng c¸c nh©n vËt trong ®ã, dÇn dÇn thay ®æi suy nghÜ, quan niÖm vÒ ®êi sèng, thËm chÝ thay ®æi c¶ c¸ch øng xö ®èi víi nh÷ng ngêi xung quanh. V¨n nghÖ khiÕn cho ta c¶m thÊy yªu cuéc sèng h¬n, ®ång thêi muèn ®ãng gãp c«ng søc cña m×nh ®Ó lµm cho cuéc sèng ngµy cµng ®Ñp h¬n. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. C¸ch lËp luËn: V¨n nghÞ luËn còng lµ mét thÓ lo¹i quen thuéc trong c¸c s¸ng t¸c cña NguyÔn §×nh Thi. TiÕng nãi cña v¨n nghÖ cã thÓ coi lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¸c s¸ng t¸c thuéc thÓ lo¹i nµy:  Bè côc cña v¨n b¶n rÊt chÆt chÏ, hîp lý, mäi vÊn ®Ò ®Òu ®îc dÉn d¾t tù nhiªn.  C¸ch viÕt giµu h×nh ¶nh víi nh÷ng dÉn chøng sinh ®éng, hÊp dÉn, c¶ trong v¨n ch¬ng còng nh trong ®êi sèng. 2. C¸ch ®äc: ThÓ hiÖn giäng v¨n ch©n thµnh, say sa, thÓ hiÖn nh÷ng xóc c¶m m¹nh mÏ cña ngêi viÕt. C¸c thµnh phÇn biÖt lËp I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Thµnh phÇn t×nh th¸i a) Nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c c©u sau (trÝch tõ truyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng) thÓ hiÖn ®iÒu g×? (1) Víi lßng mong nhí cña anh, ch¾c anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. (2) Anh quay l¹i nh×n con võa khe khÏ l¾c ®Çu võa cêi. Cã lÏ v× khæ t©m ®Õn nçi kh«ng khãc ®îc, nªn anh ph¶i cêi vËy th«i. Gîi ý: C¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong nh÷ng c©u trªn thÓ hiÖn nhËn ®Þnh cña ngêi nãi ®èi víi sù viÖc nªu ë trong c©u. - (1) – ch¾c: thÓ hiÖn ®é tin cËy cao cña ngêi nãi (ngêi kÓ chuyÖn) ®èi víi néi dung ®îc nãi ®Õn trong c©u (ý nghÜ cña nh©n vËt). - (2) – Cã lÏ: còng thÓ hiÖn ®é tin cËy cao cña ngêi nãi (ngêi kÓ chuyÖn) ®èi víi néi dung ®îc nãi ®Õn trong c©u (t©m tr¹ng, cö chØ cña nh©n vËt), nhng ë mét møc ®é kh«ng cao nh tõ ch¾c. b) Thö lîc bá c¸c tõ ng÷ in ®Ëm (thµnh phÇn t×nh th¸i) trong nh÷ng c©u trªn vµ cho biÕt néi dung c¬ b¶n cña c©u cã thay ®æi kh«ng. V× sao? Gîi ý: Thµnh phÇn t×nh th¸i kh«ng quyÕt ®Þnh ®Õn nghÜa sù viÖc cña c©u. Cho nªn khi bá ®i c¸c tõ ng÷ ch¾c, cã lÏ th× néi dung c¬ b¶n cña nh÷ng c©u trªn kh«ng thay ®æi. 2. Thµnh phÇn c¶m th¸n a) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong nh÷ng c©u díi ®©y cã chØ sù vËt hay sù viÖc g× kh«ng? (1) å, sao mµ ®é Êy vui thÕ. (Kim L©n, Lµng) (2) Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót! (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: C¸c tõ ng÷ å, trêi ¬i trong hai c©u nµy kh«ng chØ sù vËt hay sù viÖc cô thÓ nµo. §©y lµ thµnh phÇn c¶m th¸n, cã t¸c dông béc lé t©m lÝ cña ngêi nãi. b) C¨n cø vµo nh÷ng tõ ng÷ nµo trong c©u ®Ó chóng ta hiÓu ®îc t¹i sao ngêi nãi kªu å hoÆc trêi ¬i? Gîi ý: Nhê nh÷ng phÇn tiÕp theo cña c©u mµ chóng ta cã thÓ hiÓu ®îc ý nghÜa c¶m th¸n cña tõng c©u, r»ng t¹i sao ngêi nãi l¹i kªu lªn å vµ trêi ¬i. 3. C¸c thµnh phÇn t×nh th¸i vµ c¶m th¸n kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u cho nªn chóng ®îc gäi lµ thµnh phÇn biÖt lËp. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc c¸c c©u sau ®©y vµ chØ ra nh÷ng thµnh phÇn t×nh th¸i, c¶m th¸n: a) Nhng cßn c¸i nµy n÷a mµ «ng sî, cã lÏ cßn ghª rîn h¬n c¶ nh÷ng tiÕng kia nhiÒu. (Kim L©n, Lµng) b) Chao «i, b¾t gÆp mét con ngêi nh anh ta lµ mét c¬ héi h·n h÷u cho s¸ng t¸c, nhng hoµn thµnh s¸ng t¸c cßn lµ mét chÆng ®êng dµi. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) c) Trong giê phót cuèi cïng, kh«ng cßn ®ñ søc tr¨ng trèi l¹i ®iÒu g×, h×nh nh chØ cã t×nh cha con lµ kh«ng thÓ chÕt ®îc, anh ®a tay vµo tói, mãc c©y lîc, ®a cho t«i vµ nh×n t«i mét håi l©u. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) d) ¤ng l·o bçng ngõng l¹i, ngê ngî nh lêi m×nh kh«ng ®îc ®óng l¾m. Ch¶ nhÏ c¸i bän ë lµng l¹i ®èn ®Õn thÕ ®îc. (Kim L©n, Lµng) Gîi ý: - C¸c thµnh phÇn t×nh th¸i: cã lÏ, h×nh nh, ch¶ nhÏ - C¸c thµnh phÇn c¶m th¸n: chao «i 2. H·y s¾p xÕp c¸c tõ ng÷ sau ®©y theo tr×nh tù t¨ng dÇn ®é tin cËy (hay ®é ch¾c ch¾n): ch¾c lµ, dêng nh, ch¾c ch¾n, cã lÏ, ch¾c h¼n, h×nh nh, cã vÎ nh. Gîi ý: Cã thÓ cã nh÷ng tõ ng÷ cã møc ®é tin cËy (hay ch¾c ch¾n) ngang hµng nhau, chØ kh¸c nhau vÒ thãi quen hay hoµn c¶nh sö dông. - dêng nh / h×nh nh / cã vÎ nh  cã lÏ  ch¾c lµ  ch¾c h¼n  ch¾c ch¾n 3. LÇn lît thay c¸c tõ ch¾c / h×nh nh / ch¾c ch¾n vµo chç trèng trong c©u sau ®©y vµ cho biÕt víi tõ nµo th× ngêi nãi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cao nhÊt (vµ víi tõ nµo th× tr¸ch nhiÖm ®ã thÊp nhÊt) vÒ ®é tin cËy cña sù viÖc do m×nh nãi ra. T¹i sao nhµ v¨n NguyÔn Quang S¸ng l¹i chän tõ ch¾c? Víi lßng mong nhí cña anh, …… anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. Gîi ý: Trong sè 3 tõ, víi tõ ch¾c ch¾n, ngêi nãi sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cao nhÊt vÒ ®é tin cËy cña sù viÖc do m×nh nãi ra; víi tõ h×nh nh, tr¸ch nhiÖm vÒ ®é tin cËy mµ ngêi nãi ph¶i chÞu thÊp nhÊt. Nhµ v¨n chän tõ ch¾c lµ chÝnh x¸c nhÊt. §©y lµ lêi cña ngêi kÓ chuyÖn nãi vÒ suy nghÜ cña nh©n vËt (anh). Cho nªn, nÕu dïng tõ víi møc ®é tin cËy cao (nh ch¾c ch¾n) th× sÏ gi¶m tÝnh kh¸ch quan cho lêi kÓ, bëi v× dï sao th× ngêi kÓ vµ nh©n vËt còng lµ nh÷ng chñ thÓ kh¸c nhau, chØ cã thÓ kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n khi suy nghÜ Êy lµ cña chÝnh m×nh. NÕu dïng tõ h×nh nh th× ®é tin cËy kh«ng ®ñ ®Ó t¹o ra søc thuyÕt phôc cho lêi kÓ, khi ®ã ngêi kÓ hoµn toµn t¸ch rêi víi nh©n vËt. 4. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n, cã sö dông c©u chøa thµnh phÇn c¶m th¸n hoÆc t×nh th¸i, nãi vÒ c¶m xóc cña em khi ®îc thëng thøc mét t¸c phÈm v¨n nghÖ (truyÖn, th¬, phim, ¶nh, tîng,…). Gîi ý: - Nh÷ng yÕu tè t×nh th¸i thêng ®îc sö dông: ch¾c ch¾n, ch¾c h¼n, ch¾c lµ, h×nh nh, dêng nh, hÇu nh, cã vÎ nh… - Nh÷ng yÕu tè c¶m th¸n thêng ®îc sö dông: «i, chao «i, than «i, chµ, trêi ¬i… NghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng ®êi sèng I. KiÕn thøc c¬ b¶n Em h·y thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau ®©y ®Ó hiÓu thÕ nµo lµ mét bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng ®êi sèng. 1. Bµi v¨n sau ®©y bµn ®Õn sù viÖc, hiÖn tîng g× cña ®êi sèng? VÊn ®Ò ®îc bµn b¹c cã ý nghÜa ®èi víi ®êi sèng x· héi kh«ng? BÖnh lÒ mÒ Trong ®êi sèng hiÖn nay cã mét hiÖn tîng kh¸ phæ biÕn, mäi ngêi ®Òu thÊy, nhng thêng bá qua. §ã lµ bÖnh lÒ mÒ mµ coi thêng giê giÊc lµ mét biÓu hiÖn. Cuéc häp Ên ®Þnh vµo lóc 8 giê s¸ng mµ 9 giê míi cã ngêi ®Õn. GiÊy mêi héi th¶o ghi 14 giê mµ m·i ®Õn 15 giê mäi ngêi míi cã mÆt. HiÖn tîng nµy xuÊt hiÖn trong nhiÒu c¬ quan, ®oµn thÓ, trë thµnh mét bÖnh khã ch÷a. Nh÷ng ngêi lÒ mÒ Êy, khi ra s©n bay, lªn tµu ho¶, ®i nhµ h¸t ch¾c kh«ng d¸m ®Õn muén, bëi ®Õn muén lµ cã h¹i ngay ®Õn quyÒn lîi thiÕt th©n cña hä. Nhng ®i häp, héi th¶o lµ viÖc chung, cã ®Õn muén còng kh«ng thiÖt g×. ThÕ lµ hÕt chËm lÇn nµy ®Õn chËm lÇn kh¸c, vµ bÖnh lÒ mÒ kh«ng söa ®îc. BÖnh lÒ mÒ suy cho cïng lµ do mét sè ngêi thiÕu tù träng vµ cha biÕt t«n träng ngêi kh¸c t¹o ra. Hä chØ quý thêi gian cña m×nh mµ kh«ng t«n träng thêi gian cña ngêi kh¸c. Hä kh«ng coi m×nh lµ ngêi cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc chung cña mäi ngêi. BÖnh lÒ mÒ g©y h¹i cho tËp thÓ. §i häp muén, nhiÒu vÊn ®Ò kh«ng ®îc bµn b¹c thÊu ®¸o, hoÆc khi cÇn l¹i ph¶i kÐo dµi thêi gian. BÖnh lÒ mÒ g©y h¹i cho nh÷ng ngêi biÕt t«n träng giê giÊc. Ai ®Õn ®óng giê l¹i cø ph¶i ®îi ngêi ®Õn muén. BÖnh lÒ mÒ cßn t¹o ra tËp qu¸n kh«ng tèt: Muèn ngêi dù ®Õn ®óng giê nh mong muèn, giÊy mêi thêng ph¶i ghi giê khai m¹c sím h¬n 30 phót hay 1 giê! Cuéc sèng v¨n minh hiÖn ®¹i ®ßi hái mäi ngêi ph¶i t«n träng lÉn nhau vµ hîp t¸c víi nhau. Nh÷ng cuéc häp kh«ng thËt cÇn thiÕt th× kh«ng nªn tæ chøc. Nhng nh÷ng cuéc häp cÇn thiÕt th× mäi ngêi cÇn tù gi¸c tham dù ®óng giê. Lµm viÖc ®óng giê lµ t¸c phong cña ngêi cã v¨n ho¸. (Ph¬ng Th¶o) Gîi ý: NghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng trong ®êi sèng x· héi lµ bµn b¹c vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng cã cã ý nghÜa ®èi víi x· héi. Sù viÖc, hiÖn tîng ®ã cã thÓ lµ ®¸ng khen, ®¸ng chª hay cã vÊn ®Ò cÇn suy nghÜ. BÖnh lÒ mÒ lµ mét hiÖn tîng thêng thÊy cña x· héi, nhÊt lµ ë nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn hoÆc ®ang ph¸t triÓn. BÖnh lÒ mÒ rÊt cã h¹i cho ®êi sèng x· héi, bµn ®Õn, chØ ra nh÷ng biÓu hiÖn còng nh c¸i h¹i cña nã nh»m phª ph¸n lµ mét viÖc lµm rÊt cã ý nghÜa, gióp x· héi tiÕn bé h¬n. 2. T¸c gi¶ ®· lµm thÕ nµo ®Ó ngêi ®äc nhËn ra bÖnh lÒ mÒ? HiÖn tîng nµy cã nh÷ng biÓu hiÖn nh thÕ nµo? T¸c gi¶ cã nªu râ ®îc vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m cña hiÖn ®ã kh«ng? Gîi ý: §Ó ngêi ®äc nhËn ra bÖnh lÒ mÒ, ngêi viÕt ®· chØ ra nh÷ng biÓu hiÖn cña hiÖn tîng nµy (coi thêng giê giÊc, ®Õn muén so víi giê hÑn,…). Bµi viÕt ®· nªu ® îc biÓu hiÖn phæ biÕn, ®¸ng quan t©m cña mét hiÖn tîng tiªu cùc cña x· héi. 3. Bµi v¨n cã chØ ra ®îc nguyªn nh©n cña bÖnh lÒ mÒ kh«ng? §ã lµ nh÷ng nguyªn nh©n nµo? Gîi ý: C¸c nguyªn nh©n cña bÖnh lÒ mÒ ®îc chØ ra trong bµi v¨n: thiÕu tr¸ch nhiÖm, kh«ng coi träng viÖc chung; thiÕu tù träng, kh«ng t«n träng ngêi kh¸c. 4. Ngêi viÕt ®· ph©n tÝch nh÷ng t¸c h¹i cña bÖnh lÒ mÒ nh thÕ nµo? Gîi ý: Ngêi viÕt ®· chØ ra nh÷ng t¸c h¹i cña bÖnh lÒ mÒ: g©y h¹i cho tËp thÓ, l·ng phÝ thêi gian, lµm mÊt thêi gian cña ngêi kh¸c, lµm cho c«ng viÖc tr× trÖ, g©y ra tËp qu¸n kh«ng tèt… 5. Ngêi viÕt ®· béc lé th¸i ®é ®¸nh gi¸ cña m×nh tríc hiÖn tîng ®îc bµn ®Õn nh thÕ nµo? Gîi ý: Ngêi viÕt tá râ th¸i ®é phª ph¸n ®èi víi hiÖn tîng lÒ mÒ coi thêng giê giÊc, xem ®©y nh mét thø bÖnh g©y t¸c h¹i ®èi víi sù tiÕn bé cña x· héi. 6. Bµi viÕt ®îc bè côc nh thÕ nµo? Bè côc nh thÕ cã m¹ch l¹c vµ chÆt chÏ kh«ng? V× sao? Gîi ý: Bè côc cña bµi viÕt m¹ch l¹c vµ chÆt chÏ (cã thÓ chia thµnh 3 phÇn t¬ng øng víi Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi). Më ®Çu, t¸c gi¶ chØ ra hiÖn tîng cÇn bµn b¹c. TiÕp ®Õn, t¸c gi¶ ph©n tÝch nh÷ng t¸c h¹i cña hiÖn tîng. Cuèi cïng, t¸c gi¶ ®a ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. H·y nªu ra c¸c sù viÖc, hiÖn tîng tèt, ®¸ng biÓu d¬ng mµ em thÊy ë trêng cña m×nh hoÆc ë ngoµi x· héi. Gîi ý: Chó ý quan s¸t, hoÆc nhí l¹i nh÷ng sù viÖc, hiÖn tîng tèt ®¸ng biÓu d¬ng cña c¸c b¹n cïng líp, cïng trêng hay ngoµi x· héi, trong cuéc sèng sinh ho¹t h»ng ngµy (cã thÓ lµ viÖc lµm tèt, g¬ng häc tËp ®¸ng noi theo, ý thøc v¬n lªn, ý thøc gi÷ nÒn nÕp tèt…). 2. Theo em, trong sè c¸c sù viÖc, hiÖn tîng tèt, ®¸ng biÓu d¬ng võa nªu, sù viÖc, hiÖn tîng nµo ®¸ng ®Ó viÕt mét bµi nghÞ luËn x· héi vµ sù viÖc, hiÖn tîng nµo kh«ng cÇn viÕt? V× sao? Gîi ý: Sù viÖc, hiÖn tîng ®îc ®em ra nghÞ luËn ph¶i lµ nh÷ng sù viÖc næi bËt, cã ý nghÜa ®èi víi mäi ngêi hoÆc lµ nh÷ng sù viÖc, hiÖn tîng cã nhiÒu ®iÒu cÇn ph¶i suy nghÜ. 3. Cã mét hiÖn tîng nh sau: Theo mét cuéc ®iÒu tra 2 000 thanh niªn nam ë Hµ Néi n¨m 1981 cho thÊy: tõ 11 ®Õn 15 tuæi, 25% c¸c em ®· hót thuèc l¸; tõ 16 ®Õn 20: 52%; trªn 20 tuæi: 80%. TØ lÖ nµy ngang víi c¸c níc ch©u u¢ . Trong sè c¸c em hót thuèc l¸, cã ®Õn 80% l©u l©u cã triÖu chøng nh ho hen, kh¹c ®êm, ®au ngùc, cßn trong sè nh÷ng em kh«ng hót chØ cã kh«ng ®Õn 1% cã c¸c triÖu chøng Êy. (Theo NguyÔn Kh¾c ViÖn) H·y cho biÕt hiÖn tîng nµy cã thÓ trë thµnh ®èi tîng ®Ó viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn x· héi kh«ng? V× sao? Gîi ý: Muèn biÕt hiÖn tîng nµy cã thÓ trë thµnh ®èi tîng ®Ó viÕt mét bµi v¨n nghÞ luËn x· héi kh«ng, h·y tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: - §©y cã ph¶i lµ hiÖn tîng cã thùc cña ®êi sèng x· héi kh«ng? - HiÖn tîng nµy cã phæ biÕn, bøc xóc kh«ng? - HiÖn tîng nµy cã t¸c h¹i nhiÒu hay Ýt? - Bµn ®Õn hiÖn tîng nµy th× cã t¸c dông g×? C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng ®êi sèng I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. §Ò bµi nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng ®êi sèng a) §äc vµ so s¸nh c¸c ®Ò bµi sau: §Ò 1: §Êt níc ta cã nhiÒu tÊm g¬ng häc sinh nghÌo vît khã, häc giái. Em h·y tr×nh bµy mét sè tÊm g¬ng ®ã vµ nªu suy nghÜ cña m×nh. §Ò 2: ChÊt ®éc mµu da cam mµ ®Õ quèc MÜ ®· r¶i xuèng c¸c c¸nh rõng miÒn Nam thêi chiÕn tranh ®· ®Ó l¹i di ho¹ nÆng nÒ cho hµng chôc v¹n gia ®×nh. Hµng chôc v¹n ngêi ®· chÕt. Hµng v¹n trÎ em chÞu tËt nguyÒn suèt ®êi. C¶ níc ®· lËp quü gióp ®ì c¸c n¹n nh©n nh»m phÇn nµo c¶i thiÖn cuéc sèng vµ xoa dÞu nçi ®au cho hä. Em h·y nªu suy nghÜ cña m×nh vÒ c¸c sù kiÖn ®ã. §Ò 3: Trß ch¬i ®iÖn tö lµ mãn tiªu khiÓn hÊp dÉn. NhiÒu b¹n v× m¶i ch¬i mµ sao nh·ng häc tËp vµ cßn ph¹m nh÷ng sai lÇm kh¸c. H·y nªu ý kiÕn cña em vÒ hiÖn tîng ®ã. §Ò 4: §äc mÈu chuyÖn sau ®©y vµ nªu nh÷ng nhËn xÐt, suy nghÜ cña em vÒ con ngêi vµ th¸i ®é häc tËp cña nh©n vËt. NguyÔn HiÒn nhµ rÊt nghÌo, ph¶i xin lµm chó tiÓu trong chïa. ViÖc chÝnh lµ quÐt l¸ vµ dän dÑp vÖ sinh. Nhng cËu rÊt th«ng minh vµ ham häc. Nh÷ng buæi thÇy gi¶ng kinh, cËu ®Òu nÐp bªn cöa l¾ng nghe, råi chç nµo cha hiÓu, cËu hái thÇy gi¶ng thªm. ThÊy NguyÔn HiÒn th«ng minh, mau hiÓu, thÇy d¹y cho cËu häc ch÷. Kh«ng cã giÊy, NguyÔn HiÒn lÊy l¸ ®Ó viÕt ch÷, råi lÊy que tre x©u thµnh tõng x©u ghim xuèng ®Êt. Mçi ghim lµ mét bµi. Mét h«m NguyÔn HiÒn xin thÇy cho ®i thi. ThÇy ng¹c nhiªn b¶o: - Con ®· häc tËp ®îc bao nhiªu mµ d¸m thi thè víi thiªn h¹? - Con xin thi thö xem søc häc cña m×nh ®Õn ®©u. N¨m Êy, NguyÔn HiÒn ®· ®ç tr¹ng nguyªn. Vua TrÇn cho NguyÔn HiÒn cßn nhá qu¸, míi 12 tuæi, nªn kh«ng bæ dông. Mét thêi gian sau, vua cã viÖc tiÕp sø gi¶ níc ngoµi, cho gäi NguyÔn HiÒn vÒ triÒu. NguyÒn HiÒn b¶o: - §ãn tr¹ng nguyªn mµ kh«ng cã vâng läng sao? ¤ng vÒ t©u víi vua xin cho ®Çy ®ñ nghi thøc. Vua ®µnh cho c¸c quan mang vâng läng ríc quan Tr¹ng tÝ hon vÒ kinh. (Theo Cöu Thä, Mét tr¨m g¬ng tèt thiÕu nhi ViÖt Nam, NXB TrÎ, TPHCM, 1999) b) ChØ ra nh÷ng ®iÓm gièng nhau gi÷a c¸c ®Ò bµi trªn. Gîi ý: Mét ®Ò bµi v¨n nghÞ luËn vÒ sù viÖc, hiÖn tîng ®êi sèng thêng cã phÇn: nªu sù viÖc, hiÖn tîng cÇn bµn vµ nªu yªu cÇu cÇn thùc hiÖn. c) Em thö nghÜ ra nh÷ng ®Ò bµi t¬ng tù nh c¸c ®Ò bµi trªn. Gîi ý: - Sù viÖc, hiÖn tîng nghÞ luËn cã thÓ lµ sù viÖc, hiÖn tîng tèt ®¸ng ca ngîi, biÓu d¬ng; còng cã thÓ lµ sù viÖc, hiÖn tîng kh«ng tèt, cÇn phª ph¸n, khuyÕn c¸o. - Sù viÖc, hiÖn tîng cÇn nghÞ luËn cã thÓ ®îc nªu ra cô thÓ trong ®Ò bµi hoÆc chØ gîi ý, yªu cÇu ngêi nghÞ luËn ph¶i tù h×nh dung, m« t¶. - Yªu cÇu cña ®Ò bµi thêng lµ: “nªu suy nghÜ”, “nªu ý kiÕn nhËn xÐt”, “®¸nh gi¸”, “bµy tá th¸i ®é”… 2. C¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng ®êi sèng Cho ®Ò bµi: B¸o ®a tin: “B¹n Ph¹m V¨n NghÜa lµ häc sinh líp 7 trêng Trung häc c¬ së B¾c S¬n, quËn Gß VÊp, nhµ ë Hãc M«n. NghÜa thêng¶a ®ång gióp mÑ trång trät. Mét h«m, mÑ thÊy NghÜa cÇm tê giÊy høng c¸i g× ®ã, mÑ hái: “Con lµm g× ®Êy?”. NghÜa tr¶ lêi: “Con thô phÊn cho b¾p”. Vô Êy ruéng b¾p nhµ NghÜa n¨ng suÊt cao h¬n mäi n¨m. ë nhµ NghÜa cßn nu«i gµ, nu«i heo. Em cßn lµm mét c¸i têi ®Ó mÑ kÐo níc cho ®ì mÖt. Thµnh ®oµn Thµnh phè Hå ChÝ Minhh ®· ph¸t ®éng phong trµo “Häc tËp Ph¹m V¨n NghÜa”. Phong trµo Êy ®îc c¸c b¹n häc sinh nhiÖt liÖt hëng øng”.” Em h·y nªu suy nghÜ cña m×nh vÒ hiÖn tîng Êy. (1). T×m hiÓu ®Ò vµ t×m ý - T×m hiÓu ®Ò: + §Ò thuéc lo¹i g×? + §Ò ®a ra hiÖn tîng, sù viÖc g×? + §Ò yªu cÇu em ph¶i lµm g×? - T×m ý: Ph©n tÝch sù viÖc, hiÖn tîng ®Ò ®a ra ®Ó t×m ý nghÜa cña nã. + Nh÷ng viÖc lµm cña NghÜa cho thÊy em lµ ngêi nh thÕ nµo? + V× sao Thµnh ®oµn Thµnh phè Hå ChÝ Minh ph¸t ®éng phong trµo häc tËp B¹n NghÜa? + Nh÷ng viÖc lµm cña NghÜa cã khã kh«ng? + NÕu mäi häc sinh ®Òu cã ý thøc lµm nh NghÜa th× cuéc sèng sÏ tèt lªn nh thÕ nµo? (2) LËp dµn bµi S¾p xÕp c¸c ý theo bè côc 3 phÇn cña bµi v¨n nghÞ luËn: a) Më bµi: - Giíi thiÖu hiÖn tîng Ph¹m V¨n NghÜa: Em ®îc biÕt ®Õn hiÖn tîng nµy qua ph¬ng tiÖn th«ng tin nµo hay trùc tiÕp chøng kiÕn? Ph¹m V¨n NghÜa bao nhiªu tuæi, häc líp mÊy, trêng nµo, quª ë ®©u? - Giíi thiÖu ý nghÜa tÊm g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa: NghÜa ®· lµm g×, viÖc lµm Êy cã ý nghÜa thÕ nµo? (Nªu kh¸i qu¸t). b) Th©n bµi: - Ph©n tÝch ý nghÜa nh÷ng viÖc lµm cña Ph¹m V¨n NghÜa; - §¸nh gi¸ viÖc lµm cña Ph¹m V¨n NghÜa; - §¸nh gi¸ ý nghÜa cña viÖc ph¸t ®éng häc tËp theo g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa. c) KÕt bµi: - Kh¸i qu¸t ý nghÜa tÊm g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa: nªu suy nghÜ, nh¾n nhñ mäi ngêi; - Tù rót ra bµi häc cho b¶n th©n: Em sÏ häc tËp g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa nh thÕ nµo? (lµm nh÷ng viÖc cô thÓ nµo ®Ó häc tËp g¬ng Êy). (3) ViÕt bµi - Chó ý mèi liªn kÕt khi viÕt c¸c phÇn (Më bµi – Th©n bµi – KÕt luËn); - Chó ý viÕt phÇn th©n bµi: Mçi ý ®· lËp vµ s¾p xÕp trong dµn bµi viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n. - CÇn ph©n tÝch c¸c viÖc lµm cña NghÜa: Cã thÓ ph©n tÝch tríc råi tõ ®ã rót ra ý nghÜa cña tõng viÖc lµm hoÆc ngîc l¹i. ý nghÜa chung cña tÊm g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa ph¶i ®îc rót ra sau nh÷ng ph©n tÝch cô thÓ (nªu sù viÖc tríc, chØ ra ý nghÜa sau). BiÕt ®a ra nh÷ng suy nghÜ cña riªng m×nh vÒ nh÷ng viÖc lµm cña Ph¹m V¨n NghÜa còng nh ý nghÜa cña nh÷ng viÖc lµm Êy. - Chó ý c¸ch ®Æt c©u, lùa chän tõ ng÷. (4) §äc l¹i bµi viÕt vµ söa ch÷a - Më bµi vµ KÕt bµi ®· hîp lÝ cha? - Chó ý söa lçi viÕt ®o¹n: §o¹n ®· tËp trung lµm næi bËt ®îc ý cha? C¸c ®o¹n cã liªn kÕt, m¹ch l¹c víi nhau kh«ng? - Söa c¸c lçi vÒ c©u, tõ ng÷, chÝnh t¶. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng LËp dµn bµi cho ®Ò bµi: §äc mÈu chuyÖn sau ®©y vµ nªu nh÷ng nhËn xÐt, suy nghÜ cña em vÒ con ngêi vµ th¸i ®é häc tËp cña nh©n vËt. NguyÔn HiÒn nhµ rÊt nghÌo, ph¶i xin lµm chó tiÓu trong chïa. ViÖc chÝnh lµ quÐt l¸ vµ dän dÑp vÖ sinh. Nhng cËu rÊt th«ng minh vµ ham häc. Nh÷ng buæi thÇy gi¶ng kinh, cËu ®Òu nÐp bªn cöa l¾ng nghe, råi chç nµo cha hiÓu, cËu hái thÇy gi¶ng thªm. ThÊy NguyÔn HiÒn th«ng minh, mau hiÓu, thÇy d¹y cho cËu häc ch÷. Kh«ng cã giÊy, NguyÔn HiÒn lÊy l¸ ®Ó viÕt ch÷, råi lÊy que tre x©u thµnh tõng x©u ghim xuèng ®Êt. Mçi ghim lµ mét bµi. Mét h«m NguyÔn HiÒn xin thÇy cho ®i thi. ThÇy ng¹c nhiªn b¶o: - Con ®· häc tËp ®îc bao nhiªu mµ d¸m thi thè víi thiªn h¹? - Con xin thi thö xem søc häc cña m×nh ®Õn ®©u. N¨m Êy, NguyÔn HiÒn ®· ®ç tr¹ng nguyªn. Vua TrÇn cho NguyÔn HiÒn cßn nhá qu¸, míi 12 tuæi, nªn kh«ng bæ dông. Mét thêi gian sau, vua cã viÖc tiÕp sø gi¶ níc ngoµi, cho gäi NguyÔn HiÒn vÒ triÒu. NguyÒn HiÒn b¶o: - §ãn tr¹ng nguyªn mµ kh«ng cã vâng läng sao? ¤ng vÒ t©u víi vua xin cho ®Çy ®ñ nghi thøc. Vua ®µnh cho c¸c quan mang vâng läng ríc quan Tr¹ng tÝ hon vÒ kinh. (Theo Cöu Thä, Mét tr¨m g¬ng tèt thiÕu nhi ViÖt Nam, NXB TrÎ, TPHCM, 1999) Gîi ý: Chó ý thùc hiÖn lÇn lît theo c¸c bíc: T×m hiÓu ®Ò  T×m ý LËp dµn bµi. - §äc kÜ ®Ò, x¸c ®Þnh néi dung nghÞ luËn (con ngêi vµ th¸i ®é häc tËp cña NguyÔn HiÒn trong mÈu chuyÖn), yªu cÇu nghÞ luËn (nªu nh÷ng nhËn xÐt, suy nghÜ sau khi ®äc mÈu chuyÖn). - T×m ý: NguyÔn HiÒn ®· lµm nh÷ng viÖc g×? Nh÷ng viÖc lµm cña NguyÔn HiÒn chøng tá ®iÒu g×? ý nghÜa cña tÊm g¬ng NguyÔn HiÒn. - LËp ý vµ s¾p xÕp theo bè côc 3 phÇn. Ch¬ng tr×nh ®Þa ph¬ng (phÇn TËp lµm v¨n) T×m hiÓu, suy nghÜ vµ viÕt bµi vÒ t×nh h×nh ®Þa ph¬ng Yªu cÇu: T×m hiÓu, suy nghÜ ®Ó viÕt bµi nªu ý kiÕn riªng cña m×nh díi d¹ng nghÞ luËn vÒ mét sù viÖc, hiÖn tîng nµo ®ã ë ®Þa ph¬ng. 1. T×m vµ lùa chän sù viÖc, hiÖn tîng cã vÊn ®Ò ë ®Þa ph¬ng em: nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i trêng, ®êi sèng ngêi d©n, trêng häc, nh÷ng thµnh tùu míi cña quª em; gia ®×nh v¨n ho¸, lµng, x· (khu phè, phêng) v¨n ho¸; ®Òn ¬n ®¸p nghÜa c¸c gia ®×nh cã c«ng víi c¸ch m¹ng, nh÷ng ngêi cã hoµn c¶nh khã kh¨n, nh÷ng n¹n nh©n chÊt ®éc mµu da cam, vÊn ®Ò tÖ n¹n x· héi… Chó ý: Sù viÖc, hiÖn tîng ®îc chän ®Ó nghÞ luËn ph¶i lµ nh÷ng sù viÖc, hiÖn tîng tiªu biÓu, cã ý nghÜa ®èi víi x· héi nãi chung, cã nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m suy nghÜ. 2. Suy nghÜ ®Ó ®a ra nh÷ng nhËn ®Þnh riªng cña m×nh: - Ph©n tÝch ®Ó chØ ra c¸i mÆt ®óng, mÆt sai, tÝch cùc, tiªu cùc cña sù viÖc, hiÖn t îng. Chó ý ®¸nh gi¸ kh¸ch quan, ®óng møc, kh«ng nãi qu¸ sù thËt còng kh«ng lµm gi¶m ®i møc ®é ý nghÜa cña sù viÖc, hiÖn tîng. - Bµy tá th¸i ®é ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ sù viÖc, hiÖn tîng: ý kiÕn ®¸nh gi¸ ph¶i ®øng trªn lËp trêng chung, tiÕn bé, v× lîi Ých cña céng ®ång x· héi; tr¸nh nh÷ng ý kiÕn chØ xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña c¸ nh©n. 3. ViÕt bµi theo bè côc 3 phÇn: Chó ý tr×nh bµy ý râ rµng, c¸c ®o¹n liªn kiÕt, m¹ch l¹c, cã sù chuyÓn tiÕp ý; luËn ®iÓm ph¶i cã luËn cø (luËn chøng, lÝ lÏ) râ rµng, chÆt chÏ. Chó ý: Trong bµi v¨n kh«ng nªn ghi cô thÓ tªn thËt cña ngêi nµo ®ã liªn quan ®Õn sù viÖc, hiÖn tîng nghÞ luËn ®Ó ®¶m b¶o ®óng tÝnh chÊt cña mét bµi tËp lµm v¨n. 4. Söa ch÷a, hoµn chØnh bµi viÕt. chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Ngêi ViÖt Nam chóng ta cã nhiÒu phÈm chÊt tèt ®Ñp, ®ã lµ lßng yªu níc, lµ ®øc tÝnh cÇn cï, dòng c¶m, lµ tinh thÇn "l¸ lµnh ®ïm l¸ r¸ch", "th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n"... §ã lµ nh÷ng phÈm chÊt kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn bëi chóng ®· ®îc kiÓm nghiÖm vµ kh¼ng ®Þnh trong lÞch sö dùng níc vµ gi÷ níc cña d©n téc. Tuy nhiªn, kh«ng ai cã thÓ toµn vÑn, cïng víi nh÷ng phÈm chÊt cÇn lu«n ®îc ph¸t huy, ngêi ViÖt Nam chóng ta vÉn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ cÇn söa ®æi. NhËn thøc ®îc nh÷ng mÆt m¹nh ®Ó ph¸t huy, ®ång thêi còng nhËn thøc ®îc nh÷ng mÆt cßn yÕu kÐm cÇn kh¾c phôc lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó mçi con ngêi nãi riªng vµ céng ®ång ViÖt Nam nãi chung v¬n lªn tù hoµn thiÖn m×nh, kh«ng ngõng tiÕn bé ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi cña lÞch sö ®Êt níc. 2. Bµi viÕt cña Phã Thñ tíng Vò Khoan trong dÞp më ®Çu thÕ kû míi ®· nªu ra mét c¸ch chÝnh x¸c vµ kÞp thêi nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt thùc ®èi víi con ngêi ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ thÕ hÖ trÎ, lùc lîng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc trong thÕ kû míi. 3. Cã thÓ x¸c ®Þnh l¹i dµn ý cña bµi viÕt nh sau: Bµi viÕt nªu ra bèn ý lín, mçi ý l¹i ®îc cô thÓ ho¸ b»ng mét hÖ thèng luËn cø, dÉn chøng kh¸ sinh ®éng:  ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi th× quan träng nhÊt lµ sù chuÈn bÞ b¶n th©n con ngêi.  Bèi c¶nh cña thÕ giíi hiÖn nay vµ nh÷ng môc tiªu, nhiÖm vô nÆng nÒ cña ®Êt níc.  Nh÷ng c¸i m¹nh, c¸i yÕu cña ngêi ViÖt Nam cÇn ®îc nhËn thøc râ trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ míi. 4. T¸c gi¶ viÕt bµi v¨n nµy vµo ®Çu n¨m 2001, khi ®Êt níc ta cïng toµn thÕ giíi bíc vµo n¨m ®Çu tiªn cña thÕ kû míi. §©y lµ thêi ®iÓm chuyÓn giao gi÷a hai thÕ kû, hai thiªn niªn kû. ë níc ta, c«ng cuéc ®æi míi b¾t ®Çu tõ cuèi thÕ kû tríc ®· thu ®îc nh÷ng thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh, chóng ta bíc sang thÕ kû míi víi nh÷ng môc tiªu v« cïng quan träng, ®ã lµ tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®îc, kÕt hîp víi nh÷ng truyÒn thèng v¨n ho¸, lÞch sö l©u ®êi ®Ó ®a níc ta tiÕn nhanh, tiÕn m¹nh trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ ®· nªu ra mét vÊn ®Ò hÖ träng: chóng ta cÇn nhËn thøc nh thÕ nµo vµ lµm nh÷ng viÖc g× ®Ó chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi? VÊn ®Ò Êy kh«ng chØ cã ý nghÜa thêi sù trong thêi ®iÓm chuyÓn giao thÕ kû mµ cßn cã ý nghÜa l©u dµi ®èi víi c¶ qu¸ tr×nh ®i lªn cña ®Êt níc bëi v× ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhiÖm vô nÆng nÒ mµ lÞch sö vµ d©n téc ®· giao phã, con ngêi ViÖt Nam nãi chung vµ líp trÎ ViÖt Nam nãi riªng kh«ng thÓ kh«ng nhËn thøc râ nh÷ng mÆt m¹nh còng nh nh÷ng ®iÓm cßn h¹n chÕ cña m×nh ®Ó võa ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, ®ång thêi kh¾c phôc, söa ch÷a nh÷ng mÆt cßn yÕu kÐm, kh«ng ngõng hoµn thiÖn m×nh, xøng ®¸ng lµ chñ nh©n cña ®Êt níc. 5. Trong hµnh trang vµo thÕ kû míi, sù chuÈn bÞ b¶n th©n con ngêi lµ quan träng nhÊt, bëi v×:  Con ngêi bao giê còng lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña lÞch sö.  Trong thêi kú nÒn kinh tÕ tri thøc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, con ngêi l¹i cµng cã vai trß næi bËt. 6. Trong sù ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, khi khoa häc, kü thuËt cã tèc ®é ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ, sù giao thoa, héi nhËp ngµy cµng s©u réng gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, ®Êt níc ta nãi chung vµ c¸c thÕ hÖ hiÖn t¹i nãi riªng ®ang ®øng tríc nh÷ng nhiÖm vô v« cïng träng ®¹i, ®ã lµ ®ång thêi gi¶i quyÕt ba nhiÖm vô: tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ång thêi nhanh chãng tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc. 7. Khi nªu ra nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm cña ngêi ViÖt Nam, t¸c gi¶ ®· kh«ng lµm mét phÐp liÖt kª gi¶n ®¬n tõ u ®iÓm ®Õn nhîc ®iÓm mµ cø mçi khi nªu mét u ®iÓm, t¸c gi¶ l¹i ®Ò cËp ®Õn mét nhîc ®iÓm. §iÒu ®¸ng chó ý lµ nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm ®ã lu«n ®îc ®Æt trong yªu cÇu x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc hiÖn nay. Cô thÓ:  Th«ng minh, nh¹y bÐn víi c¸i míi nhng l¹i thiÕu kiÕn thøc c¬ b¶n, kiÕn thøc thùc hµnh.  CÇn cï, s¸ng t¹o nhng thiÕu ®øc tÝnh tØ mØ, kh«ng coi träng nghiªm ngÆt quy tr×nh c«ng nghÖ, cha quen víi cêng ®é lao ®éng khÈn tr¬ng.  Cã tinh thÇn ®oµn kÕt, ®ïm bäc lÉn nhau nhng ®ång thêi l¹i còng thêng ®è kÞ nhau trong c«ng viÖc.  B¶n tÝnh thÝch øng nhanh nhng l¹i cã nhiÒu h¹n chÕ trong thãi quen, nÕp nghÜ, quen bao cÊp, rÊt sïng ngo¹i nhng cã khi l¹i bµi ngo¹i ®Õn møc cùc ®oan, kh«n vÆt, Ýt gi÷ ch÷ "tÝn". 8. Th«ng thêng, trong s¸ch b¸o vµ trong c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, khi nãi ®Õn phÈm chÊt cña ngêi ViÖt Nam, ngêi ta chØ ®Ò cËp ®Õn c¸i tèt, ®Õn yÕu tè tÝch cùc, ®¸ng biÓu d¬ng, häc tËp. C¸ch ca ngîi mét chiÒu nh vËy kh«ng ph¶i kh«ng cã yÕu tè tÝch cùc, thËm chÝ cßn rÊt cÇn thiÕt khi chóng ta muèn ph¸t huy søc m¹nh cña d©n téc trong cuéc chiÕn ®Êu chèng qu©n x©m lîc, thèng nhÊt Tæ quèc. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã nÕu lÆp ®i lÆp l¹i m·i sÏ khiÕn chóng ta kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ ®óng n¨ng lùc vµ phÈm chÊt cña m×nh, dÉn ®Õn th¸i ®é ngé nhËn, tù tho¶ m·n, kh«ng chÞu häc hái ngêi kh¸c. Bµi viÕt nµy ®· mang ®Õn cho b¹n ®äc c¶m gi¸c rÊt bÊt ngê. T¸c gi¶ kh«ng ca ngîi mét chiÒu, còng kh«ng chØ toµn phª ph¸n mét c¸ch cùc ®oan mµ nh×n nhËn song song, ®èi chiÕu vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng ®iÓm m¹nh còng nh nh÷ng ®iÓm yÕu cña ngêi ViÖt Nam trong quan hÖ víi c«ng viÖc, trong yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn x· héi. §ã lµ sù ®¸nh gi¸ rÊt kh¸ch quan vµ khoa häc, xuÊt ph¸t tõ thiÖn chÝ cña t¸c gi¶ muèn ®Ó chóng ta nh×n nhËn vÒ m×nh mét c¸ch ®óng ®¾n, ch©n thùc, ý thøc ®îc nh÷ng mÆt tèt còng nh mÆt cha tèt cña m×nh ®Ó ph¸t huy hoÆc söa ®æi. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng RÌn kÜ n¨ng sö dông tõ ng÷: Trong v¨n b¶n, t¸c gi¶ ®· sö dông kh¸ nhiÒu thµnh ng÷, tôc ng÷: "níc ®Õn ch©n míi nh¶y", "tr©u buéc ghÐt tr©u ¨n", "liÖu c¬m g¾p m¾m", "bãc ng¾n c¾n dµi"... ViÖc sö dông kh¸ nhiÒu thµnh ng÷, tôc ng÷ d©n gian nh vËy khiÕn cho bµi viÕt thªm phÇn sinh ®éng, cô thÓ, giµu ý nghÜa. C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo) I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Thµnh phÇn gäi - ®¸p a) Trong c¸c tõ ng÷ in ®Ëm ë nh÷ng trÝch (tõ truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n) sau ®©y, tõ ng÷ nµo ®îc dïng ®Ó gäi, tõ ng÷ nµo ®îc dïng ®Ó ®¸p? (1) – Nµy, b¸c cã biÕt mÊy h«m nay sóng nã b¾n ë ®©u mµ nghe r¸t thÕ kh«ng? (2) – C¸c «ng, c¸c bµ ë ®©u ta lªn ®Êy ¹? ¤ng Hai ®Æt b¸t níc xuèng châng hái. Mét ngêi ®µn bµ mau miÖng tr¶ lêi: - Tha «ng, chóng ch¸u ë Gia L©m lªn ®Êy ¹. Gîi ý: Tõ Nµy dïng ®Ó gäi, côm tõ Tha «ng dïng ®Ó ®¸p. b) Nh÷ng tõ ng÷ dïng ®Ó gäi ngêi kh¸c hay ®¸p lêi ngêi kh¸c nh trong c¸c c©u trªn cã tham gia diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u hay kh«ng? Gîi ý: Nh÷ng tõ ng÷ dïng ®Ó gäi ngêi kh¸c hay ®¸p lêi ngêi kh¸c kh«ng tham gia diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u. Néi dung sù viÖc cña c©u (1) n»m ë phÇn “b¸c cã biÕt mÊy h«m nay sóng nã b¾n ë ®©u mµ nghe r¸t thÕ kh«ng?”; ë c©u (2), n»m ë “chóng ch¸u ë Gia L©m lªn ®Êy ¹.”. c) Trong c¸c tõ ng÷ in ®Ëm ë nh÷ng c©u trªn, tõ ng÷ nµo ®îc dïng ®Ó t¹o lËp cuéc tho¹i? Gîi ý: Tõ Nµy. d) Trong c¸c tõ ng÷ in ®Ëm ë nh÷ng c©u trªn, tõ ng÷ nµo ®îc dïng ®Ó duy tr× cuéc tho¹i ®ang diÔn ra? Gîi ý: Tõ Tha «ng. 2. Thµnh phÇn phô chó a) Thö lîc bá c¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt nghÜa sù vËt cña c¸c c©u nµy cã thay ®æi hay kh«ng. V× sao? (1) Lóc ®i, ®øa con g¸i ®Çu lßng cña anh – vµ còng lµ ®øa con duy nhÊt cña anh, cha ®Çy mét tuæi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) (2) L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i cµng buån l¾m. (Nam Cao, L·o H¹c) Gîi ý: NghÜa sù vËt cña c¸c c©u trªn kh«ng thay ®æi khi lîc bá phÇn tõ ng÷ in ®Ëm. §©y lµ thµnh phÇn phô chó cña c©u, mét trong nh÷ng thµnh phÇn biÖt lËp. Néi dung chÝnh cña c©u kh«ng n»m trong thµnh phÇn nµy. Thµnh phÇn phô chó chØ cã vai trß bæ sung ý nghÜa cho thµnh phÇn chÝnh. b) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm ë c©u (1) bæ sung nghÜa cho côm tõ nµo? Gîi ý: Côm tõ “vµ còng lµ ®øa con duy nhÊt cña anh” ®îc thªm vµo ®Ó chó thÝch cho côm tõ “®øa con g¸i ®Çu lßng”. c) Côm chñ – vÞ lµm thµnh phÇn phô chó trong c©u (2) bæ sung ý nghÜa g× cho c©u? Gîi ý: C©u nµy lµ lêi ®éc tho¹i néi t©m cña nh©n vËt ngêi kÓ chuyÖn xng “t«i”. Côm chñ – vÞ “t«i nghÜ vËy” cã t¸c dông b¸o cho ®éc gi¶ biÕt r»ng nhËn ®Þnh “L·o kh«ng hiÓu t«i” diÔn ra trong suy nghÜ cña riªng “t«i”, lµ suy ®o¸n chñ quan cña “t«i”, chø cha h¼n ®· ®óng. d) Thµnh phÇn phô chó thêng ®îc ®Æt gi÷a hai dÊu g¹ch ngang, dÊu g¹ch ngang vµ dÊu ph¶y, hai dÊu ph¶y hoÆc hai dÊu ngoÆc ®¬n. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. T×m thµnh phÇn gäi - ®¸p trong ®o¹n trÝch sau ®©y: - Nµy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. Chø cø n»m ®Êy, chèc n÷a hä vµo thóc su, kh«ng cã, hä l¹i ®¸nh trãi th× khæ. Ngêi èm rÒ rÒ nh thÕ, nÕu l¹i ph¶i mét trËn ®ßn, nu«i mÊy th¸ng cho hoµn hån. - V©ng, ch¸u còng ®· nghÜ nh cô. Nhng ®Ó ch¸o nguéi, ch¸u cho nhµ ch¸u ¨n lÊy vµi hóp c¸i ®·. NhÞn su«ng tõ s¸ng h«m qua tíi giê cßn g×. (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) Gîi ý: C¸c tõ Nµy, V©ng 2. ë thµnh phÇn gäi - ®¸p trong ®o¹n trÝch trªn, tõ nµo ®îc dïng ®Ó gäi, tõ nµo ®îc dïng ®Ó ®¸p? H·y nhËn xÐt vÒ quan hÖ gi÷a ngêi gäi vµ ngêi ®¸p. Gîi ý: - Tõ Nµy dïng ®Ó gäi, tõ V©ng dïng ®Ó ®¸p. - Quan hÖ gi÷a ngêi gäi víi ngêi ®¸p lµ quan hÖ gi÷a ngêi trªn (nhiÒu tuæi) víi ngêi díi (Ýt tuæi). 3. X¸c ®Þnh thµnh phÇn gäi - ®¸p trong c©u ca dao sau vµ cho biÕt lêi gäi ®¸p ®ã híng ®Õn ai. BÇu ¬i th¬ng lÊy bÝ cïng, Tuy r»ng kh¸c gièng, nhng chung mét giµn. Gîi ý: - Thµnh phÇn gäi ®¸p: BÇu ¬i - Lêi gäi - ®¸p trong c©u ca dao nµy kh«ng híng ®Õn mét ngêi hay riªng mét ®èi tîng cô thÓ nµo. H×nh ¶nh bÇu vµ bÝ mang ý nghÜa Èn dô. 4. T×m thµnh phÇn phô chó trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y: a) Chóng t«i, mäi ngêi – kÓ c¶ anh, ®Òu tëng con bÐ sÏ ®øng yªn ®ã th«i. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) Gi¸o dôc tøc lµ gi¶i phãng. Nã më ra c¸nh cöa dÉn ®Õn hoµ b×nh, c«ng b»ng vµ c«ng lÝ. Nh÷ng ngêi n¾m gi÷ ch×a kho¸ cña c¸nh cöa nµy – c¸c thÇy, c« gi¸o, c¸c bËc cha mÑ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng êi mÑ – g¸nh mét tr¸ch nhiÖm v« cïng quan träng, bëi v× c¸i thÕ giíi mµ chóng ta ®Ó l¹i cho c¸c thÕ hÖ mai sau sÏ tuú thuéc vµo nh÷ng trÎ em mµ chóng ta ®Ó l¹i cho thÕ giíi Êy. (Phª-®ª-ri-c« May-o, Gi¸o dôc – ch×a kho¸ cña t¬ng lai) c) Bíc vµo thÕ kØ míi, muèn “s¸nh vai cïng c¸c c êng quèc n¨m ch©u” th× chóng ta sÏ ph¶i lÊy ®Çy hµnh trang b»ng nh÷ng ®iÓm m¹nh, vøt bá nh÷ng ®iÓm yÕu. Muèn vËy th× kh©u ®Çu tiªn, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ h·y lµm cho líp trÎ – nh÷ng ngêi chñ thùc sù cña ®Êt níc trong thÕ kØ tíi – nhËn ra ®iÒu ®ã, quen dÇn víi nh÷ng thãi quen tèt ®Ñp ngay tõ nh÷ng viÖc nhá nhÊt. (Vò Khoan, ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ míi) d) C« bÐ nhµ bªn (cã ai ngê) Còng vµo du kÝch H«m gÆp t«i vÉn cêi khóc khÝch M¾t ®en trßn (th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i). (Giang Nam, Quª h¬ng) Gîi ý: - (a): kÓ c¶ anh - (b): c¸c thÇy, c« gi¸o, c¸c bËc cha mÑ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi mÑ - (c): nh÷ng ngêi chñ thùc sù cña ®Êt níc trong thÕ kØ tíi - (d): cã ai ngê; th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i 5. C¸c thµnh phÇn phô chó trong nh÷ng ®o¹n trÝch trªn liªn quan ®Õn nh÷ng tõ ng÷ nµo tríc ®ã vµ chóng bæ sung ®iÒu g×. Gîi ý: - (a): kÓ c¶ anh - gi¶i thÝch cho côm tõ mäi ngêi; chó thÝch ph¹m vi bao qu¸t cña côm tõ nµy. - (b): c¸c thÇy, c« gi¸o, c¸c bËc cha mÑ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi mÑ – gi¶i thÝch cho côm tõ Nh÷ng ngêi n¾m gi÷ ch×a kho¸ cña c¸nh cöa nµy; cô thÓ ho¸ ý nghÜa cho côm tõ nµy.