Tài liệu Giáo án bài bến quê

. BÕn quª - Nguyễn Minh Châu - A. Môc tiªu cÇn ®¹t: - Qua c¶nh ngé vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt NhÜ trong truyÖn, c¶m nhËn ®­îc ý nghÜa triÕt lÝ mang tÝnh tr¶i nghiÖm vÒ cuéc ®êi con ng­êi. - ThÊy vµ ph©n tÝch ®­îc nhøng ®Æc s¾c cña truyÖn: t¹o t×nh huèng nghÞch lÝ, trÇn thuËt qua dßng néi t©m nh©n vËt, ng«n ng÷, giäng ®iÖu ®Çy chÊt suy t­, h×nh ¶nh, biÓu t­îng. - RÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch t¸c phÈm cã sù kÕt hîp c¸c yÕu tè tù sù, tr÷ t×nh, triÕt lÝ. - Gi¸o dôc cho häc sinh biÕt nhËn ra nh÷ng vÎ ®Ñp b×nh dÞ vµ quý gi¸ trong nh÷ng g× gÇn gòi cña quª h­¬ng, gia ®×nh. B . ChuÈn bÞ cña thÇy trß: - Gi¸o viªn ®äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan. - Häc sinh so¹n , tãm t¾t truyÖn. C . TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc: ? Em h·y kÓ tªn c¸c t¸c phÈm truyÖn hiÖn ®¹i ViÖt Nam ®· häc ë s¸ch Ng÷ v¨n 9 k× I? Nªu chñ ®Ò cña c¸c t¸c phÈm ®ã. ? Häc sinh tr¶ lêi, Gi¸o viªn nhËn xÐt råi dÉn vµo bµi. Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn t×m hiÓu chung ? Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Minh Ch©u. Néi dung bµi häc I . T×m hiÓu chung. 1 . T¸c gi¶: - NguyÔn Minh Ch©u (1930 - 1989). Quª ë: Quúnh L­u, NghÖ An. - Lµ c©y bót suÊt s¾c cña v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. - Trang v¨n cña «ng giµu ý vÞ triÕt lÝ vµ ®a nghÜa. 2 . T¸c phÈm. ? Tr×nh bµy hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c phÈm? - BÕn quª ®­îc lÊy lµm tùa ®Ò cho tËp truyÖn cïng tªn cña t¸c gi¶ , xuÊt b¶n n¨m 1985. 3 . §äc - Tãm t¾t t¸c phÈm: Gi¶i thÝch thªm vÒ t¸c phÈm nh­ SG. - Häc sinh ®äc mét ®o¹n. Gi¸o viªn h­íng dÉn ®äc: giäng trÇm t­, suy ngÉm khi xóc ®éng ®­îm buån, khi ©n hËn xãt xa. ? Tãm t¾t t¸c phÈm? Häc sinh tãm t¾t - Gi¸o viªn nhËn xÐt. * ThÓ lo¹i: Tãm t¾t chËm. ? ThÓ lo¹i cña t¸c phÈm? x¸c ®Þnh ph­¬ng - TruyÖn ng¾n hiÖn ®¹i. - Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: Tù sù, kÕt hîp víi miªu thøc biÓu ®¹t cña t¸c phÈm? t¶ , nghÞ luËn, biÓu c¶m. Gi¸o viªn: TruyÖn ng¾n lµ t¸c phÈm tù sù * Bè côc: cì nhá, víi ®Æc ®iÓm næi bËt, ng¾n gän tËp ph¶n ¸nh mét vµi biÕn cè trong giai ®o¹n, mét l¸t c¾t nµo ®ã cña cuéc ®êi nh©n vËt... Nh©n vËt th­êng Ýt , cèt truyÖn ®¬n gi¶n... - §èi víi truyÖn ng¾n ng­êi ta th­êng quan t©m tíi: . . . . + T×nh huèng truyÖn. + T©m tr¹ng cña nh©n vËt + §iÓm nh×n cña nh©n vËt. VËy ®iÒu Êy ®­îc thÓ hiÖn ë t¸c phÈm "BÕn quª" nh­ thÕ nµo? Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn ph©n tÝch v¨n b¶n. ? TruyÖn ®­îc trÇn thuËt theo ®iÓm nh×n cña nh©n vËt nµo ? (NhÜ). ? Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn lµ ai ? (NhÜ). T×nh huèng truyÖn lµ yÕu tè bÊt ngê, ngÉu nhiªn , l¹ ho¸ nh­ng vÉn hîp lý, nã mang tÝnh nghÞch lÝ nh­ng vÉn chÊp nhËn ®­îc. ? VËy nh©n vËt NhÜ trong truyÖn ®­îc ®Æt ë t×nh huèng nµo? ? X©y dùng t×nh huèng Êy , t¸c gi¶ nh»m thÓ hiÖn ®iÒu g× ? Gi¸o viªn liªn hÖ víi c¸c t¸c phÈm kh¸c . Qua t×nh huèng nghÞch lÝ Êy tÝnh c¸ch nh©n vËt NhÜ ®­îc béc lé rÊt râ nÐt ...... ? T©m tr¹ng nh©n vËt NhÜ ®­îc thÓ hiÖn theo m¹ch c¶m xóc vµ suy nghÜ nµo? - C¶m nhËn vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ trong mét buæi s¸ng ®Çu thu. - Nh÷ng suy ngÉm cña NhÜ tõ hoµn c¶nh cña m×nh mµ ph¸t hiÖn quy luËt gièng nh­ mét nghÞch lÝ ®êi ng­êi. - C©u chuyÖn cña NhÜ víi cËu con trai vµ sù chiªm nghiÖm cña anh vÒ mét quy luËt cña ®êi ng­êi. ? Häc sinh ®äc phÇn ®Çu cña truyÖn. ? X¸c ®Þnh ph­¬ng thøc biÓu ®¹t? (Tù sù + miªu t¶ . ? C¶nh thiªn nhiªn ®­îc miªu t¶ qua c¸i nh×n vµ c¶m xóc cña nh©n vËt NhÜ nh­ thÕ nµo? ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ tr×nh tù miªu t¶ c¶nh vËt cña t¸c gi¶ vµ nªu t¸c dông cña c¸ch miªu t¶ Êy? ? H·y nªu c¶m nhËn cña em vÒ c¶nh vËt thiªn nhiªn qua c¸i nh×n cña nh©n vËt NhÜ? II . Ph©n tÝch 1 . T×nh huèng truyÖn: - C¶nh ngé Ðo le, ngÆt nghÌo cña NhÜ trong nh÷ng ngµy cuèi ®êi: Lµ mét ng­êi tõng ®i kh¾p mäi n¬i trªn tr¸i ®Êt, kh«ng thiÕu mét xã sØnh nµo , vËy mµ ®Õn cuèi ®êi l¹i bÞ buéc chÆt trªn gi­êng bÖnh , sù sèng gÇn nh­ bÞ c¹n kiÖt. - NhÜ khao kh¸t ®­îc ®Æt ch©n sang bê b·i bªn kia s«ng, anh ®· nhê cËu con trai thùc hiÖn niÒm khao kh¸t cña m×nh nh­ng cËu ta l¹i kh«ng hiÓu vµ sa vµo ph¸ cê thÕ trªn hÌ phè. => T¹o t×nh huèng nghÞch lÝ ®Ó chiªm nghiÖm mét triÕt lÝ vÒ ®êi ng­êi, vÒ cuéc ®êi, cuéc sèng sè phËn con ng­êi chøa ®ùng nh÷ng ®iÒu bÊt th­êng, nh÷ng nghÞch lÝ ngÉu nhiªn, v­ît ra ngoµi dù ®Þnh vµ ­íc muèn c¶ nh÷ng hiÓu biÕt vµ toan tÝnh cña con ng­êi => ®ång thêi mang tÝnh tæng kÕt, tr¶i nghiÖm cña c¶ ®êi ng­êi, qua nh÷ng suy nghÜ cña nh©n vËt ...... 2 . Nh©n vËt NhÜ: a, C¶m nhËn vÒ thiªn nhiªn: - Hoa b»ng l¨ng cuèi mïa trë nªn ®Ëm s¾c h¬n. - S«ng Hång mét mµu ®á nh¹t, mÆt s«ng nh­ réng thªm ra. - Vßm trêi còng nh­ cao h¬n. - Nh÷ng tia n¾ng sím ..... -> Tr×nh tù miªu t¶: Tõ gÇn ®Õn xa => t¹o b»ng mét kh«ng gian cã chiÒu s©u réng. -> C¶nh ®­îc NhÜ c¶m nhËn b»ng c¶m xóc tinh ? Khi nh×n thÊy c¶nh thiªn nhiªn ®ã, NhÜ tÕ: tÊt c¶ vèn rÊt quen thuéc, gÇn gòi nh­ng l¹i rÊt míi mÏ víi NhÜ, t­ëng chõng nh­ lÇn ®Çu tiªn . . khao kh¸t ®iÒu g×? V× sao anh l¹i cã niÒm anh c¶m nhËn ®­îc tÊt c¶ vÎ ®Ñp vµ sù giµu cã khao kh¸t Êy? Nã cã ý nghÜa g×? cña nã. => §iÒu ®ã thÓ hiÖn: Anh khao kh¸t ®­îc kh¸m Gi¸o viªn tiÓu kÕt: ph¸ vµ tËn h­ëng vÎ ®Ñp ®ã v× c¶nh rÊt ®Ñp, rÊt míi mÎ..... -> Chøng tá niÒm tha thiÕt víi cuéc sèng, víi ? H·y ®äc l¹i nh÷ng c©u v¨n thÓ hiÖn sù vÎ ®Ñp b×nh dÞ vµ s©u xa cña thiªn nhiªn, cña c¶m nhËn cña NhÜ vÒ Liªn (vî anh) trong quª h­¬ng, cña nh©n vËt NhÜ. truyÖn? Gi¸o viªn: Hoµn c¶nh cña NhÜ, bÖnh tËt b, C¶m nhËn cña NhÜ vÒ Liªn: kÐo dµi, mäi sù tr«ng cËy vµo sù ch¨m sãc cña vî con. Anh c¶m nhËn ®­îc thêi gian cña m×nh ch¼ng cßn bao l©u n÷a: "§ªm qua.... tiÕng g× kh«ng”?. "H«m nay ®· lµ ....... råi em nhØ”?. Vî anh hÇu nh­ còng c¶m nhËn ®­îc t×nh c¶nh Êy nªn l·ng tr¸nh tr¶ lêi c©u hái cña anh "Tr­íc mÆt chÞ ..... giÊc ngñ". Cã thÓ nãi ngßi bót miªu t¶ t©m lý cña t¸c gi¶ ë thiªn truyÖn nµy rÊt tinh tÕ vµ thÊm ®­îm tinh thÇn nh©n ®¹o. Em h·y t×m vµ ph©n tÝch nh÷ng c¶m nhËn cña NhÜ vÒ Liªn - vî anh ®Ó thÊy râ ®iÒu Êy? Gi¸o viªn b×nh: ? Trong nh÷ng ngµy cuèi ®êi NhÜ ®· khao kh¸t ®iÒu g× khi nh×n qua khung cöa sæ? ? V× sao anh l¹i cã niÒm khao kh¸t Êy? (V× NhÜ biÕt m×nh s¾p ph¶i tõ gi· cuéc ®êi -> trong anh bõng dËy niÒm khao kh¸t v« väng. ? Em cã suy nghÜ g× vÒ niÒm khao kh¸t nµy cña NhÜ? Gi¸o viªn: Qua nh÷ng ®iÒu c¶m nhËn cña NhÜ vÒ Liªn vµ niÒm khat khao cña NhÜ NguyÔn Minh Ch©u muèn göi ®Õn b¹n ®äc: Cuéc sèng vµ sè phËn con ng­êi ®Çy nh÷ng ®iÒu bÊt th­êng, v­ît qua nhiÒu dù ®Þnh ®Ó råi khi s¾p gi· biÖt cuéc ®êi míi c¶m nhËn thÊm thÝa. VÎ ®Ñp cuéc sèng kh«ng ph¶i n¬i ®©u xa l¹ mµ nã hiÖn h÷u ë ngay trong nh÷ng g× gÇn gòi, quen thuéc: "H¹nh phóc lµ nh÷ng g× gÇn gòi xung quanh ta mµ chØ khi tuét khái tÇm - LÇn ®Çu tiªn NhÜ ®Ó ý: + Liªn ®ang m¾c tÊm ¸o v¸. + Nh÷ng ngãn tay gÊy guéc ©u yÕm vuèt ve vai anh. + Mïi thuèc b¾c ...... + B­íc ch©n rãn rÐn .... -> NhËn ra t×nh yªu th­¬ng, sù tÇn t¶o, ®øc hi sinh thÇm lÆng cña vî. c, NiÒm khao kh¸t cña NhÜ : - §­îc ®Æt ch©n lªn b·i båi bªn kia s«ng -> ¦íc muèn b×nh dÞ , gÇn gòi th©n thuéc. => Sù thøc tØnh vÒ nh÷ng gi¸ trÞ th­êng bÞ ng­êi ta bá qua, l·ng quªn nhÊt lµ lóc cßn trÎ khi nh÷ng ham muèn xa vêi ®ang l«i cuèn con ng­êi t×m ®Õn. Sù nhËn thøc nµy chØ ®Õn ®­îc khi con ng­êi ta ®· tõng tr¶i (Víi NhÜ th× lóc ®ã lµ lóc cuèi ®êi khi ph¶i n»m trªn gi­êng bÖnh) Bëi thÕ ®ã lµ sù thøc tØnh cã xen niÒm ©n hËn vµ nçi xãt xa . . . tay ta míi biÕt ®ã lµ h¹nh phóc". ? H·y ®äc thÇm ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a NhÜ vµ cËu con trai. ? Kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc ®iÒu m×nh muèn, NhÜ ®· nhê cËy vµo ai (con trai). ? Nh­ng råi anh cã thùc hiÖn ®­îc ­íc muèn cña m×nh kh«ng? v× sao? (Anh kh«ng thùc hiÖn ®­îc ­íc muèn cña m×nh, anh gÆp mét nghÞch lý: §øa con kh«ng hiÓu ®­îc ­íc muèn cña cha nªn lµm mét c¸ch miÔn c­ìng vµ sau ®ã l¹i cuèn hót vµo trß ch¬i ph¸ cê thÕ ®Ó råi cã thÓ lì chuyÕn ®ß ngang duy nhÊt trong ngµy). ? Tõ ®ã anh ®· suy ngÉm nh­ thÕ nµo vÒ nghÞch lÝ cuéc ®êi? ? Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ triÕt lÝ nµy cña NhÜ? (Ai còng cã mét thêi trai trÎ, s«i næi, bång bét, tµi n¨ng.... Cuéc ®êi th× ®Çy nh÷ng - Con ng­êi ta trªn ®­êng ®êi thËt khã tr¸nh khái c¹m bÉy, khã kh¨n........ khã mµ tr¸nh nh÷ng c¸i ®iÒu vßng vÌo hoÆc chïng ch×nh. ®­îc. Nh­ng d­êng nh­ anh c¶m nhËn ®­îc gi¸ trÞ cña cuéc sèng vµ anh thÊy tiÕc khi ng­êi con trai cña anh l¹i lÆp l¹i "con ®­êng" cña anh ...... ). => Cuéc sèng vµ sè phËn con ng­êi chøa ®Çy nghÞch lÝ, v­ît ra ngoµi dù ®Þnh ­íc muèn -> ? ë cuèi truyÖn t¸c gi¶ miªu t¶ ch©n dung mang tÝnh tr¶i nghiÖm cuéc ®êi. vµ cö chØ cña NhÜ kh¸c th­êng nh­ thÕ nµo? - MÆt mòi ®á dùng, hai m¾t long lanh....... cè ®u ? Em h·y ph©n tÝch ý nghÜa cña nh÷ng chi m×nh nh« ng­êi, gi¬ mét c¸nh tay gÇy guéc kho¸t tiÕt Êy? kho¸t nh­ ra hiÖu.... -> N«n nãng thóc giôc con trai h·y mau mau kÎo lì chuyÕn ®ß...... => Thøc tÜnh mäi ng­êi døt ra khái c¸i vßng vÌo, chïng ch×nh trªn ®­êng ®êi, h­íng tíi gi¸ trÞ ®Ých thùc, gi¶n dÞ, gÇn gòi, bÒn v÷ng....... Gi¸o viªn: ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ ngßi -> RÊt tinh tÕ khi miªu t¶ ®êi sèng néi t©m nh©n bót miªu t¶ t©m lý cña NguyÔn Minh vËt víi diÔn biÕn t©m tr¹ng vµ thÓ hiÖn t­ t­ëng Ch©u? nh©n ®¹o cao c¶. Gi¸o viªn tiÓu kÕt: Nh©n vËt NhÜ lµ nh©n vËt tr÷ t×nh (nhµ v¨n ®· göi g¾m qua nh©n vËt nh÷ng ®iÒu quan s¸t, suy ngÉm triÕt lÝ vÒ cuéc ®êi vµ con ng­êi. Nh÷ng chiªn nghiÖm, triÕt lÝ ®­îc chuyÓn ho¸ vµo trong ®êi sèng néi t©m cña nh©n vËt víi diÔn biÕn cña t©m tr¹ng d­íi sù t¸c ®éng cña hoµn c¶nh ®­îc miªu t¶ tinh tÕ vµ hîp lÝ. . . Ho¹t ®éng 3: H­íng dÉn tæng kÕt luyÖn tËp. ? TruyÖn ng¾n "BÕn quª" thµnh c«ng vÒ néi dung lµ nhê cã nh÷ng yÕu tè nghÖ thuËt ®Æc s¾c nµo? III . Tæng kÕt - luyÖn tËp Gi¸o viªn: NhiÒu h×nh ¶nh chi tiÕt trong truyÖn mang hai líp nghÜa: + NghÜa thùc. + NghÜa biÓu t­îng. Muèn hiÓu ®­îc nghÜa biÓu t­îng th× cÇn ®Æt h×nh ¶nh, chi tiÕt trong mèi liªn hÖ víi chØnh thÓ t¸c phÈm, ®Æc biÖt víi chñ ®Ò t­ t­ëng cña truyÖn, liªn hÖ víi c¸c biÓu t­îng gÇn gòi ®· cã trong v¨n häc, v¨n ho¸. ? Theo em trong t¸c phÈm nµy cã nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt nµo võa mang nghÜa thùc võa mang ý nghÜa biÓu t­îng. ? H·y gi¶i m· nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt mang ý nghÜa biÓu t­îng ®ã? (Häc sinh lµm theo nhãm). Mçi nhãm gi¶i m· 1 - 2 h×nh ¶nh mang ý nghÜa biÓu t­îng - Häc sinh tr×nh bµy Líp nhËn xÐt - Gi¸o viªn kÕt luËn. 1 . §Æc s¾c nghÖ thuËt: - T¹o dùng t×nh huèng nghÞch lÝ. - Miªu t¶ t©m tr¹ng t©m lÝ nh©n vËt rÊt tinh tÕ. - Sù kÕt hîp ng«i kÓ thø 3 vµ thø nhÊt -> võa mang tÝnh kh¸ch quan + chñ quan. - §Æc biÖt lµ s¸ng t¹o nhiÒu h×nh ¶nh mang ý nghÜa biÓu t­îng: 1 . BÕn quª. 2 . Nh÷ng b«ng b»ng l¨ng cuèi mïa. 3 . §øa con trai cña NhÜ sa vµo ®¸m ch¬i ph¸ cê thÕ. 4 . Con ®ß ngang duy nhÊt trong ngµy chØ cã mét lÇn. 5 . NhÜ gi¬ c¸nh tay kho¸t kho¸t. ? Ph¸t biÓu néi dung cña truyÖn. ? Ph¸t biÓu chñ ®Ò cña truyÖn ng¾n. 2 . Néi dung SGK (Häc sinh ®äc ghi nhí). * Chñ ®Ò: - Nh÷ng suy ngÉm, tr¶i nghiÖm s©u s¾c cña nhµ ? Trong nh÷ng ngµy cuèi ®êi NhÜ hiÓu ra v¨n vÒ con ng­êi vµ cuéc ®êi, thøc tØnh ë mäi ng­êi sù tr©n träng nh÷ng vÎ ®Ñp vµ gi¸ trÞ b×nh ®iÒu g×? ? C©u v¨n nµo thÓ hiÖn râ nhÊt sù chiªm dÞ , gÇn gòi cña gia ®×nh, quª h­¬ng. (Trong cuéc ®êi, con ng­êi th­êng khã tr¸nh nghiªm c¶u nh©n vËt NhÜ vÒ cuéc ®êi. khái nh÷ng sù vßng vÌo, chïng ch×nh , ®ång thêi thøc tØnh vÒ nh÷ng gi¸ trÞ vµ vÎ ®Ñp ®Ých thùc cña cuéc sèng ë nh÷ng g× gÇn gòi, b×nh th­êng mµ bÒn v÷ng). * NhÜ hiÓu ra 3 ®iÒu: - C¸i ®Ñp tån t¹i ngay ë bÕn quª m×nh. §ã lµ c¸i ®Ñp gi¶n dÞ nh­ng trõng cöu, c¸i ®Ñp cña quª h­¬ng. - Gia ®×nh lµ ®iÓm tùa v÷ng ch¾c nhÊt trong cuéc ®êi mçi con ng­êi. . . - Trong ®êi cã biÕt bao bÊt ngê, con ng­êi ta" ThËt khã tr¸nh khái ®­îc nh÷ng c¸i ®iÒu vßng vÌo hoÆc chïng ch×nh". Ho¹t ®éng 4: H­íng dÉn häc ë nhµ: - Häc sinh lµm bµi tËp 1, 2 phÇn luyÖn tËp. - N¾m ®­îc néi dung, nghÖ thuËt, chñ ®Ò cña truyÖn. - ChuÈn bÞ tiÕt «n tËp tiÕng viÖt.