Tài liệu đánh giá công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của một số dự án trên địa bàn thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên giai đoạn 2013 2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN NAM THÁI ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG CỦA MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2013 - 2015 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI THÁI NGUYÊN - 2016 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN NAM THÁI ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG CỦA MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2013 - 2015 Ngành: Quản lí đất đai Mã số: 60.85.01.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hoàng Văn Hùng THÁI NGUYÊN - 2016 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc./. Tác giả luận văn Trần Nam Thái ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi nhất, những ý kiến đóng góp và những lời chỉ bảo quý báu của tập thể và cá nhân trong và ngoài Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc PGS.TS. Hoàng Văn Hùng là người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Trung tâm Phát triển Quỹ đất thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên và các cơ quan ban ngành khác có liên quan, các hộ gia đình tham gia phỏng vấn tạo điều kiện cho tôi thu thập số liệu, những thông tin cần thiết để thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin được chân thành cám ơn cơ quan tôi công tác đã tạo điều kiện thuận lợi và thời gian để tôi hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tôi xin được cám ơn gia đình, bạn bè đã luôn đồng hành và động viên tôi trong suất quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc tới sự giúp đỡ tận tình, quý báu đó! Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Trần Nam Thái iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii MỤC LỤC .................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................... viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................. 1 2. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................... 2 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 3 Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .......................................................... 4 1.1. Cơ sở khoa học của công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng ............ 4 1.1.1. Một số khái niệm .............................................................................. 4 1.1.2. Đặc điểm của quá trình bồi thường và giải phóng mặt bằng.............. 5 1.1.3. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng .................................................................................................... 5 1.1.4. Nguyên tắc và điều kiện bồi thường, giải phóng mặt bằng ................ 6 1.1.5. Các trường hợp không được bồi thường khi bị thu hồi đất ................ 8 1.1.6. Quy định về hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất .................................... 8 1.1.7. Quy định về tái định cư..................................................................... 9 1.1.8. Chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ...................................... 10 1.2. Cơ sở pháp lý ........................................................................................ 11 1.2.1. Các văn bản pháp quy của Nhà nước có liên quan đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng .............................................................. 11 1.2.2. Các văn bản pháp quy của địa phương có liên quan đến công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư..................................................................... 12 iv 1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài ...................................................................... 14 1.3.1. Công tác giải phóng mặt bằng trên thế giới ..................................... 14 1.3.2. Công tác giải phóng mặt bằng ở Việt Nam ..................................... 18 Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 29 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 29 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 29 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 29 2.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................. 29 2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 29 2.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 30 2.4.1. Điều tra các số liệu sơ cấp .............................................................. 30 2.4.2. Điều tra các số liệu thứ cấp ............................................................. 30 2.4.3. Phương pháp chọn mẫu, xây dựng phiếu điều tra và điều tra .......... 31 2.4.4. Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp và xử lý số liệu ........... 32 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................... 33 3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố thái nguyên ...... 33 3.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................... 33 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................ 36 3.2. Đánh giá thực trạng công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà ca, múa, hát dân gian Việt Bắc ....................................................................................................... 42 3.2.1. Giới thiệu về hai dự án.................................................................... 42 3.2.2. Kết quả công tác bồi thường tại dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc .................. 44 3.2.3. Kết quả hỗ trợ dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc ....................................... 50 v 3.2.4. Các khoản kinh phí khác để thực hiện dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc .... 53 3.2.5. Tổng hợp kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc ............................................................................................ 54 3.3. Đánh giá ảnh hưởng của công tác bồi thường gpmb và hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất đến đời sống nhân dân tại khu vực GPMB ......................... 55 3.3.1. Tình hình dân cư trong khu vực giải phóng mặt bằng ..................... 55 3.3.2. Ảnh hưởng của giải phóng mặt bằng đến đời sống người dân về kinh tế ...................................................................................................... 57 3.3.3. Ảnh hưởng của giải phóng mặt bằng đến đời sống người dân về an ninh, trật tự xã hội................................................................................ 59 3.3.4. Ảnh hưởng của giải phóng mặt bằng đến đời sống người dân về quan hệ nội bộ gia đình ............................................................................ 60 3.3.5. Ảnh hưởng của giải phóng mặt bằng đến đời sống người dân về môi trường ................................................................................................ 61 3.4. Những thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp trong công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát ca, múa, nhạc dân gian Việt Bắc ....................................... 62 3.4.1. Thuận lợi ........................................................................................ 62 3.4.2. Những khó khăn, tồn tại ................................................................. 63 3.4.3. Đề xuất một số giải pháp ................................................................ 65 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 70 PHỤ LỤC .................................................................................................... 73 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải BT&GPMB Bồi thường và giải phóng mặt bằng BTNMT Bộ Tài nguyên và môi trường CP Chính phủ DAXD Dự án xây dựng GPMB Giải phóng mặt bằng HĐND Hội đồng nhân dân MTTQ Mặt trận tổ quốc NĐ Nghị định QĐ Quyết định TĐC Tái định cư TNHH Trách nhiệm hữu hạn TP Thành phố UBND Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Diện tích đất đai phân theo độ dốc thành phố Thái Nguyên năm 2015...... 35 Bảng 3.2: Diện tích, dân số theo đơn vị hành chính trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, năm 2015 ..................................................................... 37 Bảng 3.3: Kết quả thực hiện một số chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2013 - 2015 ................................................................................ 38 Bảng 3.4: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo khu vực thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013 - 2015 ......................................................................... 39 Bảng 3.5: Kết quả công tác bồi đất tại dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc .............. 45 Bảng 3.6: Kết quả công tác bồi thường tài sản trên đất ....................................... 48 Bảng 3.7: Kết quả các khoản hỗ trợ hai dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc ................. 51 Bảng 3.9: Tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ ................................................. 54 Bảng 3.10: Tình hình dân cư trong khu vực giải phóng mặt bằng ......................... 56 Bảng 3.11: Thu nhập bình quân nhân khẩu/năm theo nguồn thu nhập của các hộ dân tại hai dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc........................................... 57 Bảng 3.12: Tình hình thu nhập của các hộ sau khi thu hồi đất............................... 58 Bảng 3.13: Tình hình an ninh, trật tự xã hội khu vực dự án sau thu hồi đất ........... 59 Bảng 3.14: Tình hình quan hệ nội bộ khu vực dự án sau thu hồi đất ..................... 60 Bảng 3.15: Tình hình môi trường khu vực dự án sau thu hồi đất ........................... 61 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Bản đồ địa giới hành chính thành phố Thái Nguyên ............................. 34 Hình 3.2: Cơ cấu các ngành kinh tế trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............ 39 Hình 3.3: Đồ thị thể hiện tỷ lệ các nguyên nhân làm chậm kế hoạch công tác bồi thường tài sản trên đất của hai dự án .............................................. 49 Hình 3.4: Đồ thị kết quả hỗ trợ của hai dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc ........................ 52 Hình 3.5: Biểu đồ thể hiện cơ cấu kinh phí thực hiện dự án xây dựng đường Bắc Sơn và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc...... 55 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, trong những năm qua nhiều dự án đầu tư phát triển xây dựng các công trình, phát triển các ngành kinh tế, các lĩnh vực kinh tế - văn hóa - xã hội đang được phát triển mạnh tại các địa phương trong cả nước. Trong các dự án đầu tư xây dựng khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu chế xuất đã đóng góp một phần đáng kể vào việc giải quyết công ăn việc làm cho rất nhiều lao động trẻ ở nước ta, góp phần vào sự tăng trưởng nền kinh tế (Hạ Khải Hoàn và cs, 2014)[4]. Một trong những yếu tố dẫn đến sự thành công của dự án đó là công tác giải phóng mặt bằng (GPMB). Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng có một vai trò rất quan trọng, đang được nhà nước và toàn xã hội quan tâm. Nó không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của các tổ chức, cá nhân và hộ gia đình có đất bị thu hồi mà còn ảnh hưởng rất lớn đến tình hình kinh tế, chính trị - xã hội của địa phương sau khi tái định cư của người dân (Lương Văn Hinh và cs, 2014) [3]. Bồi thường và giải phóng mặt bằng là một trong những lĩnh vực nhạy cảm và gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện, như thương lượng giá bồi thường hợp lý với người dân vì khung giá bồi thường đất và tài sản liên quan đến đất thường thấp hơn nhiều so với giá đất ngoài thị trường. Ngoài ra còn phải giải quyết vấn đề công ăn, việc làm, tái định cư và các hậu quả sau khi giải phóng mặt bằng. Đất nước ta đang trong giai đoạn tập trung các nguồn lực để phát triển kinh tế nên việc chuyển mục đích sử dụng các loại đất; nhất là chuyển từ đất nông nghiệp sang các mục đích phi nông nghiệp, việc thu hồi đất, vấn đề về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là một tất yếu khách quan và diễn ra phổ biến ở hầu khắp các địa phương trên phạm vi cả nước. Nhiều dự án này được thực hiện sẽ làm thay đổi diện mạo và đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cho đất nước. Tuy nhiên, nó cũng tiềm ẩn nhiều thách thức lớn như: việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở các dự án, các địa phương không thống nhất, không đồng bộ, không công bằng; vấn đề đời sống, lao động và việc làm của người dân sau khi không còn hoặc thiếu đất sản xuất, vấn đề tái định cư... sẽ gây nhiều nguy cơ mất ổn định an ninh, chính trị, trật tự, an toàn xã hội làm cho đất nước phát triển không đảm bảo tính bền vững. 2 Chính sách pháp luật đất đai nói chung và chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng đã và đang được Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành đặc biệt quan tâm và không ngừng đổi mới, hoàn thiện nhằm khắc phục những bất cập, tháo gỡ những vướng mắc, cải thiện môi trường đầu tư, khai thác các nguồn lực từ đất đai cho đầu tư phát triển, đáp ứng yêu cầu đời sống xã hội và nguyện vọng của nhân dân. Tuy nhiên, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng vẫn là vấn đề nan giải và mang tính thời sự; việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, vấn đề đời sống, việc làm của người dân có đất bị thu hồi vẫn đang là những bức xúc trong xã hội. Thái Nguyên là một thành phố công nghiệp, hiện nay đang từng bước hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng đô thị, đặc biệt là hệ thống giao thông. Trong đó, dự án đường Bắc Sơn là một trong những dự án quan trọng trong chiến lược xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ của tỉnh Thái Nguyên, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ổn định cuộc sống, đi lại, giao lưu kinh tế trên địa bàn tỉnh và dự án xây dựng nhà hát Ca, Múa, Nhạc dân gian Việt Bắc là dự án liên quan đến lĩnh vực văn hóa, xã hội. Do vậy công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của dự án này có vai trò quan trọng ảnh hưởng tới tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội của tỉnh Thái Nguyên (UBND thành phố Thái Nguyên, 2015) [16] Xuất phát từ thực tế đó, được sự đồng ý của Ban giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban Chủ nhiệm Khoa Quản lý Tài nguyên và giáo viên hướng dẫn tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của một số dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2013 - 2015”. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu tổng quát Đánh giá công tác bồi thường giải phóng mặt bằng của một số dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2013 - 2015 và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường giải phóng mặt bằng và công tác quản lý đất đai tại địa bàn nghiên cứu. 3 2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá thực trạng công tác bồi, giải phóng mặt bằng của một số dự án trên địa bàn thành phố Thái nguyên. - Đánh giá tình hình lao động, việc làm của người dân bị thu hồi đất của các dự án trên địa bàn thành phố Thái nguyên giai đoạn 2013 - 2015. - Xác định những nhân tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. - Từ kết quả đánh giá đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư. 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học Bổ sung những kiến thức đã học trên lớp, học hỏi, tiếp nhận những kiến thức, kinh nghiệm thực tế và hiểu rõ hơn về công tác quản lí Nhà nước về đất đai, cụ thể là công tác BT&GPMB, hỗ trợ và tái định cư. 3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn Từ quá trình nghiên cứu đề tài giúp tìm ra được những thuận lợi, khó khăn của công tác BT&GPMB, rút ra những giải pháp khắc phục, góp phần đẩy nhanh tiến độ BT&GPMB. 4 Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Cơ sở khoa học của công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng 1.1.1. Một số khái niệm Việt Nam là nước có nền kinh tế đang phát triển, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã có những thay đổi về mọi mặt, với tốc độ phát triển nhanh và đạt những thành quả hết sức quan trọng trong quá trình đổi mới đất nước. Do đó đã thu hút được nhiều nguồn vốn đầu tư của các cá nhân, tổ chức doanh nghiệp trong và ngoài nước. Cùng với quá trình công nghiệp hoá tốc độ đô thị hoá ngày càng mạnh, kéo theo những thay đổi đã làm ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sử dụng đất, đất nông nghiệp giảm dẫn đến đất phi nông nghiệp tăng lên. (Đất khu công nghiệp, đất đô thị, đất giao thông, đất thuỷ lợi). Vì vậy việc thu hồi đất là không tránh khỏi. Bồi thường có nghĩa là Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất và hỗ trợ là hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. Trong khi đó Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (Luật đất đai, 2013)[9]. Việc bồi thường có thể tiến hành bằng tiền hoặc bằng vật chất khác có thể do các quy định của pháp luật điều tiết hoặc do thoả thuận của các chủ thể. Bồi thường thiệt hại về đất đai thực chất là việc giải quyết mối quan hệ về kinh tế giữa Nhà nước với người được giao đất, cho thuê đất và những người bị thu hồi đất. Bồi thường thiệt hại về đất phải được thực hiện theo quy định của nhà nước về giá đất, phương thức thu hồi và thanh toán. Nó vừa đảm bảo lợi ích của người bị thu hồi đất đồng thời cũng đảm bảo lợi ích của Nhà nước, của người nhận đất thu hồi để sử dụng, tức là phải giải quyết hài hoà lợi ích của cả ba đối tượng này. 5 1.1.2. Đặc điểm của quá trình bồi thường và giải phóng mặt bằng Bồi thường và giải phóng mặt bằng là quá trình đa dạng và phức tạp, nó thể hiện sự khác nhau giữa các dự án, nó liên quan trực tiếp đến lợi ích quốc gia của các bên tham gia và lợi ích của toàn xã hội. Chính vì vậy quá trình BT&GPMB có đặc điểm sau (Phan Tuấn Triều (2009)) [11]: - Tính đa dạng: Mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất khác nhau với điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội và trình độ dân trí nhất định. Đối với khu vực nội thành, khu vực ven đô, khu vực ngoại thành....mật độ dân cư khác nhau, ngành nghề đa dạng và đều hoạt động sản xuất theo một đặc trưng riêng của vùng đó. Do đó, giải phóng mặt bằng cũng được tiến hành với những đặc điểm riêng biệt. - Tính phức tạp: Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội đối với mọi người dân. Ở khu vực nông thôn, dân cư sống chủ yếu nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai lại là tư liệu sản xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp, khả năng chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn do đó tâm lý dân cư là giữ được đất để sản xuất, thậm chí họ cho thuê đất cũng được lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhưng họ vẫn không cho thuê. Trước tình hình đó dẫn đến công tác tuyên truyền, vận động dân cư tham gia di chuyển là rất khó khăn và việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp là điều cần thiết để đảm bảo đời sống dân cư sau này. 1.1.3. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng “Trong quá trình bồi thường GPMB có rất nhiều yếu tố tác động đến nó có thể thúc đẩy quá trình bồi thường GPMB diễn ra nhanh hay chậm - Yếu tố quản lý nhà nước về đất đai. - Tác động của công tác quy hoạch, kế hoạch hoá việc sử dụng đất - Tác động của công tác giao đất, cho thuê đất. - Đăng ký đất đai, lập và quản lý hồ sơ địa chính, quản lý hợp đồng sử dụng đất, thống kê cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. - Thanh tra chấp hành các chế độ, cấp giấy chứng nhận QSDĐ. - Giải quyết tranh chấp đất đai, khiếu nại, tố cáo các vi phạm trong quản lý sử dụng đất đai.” - Yếu tố chính sách, yếu tố thị trường v.v. 6 1.1.4. Nguyên tắc và điều kiện bồi thường, giải phóng mặt bằng 1.1.4.1. Nguyên tắc bồi thường * Nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất được quy định tại Điều 74, Luật Đất đai 2013 [9]: 1. Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất nếu có đủ điều kiện được bồi thường quy định tại Điều 75 của Luật này thì được bồi thường. 2. Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất. 3. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật. * Nguyên tắc bồi thường thiệt hại về tài sản, ngừng sản xuất, kinh doanh khi Nhà nước thu hồi đất được quy định tại Điều 88, Luật Đất đai 2013 [9]: 1. Khi Nhà nước thu hồi đất mà chủ sở hữu tài sản hợp pháp gắn liền với đất bị thiệt hại về tài sản thì được bồi thường. 2. Khi Nhà nước thu hồi đất mà tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phải ngừng sản xuất, kinh doanh mà có thiệt hại thì được bồi thường thiệt hại. 1.1.4.2. Điều kiện bồi thường Điều kiện được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng được quy định tại Điều 75 Luật Đất đai 2013 [9]: 1. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không phải là đất thuê trả tiền thuê đất hàng năm, có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (sau đây gọi chung là Giấy chứng nhận) hoặc có đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 77 của Luật này; người Việt Nam 7 định cư ở nước ngoài thuộc đối tượng được sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất ở tại Việt Nam mà có Giấy chứng nhận hoặc có đủ điều kiện được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp. 2. Cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng đang sử dụng đất mà không phải là đất do Nhà nước giao, cho thuê và có Giấy chứng nhận hoặc có đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp. 3. Người Việt Nam định cư ở nước ngoài được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê; nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế, có Giấy chứng nhận hoặc có đủ điều kiện được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp. 4. Tổ chức được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê; nhận thừa kế quyền sử dụng đất, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất đã nộp, tiền nhận chuyển nhượng đã trả không có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước, có Giấy chứng nhận hoặc có đủ điều kiện được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp. 5. Tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao được Nhà nước cho thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê và có Giấy chứng nhận hoặc có đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp. 6. Tổ chức kinh tế, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở để bán hoặc bán kết hợp cho thuê; cho thuê đất trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê, có Giấy chứng nhận hoặc có đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này mà chưa được cấp. 8 1.1.5. Các trường hợp không được bồi thường khi bị thu hồi đất * Trường hợp Nhà nước thu hồi đất không được bồi thường về đất được quy định tại Điều 82 Luật Đất đai 2013 như sau [9]: 1. Các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 76 của Luật này; 2. Đất được Nhà nước giao để quản lý; 3. Đất thu hồi trong các trường hợp quy định tại Điều 64 và các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều 65 của Luật này; 4. Trường hợp không đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của Luật này, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 77 của Luật này. * Trường hợp Nhà nước thu hồi đất không được bồi thường tài sản gắn liền với đất Điều 92 Luật Đất đai 2013 như sau [9]: 1. Tài sản gắn liền với đất thuộc một trong các trường hợp thu hồi đất quy định tại các điểm a, b, d, đ, e, i khoản 1 Điều 64 và điểm b, d khoản 1 Điều 65 của Luật này. 2. Tài sản gắn liền với đất được tạo lập trái quy định của pháp luật hoặc tạo lập từ sau khi có thông báo thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. 3. Công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và công trình xây dựng khác không còn sử dụng. 1.1.6. Quy định về hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất Điều 83 Luật Đất đai 2013 quy định về nội dung hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất như sau [9]: 1. Nguyên tắc hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất: a) Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định của Luật này còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ; b) Việc hỗ trợ phải bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật. 9 2. Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm: a) Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; b) Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà phải di chuyển chỗ ở; c) Hỗ trợ tái định cư đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở; d) Hỗ trợ khác. 3. Chính phủ quy định chi tiết Điều này. 1.1.7. Quy định về tái định cư * Trách nhiệm lập và thực hiện dự án tái định cư được quy định tại Điều 85 Đất đai 2013 như sau [9]: 1. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm tổ chức lập và thực hiện dự án tái định cư trước khi thu hồi đất. 2. Khu tái định cư tập trung phải xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng, phù hợp với điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền. 3. Việc thu hồi đất ở chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng của khu tái định cư. 4. Chính phủ quy định chi tiết điều này. * Bố trí tái định cư cho người có đất ở thu hồi mà phải di chuyển chỗ ở 1. Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện giao trách nhiệm bố trí tái định cư phải thông báo cho người có đất ở thu hồi thuộc đối tượng phải di chuyển chỗ ở về dự kiến phương án bố trí tái định cư và niêm yết công khai ít nhất là 15 ngày tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi và tại nơi tái định cư trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt phương án bố trí tái định cư. 10 Nội dung thông báo gồm địa điểm, quy mô quỹ đất, quỹ nhà tái định cư, thiết kế, diện tích từng lô đất, căn hộ, giá đất, giá nhà tái định cư; dự kiến bố trí tái định cư cho người có đất thu hồi. 2. Người có đất thu hồi được bố trí tái định cư tại chỗ nếu tại khu vực thu hồi đất có dự án tái định cư hoặc có điều kiện bố trí tái định cư. Ưu tiên vị trí thuận lợi cho người có đất thu hồi sớm bàn giao mặt bằng, người có đất thu hồi là người có công với cách mạng. Phương án bố trí tái định cư đã được phê duyệt phải được công bố công khai tại trụ sở Ủy ban nhân dân cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi và tại nơi tái định cư. 3. Giá đất cụ thể tính thu tiền sử dụng đất tại nơi tái định cư, giá bán nhà ở tái định cư do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định. 4. Trường hợp người có đất thu hồi được bố trí tái định cư mà tiền bồi thường, hỗ trợ không đủ để mua một suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ tiền đủ để mua một suất tái định cư tối thiểu. Chính phủ quy định cụ thể suất tái định cư tối thiểu cho phù hợp với điều kiện từng vùng, miền và địa phương. 1.1.8. Chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được quy định tại Điều 93 Luật Đất đai 2013 [9]: 1. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền có hiệu lực thi hành, cơ quan, tổ chức có trách nhiệm bồi thường phải chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi. 2. Trường hợp cơ quan, tổ chức có trách nhiệm bồi thường chậm chi trả thì khi thanh toán tiền bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi, ngoài tiền bồi thường, hỗ trợ theo phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được cấp có thẩm quyền phê duyệt thì người có đất thu hồi còn được thanh toán thêm một khoản tiền bằng mức tiền chậm nộp theo quy định của Luật quản lý thuế tính trên số tiền chậm trả và thời gian chậm trả.