Tài liệu Vi sinh học ứng dụng giáo trình đại học đà lạt bạch phương lan

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F7G GIAÙO TRÌNH VI SINH HỌC ỨNG DỤNG Giaûng cho SV naêm thöù ba - Ngaønh Sinh Hoïc (SH 235 – 30 tieát) ThS. BẠCH PHƯƠNG LAN 2004 Vi sinh hoïc öùng duïng -1- MUÏC LUÏC MUÏC LUÏC ................................................................................................................. - 1 Lôøi taùc giaû.................................................................................................................. - 3 CHÖÔNG 1. SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN VAØ SINH KHOÁI VI TAÛO ....... - 4 I. GIAÙ TRÒ DINH DÖÔÕNG CUÛA NAÁM MEN ..................................................... - 4 II - NHAÂN GIOÁNG VAØ GIÖÕ GIOÁNG NAÁM MEN ................................................ - 6 III- KHAÛO SAÙT CAÙC CHÆ TIEÂU SINH HOÏC CAÀN THIEÁT ................................. - 8 1. Hoaït tính nhaân leân: Theå hieän qua möùc taêng sinh khoái toång coäng, ñöôïc ñaùnh giaù qua 3 chæ tieâu: .................................................................................................... - 8 2. Hoaït tính leân men: (baèng phöông phaùp Durgham) ....................................... - 8 3. Ñònh löôïng ñaïm Amin trong dòch nuoâi caáy baèng phöông phaùp Formol...... - 10 4.Xaùc ñònh hieäu quaû cuûa caùc taùc nhaân kich thích QT töï phaân.......................... - 11 IV- ÖÙNG DUÏNG CÔ CHEÁ TÖÏ PHAÂN ÑEÅ SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN DÖÔÙI DAÏNG BOÄT DINH DÖÔÕNG VAØ COÁM BOÅ ............................................. - 14 1. Cô sôû lyù thuyeát............................................................................................. - 14 2. Quy trình coâng ngheä ................................................................................... - 16 V - SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI VI TAÛO ................................................................ - 19 1. Ñaëc ñieåm chung ........................................................................................... - 19 2.Nuoâi troàng Luïc Taûo ñôn baøo (Chlorella) ...................................................... - 20 3. Nuoâi troàng Taûo xoaén ña baøo (Spirulina)...................................................... - 20 Chöông 2. ÖÙNG DUÏNG COÂNG NGHEÄ VI SINH TRONG BAÛO QUAÛN VAØ CHEÁ BIEÁN THÖÏC PHAÅM................................................................................................ - 22 I. O NHIEÃM THÖÏC PHAÅM VAØ HAÄU QUAÛ ....................................................... - 22 1.Khaùi nieäm chung........................................................................................... - 22 2. Taùc nhaân gaây oâ nhieãm thöïc phaåm: .............................................................. - 23 3 - Nhöõng beänh nhieãm khuaån do aên thöùc aên bò nhieãm khuaån .......................... - 24 4.Cô cheá sinh hoaù cuûa quaù trình gaây hö hoûng thöïc phaåm ................................ - 26 II. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP BAÛO QUAÛN THÖÏC PHAÅM....................................... - 27 1- Nguyeân taéc Bioza (Bios = söï soáng) ............................................................ - 28 2 - Nguyeân taéc Abioza. (Abiosis = khoâng soáng).............................................. - 28 3. Nguyeân taéc Anabioza (= giaûm söï soáng)...................................................... - 30 III. SÖÛ DUÏNG NHOÙM NAÁM MOÁC TRONG BAÛO QUAÛN VAØ CHEÁ BIEÁN THÖÏC PHAÅM.................................................................................................................. - 33 1. Cô sôû sinh hoïc cuûa vieäc söû duïng naám moác trong cheá bieán .......................... - 33 vaø baûo quaûn thöïc phaåm. ................................................................................... - 33 2.. Saûn xuaát nöôùc chaám leân men töø khoâ daàu laïc .............................................. - 34 3. Saûn xuaát chao töø ñaäu phuï ............................................................................. - 39 - ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -2- IV. KIEÅM NGHIEÄM THÖÏC PHAÅM .................................................................... - 41 1.Nhoùm chæ tieâu caûm quan............................................................................... - 41 2.Nhoùm chæ tieâu hoaù lyù .................................................................................... - 41 3.Nhoùm chæ tieâu Vi Sinh .................................................................................. - 41 4- YÙ nghóa cuûa caùc chæ tieâu vi sinh................................................................... - 41 Chöông 3. COÂNG NGHEÄ LEÂN MEN ...................................................................... - 44 I. . LEÂN MEN ETILIC VAØ ÖÙNG DUÏNG. ........................................................... - 45 1. Cô cheá lyù thuyeát cuûa quaù trình leân men Etilic ............................................. - 45 2 - Phaân bieät caùc daïng saûn phaåm leân men röôïu ............................................... - 46 3 – Quy trình saûn xuaát bia ñaïi maïch................................................................ - 46 4 - Quy trình saûn xuaát vang nho....................................................................... - 48 II . LEÂN MEN LACTIC VAØ ÖÙNG DUÏNG. ......................................................... - 49 1. Cô cheá lyù thuyeát cuûa quaù trình leân men Lactic............................................ - 49 2.Moät soá coâng thöùc cheá bieán vaø baûo quaûn thòt, söõa, toâm baèng leân men Lactic. - 53 III. LEÂN MEN ACETIC VAØ ÖÙNG DUÏNG. ........................................................ - 58 1. Cô cheá lyù thuyeát........................................................................................... - 58 2. Saûn xuaát daám aên: ......................................................................................... - 60 3. Saûn xuaát thaïch döøa (Nata de coco) ........................................................... - 61 Chöông 4. COÂNG NGHEÂÏ VI SINH TRONG XÖÛ LYÙ CAÙC CHAÁT THAÛI ............... - 62 I. Xöû lyù nöôùc ........................................................................................................ - 62 1. Khaùi nieäm, phaân loaïi, thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc thaûi ........................... - 62 2 . Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc thaûi ................................................ - 62 3. Xöû lyù nöôùc thaûi baèng coâng ngheä vi sinh (CNVS) ........................................ - 63 II- Xöû lyù raùc ......................................................................................................... - 69 1- Phaân loaïi raùc thaûi......................................................................................... - 69 2 – Phaân huyû caùc hôïp chaát höõu cô cao phaân töû ................................................ - 70 III . XÖÛ LYÙ MOÄT SOÁ CHAÁT THAÛI COÂNG NGHIEÄP NHÔØ VSV....................... - 73 1. Xöû lyù pheá thaûi cuûa CN cheá bieán söõa ........................................................... - 73 2.- Xöû lyù pheá thaûi cuûa CNSX caùc chaát taåy röûa ................................................. - 75 - ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -3- LÔØI TAÙC GIAÛ Vi Sinh Vaät Hoïc Öùng Duïng laø moät trong 5 moân hoïc thuoäc heä thoáng caùc giaùo trình cuûa chuyeân ngaønh Ví Sinh Vaät Hoïc, tính theo trình töï thôøi gian maø sinh vieân ngaønh Sinh Hoïc Thöïc Nghieäm seõ ñöôïc hoïc laø: 1. Vi sinh vaät hoïc ñaïi cöông (naêm thöù Hai) 2. Vi sinh vaät hoïc öùng duïng (naêm thöù ba ) 3. Vi sinh y hoïc vaø mieãn dòch hoïc (naêm thöù tö ) 4. Coâng ngheä vi sinh (naêm thöù tö - töï choïn) 5. Hoaït tính vi sinh vaät ñaát (naêm thöù tö - töï choïn) Vì theá, trong giaùo trình naøy seõ khoâng nhaéc ñeán nhöõng kieán thöùc ñaõ hoaëc seõ ñöôïc ñeà caäp trong caùc giaùo trình khaùc, tröø tröôøng hôïp thaät caàn thieát. Ñieàu kieän tieân quyeát laø tröôùc khi hoïc giaùo trình naøy sinh vieân ñaõ ñöôïc trang bò nhöõng kieán thöùc cô baûn veà Hoaù Sinh, Di Truyeàn, Sinh Lyù Thöïc Vaät Vaø Vi Sinh Vaät. Muïc tieâu cuûa moân hoïc laø giuùp sinh vieân tieáp caän vôùi nhieàu höôùng öùng duïng khaùc nhau cuûa Vi Sinh Hoïc trong ñôøi soáng, ñoàng thôøi taïo cho sinh vieân coù thoùi quen lieân heä giöõa lyù thuyeát vôùi thöïc haønh – bíeât duøng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå lyù giaûi caùc hieän töôïng dieãn ra trong thöïc tieãn. Trong quaù trình giaûng daïy, ngoaøi vieäc truyeàn thuï kieán thöùc, giaûng vieân seõ daønh moät tyû leä thôøi gian thích hôïp ñeå reøn luyeän cho sinh vieân moät soá kyõ naêng lieân quan ñeán moân hoïc vaø ñeán ngheà nghieäp mai sau – ví duï : - Kyõ naêng thu thaäp vaø xöû lyù taøi lieäu tham khaûo ñeå chaét loïc nhöõng thoâng tin coát loõi - Kyõ naêng xöû lyù vaø nhaän xeùt nhöõng soá lieäu thu ñöôïc qua khaûo saùt thöïc nghieäm - Kyõ naêng soaïn thaûo vaø thuyeát trình theo chuû ñeà (ceminar) v.v… Veà phía ngöôøi hoïc cuõng caàn phaûi hôïp taùc chaët cheõ vôùi ngöôøi daäy, chuû ñoäng tham gia vaøo nhöõng hoaït ñoäng treân lôùp ñeå coù ñöôïc nhöõng giôø hoïc tích cöïc vaø boå ích. Coù theå xem nhöõng hoaït ñoäng treân lôùp laø cô hoäi ñeå sinh vieân trau doài khaû naêng töï hoïc, töï nghieân cöùu, chuaån bò toát cho vieäc vaøo ñôøi trong töông lai. Taùc giaû xin chaân thaønh caùm ôn raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp vaø nhöõng ai quan taâm. Th.s Baïch Phöông Lan ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -4- CHÖÔNG 1. SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN VAØ SINH KHOÁI VI TAÛO I. GIAÙ TRÒ DINH DÖÔÕNG CUÛA NAÁM MEN Coù theå noùi khoâng moät loaïi ñoäng vaät hay thöïc vaät naøo laïi chöùa trong teá baøo moät löôïng caùc chaát coù giaù trò dinh döôõng phong phuù nhö trong teá baøo naám men. Ngöôøi ta coù theå tìm thaáy trong sinh khoái naám men taát caû caùc thaønh phaàn caàn thieát cho söï soáng cuûa con ngöôøi vaø ñoäng vaät baäc cao. Bôûi vaäy caùc loaïi saûn phaåm dinh döôõng ñieàu cheá töø sinh khoái naám men ñöôïc xem nhö “moät thöïc ñôn lyù töôûng” Nhieàu daãn lieäu veà tyû leä thaønh phaàn trong naám men cho bieát nhö sau - Protein vaø caùc hôïp chaát chöùa Nitô: 40 -60% - Gluxit 30 -35% - Lipit 1 - 2% - Caùc chaát khaùc 6 - 7% Trong thaønh phaàn Protein cuûa naám men coù chöùa ñaày ñuû 20 loaïi axit amin thoâng thöôøng, bao goàm caû 9 loaïi axit amin khoâng thay theá, chuùng ñöôïc phaân boá vôùi moät tyû leä khaù caân ñoái . Ví duï: (Tính theo troïng löôïng khoâ). - Lizin 4,4 - 5,7 % - Methionin 1,2 - 1,8 % - Sistein 1,2 - 1,8 % - Treonin 2,8 - 3,6 % - Tryptophan 0,57 - 0,7 %. So saùnh vôùi caùc loaïi boät mì vaø boät gaïo thì tyû leä naøy cao hôn khoaûng töø 3 - 10 laàn Haøm löôïng vitamin trong teá baøo naám men cuõng raát phong phuù, ñaëc bieät laø vitamin nhoùm B. So vôùi caùc loaïi ñaäu töông, ñaäu naønh vaø ñaäu Haø lan thì trong teá baøo ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -5- naám men thì tyû leä vitamin B3 cao hôn 5 - 10 laàn, tyû leä vitamin B4 cao hôn 4 - 6 laàn, tyû leä vitamin B2 cao hôn 20 - 75 laàn. Seelay (1981) ñaõ ñöa ra nhöõng daãn lieäu veà haøm löôïng vitamin trong naám men bia (loaøi Saccharomyces cerevisiae) nhö sau: - Thiamin (B1) 156,0 mg/Kg troïng löôïng khoâ. - Riboflavin (B2) 100,0 ------- - Axit Pantotenic (B3) 100,0 ---- --- - Axit Cholic (B4) 710,0 ------- - Piridoxin (B6) 020,0 ------- - Niaxin (PP) 022,0 ------- - Axit Folic 013,0 ------- - Inoziton 500,0 ------- Ngoaøi ra coøn coù Esgosterin, moät tieàn chaát cuûa vitamin D2. Ñieàu ñaùng chuù yù laø trong teá baøo naám men coù chöùa moät heä enzim noäi baøo vaø ngoaïi baøo khaù ñaày ñuû, bao goàm caùc loaïi quan troïng nhö: Protease, Pectinase, Amilase, Glucoamilase, Mantase, Lactase... Chính söï coù maët cuûa caùc enzim naøy ñaõ quyeát ñònh caùc ñaëc ñieåm sinh hoïc ñaëc tröng cuûa naám men - trong ñoù coù moät cô cheá seõ ñöôïc ñeà caäp ñeán ôû phaàn sau, ñoù laø “hieän töôïng töï phaân cuûa teá baøo naám men”. Naám men coù toác ñoä sinh tröôûng vaø phaùt trieån maïnh, thôøi gian theá heä trung bình laø töø 30 - 60 phuùt. Do vaäy, vieäc nhaân gioáng ñeå duøng trong saûn xuaát raát deã daøng thuaän lôïi . Trong coâng ngheä vi sinh, ngöôøi ta thöôøng söû duïng naám men theo 3 muïc ñích chuû yeáu: 1. Thu nhaän sinh khoái toång coäng (saûn xuaát coám boå, boät dinh döôõng, proteinthoâ…) 2. Thu nhaän caùc saûn phaåm leân men ( röôïu traéng, röôïu vang, bia, dòch traùi caây leân men ... ) 3. Thu nhaän caùc saûn phaåm sinh toång hôïp ñaëc tröng ( Axit amin, vitamin....) Döôùi ñaây chuùng ta seõ tìm hieåu saâu hôn veà coâng ngheä thu nhaän sinh khoái toång coäng. ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -6- II - NHAÂN GIOÁNG VAØ GIÖÕ GIOÁNG NAÁM MEN Theo phöông phaùp coå ñieån, teá baøo naám men duøng laøm goác gioáng ñöôïc giöõ döôùi caùc daïng sau: - OÁng gioáng thaïch nghieâng. - Gioáng ñoâng khoâ daïng boät. - Gioáng men daïng boät quaùnh (daïng past) Töø caùc gioáng goác nhö treân, tröôùc khi ñöa vaøo saûn xuaát caàn tieán haønh “hoaøn nguyeân “teá baøo, töùc laø caáy chuùng treân moâi tröôøng dinh döôõng daïng dòch theå vôùi thaønh phaàn dinh döôõng toái öu ñeå ñöa chuùng trôû laïi daïng hoaït ñoäng, phuïc hoài hoaït tính gioáng, sau ñoù töø gioáng ñaõ hoaøn nguyeân ngöôøi ta tieán haønh nhaân gioáng caùc caáp I, II, hoaëc III (tuyø möùc ñoä caàn thieát veà soá löôïng) ñeå coù gioáng saûn xuaát . Baèng caùc phöông phaùp treân, quaàn theå gioáng ñöa vaøo saûn xuaát coù daïng “teá baøo naám men töï do“ (vieát taét laø TBNMTD). Khi duøng TBNMTD nhö vaäy coù nhieàu haïn cheá : - Gioáng deã bò thoaùi hoùa, giaûm hoaït tính - Moãi quaàn theå gioáng chæ duøng ñöôïc moät laàn . - Dòch leân men bò ñuïc nhieàu, khaâu laéng loïc khaù coâng phu . Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhôø nhöõng tieán boä vuôït baäc trong coâng ngheä sinh hoïc, ngöôøi ta ñaõ ñeà xuaát moät phöông phaùp môùi trong vieäc taïo gioáng naám men - ñoù laø kó thuaät gaén teá baøo naám men treân caùc giaù theå Polymer coù phuû caùc nhoùm chöùc hoaït ñoäng beà maët. Teá baøo naám men ñöôïc gaén coá ñònh treân giaù theå nhö vaäy ñöôïc goïi laø quaàn theå “Teá baøo naám men coá ñònh” (Vieát taét laø TBNMCÑ). Duøng TBNMCÑ laøm goác gioáng seõ khaéc phuïc ñöôïc caùc nhöôïc ñieåm treân, caùc maûnh giaù theå chöùa TBNMCÑ coù theå taùi söû duïng nhieàn laàn, dòch leân men thöôøng trong. Khi söû duïng gioáng TBNMCÑ trong nhöõng cô sôû saûn xuaát lôùn coù toác ñoä quay voøng nhanh thì hieäu quaû kinh teá taêng roõ reät so vôùi khi duøng phöông phaùp coå ñieån. Caùc loaïi Polymer thöôøng ñöôïc duøng laøm giaù theå goàm 3 loaïi: - Polyethylene (PE) - Polystyrene (PS) - Polyvinyl chorid (PVC) ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -7- Ñeå taïo neân hoaït tính beà maët cho caùc giaù theå, ngöôøi ta phuû treân beà maët cuûa chuùng moät loaïi Monomer thích hôïp nhaèm muïc ñích ñeå loä ra caùc nhoùm chöùc -COOH hoaëc NH2 hoaëc OH -. Caùc nhoùm chöùc naøy khi tieáp xuùc vôùi quaàn theå teá baøo naám men seõ lieân keát vôùi caùc ñieåm thuï theå (Receptor) treân maøng teá baøo, nhôø vaäy maø teá baøo naám men coù theå lieân keát beàn treân giaù theå. Caùc Receptor treân maøng TBNM thöïc chaát laø nhöõng phaân töû Protein xuyeân maøng, coù caùc ñaàu chöùa caùc nhoùm chöùc -COOH hoaëc -NH2 ñeå loä treân beà maët lôùp maøng sinh chaát (Membrane). Nhöõng nhoùm chöùc naøy taïo vò trí tieáp nhaän cho nhöõng ñoái töôïng naøo coù caùc nhoùm hoaït ñoäng töông öùng (maø trong tröôøng hôïp naøy chính laø caùc maûnh giaù theå Polymer ñaõ ñöôïc phuû caùc Monomer). Hai loaïi Monomer thöôøng ñöôïc duøng ñeå phuû leân beà maët caùc maûnh gía theå Polymer laø: - Methacrylic acid (MAAc) chöùa nhoùm chöùc Carboxyl (-COOH). - Acrylamide acid (Aam) chöùa nhoùm chöùc amni (-NH2). Ñeå taïo neân caùc maûnh giaù theå coù nhoùm chöùc hoaït ñoäng beà maët caàn tieán haønh coâng ñoaïn “gheùp Monomer”. Coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau ñeå gheùp, moät trong nhöõng phöông phaùp coù theå thöïc hieän khaù deã daøng taïi vieän Nghieân cöùu Haït nhaân (NCHN) Ñaø Laït laø “Duøng böùc xaï γ vôùi nguoàn CO 60”. Sau khi ñaõ taïo ñöôïc giaù theå, böôùc tieáp theo laø gaén TBNM vaøo giaù theå. Quy trình gaén TBNMCÑ ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän qua nhieàu coâng ñoaïn, vôùi nhöõng ñieàu kieän nghieâm ngaët veà caùc maët: - Ñoä tröông nöôùc cuûa giaù theå. - Ñoä pH vaø thaønh phaàn dung dòch ñeäm cuûa moâi tröôøng trong ñoù dieãn ra quaù trình tieáp xuùc giöõa quaàn theå TBNM vaø giaù theå. - Nhieät ñoä vaø toác ñoä laéc caàn duy trì trong suoát thôøi gian tieáp xuùc. - Khoaûng thôøi gian caàn thieát cho quaù rình tieáp xuùc - Hoaït tính coøn laïi cuûa TBNM sau khi ñöôïc gaén coá ñònh treân giaù theå. ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -8- III- KHAÛO SAÙT CAÙC CHÆ TIEÂU SINH HOÏC CAÀN THIEÁT Ñeå tuyeån choïn goác gioáng duøng trong saûn xuaát, tröôùc heát caàn xaùc ñònh “Hoaït tính sinh hoïc chuû yeáu” cuûa caùc chuûng naám men hieän coù Hoaït tính sinh hoïc chuû yeáu cuûa caùc chuûng theå hieän qua hai tieâu chí sau: 1. Hoaït tính nhaân leân: Theå hieän qua möùc taêng sinh khoái toång coäng, ñöôïc ñaùnh giaù qua 3 chæ tieâu: ♦ Thôøi ñieåm sinh khoái ñaït cöïc ñaïi (tính baèng giôø) ♦ Löôïng sinh khoái toång coäng taïi thôøi ñieåm ñaït cöïc ñaïi (tính baèng chæ soá ño ñoä ñuïc D%) ♦ Möùc taêng sinh khoái, theå hieän qua ñoä cheânh leäch veà chæ soá ñoä ñuïc giöõa thôøi ñieåm ñaït cöïc ñaïi so vôùi luùc baét ñaàu nuoâi caáy (tính baèng soá laàn) 2. Hoaït tính leân men: (baèng phöông phaùp Durgham) Theå hieän qua chæ soá sinh CO2, ñöôïc ñaùnh giaù qua 2 chæ tieâu: ♦ Thôøi ñieåm taïo boït khí CO2 ñaàu tieân (giôø). ♦ Ñoä noåi toái ña cuûa phao Durgham (Lf). Gioáng naám men ñöôïc duøng trong saûn xuaát bao goàm 6 chuûng thuoäc gioáng Saccharomyces cerevisae Nhöõng phöông phaùp duøng trong khaûo saùt: a. Thöû khaû naêng leân men cuûa gioâáng goác baèng phöông phaùp Durgham: ª Nguyeân taéc: Döïa vaøo löôïng CO2 thoaùt ra trong quaù trình nuoâi caáy ñeå ñaùnh giaù toác ñoä leân men cuûa quaàn theå teá baøo. ª Caùch tieán haønh: • Choïn moät loaït caùc oáng nghieäm coù ñoä daøy ñoàng nhaát vaø coù dung tích baèng nhau, treân thaønh oáng ñaõ coù vaïch chia ñoä. ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng -9- • Cho vaøo moãi oáng 5ml moâi tröôøng Hansen. • Thaû vaøo ñaùy moãi oáng moät chieác phao Durgham (phao Durgham ñaët mua cuûa Vieän Vaccin Ñaø Laït). • Caáy moät löôïng xaùc ñònh gioáng teá baøo naám men vaøo caùc oáng, duy trì nhieät ñoä töø 30 - 320C. Theo doõi caùc chæ tieâu: ♦ Thôøi ñieåm taïo boït khí CO2 ñaàu tieân. ♦ Ñoä noåi toái ña cuûa phao Durgham (ñöôïc kyù hieäu laø Lf). b. So ñoä ñuïc treân maùy so maøu quang phoå haáp phuï (Electrophotometre) ª Nguyeân taéc: • Ñoä ñuïc cuûa dòch nuoâi caáy seõ phaûn aùnh löôïng sinh khoái toång coäng coù trong moâi tröôøng. • ÖÙng vôùi moãi thôøi ñieåm caàn khaûo saùt, laáy maãu ñeå ño ñoä ñuïc treân maùy, tính möùc cheânh leäch veà ñoä ñuïc ñeå bieát möùc ñoä taêng sinh khoái. ª Caùch tieán haønh: • Hoãn dòch naám men nuoâi caáy treân moâi tröôøng Hansen ñöôïc pha loaõng ñeán ñoä pha phuø hôïp cho vieäc söû duïng maùy. Ñoå maãu ñaõ pha loaõng vaøo Cuvet, ñöa vaøo maùy. • Cho aùnh saùng coù böôùc soùng 520λ ñi qua dung dòch. Chuøm tia saùng gaëp dung dòch seõ bò haáp phuï moät phaàn vaø bò taùn xaï, chæ coù moät phaàn xuyeân qua. Kim ñoàng hoà cho bieát phaàn aùnh saùng ñaõ bò ngaên caûn khoâng ñi qua hoãn dòch. Baèng caùch naøy chuùng ta bieát ñöôïc “ñoä caûn quang“ cuûa dung dòch, tính theo %, ñöôïc kyù hieäu laø “D” - ñoù cuõng chính laø Chæ soá ñoä ñuïc cuûa quaàn theå teá baøo. Ñoä ñuïc caøng cao chöùng toû löôïng sinh khoái caøng lôùn, soá teá baøo trong quaàn theå caøng nhieàu. ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 10 - 3. Ñònh löôïng ñaïm Amin trong dòch nuoâi caáy baèng phöông phaùp Formol (löôïng ñam Amin tyû leä thuaän vôùi löôïng sinh khoái, ñoàng thôøi phaûn aùnh chaát löôïng dinh döôõng cuûa dòch sinh khoái) ª Muïc ñích: Xaùc ñònh löôïng ñaïm coù maët trong dòch sinh khoái döôùi daïng caùc axit amin töï do. ª Nguyeân lyù: Nitô coù theå phaûn öùng vôùi formol trong moâi tröôøng kieàm ñeå hình thaønh daãn xuaát Metylen - Aminoaxit khieán cho nhoùm chöùc Carboxyl trong phaàn töû ñöôïc “boäc loä chöùc naêng axit” laøm cho moâi tröôøng mang tính axit. Duøng NaOH chuaån ñoä ñeå töø ñoù suy ra löôïng axit amin coù trong moâi tröôøng. ª Caùc phaûn öùng: ( xaûy ra ôû ñieàu kieän pH = 9 ) R - CH – COOH + H – C = O NH2 H R – CH – COOH + NaOH N = CH2 R – CH – COOH + H2 O N = CH2 R – CH – COONa + H2 O N = CH2 ª Caùch tieán haønh: Boá trí song song moät bình thí nghieäm (TN) vaø moät bình kieåm tra (KT).  Bình TN: • Huùt chính xaùc 10ml dòch sinh khoái naám men cho vaøo bình tam giaùc. • Theâm 5ml formol, nhoû vaøi gioït phenolphtalein ñeå laøm chæ thò maøu. • Laéc ñeàu baèng maùy khuaáy töø töø cho ñeán khi kim chæ pH oån ñònh. • Nhoû töø töø töøng gioït NaOH 0,1N cho ñeán khi coù maøu hoàng nhaït (öùng vôùi pH 8,8). Laéc ñeàu, nhoû tieáp NaOH 0,1N cho ñeán khi coù maøu hoàng ñaäm vaø beàn (öùng vôùi pH 9 - 9,1). ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 11 - • Duøng HCl 0,1N chuaån ñoä ngöôïc trôû laïi cho ñeán pH trung tính.  Bình KT: • Thay hoãn dòch sinh khoái baèng 10ml nöôùc ñun soâi ñeå nguoäi. Thao taùc töông töï nhö treân . • Laäp laïi thí nghieäm 3 laàn. Keát quaû ñöôïc tính theo coâng thöùc: N( mg% ) ( V − V ) − ( V − V )] [ = x1,4 x100 Trong ñoù: 1 ' 1 2 ' 2 a V1: Toång löôïng NaOH 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình TN. V2: Toång löôïng HCl 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình TN. V1’: Toång löôïng NaOH 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình KT. V2’: Toång löôïng HCl 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình KT. a: Löôïng maãu duøng ñeå chuaån ñoä. 4.Xaùc ñònh hieäu quaû cuûa caùc taùc nhaân kich thích QT töï phaân Thöû nghieäm hai loaïi taùc nhaân, vôùi 2 noàng ñoä töông öùng, ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû thöøa nhaän laø coù hieäu quaû cao nhaát, ñoù laø NaCl 5% vaø Toluen 1%. Dòch sinh khoái cuûa chuûng gioáng NM sau 18 giôø nuoâi caáy treân moâi tröôøng nöôùc chieát töï nhieân, ñöôïc thu laïi ñeå trong 9 bình caàu, moãi bình chöùa 1 lít hoãn dòch, chia laøm 3 loâ, moãi loâ 3 bình: ♦ Loâ TN1: Cho tieáp xuùc vôùi NaCL 5%. ♦ Loâ TN2: Cho tieáp xuùc vôùi Toluen 1%. ♦ Loâ ÑC: Khoâng cho taùc nhaân (Ñoái chöùng). Duy trì ôû 400C, laéc 150voøng/phuùt. Hieäu quaû cuûa quaù trình töï phaân ñöôïc ñaùnh giaù qua chæ soá vaø haøm löôïng ñaïm amin trong hoãn dòch. Taïi caùc thôøi ñieåm caùch ñeàu laáy maãu ñeå ñònh löôïng ñaïm amin. (xem baûng 1) ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 12 - Baûng1: So saùnh hieäu quaû cuûa 2 loaïi taùc nhaân kích thích töï phaân ñöôïc duøng trong khaûo saùt. Thôøi ñieåm Haøm löôïng ñaïm amin ( mg/100ml ) laáy maãu Duøng NaCl (giôø) 5% DuøngToluen Ñoái chöùng 1% 0 73,05 73,05 73,05 5 80,60 79,40 78,20 * 10 76,20 67,90 67,90 15 67,90 57,60 65,50 20 * 88,20 * 86,80 * 66,50 25 74,90 72,70 59,50 30 67,00 65,80 57,40 35 60,90 60,20 56,00 Töø soá lieäu baûng 1 cho thaáy: 1/. Taïi thôøi ñieåm cöïc ñaïi haøm löôïng ñaïm amin ôû hai loâ TN ñeàu cao hôn roõ reät so vôùi loâ ÑC. So saùnh giöõa hai loaïi taùc nhaân thì hieäu quaû cuûa NaCl toû ra cao hôn so vôùi Toluen. 2/. Haøm löôïng ñaïm amin ôû caû 2 loâ thí nghieäm ñeàu taêng cao ôû thôøi ñieåm 5 giôø, roài haï xuoáng. Sau ñoù thöïc söï ñaït cöïc ñaïi vaøo luùc 20 giôø. Trong khi ñoù ôû loâ ÑC haøm löôïng ñaïm amin ñaït cöïc ñaïi vaøo luùc 5 giôø roài giaûm lieân tuïc . ÔÛ ñaây chuùng ta gaëp moät hieän töôïng khaù lyù thuù laø ñoà thò töï phaân cuûa caû hai loaïi taùc nhaân ñeàu chia laøm hai vuøng, vôùi 2 giaù trò cöïc ñaïi (Vuøng I ñaït gía trò cöïc ñaïi luùc 5 giô, Vuøng II ñaït giaù trò cöïc ñaïi luùc 20 giôø ). Theo lyù giaûi cuûa moät soá chuyeân gia veà lónh vöïc naøy thì taïi ñieåm cöïc ñaïi thöù nhaát caùc taùc nhaân chöa theå hieän taùc duïng, ñaïm ñöôïc tích luyõ trong moâi tröôøng theo cô cheá trao ñoåi chaát töï nhieân. chính vì vaäy chæ soá ñaïm ôû caû 3 loâ khoâng coù söï sai khaùc ñaùng keå. Ñieåm cöïc ñaïi thöù hai môùi laø keát quaû thaät söï cuûa söï kích thích töï phaân nhôø taùc ñoäng cuûa ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 13 - caùc taùc nhaân. ÔÛ vuøng thöù 2 naøy, do taùc duïng kích thích, caùc enzim phaân giaûi cuûa teá baøo baét ñaàu hoaït ñoäng maïnh, moät loaït caùc heä enzim (maø quan troïng nhaát laø phöùc heä Proteaza A, Proteaza B, Proteaza C) ñöôïc giaûi phoùng vaøo moâi tröôøng, chuùng ñöôïc hoaït hoùa vaø baét ñaàu phaân giaûi caùc saûn phaåm TÑC cuûa quaàn theå teá baøo. Soá lieäu veà bieán thieân ñaïm Amin khi duøng Nacl 5% ñöôïc bieåu dieãn treân ñoàthò 2 Ñoà thò 2: Dieãn bieán haøm löôïng ñaïm Amin trong dòch töï phaân baèng NaCl 5%. ÑAÏM AMIN ( mg % ) 100 95 90 88.2 85 81.6 80 76.2 75 74.9 73.05 70 67.9 67 65 60.9 60 55 50 0 5 10 15 20 25 30 t (giôø) 35 Treân ñoà thò, 2 vuøng ñöoïc phaân chia nhö sau: + Vuøng 1: Dieãn ra töø luùc baét ñaàu tieáp xuùc vôùi taùc nhaân, keát thuùc ôû thôøi ñieåm 15 giôø, ñaït cöïc ñaïi taïi thôøi ñieåm 5 giôø vôùi löôïng Amin laø 81,6 mg%. ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 14 - + Vuøng 2: Baét ñaàu vaøo thôøi ñieåm 16 giôø sau khi tieáp xuùc vôùi taùc nhaân, ñaït cöïc ñaïi vaøo luùc 20 giôø, vôí haøm löôïng Amin laø 88,2% ( trong khi ôû loâ ñoái chöùng, haøm löôïng Amin chæ coøn laïi 66,5 mg%). Dòch sinh khoái qua töï phaân naøy duøng ñeå thay theá boät toâm ( trong baùnh phoàng toâm). Do vaäy, noù chính laø nguoàn ñaïm cho loaïi thöïc phaåm cao caáp naøy. IV- ÖÙNG DUÏNG CÔ CHEÁ TÖÏ PHAÂN ÑEÅ SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN DÖÔÙI DAÏNG BOÄT DINH DÖÔÕNG VAØ COÁM BOÅ 1. Cô sôû lyù thuyeát. Teá baøo naám men, nhö ñaõ noùi treân, chöùa ñöïng trong noù moät löôïng vaät chaát voâ cuøng phong phuù vaø quyù giaù ñoái vôùi con ngöôøi. Song, do maøng teá baøo cuûa chuùng coù moät lôùp voû baûo veä vöõng chaéc neân neáu duøng dòch khoái chöùa nhöõng teá baøo nguyeân veïn laøm thöùc aên cho treû em, ngöôøi giaø, ngöôøi beänh thi seõ gaëp moät trôû ngaïi laø nhöõng cô theå naøy khoù haáp thuï, khieán cho giaù trò dinh döôõng thöïc söï cuûa cheá phaåm bò giaûm suùt ñaùng keå. Xuaát phaùt töø nhöõng hieåu bieát veà moät hieän töôïng sinh hoïc ñaëc tröng cuûa naám men “ñoù laø hieän töôïng töï phaân”. Ngöôøi ta nghó ñeán vieäc duøng taùc nhaân ñeå kích thích cho quaù trình töï phaân naøy dieãn ra sôùm vaø nhanh hôn, giuùp cho caùc thaønh phaàn dinh döôõng trong teá baøo ñöôïc giaûi thoaùt ra moâi tröôøng. Cheá phaåm sinh khoái sau töï phaân seõ trôû neân deã haáp thuï, phuø hôïp vôùinhu caàu tieâu hoaù cuûa cô theå, nhôø vaäy taêng giaù trò dinh döôõng cuûa cheá phaåm. Coù theå hình dung cô cheá cuûa söï töï phaân nhö sau: Bình thöôøng, neáu khoâng coù söï taùc ñoäng naøo töø beân ngoaøithì quaàn theå teá baøo naám meãn sinh tröôûng vaø phaùt trieån theo quy luaät 4 pha: - Pha tieàm taøng ( lag phase) - Pha caáp soá ( logarit phase) - Pha oån ñònh ( EQ. phase) ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 15 - - Pha töû vong (Stop phase) Khi quaàn theå ñaõ tieán ñeán pha töû vong thì seõ xaûy ra hieän töôïng töï phaân: Luùc naøy, do chaát dinh döôõng caïn kieät, traïng thaùi teá baøo giaø coãi, caùc enzym phaân giaûi coù trong noäi baøo (maø quan troïng nhaát laø heä protease) hoaït ñoäng maïnh. Chuùng phaân giaûi phaù huyû caùc thaønh phaàn caáu truùc noäi baøo laøm vôõ maøng teá baøo ñeå giaûi thoaùt caùc saûn phaåm phaân giaûi ñi ra ngoaøi. Nhö vaäy hieän töôïng töï phaân dieãn ra trong töï nhieân vaøo giai ñoaïn choùt cuûa söï soáng cuûa quaàn theå teá baøo naám men – do vaäy luùc naøy nhieàu saûn phaåm quyù ñaõ hao huït, chaát löôïng cuûa sinh khoái keùm nhieàu. Khi duøng moät taùc nhaân beân ngoaøi ñeå chuû ñoäng kích thích quaù trình töï phaân, giuùp cho hieän töôïngphaân giaûi vaø phaù vôõ maøng teá baøo dieãn ra sôùm hôn ( vaøo giai ñoaïn pha caáp soá), chuùng ta seõ thu ñöôïc moät cheá phaåm sinh khoái chöùa toaøn nhöõng teá baøo treû, khoeû, coù traïng thaùi sinh lyù toái öu vaø coù thaønh phaàn dinh döôõng ñaày ñuû nhaát. Söû duïng dòch sinh khoái sau töï phaân ñeå laøm coám boå hoaëc boät dinh döôõng seõ toát hôn nhieàu so vôùi söû duïng sinh khoái nguyeân veïn. Ñeå thöïc hieän vieäc chuû ñoäng kích thích quaù trìnhtöï phaân ngöôøi ta ñaõ laøm ñöôïc 2 loaïi taùc nhaân thích hôïp, khoâng gaây ñoäc haïi cho ngöôøi duøng vaø khoâng laøm cho cheá phaåm coù muøi khoù chòu – ñoù NaCl 5% vaø Toluen 1% Taùc duïng cuûa NaCl laø gaây co nguyeân sinh, phaù vôõ söï caân baèng aùp suaát thaåm thaáu khieán cho caùc chaát trong noäi baøo bò ñaåy ra moâi tröôøng.Dòch sinh khoái coù chöùa NaCl vôùi tyû leä 5%, sau ñoù ñöôïc haáp thuï vaøo caùc giaù theå daïng boät seõ chæ ñeå laïi vò maën vöøa ñuû ñaäm, nhôïp vôùi khaåu vò ngöôøi duøng. Do vaät ñaây laø moät taùc nhaân thích hôïp. Touen coù taùc duïng hoaø tan thaønh phaàn lipit trong caáu truùc teá baøo, khieán cho quaù trình thaåm loïc cuûa maøng bò roái loaïn, nhôø theá caùc thaønh phaàn cuûa maøng bò roái loaïn, nhôø theá caùc thaønh phaàn noäi baøo ñöôïc töï do thoaùt ra ngoaøi. Toluen coù ñaëc tính laø deã bay hôi ôû nhieät ñoä cao, do vaäy sau khi hoaøn thaønh chöùc naêng töï phaân, coù theå duøng bieän phaùp ñun nheï ñeå laøm bay hôi heát toluen ra khoûi cheá phaåm. Töø nhöõng keát quaû thöïc nghieäm thu ñöôïc ñaõ cho pheùp chuùng toâi ruùt ra moät soá keát luaän coù yù nghóa cho thöïc tieãn nhö sau: ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 16 - Trong quy trình saûn xuaát sinh khoái naám men ( ñeå laøm coám boå vaø boät dinh döôõng) thì thôøi ñieåm thích hôïp nhaát ñeå cho taùc nhaân töï phaân tieáp xuùc vôùi quaàn theå naám men laø khoaûng 18 – 20 giôø keå töø khi baét ñaàu nuoâi caáy. Luùc naøy maät ñoä teá baøo cuõng nhö löôïng sinh khoái toång coäng ñaït giaù trò cöïc ñaïi; Traïng thaùi sinh lyù teá baøo ôû möùc toái öu, quaàn theå teá baøo ñang ôû trong pha logarit. Thôøi ñieåm thích hôïp nhaát ñeå kích thích quaù trình töï phaân vaø tieán haønh thu saûn phaåm laø vaøo luùc 20 – 22 giôø keå töø khi cho tieáp xuùc vôùi taùc nhaân. Luùc naøy haøm löôïng ñaïm amin trong cheá phaåm ñaït cöïc ñaïi. Ñeå naâng cao hieäu quaû kinh teá vaø haï giaù thaønh saûn phaåm, trong vieäc saûn xuaát sinh khoái naám men neân duøng caùc loaïi nöôùc chieát töï nhieân vaø dòch ræ ñöôøng ñeå pha moâi tröôøng saûn xuaát. Nhöõng loaïi nöôùc ñaõ ñöôïc duøng vaø ñaõ cho keát quaû cao bao goàm: - Nöôùc chieát khoai taây. - Nöôùc chieát caø roát - Nöôùc chieát nhoäng taèm Khi duøng moâi tröôøng pha cheá töø caùc loaïi nöôùc chieát treân quaàn theå naám men ñaõ phaùt trieån raát maïnh. Dòch ræ ñöôøng cuõng laø moät cô chaát raát thích hôïp vôùi söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa quaàn theå teá baøo naám men. Song caàn loaïi maøu, loaïi caën vaø loaïi taïp tröôùc khi pha moâi tröôøng. Bieän phaùp xöû lyù ræ ñöôøng ñôn giaûn nhaát laø: - Duøng gelatin hoaëc loøng traéng tröùng ñeå laéng caën vaø loïc trong ræ ñöôøng baèng phöông phaùp tuûa loâi cuoán. - Tieáp ñoù, loïc qua than hoaït tính ñeå loaïi maøu. 2. Quy trình coâng ngheä Quaù trình saûn xuaát coám boå vaø boät dinh döôõng töø sinh khoái naám men qua quaù trình töï phaân goàm caùc giai ñoaïn chính nhö sau: - Caáy truyeàn vaø nhaân gioáng naám men treân caùc moâi tröôøng thaïch hoaëc dòch theå ( ñöôïc pha cheá theo coâng thöùc 1,2,3) - Ñieàu cheá dich sinh khoái baèng caùch nhaân gioáng treân moâi tröôøng saûn xuaát (pha theo coâng thöùc 4) – thoâng khí lieân tuïc baèng caùch laéc hoaëc suïc khoâng khí. - Cho tieáp xuùc vôùi taùc nhaân töï phaân (NaCl 5%) ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 17 - - Haáp thuï dòch sinh khoái sau töï phaân vaøo chaát phuï gia. - Gia coâng cheá bieán, saáy khoâ, ñoùng goùi. • Coâng thöùc moâi tröôøng ñeå nuoâi caáy & nhaân gioáng naám men ª Moâi tröôøng Hansen: (duøng trong phaân laäp, nhaân gioáng, laäp ñoà thò sinh tröôûng, thöû hoaït tính gioáng). Glucose: 50 gam. Pepton: 10 gam. K2HPO4: 3 gam. MgSO4. 7H2O: 3 gam. Boå sung nöôùc chieát giaù ñaäu (200 gam) Moâi tröôøng 1 Glucose Pepton K2HPO4 MgSO4.7 H2O 50g 10g 3g 2 -5 g Nöôùc 1 lit Agar 20g pH 5,6 – 6 Moâi tröôøng 2 Saccharose 150 g NH4NO3 10 g K3PO4 5g MgSO4 2,5 g CaHPO4 0,5 g Nöôùc 1 lít Agar 20 g PH 5,6 – 6 ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 18 - Moâi tröôøng 3 Saccharose 50 g Khoai taây 300 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát) Giaù ñaäu 200 g (ñun laáy nöôùc chieát) Loøng ñoû tröùng gaø 1 caùi/ 1 lít Nöôùc 1 lít PH 5,6 – 6 Moâi tröôøng 4 (Moâi tröôøng saûn xuaát) Khoai taây 250 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát) Caø roát 250 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát) Giaù ñaäu 250 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát) Boät nhoäng taèm 20 g (rang, saáy khoâ) Dòch ræ ñöôøng ñaõ xöû lyù 10% (toång theå tích moâi tröôøng) Nöôùc maùy 1 lít PH 6 – 6,2 Nöôùc ñun soâi ñeå nguoäi - ñuû 1 lít. pH 6,5 - 6,8 Ghi Chuù: Neáu caàn pha MT ñaëc thì boå sung theâm 20 gam Agar-agar daïng boät • Moâi tröôøng 5 ( MT nöôùc chieát töï nhieân - duøng trong saûn xuaát coám boå vaø boät dinh döôõng) ♦ Nöôùc chieát 200 gam giaù ñaäu. ♦ Nöôùc chieát 200 gam khoai taây. ♦ Nöôùc chieát 200 gam caroát ♦ Nöôùc chieát 100 gam nhoäng taèm. ♦ Dòch ræ ñöôøng ña xöû lyù, boå sung nöôùc maùy ñeán ñuû 1 lít. Ghi chuù: Dòch ræ ñöôøng ñöôïc xöû lyù qua hai giai ñoaïn. 1. Laéng caën, loïc trong baèng phöông phaùp tuûa loâi cuoán, Chaát gaây tuûa laø Zelatin hoaëc loøng traéng tröùng. Thöïc hieän trong ñieàu kieän 70 - 800C. ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc Vi sinh hoïc öùng duïng - 19 - 2. Loaïi maøu: Boå sung H2SO4 ñaäm ñaëc vôùi tyû leä 2 - 4 ml/1kg ræ ñöôøng (ñaõ pha loaõng cho ñeán noàng ñoä 12 - 14%) - Cho chaûy qua coät thuûy tinh coù chöùa hai lôùp Than hoaït tính vaø Boâng thuûy tinh. * Sô ñoà saûn xuaát coám boå baèng dòch sinh khoái naám men qua töï phaân. Chuûng gioáng goác Saccharomyces Gioáng goác Nhaân gioáng caùc caáp Gioáng saûn xuaát Moâi tröôøng saûn xuaát Dòch sinh khoái + 28 – 320C + 18 giôø Laéc 150 voøng/phuùt + 400C/20 giôø + Laéc 150 voøng/phuùt Taùc nhaân töï phaân NaCl 5% Dòch sinh khoái sau töï phaân - Nguyeân lieäu haáp thuï - Chaát keát dính - Chaát gaây höông + Troän ñeàu + Eùp khuoân Coám töôi + Saáy khoâ + Ñoùng goùi Coám thaønh phaåm V - SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI VI TAÛO 1. Ñaëc ñieåm chung - Voøng ñôøi ngaén, ñieàu kieän phaùt trieån ñôn giaûn - Sinh khoái coù thaønh phaàn hoaù hoïc phong phuù - Naêng suaát quang hôïp cao ThS. Baïch Phöông Lan Khoa Sinh hoïc