Tài liệu Tiểu luận thực trạng xuất khẩu tôm ở vn

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN XUẤT KHẨU TÔM VIỆT NAM I KHÁI NIỆM, VAI TRÒ XUẤT KHẨU TÔM VIỆT NAM 1. khái niệm xuất khẩu tôm Có thể nói rằng có rất nhiều định nghĩa về xuất khẩu, nhưng trong đó có thể có một định nghĩa được chấp nhận rộng rãi:” xuất khẩu là việc bán hàng hoá và dịch vụ ra nước ngoài” Xuất khẩu là việc trao đổi, buôn bán ngoại thương hàng hoá, dịch vụ với nước ngoài. Khi nói đến xuất khẩu thì chúng ta phải biết đó là hoạt động buôn bán mà người mua là người nước ngoài và bán ra ngoài lãnh thổ quốc gia của người bán. Trong lĩnh vực xuất khẩu thì thị trường xuất khẩu là thị trường ngoài nề. việc buôn bán và trao đổi hàng hoá, dịch vụ được thực hiện qua đường biên giới giữa các chuyên gia và dùng ngoại tệ làm phương tiện trao đổi Từ khái niệm xuất khẩu trên ta có thể thấy: xuất khẩu tôm là việc xuất khẩu mà mặt hàng được xuất khẩu ở đây là tôm. Nghĩa là xuất khẩu tôm ở đây là việc trao đổi buôn bán tôm ra nước ngoài, người mua tôm là người nước ngoài. Vậy hàng hoá xuất khẩu được hiểu gắn với khái niệm thương mại hàng hoá theo quy ước của Liên Hợp Quốc và WTO là những sản phẩm hàng hoá hữu hình hoặc gia công tại các cơ sở sản xuất, khu chế biến với mục đích tiêu thụ tại thị trường nước ngoài đi qua Hải Quan. Hàng hoá xuất khẩu khác biệt với hàng hoá tiên dùng trong nước. Những hàng hoá xuất khẩu phải đáp ứng được yêu cầu của nhiều người tiêu dùng và chất lượng hàng hoá phải đáp ứng các thông số kỹ thuật , môi trường ... và có tính cạnh tranh cao. Cùng với chiến lược hội nhập và phát triển, thương mại quốc tế là một bộ phận quan trọng gắn liền với tiến trình hội nhập và có vai trò quyết định 1 đến lợi thế của một quốc gia trên thị trướng quốc tế và thế giới. Vì vậy việc đẩy mạnh giao lưu thương mại quốc tế nói chung và thúc đẩy xuất khẩu hàng hoá, dịch vụ nói riêng là mục tiêu phát triển kinh tế háng đầu của các quốc gia. Vì vậy có thể nói thúc đẩy xuất khẩu háng hoá, dịch vụ là một động lực của sự pahs triển kinh tế Xuất khẩu tạo điều kiện cho các quốc gia tận dụng được lợi thế so sánh của mình. Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu công nghệ, máy móc và những nguồn vật liệu cần thiết phục vụ cho sự nghiệp CNH – HDH. Xuất khẩu đóng góp vào chuyển động cơ cấu kinh tế, thúc đấy sản xuất sản phẩm. Xuất khẩu có tác dụng tích cực đến việc giải quyết công việc làm và cải thiện đời sống nhân dân. Xuất khẩu là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại tăng cường địa vị kinh tế của mỗi quốc gia trên thị trường thế giới. 2.Vai trò xuất khẩu thuỷ sản trong nền kinh tế quốc dân Ngành thuỷ sản là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia, ngành thuỷ sản có tốc độ tăng trưởng kinh tế rất nhanh so với các ngành kinh tế khác, đóng góp của ngành thuỷ sản trong tổng GDP toàn quốc liên tục tăng từ 2,9%( năm 95) 3,93% vào năm 2003 và 4,35% năm 2006 trong nhiều năm qua, ngành thuỷ sản nước ta đã từng bước phát triển và có đóng góp quan trọng vào hoạt động xuất khẩu của đất nước. Năm 1980, sản lượng thuỷ sản có thể đạt 588,66 ngàn tấn, trong đó xuất khẩu 2,72 ngàn tấn, đạt giá trị kim ngạch 11,3 triệu USD. Đến năm 2001 các con số giá trị đạt: sản lượng là 226,9 ngàn tấn( tăng gần 4 lần) xuất khẩu 358,833 ngàn tấn (tăng l32 lần) đạt giá trị kim ngạch là 1760 triệu USD tăng( 155 lần) năm 2003 mặc dù ngành thuỷ sản nước ta phải đối mặt với những diễn biến phức tạp của thị trướng thế giới, nhiều rào cản thương mại của một số nước, nhưng giá trị kim ngạch của thuỷ sản vẫn đạt 2,3 tỷ USD( bằng 1,3 lần so với năm 2000) và đến năm 2006 giá trị kim ngạch là 3,3 tỷ USD 2 Việt Nam đứng thứ 10 thế giới về xuất khẩu thuỷ sản và được coi là nước có tốc đọ tăng trưởng thuỷ sản nhanh nhất. Xuất khẩu thuỷ sản của Vieeetn Nam thời kỳ 1992-2003 có tốc đọ tăng trưởng trung bình đén 20012005 la 10,5%. Riêng giá trị xuất khẩu thuỷ sản năm 2005 đã là 2,73 tỷ usd. Chất lượng không ngừng được nâng lên và ngày càng có uy tín trên thị trường thế giới. Ngành thuỷ sản có nhiều tiến bộ đáng kể về ngắn kết giữa yêu cầu của thị trường ngoài nước với thực tiễn sản xuất kinh doanh chế biến nuôi trồng, khai thác với phát triển cơ sở hậu cần dịch vụ, gắn kết giũa khâu chế biến xuất khẩu với yêu cầu vệ sinh trong nuôi trồng, bảo quản và khai thác sản phẩm, gắn kết giữa khâu chế biến xuất khẩu với chế biến phục vụ nhu cầu nội địa. Hiện nay xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam đã xuất khẩu tới 45 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, Mỹ, Nhật, EU... vì vậy cần tiếp tục mở rộng và chủ động về sản lượng, an toàn về vệ sinh và chất lượng sản phẩm một cách chặt chẽ và toàn diện là đòi hỏi bắt buộc của phát triển bền vững ngành thuỷ sản trong những năm tới 3 Nhìn lại chặng đường hơn 45 năm qua, kể từ ngày thành lập, thủy sản từ một lĩnh vực sản xuất nhỏ bé, nghèo và lạc hậu, nay đã phát triển trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước có tốc độ tăng trưởng cao, có tỷ trọng GDP ngày càng lớn, có vị trí xứng đáng trong nền kinh tế quốc dân. Trong những năm 60 của thế kỷ trước tổng sản lượng thủy sản ở miền bắc chỉ đạt trên dưới 200.000 tấn (trong đó cả khai thác hải sản và nuôi trồng thủy sản đều xấp xỉ 100.000 tấn), đến năm 1976 - năm đầu thống nhất đất nước, tổng sản lượng thủy sản đạt khoảng 840.000 tấn (trong đó khai thác hải sản 670.000 tấn, nuôi trồng thủy sản 170.000 tấn), kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 1980 chỉ đạt khoảng 11 triệu rúp-đô la. Ðến nay, tổng sản lượng thủy sản đã đạt 3,3 triệu tấn (khai thác hải sản 1,750 triệu tấn, khai thác nội địa 190.000 tấn, nuôi trồng thủy sản 1,360 triệu tấn) và kim ngạch xuất khẩu thủy sản đã vượt 2,5 tỷ USD, thủy sản đã chiếm 21% GDP nông - lâm - ngư nghiệp và hơn 4% GDP trong nền kinh tế quốc dân. Vai trò của ngành thuỷ sản trong việc mở rộng quan hệ thương mại quốc tếTừ đầu những năm 1980, ngành thuỷ sản đã đi đầu trong cả nước về mở rộng quan hệ thương mại sang những khu vực thị trường mới trên thế giới. Năm 1996, ngành thuỷ sản mới chỉ có quan hệ thương mại với 30 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Đến năm 2001, quan hệ này đã được mở rộng ra 60 nước và vùng lãnh thổ, năm 2003 là 75 nước và vùng lãnh thổ. Đối với các nước và vùng lãnh thổ có quan hệ thương m ại, ngành thuỷ sản đã tạo dựng được uy tín lớn. Những nước công nghiệp phát triển như Mỹ, Nhật và các nước trong khối EU đã chấp nh ận l àm b ạn hàng lớn và thường xuyên của ngành. Năm 2003, xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam vào bốn thị trường chính là Mỹ, Nhật Bản, EU và Trung Quốc chiếm trên 75% tổng giá trị kim ngạch, phần còn lại trải r ộng ra g ần 60 nước và vùng lãnh thổ. Có thể thấy rằng sự mở rộng mối quan hệ thương mại quốc tế của ngành thuỷ sản đã góp phần mở ra những còn đường mới và mang lại nhiều bài học kinh nghiệm để nền kinh tế Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng hơn vào khu vực và thế giới. 4 Thuỷ sản được đánh giá là nguồn cung cấp chính đạm động vật cho người dân. Năm 2001, mức tiêu thụ trung bình mặt hàng thuỷ sản của mỗi người dân Việt Nam là 19,4 kg, cao hơn mức tiêu thụ trung bình sản phẩm thịt lợn (17,1 kg/người) và thịt gia cầm (3,9 kg/người). Cũng giống như một số nước châu Á khác, thu nhập tăng đã khiến người dân có xu hướng chuyển Vai trò của ngành thuỷ sản trong an ninh lương thực quốc gia, tạo việc làm, xoá đói giảm nghèo: Hàng tiêu dùng nhiều hơn mặt hàng thuỷ sản. Có thể nói ngành thuỷ sản có đóng góp không nhỏ trong việc bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Ngành thuỷ sản với sự phát triển nhanh của mình đã tạo ra hàng loạt việc làm và thu hút một lực lượng lao động đông đảo tham gia vào tất cả các công đoạn sản xuất, làm giảm sức ép của nạn thiếu việc làm trên phạm vi cả nước. Số lao động của ngành thuỷ sản tăng liên tục từ 3,12 triệu người (năm 1996) lên khoảng 3,8 triệu người năm 2001 (kể cả lao động thời vụ), như vậy, mỗi năm tăng thêm hơn 100 nghìn người. Tỷ lệ tăng bình quân số lao động thường xuyên của ngành thuỷ sản là 2,4%/năm, cao hơn mức tăng bình quân của cả nước (2%/năm). Đặc biệt do sản xuất của nhiều lĩnh vực như khai thác, nuôi trồng thuỷ sản chủ yếu là ở quy mô hộ gia đình nên đã trở thành nguồn thu hút mọi lực lượng lao động, tạo nên nguồn thu nhập quan trọng góp phần vào sự nghiệp xoá đói giảm nghèo. Các hoạt động phục vụ như vá lưới, cung cấp thực phẩm, tiêu thụ sản phẩm… chủ yếu do lao động nữ thực hiện, đã tạo ra thu nhập đáng kể, cải thiện vị thế kinh tế của người phụ nữ, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, miền núi. Riêng trong các hoạt động bán lẻ thuỷ sản, nữ giới chiếm tỉ lệ lên đến 90%. Sau một phần tư thế kỷ hoạt động trong cơ chế thị trường, ngành thủy sản đã từng bước trưởng thành. Ðáng chú ý là, sau khi chính sách đổi mới của Ðảng được thực hiện trong cả nước, từ 1986, thị trường xuất khẩu thủy sản 5 được mở rộng và tăng trưởng với tốc độ rất nhanh. Sự mở rộng thị trường đã kích thích sản xuất phát triển. Có thể nói, thị trường xuất khẩu thủy sản đã mở đường, hướng dẫn cho quá trình chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu nghề trong khai thác hải sản trên biển. Trong các năm từ 1981 trở lại đây, các nghề sản xuất trên biển đã hướng theo các sản phẩm có giá trị xuất khẩu. Cơ cấu sản phẩm khai thác phục vụ xuất khẩu đã liên tục tăng từ khoảng 5% trong những năm trước đây lên 30 - 35% trong thời gian gần đây Giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thuỷ sản năm 2006 theo giá so sánh 1994 Thực hiện (Tỷ đồng) Ước tính năm Năm 2005 2006 Năm 2006 so với năm (%) TỔNG SỐ 182156.2 190120.5 104.4 Nông nghiệp 137112.0 142014.8 103.6 Trồng trọt 107897.6 110821.9 102.7 Chăn nuôi 26107.7 28002.3 107.3 Dịch vụ 3106.7 3190.6 102.7 Lâm nghiệp 6317.3 6394.5 101.2 Thủy sản 38726.9 41711.2 107.7 Nuôi trồng 22904.9 25872.7 113.0 Khai thác 15822.0 15838.5 100.1 6 2005 3. Vai trò xuất khẩu tôm trong ngành xuất khẩu thuỷ sản Hiện nay ngành thuỷ sản của Việt Nam ngày càng ưa chuộm ở nhiều nước và khu vực, năm 1997 đã xuất khẩu sang 46 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, năm 1998 là 50 nước và vùng lãnh thổ. Kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản vào các thị trường lớn cũng tăng. Ví dụ vào EU tăng 24,24% vào Mỹ tăng 104,25% so với cùng kì năm 1997. Đưa tỷ trọng hàng xuất khẩu vào EU, Mỹ chiếm 20,21% tổng kim ngạch xuất khẩu đang quan tâm trong cơ cấu hàng thuỷ sản xuất khẩu, nhóm sản phẩm tôm vẫn là mặt hàng chủ lực chiếm tỷ lệ ngày càng cao trong đó tôm nuôi. Năm 1997 tỷ lệ tôm chiếm 62% về khối lượng và 68% giá trị kim ngạch xuất khẩu các cá thể khác như Nhuyễn Thể, cá Song, cá Hồng, cá Basa, cá Quả... cũng là những sản phẩm xuất khẩu lớn nhưng vẫn đứng sau tôm. Dự kiến dưới góc độ biến động về giá hàng thuỷ sản trên thế giới cho thấy giá tôm tiếp tục tăng đến năm 2010.Tôm là mặt hàng có vai trò đặc biệt quan trọng trong các mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu của mặt hàng tôm hàng tôm đong lạnh đang chiếm vị trí cao trong tổng giá trị xuất khẩu thuỷ sản. Cơ cấu sản phẩm xuất khẩu có nhiều thay đổi trong thời gian hơn 2 thập kỷ qua. Tỷ trọng trong tổng khối lượng mặt hàng xuất khẩu mặt hàng tôm vẫn duy trì dược vị trí hàng đầu song đã giảm dần do các mặt hàng khác tăng nhanh hơn. BẢNG SỐ LIỆU TÔM XUẤT KHẨU 2004-2006 7 04 Khối Giá lượng 1000 05 trị Khối lượng USD Giá trị 06 Khối Giá 1000 lượng 1000 USD trị USD +EU: -Sú đông 2 896.0 28 118.9 11 183.4 43 176.8 13738.8 84 399.3 12611.0 58 465.0 6328.1 22 594.8 58 730.1 58 730.1 024 6,2 -Sú đông 18. 103 13 15 554.1 274 543.9 lạnh 400.3 245.2 70 592.5 501 996.7 85.7 214.7 lạnh -Tôm biển đông lanh -Tôm hùm, mũ ni đông lạnh +Nhật Bản 666.6 -Tôm biển đông 50 504.9 372 205.7 70 954.4 lanh -Tôm 6 651.5 hùm, mũ ni đông lạnh 8 +Mỹ -Sú đông 28 115.8 230 38 lạnh 985.1 -Tôm 431.2 400 994.7 38 462.8 30 166.5 716.3 510 343.5 64 .8 biển 346 51 đông 440.2 767.7 660 lanh -Tôm 366 90.7 hùm, mũ ni đông lạnh 9 1044.3 058.7 4. những nhân tố ảnh hưởng đến xuất khẩu tôm Việt Nam 4.1 Nhân tố khách quan Nhân tố khách quan bao gồm toàn bộ những nhân tố bên ngoài doanh nghiệp nhưng có ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp tới hoạt động kinh doanh xuất khẩu nông sản của doanh nghiệp bao gồm: 4.1.1 Nhân tố thị trường Nhân tố thị trường có ảnh hưởng rất lớn chi phối đến toàn bộ hoạt động xuất khẩu tôm của doanh nghiệp xét trên một số yếu tố cơ bản sau: Nhu cầu của thị trường về tôm: Tôm là một trong những mặt hàng chất lượng cao của cuộc sống, cũng như các loại mặt hàng khác nó cũng phụ thuộc vào thu nhập, cơ cấu dân cư, thị hiếu... khi thu nhập cao thì nhu cầu về tôm tăng Thị trường xuất khẩu thuỷ sản đã là động luwc, kích thích sự phát triển nuôi trồng thuỷ sản, nuôi trồng va xuất khẩu thuỷ sản trở thành hướng đi chủ yếu cho sự chuyển đổi các vùng diện tích sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả thành những vùng sản xuất nguyên liệu lớn cho chế biến thuỷ sản xuất khẩu.Định hướng đúng đắn có tính chiến lược đó được khẳng định bằng nghị quyết của chính phủ về một số chủ trương và chính sách về chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.từ kết quả đó, năm 2000 xuất khẩu thuỷ sản vượt một tỷ USD, năm 2002 vượt hai tỷ USD, và năm 2005, năm 2005, mặc dù gặp nhiều khó khăn nhưng nghành thuỷ sản đã hoàn thành xuất sắc chỉ tiêu kế hoạch của nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ 9 của đảng:kim nghcahj xuất khẩu đạt và vượt 2,5 tỷ USD 10 Cung tôm xuất khẩu trên thị trường là một nhân tố quan trọng trong xuất khẩu. Các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu cần phải tìm hiểu kỹ về khả năng xuất khẩu của mình cũng như khả năng của các đối thủ cạnh tranh. Trên thị trường thế giới sản phẩm tôm rất đa dạng và phong phú, cầu về tôm xuất khẩu có giảm ít so với mức giá do đó nếu lượng cung tăng quá nhiều có thể dẫn tới dư cung điều đó bất lợi cho các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu Giá cả là một yếu tố quan trọng là thước đo sự cân bằng cung cầu trong nền kinh tế thị trường. Cầu về tôm xuất khẩu biến động lớn ảnh hưởng của cầu làm tăng giá nông sản. Sự câm bằng cung cầu trong nền kinh tế thị trường, tôm xuất khẩu có biến động lớn. Ảnh hưởng của cầu làm tăng giá nông sản. Sự tăng của cầu tôm xuất khẩu dẫn đến sự tăng năng lực sản xuất tôm xuất khẩu. Nếu cầu vượt quá khả năng sản xuất thì sẽ làm cho giá tăng liên tục. 4.1.2 Nhân tố sản xuất Các nhân tố sản xuất gồm: điều kiện sản xuất, điều kiện khí hậu, thời tiết... Nếu các điều kiện này thuận lợi hoạt động kinh doanh xuất khẩu sẽ đạt hiệu quả cao, còn nếu điều kiện sản xuất khó khăn, thời tiết xấu sẽ lám ảnh hưởng đến công tác sản xuất, chế biến, bảo quản và vận chuyển gặp nhiều khó khăn như hàng hoá chất lượng không đảm bảo, năng suất không cao, sản xuất chậm dẫn đến kém hiệu quả. Vì vậy điều kiện sản xuất, điều kiện tự nhiên cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến kinh doanh xuất khẩu tôm. 4.1.3 Nhân tố giá thành sản xuất 11 Đây là một trong những yếu tố quyết định đến giá carcuar tôm xuất khẩu. Bao gồm các yếu tố cấu thành như nguyên liệu sản xuất, tư liệu sản xuất, chi phí sản xuất, bảo quản chế biến, chi phí lưu thông... Khi chi phí về các yếu tố tăng lên thì kéo theo giá thành sản xuất tăng lên chi phí sản xuất tăng lên và giá thành sản phẩm cũng tăng lên. Tuy nhiên trên thực tế thì giá các yếu tố đầu vào tăng lên có ảnh hưởng lớn tới giá cả. Tôm xuất khẩu là mặt hàng chất lượng cao nên ít được nhà nước trợ giá đầu vaò như trợ giá về nguyên liệu, thức ăn... 4.1.4 Nhân tố giá cả Giá sản phẩm có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh đặc biệt là hoạt động kinh doanh xuất khẩu, giá sản phẩm quyết định đến kết quả hoạt động kinh doanh, đến quy mô sản xuất của doanh nghiệp và quyết định đến sự tồn tại của doanh nghiệp. Trên thị trường giá sản phẩm được quyết định bởi cung - cầu. Vì vậy với tôm xuất khẩu khi cung tôm tăng làm giá giảm và ngược lại cung giảm thì giá tăng. Cầu tôm xuất khẩu tức thị trường mà có nhu cầu về tôm lớn sẽ làm giá tăng lên nhưng khi cung tăng lên làm giá giảm và khi đó giá nông sản sẽ là giá cung - cầu cân bằng thị trường. 12 4.2 Nhân tố chủ quan 4.3 Khả năng về vốn trong xuất khẩu Vốn là một trong những yếu tố quan trọng không thể thiếu trong sản xuất kinh doanh nó quyết định đến quy mô và năng lực sản xuất của doanh nghiệp. Vốn sản xuất vận động không ngừng từ phạm vi sản xuất sang phạm vi lưu thông và trở về sản xuất. Hình thức của vốn sản xuất cũng thay đối từ hình thức tiền teek sang hình thức tư liệu sản xuất và tiền lương cho nhân công đến sản phẩm hàng hoá và trở lại hình thức tiền tệ. Vốn kinh doanh gồm vốn cố định và vốn lưu động thiếu vốn sẽ gây trở ngại cho sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Chính vì vậy việc đảm bảo đầy đủ vốn cho kinh doanh rất là quan trọng giúp cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp được liên tục và đạt hiệu quả cao, một số hình thức huy động vốn như: tự huy động trong doanh nghiệp, đi vay, xin hỗ trợ nhà nước...Từ nguồn vốn các doanh nghiệp sản xuất tôm tiếp cận được với khoa học công nghệ. Lực lượng khoa học công nghệ đã có đóng góp to lớn. Từ những năm đầu của thập kỷ 80 cùa thế kỷ trước, công nghệ sinh sản tôm sú nhân tạo đã đượ du nhập và phát triển thành công ở miền trung, và sau đó nhân ra cả nước, tạo tiền đề cho nghề nuôi tôm phát triển, là cơ sở để có được nguồn nguyên liệu chủ yếu cho chế biến, xuất khẩu thuỷ sản. Gía trị tôm xuất khẩu đến nay chiếm hơn 50% tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản. Đồng thời việc làm chủ công nghệ sinh sản nhân tạo tôm sú, các nhà khoa học thuỷ sản đã nghiên cứu cho đẻ thành công nhiều giồng, loài tôm quý hiếm, như tôm càng, tôm he, tôm chân trắng, tôm rảo...Những thành tựu khoa học này là nền tảng để phát triển các sản phẩm xuất khẩu. 4.2.1 Trình độ đội ngũ cán bộ làm công tác xuất khẩu 13 Con ngưòi là nguồn lực sản xuất rất quan trọng đối với bất kì một hoạt đông sản xuất kinh doanh nào đặc biệt là hoạt động sản xuất kinh doanh xuất khẩu.Nhìn lại chặng đường đã qua trải qua bao khó khăn, thách thức, trong những lúc căm go nhất càng nhận thức sâu sắc về vai trò, vị trí nòng cốt của đội ngũ doanh nhân trên thương trường. Cùng với hơn 4 triệu lao động nghề cá trong khai thác và nuôi trồng thuỷ sản, đội ngũ doanh nhân nghành thuỷ sản thật sự lớn mạnh, trở thành lực lượng nòng cốt, tiên phong trong những thời điểm khó khăn nhất. Điều đó cho thấy con người là yếu tố quyết định đến sự tồn tại của mỗi doanh nghiệp không có yếu tố này thì không có sự tốn tại của doanh nghiệp. Nguồn nhân lực trong sản xuất kinh doanh xuất khẩu là tổng thể sức lao động tham gia vào hoạt động sản xuất kinh doanh xuất khẩu bao gồm số lượng và chất lượng của người lao động, về số lượng bao gồm cán bộ quản lý trong doanh nghiệp và công nhân trực tiếp sản xuất tại các nhà máy, về chất lượng gồm thể lực và trí lực của người lao động, cụ thể là trình độ, sức khoẻ, nhận thức, văn hoá, nghiệp vụ và tay nghề của người lao động. Việc đảm bảo đội ngũ cán bộ nhân viên chất lượng có chuyên môn có ý nghĩa rất lớn với hiệu quả kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp. Một đội ngũ cán bộ nhân viên vững vàng về chuyên môn, có kinh nghiệm trong quản lý, và buôn bán quốc tế, có khả năng ứng phó linh hoạt trước những biến động của thị trường giúp cho hoạt động kinh doanh của công ty đạt hiệu quả cao. Như vậy khả năng đội ngũ cán bộ nhân viên có tính chất quyết định đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp, nếu doanh nghiệp muốn hoạt động có hiệu quả thì nhất thiết đào tạo, tuyển chọn đội ngũ cán bộ thực sự có năng lực đồng thời chú trọng tới công tác quản lý nhằm đào tạo cho nguồn lao động làm việc hiệu quả. 4.2.2 Uy tín của công ty 14 Trong kinh doanh xuất khẩu uy tín có vị trí đặc biệt quan trọng đối với mỗi công ty kinh doanh xuất khẩu nào vì trên thị trường thế giới công ty, doanh nghiệp có rất nhiều đối thủ cạnh tranh giành giật từng thị trường một. Công ty, doanh nghiệp naofcos uy tín cao sẽ được khách hàng tin cậy và lựa chọn. Uy tín của công ty không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong tiêu thụ sản phẩm mà còn trong mọi hoạt động của công ty. Uy tín của công ty được đo bằng những lá phiếu bình chọn của khách hàng dành cho sản phẩm của công ty bằng vị trí của công ty trên thị trường. Tất cả các yếu tố trên phụ thuộc vào vào các yếu tố cơ bản như: chất lượng sản phẩm, giá thành sản phẩm...Nhiều thương hiệu đã được xây dựng và được khẳng định của mình trên thị trường như:Seaprodex, Minh Phú, Kim Anh, Saota(fimex), Phú Cường, Camimex, Cafatex, Angifish, Vĩnh Hoàn, Sea Minh Hải, Sea Sài Gòn, Seasoimex, Sea Đà Nẵng, Sea Hà Nội...Đến nay cả nước đã có 439 nhà máy chế biến thuỷ sản xuất khẩu, trong đó có 171 doanh nghiệp được xếp vào danh sách 1 xuất khẩu vao EU. 300 doanh nghiệp áp dụng quy trình quản lý chất lượng sản phẩm theo HACCP, đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sản phẩm vào thị trường Mỹ, 222 doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vao Hàn Quốc, 295 doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vao Trung Quốc...Những con số đó cho thấy sự trưởng thành của các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam đã đạt trình độ tiên tiến trong khu vực, đã đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm khắt khe nhất của thị trường quốc tế. Như vậy ta có thể khẳng định rằng uy tín của công ty, doanh ngiệp là nhân tố quyết định khả năng cạnh tranh, vị thế tôm xuất khẩu trên thị trương xuất khẩu. 4.2.4 tác động của hội nhập WTO với xuất khẩu tôm Việt Nam WTO là tổ chức thương mại thế giới, được thành lập năm 1995, là một tổ chức kinh tế nhiều bên có quy tắc kinh tế thương mại quốc tế chuẩn mực hiện nay, đã phát huy tác dụng quan trọng của việc mở rộng thương mại quốc tế, giải quết tranh chấp thương mại quốc tế thu hut đông đảo các nước phát 15 triển tham gia thương mại nhiều bên thúc đẩy phát triển kinh tế thế giới. Ra nhập WTO tạo ra những cơ hội và thách thức cho xuất khẩu tôm Việt Nam. Những cơ hội: Hoàn thiện thể chế thị trường, cải thiện môi trường kinh doanh, thúc đẩy cạnh tranh. Phát triển doanh nghiệp tao việc làm tăng thu nhập. Tác dụng to lớn không thể không nhắc đến đó là thu hút được nguồn vốn đầu tư nước ngoài, và mở cửa thị trường các nước, chính điều này giúp cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôm mở rộng và thâm nhập thị trường trên thế giới, từ đó tạo vị thế mới trong tham gia các vòng đàm phàn toàn cầu, khu vực và song phương trong tương lai. Bên cạnh đó giúp các cơ sơ xuất khẩu tôm phát triển khoa học công nghệ, các nghành công nghệ cao, tiếp cận kinh tế tri thức, phân bổ lại các nguồn lực theo hướng công bằng hiệu quả hơn. Bên cạnh những cơ hội các doanh nghiệp xuất khẩu tôm phải đối mặt với những thách thức. Trước hết các doanh nghiệp phải chấp nhận luật chơi chung và tự sửa luật chơi của mình cho phù hợp với các doanh nghiệp quốc tế. Phải chấp nhận nhiều tiêu chuẩn, yêu cầu kỹ thuật đối phó với nhiều rào cản kỹ thuật ở các nước. Việc mở cửa thị trường trong nước tạo cho các doanh nghiệp phải chấp nhận cạnh tranh từ bên ngoài trên hầu hết các lĩnh vực ( hàng hoá, dịch vụ, nhân lực ...) ở nhiều cấp độ. Điểm xuất phát thấp năng suất lao động thấp, cơ cấu kinh tế lạc hậu, năng lực cạnh tranh của nhiều sản phẩm và doanh nghiệp còn hạn chế. Đang chuyển đổi thể chế kinh tế, trình độ, năng lực quản lý nhà nước còn hạn chế. Chịu nhiều sức ép hơn các nước đang phát triển khác do chưa phải là nền kinh tế thị trường ... Như vậy trong điều kiện hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế đang sôi động như hiện nay, các doanh nghiệp cần phải chủ động, sáng tạo trong việc lựa chọn và áp dụng các phương thức kinh doanh cho phù hợp với loại sản phẩm của doanh nghiệp, phù hợp với yêu cầu của thị trường tiêu thụ sản phẩm và phù hợp với điều kiện về khoa học công nghệ hiện có của doanh nghiệp.Cùng với những cơ hội đặt ra cho các doanh nghiệp nhưng thách thức, khó khăn cần phải giải quyết. 16 II. CƠ SỞ THỰC TIỄN I.Những điều kiện ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của xuất khẩu tôm Việt Nam 1.1 Kinh nghiệm các nước xuất khẩu tôm trên thế giới EU vượt qua Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc,Hồng Kông,ASEAN... để trở thành thị trường nhập khẩu lớn nhất của một số mặt hàng thuỷ sản chính của Việt Nam.Việc xuất khẩu tôm sang các thị trường trên đã đem lại nhiều bài học, kinh nghiệm cho các doanh nghiệp xuất khẩu tôm Việt Nam. Buôn bán hai chiều Việt Nam - EU tăng nhanh trong những năm gần đây, từ 3,6 tỉ USD năm 1999 lên 9,9 tỉ USD năm 2006, trong đó Việt Nam xuất khẩu 6,9 tỉ USD chiếm 17,4% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước… Dự báo xuất khẩu vào EU năm 2007 đạt 8,3 tỉ USD, tăng 22% so với năm trước.Quy mô tiêu dùng của EU đang ở mức 8.000 tỉ Euro, trong đó giao dịch thương mại chiếm đến 90% giữa các nước EU (70% giao dịch trong nước, 20% giao dịch giữa các nước trong khu vực), 10% nhập khẩu ( kim ngạch nhập khẩu từ các nước Châu Á, Thái Bình Dương và Caribea mới chỉ chiếm 3% trong tổng kim ngạch nhập khẩu 4 tỉ Euro). Thị trường EU đang tràn ngập hàng hóa, nhu cầu bão hòa, cung vượt cầu. Xuất khẩu vào thị trường EU, các doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt. Có 4 điểm cần lưu ý cho các doanh nghiệp khi xuất khẩu sang thị trường EU gồm: Tính năng sản phẩm phải phù hợp với người tiêu dùng. Thực phẩm phải đóng gói nhỏ, gọn, tiện lợi, đảm bảo chất lượng, mẫu mã đa dạng và luôn luôn thay đổi. Giá cả sản phẩm không phụ thuộc vào giá thành sản xuất mà phụ thuộc vào thời điểm bán ra và khả năng đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Linh hoạt và cứng rắn, đảm bảo quyền lợi của mình trong quá trình đàm phán. Tìm đối tác (nhà phân phối hoặc đại lý), đặt quan hệ làm ăn lâu dài với các đối tác dựa trên nguyên tắc hai bên cùng có lợi và sự tin cậy về chất lượng hàng hóa. Tìm hiểu kỹ các tiêu chuẩn xuất khẩu hàng hóa, thị 17 trường và đối tượng tiêu dùng, đáp ứng được 2 yếu tố sản phẩm tốt, công ty tốt (hệ thống quản lý cất lượng sản phẩm, quản lý về doanh nghiệp). Các quy định pháp lý về thâm nhập thị trường của EU như: Quy định về sức khỏe, an toàn đối với các sản phẩm công nghiệp phi thực phẩm, đối với thực phẩm, nông nghiệp hữu cơ… Quy định về môi trường đối với những giải pháp bắt buộc nhằm giảm thiểu chất thải bao bì và tái chế bao bì. EU có chỉ thị về hạn chế các chất nguy hiểm trong thiết bị và đồ chơi điện và điện tử. Quy định việc áp dụng hệ thống quản lý chất lượng về môi trường đối với sản phẩm xuất khẩu và các công ty xuất khẩu. Quy định môi trường về trách nhiệm xã hội gồm: Các quy tắc ứng xử trong doanh nghiệp, thương mại công bằng (đảm bảo cho người sản xuất nhỏ và người lao động được hưởng một phần lợi nhuận). Quy định về chất lượng: Tiêu chuẩn chất lượng ISO 9000:2000 rất có tác dụng đối với người tiêu dùng EU… Và một số luật thương mại quốc tế khác như luật về hợp đồng, thanh toán, đầu tư, trách , luật cạnh tranh, giải quyết tranh chấp… Nhật Bản là một trong những thị trường nhập khẩu thuỷ sản hàng đầu của Việt Nam.các mặt hàng thuỷ sản xuất khẩu sang Nhật Bản ngày một đa dạng,là thị trường đem lại hiệu quả cao cho xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam.các sản phẩm tôm của Việt Nam đều có doanh số tương đối lớn trên thị trường Nhật Bản. Nhật Bản không chỉ là một thị trường với khả năng tiêu dùng lớn mà còn là một thị trường gần gũi về mặt địa lý và có nhiều điểm tương đồng về văn hoá đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Trao đổi về việc xuất khẩu hàng hoá Việt Nam sang thị trường này, ông Nguyễn Trung Dũng - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nhật Bản cho biết: Quan hệ giữa Việt Nam và Nhật Bản từ trước tới nay vốn là quan hệ đối tác tin tưởng, ổn định lâu dài nhưng từ năm 2006, sau chuyến thăm của Thủ 18 tướng Nguyễn Tấn Dũng, quan hệ này đã được nâng lên một tầm cao mới: Đối tác chiến lược. Điều này đã tạo ra nhiều thuận lợi cho doanh nghiệp của hai nước. Thị trường Nhật Bản từ trước tới nay vẫn là một thị trường có nhiều hứa hẹn đối với doanh nghiệp Việt Nam. Trong nhiều năm liền, Việt Nam luôn là quốc gia xuất siêu sang Nhật Bản. Theo thống kê, năm 2004 kim ngạch xuất khẩu của hai nước đạt 4,5 tỷ USD thì trong năm 2006 đã tăng lên đến 9,9 tỷ USD, trong đó tỷ trọng xuất khẩu luôn nghiêng về phía Việt Nam. Đây là một thị trường mang nhiều tính đặc thù, truyền thống và ổn định. Các doanh nghiệp Việt Nam đang có ý định xuất hàng sang Nhật Bản cần quan tâm đến điểm này. Hiện nay, Nhật Bản vẫn là quốc gia có nền kinh tế phát triển thứ hai thế giới. Tổng mức tiêu dùng trong nước tăng nhanh, trong tổng mức tăng trưởng GDP, thì mức tăng nội nhu (Tiêu dùng trong nước) đạt khoảng 55%. Chính chỉ số này không chỉ là động lực thúc đẩy nền kinh tế Nhật Bản mà còn có lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu vào thị trường này. Đó là một vài bài học được rút ra từ những thị trường quen thuộc của tôm xuất khẩu Việt Nam,tuy nhiên trước mắt vẫn con nhiều khó khăn phải đối mặt đặc biệt là với những doanh nghiệp mới hoạt đông kinh doanh xuất khẩu, vì vậy các doanh nghiệp cần phải không ngừng học hỏi kinh nghiệm xuất khẩu. 1.2 sự tác động hỗ trợ của các nước Hiện nay, các doanh nghiệpViệt Nam còn mắc phải hạn chế như thiếu thông tin, tư tưởng thụ động chờ các đơn hàng còn phổ biến. Từ đó dẫn đến chất lượng sản phẩm không đồng đều, giá thành còn cao, thời gian giao hàng không đảm bảo... Bên cạnh đó việc nghiên cứu thị trường còn chưa bằng các công ty các nước xuất khẩu. Hơn một nửa các công ty đó có văn phòng đại diện tại Việt Nam, nên hoạt động của họ rất hiệu quả. Họ thường xuyên theo dõi nắm vững tình hình thị trường Việt Nam. 19 Nhật Bản la thị trường lớn của Việt Nam.m ột chuyên gia cố v ấn cao cấp tiến thương mại Nhạt Bản ông Ken Arakawa có nhưng lời khuyên với các doanh nghiệp Việt Nam hỗ trợ nhiều cho các doanh nghiệp Việt Nam: Với các doanh nghiệp Nhật Bản họ tương đối khó tính trong việc lựa chọn đối tác làm ăn. Khi chọn đối tác để cung cấp hay nhập khẩu hàng hóa, họ thường có nhu cầu thẩm định hàng hóa trực tiếp. Mặt khác, người Nhật có thói quen đến tận doanh nghiệp mua hàng để xem cơ sở đối tác. Những mặt hàng thường phải nhập từ nhiều nguồn, nhiều công đoạn sản xuất, khó tập trung một điểm hàng... để họ tin tưởng hơn. Đặc biệt, người Nhật cũng rất chú trọng đến môi trường, người Nhật đặt yêu cầu rất cao đối với vệ sinh an toàn thực phẩm. Nh ư v ấn đề tôm xuất khẩu vào Nhật Bản vừa qua, cùng với việc thông báo cho phía Việt Nam, các doanh nghiệp nhập khẩu cũng tiến hành nhiều biện pháp điều tra, nếu phát hiện tôm Việt Nam, được nuôi thả không đảm bảo vệ sinh môi trường thì rất dễ bị cấm nhập khẩu. Thời gian qua s ự vi ệc nhi ều lô hàng thuỷ sản của Việt Nam bị phía Nhật kiểm tra rất ngặt nghèo, thậm chí dự kiến lo ngại rằng đó có thể là một hàng rào kỹ thu ật m à phía Nhật đặt ra tất nhiên là Chính phủ Nhật Bản cũng có chính sách bảo hộ nông dân trong trường hợp cần thiết, tuy nhiên về sự việc mực, tôm vừa qua bị trả lại là do phía Việt Nam đã dùng thuốc quá nhi ều khi ến các nh à nhập khẩu Nhật Bản buộc phải lên tiếng. Với các mặt hàng thủy sản, cụ thể với mặt hàng tôm nhập khẩu vào Nhật không bị hạn ch ế b ởi quota nhưng lại chịu sự chi phối của Luật kiểm dịch và Luật vệ sinh thực ph ẩm. Các doanh nghiệp Việt Nam cần hiểu đúng chế độ quản lý vệ sinh thực phẩm của Nhật Bản để tránh những vi phạm đáng tiếc. Tôm tươi s ống, ướp đá được phân phối qua nhà bán buôn, do đó cần chú ý việc giao h àng sớm. Muốn xuất khẩu sang thị trường Nhật cần phải “nhập gia tùy tục”, tức là phải tìm hiểu rõ phong tục tập quán cũng nh ư th ị hi ếu ng ười Nh ật. Trong thời buổi cạnh tranh cao việc chủ động tìm đến với thị trường và tiếp xúc bạn hàng, người tiêu dùng sẽ mang lại cơ hội kinh doanh và thành công cho doanh nghiệp. Trong thực tế chi phí lưu thông cộng thêm cước phí vận chuyển bằng máy bay có thể đội giá lên rất cao. Do vậy các doanh nghiệp có thể lựa chọn cách bỏ qua chợ bán buôn mà thỏa thuận trực ti ếp với các nhà phân phối và bán lẻ. 20