Lêi Më §Çu
Trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y , nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu
to lín , cïng víi viÖc gia nhËp vµo ASEAN ®a nÒn kinh tÕ níc ta s¸nh vai cïng
c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c trong khu vùc . ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· ký kÕt rÊt
nhiÒu hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi c¸c níc trªn thÕ giíi , kh«ng ph©n biÖt
chÕ ®é chÝnh trÞ . HiÖn nay , ViÖt Nam ®ang nç lùc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp
tæ chøc WTO.
Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng rÊt cã hiÖu qu¶ , ®·
®em vÒ cho ViÖt Nam mét nguån ngo¹i tÖ lín ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc , gãp phÇn
thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc CNH – H§H ®Êt níc .
Hîp ®ång ngo¹i th¬ng ®îc ký kÕt gi÷a c¸c th¬ng nh©n ViÖt Nam víi c¸c th¬ng nh©n níc ngoµi ngµy cµng phong phó vÒ sè lîng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ ,
lín vÒ gi¸ trÞ hîp ®ång . Tuy nhiªn do sù xa c¸ch vÒ ®Þa lý,kh¸c biÖt vÒ phong tôc
tËp qu¸n bu«n b¸n còng nh sù bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷ nªn trong khi ký kÕt hîp
®ång còng nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång thêng x¶y ra tranh chÊp gi÷a
c¸c bªn .
Gi¶i quyÕt tranh chÊp nãi chung vµ tranh chÊp trong th¬ng m¹i quèc tÕ nãi
riªng ®Òu dÉn ®Õn sù hao phÝ vÒ thêi gian , tiÒn b¹c , søc lùc cña c¸c bªn do vËy
h¹n chÕ tranh chÊp lu«n lµ sù mong muèn cña c¸c th¬ng gia ch©n chÝnh . Ngêi
ViÖt Nam ta thêng nãi “ Phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh ” , c©u thµnh ng÷ nµy ®·
cho chóng ta mét bµi häc quÝ b¸u , trong cuéc sèng hµng ngµy nãi chung vµ
trong kinh doanh nãi riªng , cã c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa tranh chÊp x¶y ra th×
bao giê còng tèt h¬n lµ ®Ó tranh chÊp x¶y ra råi t×m c¸ch gi¶i quyÕt tèn kÐm cho
c¶ hai bªn mµ “ TiÒn mÊt , tËt mang ” . V× lý do trªn mµ em ®· chän ®Ò tµi
“ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ nh÷ng tranh chÊp khi thùc hiÖn hîp ®ång
xuÊt khÈu mÆt hµng n«ng s¶n t¹i C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi . “
§Ò tµi nµy ®îc chän víi môc ®Ých gióp cho c¸c th¬ng nh©n cña ViÖt Nam
n¾m b¾t ®îc c¸c lo¹i tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh tõ hîp ®ång ngo¹i th¬ng , vµ
nguyªn nh©n ph¸t sinh c¸c tranh chÊp nµy ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p gióp c¸c
th¬ng nh©n cã thÓ h¹n chÕ c¸c tranh chÊp nµy .
LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu c¸c h×nh thøc cña tranh chÊp cã thÓ x¶y ra
trong quan hÖ kinh doanh gi÷a ngêi xuÊt khÈu vµ ngêi nhËp khÈu . Tõ c¸c tranh
chÊp nµy sÏ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cã thÓ ¸p dông ®Ó h¹n chÕ , ng¨n chÆn c¸c tranh
chÊp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ .
LuËn v¨n ¸p dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu duy vËt biÖn chøng , ®©y lµ mét
ph¬ng ph¸p chung nhÊt cã tÝnh bao trïm . Ph¬ng ph¸p cô thÓ bao gåm : tiÕn
hµnh kh¶o s¸t thùc tÕ qua c¸c b¸o c¸o t×nh h×nh kinh doanh , b¸o c¸o tµi chÝnh
cña C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi , t×m hiÓu qua s¸ch vë ...
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn th× luËn v¨n ®îc kÕt cÊu thµnh 3 ch¬ng :
1
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn chung
Ch¬ng II Thùc tr¹ng vÒ c«ng t¸c thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu
n«ng s¶n t¹i C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi
Ch¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ c¸c tranh chÊp khi
thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu n«ng s¶n t¹i C«ng ty
Do thêi gian cã h¹n còng nh tr×nh ®é nhËn thøc cßn nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n
chÕ , v× vËy bµi viÕt nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt . Em rÊt mong
nhËn ®îc sù th«ng c¶m vµ sù híng dÉn cña c¸c thÇy c« gi¸o còng nh sù ®ãng gãp
ý kiÕn cña c¸c b¹n .
Qua ®©y , em còng xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn thÇy gi¸o NguyÔn §øc
Khiªn cïng c¸c c« chó trong Phßng kinh doanh 2 vµ Phßng Qu¶n trÞ hµnh chÝnh
cña C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi ®· tËn t×nh chØ b¶o , t¹o mäi ®iÒu
kiÖn thuËn lîi ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh bµi luËn v¨n nµy .
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ./.
Sinh viªn Phã ThÞ Minh Tó
Ch¬ng I C¬ së lý luËn chung
I. Kh¸i qu¸t vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu :
1. Kh¸i niÖm , ®Æc ®iÓm hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu
1.1 Kh¸i niÖm :
Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c ®¬ng sù cã trô së kinh
doanh ë c¸c quèc gia kh¸c nhau , theo ®ã mét bªn gäi lµ bªn b¸n (bªn xuÊt
khÈu) cã nghÜa vô chuyÓn quyÒn së h÷u cho mét bªn kh¸c gäi lµ bªn mua (bªn
nhËp khÈu ) mét tµi s¶n nhÊt ®Þnh gäi lµ hµng ho¸ . Bªn mua cã nghÜa vô tr¶ tiÒn
vµ nhËn hµng .
Theo ®iÒu 1 cña c«ng íc Lahaye - 1964 vÒ mua b¸n Quèc tÕ ®éng s¶n h÷u
h×nh cã kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång nh sau :
“ Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ hîp ®ång mua b¸n ®îc ký kÕt gi÷a c¸c bªn cã
trô së th¬ng m¹i ë c¸c níc kh¸c nhau , hµng ho¸ ®îc vËn chuyÓn qua biªn giíi
cña mét níc hoÆc lµ viÖc trao ®æi ý chÝ ®Ó ký kÕt hîp ®ång gi÷a c¸c bªn ®îc lËp
ë c¸c níc kh¸c nhau .”
Theo quy ®Þnh cña LuËt th¬ng m¹i ViÖt Nam ban hµnh ngµy 10-5-1997 th×
hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®ã lµ :
2
“Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng lµ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ®îc ký kÕt
gi÷a mét bªn lµ th¬ng nh©n ViÖt Nam víi mét bªn lµ th¬ng nh©n níc ngoµi .”
1.2 §Æc ®iÓm :
- Hîp ®ång XNK lµ hîp ®ång mua b¸n : thÓ hiÖn ë 4 ®Æc ®iÓm
+ Hîp ®ång ng thuËn : thÓ hiÖn ý chÝ muèn ký kÕt hîp ®ång cña
c¸c chñ thÓ hîp ®ång .
+ Hîp ®ång song vô : hai bªn ®Òu cã nghÜa vô song song nhau.
+ Hîp ®ång ®Òn bï : bªn b¸n giao hµng ho¸ cho bªn mua , bªn mua
cã nghÜa vô tr¶ tiÒn hay giao hµng ho¸ t¬ng ®¬ng.
+ Cã sù di chuyÓn quyÒn së h÷u hµng ho¸.
- Hîp ®ång XNK cã yÕu tè quèc tÕ : thÓ hiÖn ë 3 ®Æc ®iÓm
+ Hai bªn mua b¸n cã trô së kinh doanh ë hai níc kh¸c nhau(®©y
lµ yÕu tè x¸c ®Þnh quan träng nhÊt ).
+ §ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ víi Ýt nhÊt mét trong hai níc.
+ Hµng ho¸ cã thÓ ®îc di chuyÓn qua khái biªn giíi cña mét
níc.
2. Ph©n lo¹i hîp ®ång :
Tõ kh¸i niÖm cña hîp ®ång XNK nh trªn th× ta cã thÓ ph©n lo¹i hîp ®ång
XNK nh sau :
* Theo thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång :
- Hîp ®ång ng¾n h¹n cã thêi gian thùc hiÖn t¬ng ®èi ng¾n , thêng lµ díi
mét n¨m.
- Hîp ®ång dµi h¹n cã thêi gian thùc hiÖn t¬ng ®èi dµi , thêng lµ trªn mét
n¨m .
* Theo néi dung quan hÖ kinh doanh :
- Hîp ®ång xuÊt khÈu lµ hîp ®ång b¸n hµng cho th¬ng nh©n níc ngoµi vµ
nhËn tiÒn.
- Hîp ®ång nhËp khÈu lµ hîp ®ång mua hµng cña th¬ng nh©n níc ngoµi vµ
tr¶ tiÒn.
- Hîp ®ång t¸i xuÊt khÈu lµ hîp ®ång xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ tríc
kia ®· nhËp tõ níc ngoµi ,kh«ng qua t¸i chÕ hay s¶n xuÊt g× trong níc .
- Hîp ®ång t¸i nhËp khÈu lµ hîp ®ång mua nh÷ng hµng ho¸ do níc m×nh
s¶n xuÊt ®· b¸n ra níc ngoµi vµ cha qua chÕ biÕn hay s¶n xuÊt g× ë níc
ngoµi .
- Hîp ®ång gia c«ng hµng xuÊt khÈu lµ hîp ®ång thÓ hiÖn mét bªn trong níc nhËp khÈu nguyªn liÖu tõ bªn níc ngoµi ®Ó l¾p r¸p , gia c«ng , hoÆc chÕ
biÕn thµnh s¶n phÈm råi xuÊt sang níc ®ã , chø kh«ng tiªu thô trong níc .
3
* Theo c¸ch thøc thµnh lËp hîp ®ång :
- Hîp ®ång mét v¨n b¶n.
- Hîp ®ång nhiÒu v¨n b¶n .
* Theo h×nh thøc cña hîp ®ång :
- H×nh thøc b»ng v¨n b¶n.
- H×nh thøc b»ng lêi nãi.
- H×nh thøc mÆc nhiªn.
Theo kho¶n 4 ®iÒu 81 LuËt th¬ng m¹i ViÖt nam quy ®Þnh hîp ®ång mua b¸n
hµng ho¸ víi th¬ng nh©n níc ngoµi ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n.
3. §iÒu kiÖn cã hiÖu lùc vµ nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång th¬ng m¹i quèc
tÕ
3.1 §iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ :
Theo LuËt th¬ng m¹i ViÖt nam th× hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ cã hiÖu lùc
khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau :
- Chñ thÓ cña hîp ®ång lµ bªn mua vµ bªn b¸n ph¶i cã t c¸ch ph¸p lý . Chñ
thÓ bªn níc ngoµi lµ th¬ng nh©n vµ t c¸ch ph¸p lý cña hä ®îc x¸c ®Þnh c¨n
cø theo luËt ph¸p cña hä . Chñ thÓ bªn ViÖt nam ph¶i lµ th¬ng nh©n ®îc
phÐp ho¹t ®éng th¬ng m¹i trùc tiÕp víi níc ngoµi .
- Hµng ho¸ theo hîp ®ång lµ hµng ho¸ ®îc phÐp mua b¸n theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt cña níc bªn mua vµ níc bªn b¸n .C¸c th¬ng nh©n ViÖt nam ®îc
phÐp xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo quyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg .
- Hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i cã néi dung chñ yÕu cña hîp ®ång mua
b¸n hµng ho¸ . C¸c néi dung chñ yÕu bao gåm : tªn hµng , sè lîng , quy
c¸ch phÈm chÊt , gi¸ c¶ , ph¬ng thøc thanh to¸n, thêi h¹n giao nhËn hµng
- Hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i ®îc lËp thµnh v¨n b¶n.
3.2
Nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ :
* §iÒu íc quèc tÕ bao gåm: c¸c ®iÒu íc quèc tÕ gi¸n tiÕp ®iÒu chØnh c¸c hîp
®ång th¬ng m¹i quèc tÕ (VÝ dô c¸c hiÖp íc th¬ng m¹i hµng h¶i - Merchant
navigation treaty; HiÖp ®Þnh GATT/ WTO ) vµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ trùc tiÕp ®iÒu
chØnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c
bªn trong viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ (VÝ dô nh C«ng íc Vienne 1980 , c«ng íc Hamburg vÒ mua b¸n vµ vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng biÓn, quy t¾c Hague - Visby, ...).
* LuËt quèc gia ë ®©y cã thÓ lµ luËt cña níc ngêi b¸n hay luËt cña níc ngêi mua
hoÆc luËt cña bÊt kú níc thø 3 nµo kh¸c cã liªn quan tíi hîp ®ång th¬ng m¹i
quèc tÕ. LuËt quèc gia sÏ trë thµnh luËt ¸p dông cho hîp ®ång trong trêng hîp
c¸c bªn tho¶ thuËn trong ®iÒu kho¶n vÒ luËt ¸p dông cho hîp ®ång hoÆc ®iÒu
4
kho¶n vÒ luËt ¸p dông cho hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ ®îc quy ®Þnh trong c¸c
®iÒu íc quèc tÕ liªn quan.
* TËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ lµ nh÷ng thãi quen th¬ng m¹i phæ biÕn ®îc ¸p
dông thêng xuyªn trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ ®îc h×nh thµnh tõ l©u ®êi (VÝ dô nh:
INCOTERM 2000 , UCP 500) nÕu ®îc c¸c bªn tham gia hîp ®ång th¬ng m¹i
quèc tÕ chÊp nhËn sÏ trë thµnh nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång th¬ng m¹i quèc
tÕ.
* TiÒn lÖ bu«n b¸n lµ nh÷ng thãi quen, nh÷ng quy ®Þnh quen thuéc ®· ®îc hai
bªn tham gia hîp ®ång thiÕt lËp tõ tríc, vµ trong nh÷ng giao dÞch sau nµy hai bªn
cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tranh chÊp x¶y ra, mÆc dï trong hîp
®ång cã thÓ kh«ng quy ®Þnh râ ®iÒu nµy.
4.
4.1
CÊu tróc mét hîp ®ång vµ quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XK :
CÊu tróc mét hîp ®ång :
4.1.1 Nhãm ®iÒu kho¶n chung :
- Sè hiÖu cña hîp ®ång : ®©y kh«ng ph¶i lµ néi dung ph¸p lý b¾t buéc
cña hîp ®ång .
- §Þa ®iÓm vµ ngµy th¸ng ký kÕt hîp ®ång : nÕu nh trong hîp ®ång
kh«ng cã nh÷ng tháa thuËn g× thªm th× hîp ®ång sÏ cã hiÖu lùc ph¸p lý
kÓ tõ ngµy ký kÕt .
- Tªn vµ ®Þa chØ cña c¸c bªn tham gia ký kÕt hîp ®ång : ®©y lµ phÇn chØ
râ c¸c chñ thÓ cña hîp ®ång nªn ph¶i nªu ®Çy ®ñ , râ rµng .
- C¸c ®Þnh nghÜa dïng trong hîp ®ång : ®Ó tr¸nh sù hiÓu lÇm khi sö dông
c¸c thuËt ng÷ th× nh÷ng thuËt ng÷ nµy ph¶i ®îc ®Þnh nghÜa.
- C¬ së ph¸p lý ®Ó ký kÕt hîp ®ång : ®©y cã thÓ lµ c¸c HiÖp ®Þnh ChÝnh
phñ ®· ký kÕt , hoÆc c¸c NghÞ ®Þnh th ký kÕt gi÷a c¸c Bé ë c¸c quèc
gia , hoÆc nªu ra sù tù nguyÖn thùc sù cña hai bªn ký kÕt hîp ®ång.
4.1.2 C¸c nhãm ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång :
- §iÒu kho¶n th¬ng phÈm häc : tªn hµng hãa , sè lîng hµng hãa , quy
c¸ch bao b× ®ãng gãi , m· hiÖu , quy c¸ch phÈm chÊt.
- §iÒu kho¶n tµi chÝnh : gi¸ c¶ , c¬ së tÝnh gi¸ ,®ång tiÒn thanh to¸n , ph¬ng thøc thanh to¸n , thêi gian thanh to¸n , chøng tõ thanh to¸n .
- §iÒu kho¶n vËn t¶i : thêi gian giao hµng , ®Þa ®iÓm giao hµng , ph¬ng
thøc chuyªn chë , th«ng b¸o göi hµng , ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn .
- §iÒu kho¶n ph¸p lý : luËt ¸p dông vµo hîp ®ång , khiÕu n¹i , bÊt kh¶
kh¸ng , ph¹t vµ båi thêng thiÖt h¹i , träng tµi , thêi gian , hiÖu lùc cña
hîp ®ång
4.2 Quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XK :
Ký kÕt hîp ®ång
xuÊt khÈu
5
Giôc ngêi mua më L/C ,kiÓm tra L/C
ChuÈn bÞ hµng ®Ó giao theo hîp ®ång
Thuª ph¬ng tiÖn vËn t¶i .
KiÓm tra hµng ho¸
Lµm thñ tôc h¶i quan ®Ó xuÊt hµng
Giao hµng
Mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸
Thanh to¸n
KhiÕu n¹i vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i (nÕu
cã )
II . C¸c h×nh thøc tranh chÊp thêng ph¸t sinh sau khi ký kÕt hîp ®ång xuÊt
khÈu
1. Tranh chÊp liªn quan ®Õn hiÖu lùc ph¸p lý cña ®¬n chµo hµng vµ thêi
®iÓm ký kÕt hîp ®ång .
Khi c¸c bªn giao dÞch kh«ng trùc tiÕp gÆp ®îc nhau ®Ó ®µm ph¸n ký kÕt
hîp ®ång th× cã thÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p ®µm ph¸n th«ng qua th tÝn ®Ó ký kÕt
hîp ®ång .§¬n chµo hµng lµ h×nh thøc phæ biÕn nhÊt trong ph¬ng ph¸p ®µm
ph¸n qua th tÝn .§¬n chµo hµng lµ mét ®Ò nghÞ ký kÕt hîp ®ång mua b¸n hµng
ho¸ ®îc chuyÓn cho mét ngêi hay nhiÒu ngêi x¸c ®Þnh .Néi dung c¬ b¶n cña
mét ®¬n chµo hµng bao gåm : Tªn hµng , sè lîng , quy c¸ch phÈm chÊt , gi¸
6
c¶ , ph¬ng thøc thanh to¸n , ®Þa ®iÓm vµ thêi h¹n giao nhËn hµng , cïng mét
sè ®iÒu kiÖn kh¸c nh bao b× , ký m· hiÖu...
Trong bu«n b¸n quèc tÕ , ngêi ta ph©n biÖt hai lo¹i chµo hµng chÝnh ,®ã lµ:
- Chµo hµng cè ®Þnh : lµ viÖc chµo hµng hoÆc chµo b¸n mét l« hµng nhÊt ®Þnh
cho mét ngêi x¸c ®Þnh , cã nªu thêi gian mµ ngêi chµo hµng bÞ rµng buéc
tr¸ch nhiÖm vµo lêi ®Ò nghÞ cña m×nh .Theo LuËt Th¬ng m¹i ViÖt nam , nÕu
kh«ng x¸c ®Þnh thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng , th× thêi gian hiÖu lùc cña
chµo hµng lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy ®¬n chµo hµng ®îc chuyÓn ®i cho bªn ®îc
chµo hµng .
Chµo hµng cè ®Þnh thÓ hiÖn râ ý ®Þnh muèn ký kÕt hîp ®ång cña ngêi chµo
hµng nªn ®îc ngêi nhËn chµo hµng quan t©m xem xÐt , vµ nÕu ®îc ngêi nhËn
chµo hµng chÊp nhËn hoµn toµn trong thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng th×
hîp ®ång coi nh ®îc ký kÕt vµ ngêi chµo hµng kh«ng cã quyÒn thay ®æi . Cho
nªn khi ®a ra c¸c néi dung cña chµo hµng , ngêi chµo hµng ph¶i xem xÐt ,
ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thËn träng , ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng mÆt hµng “nh¹y c¶m
”®Ó tr¸nh rñi ro trong qu¸ tr×nh kinh doanh .
- Chµo hµng tù do : lµ lo¹i chµo hµng kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña
ngêi chµo hµng . Trong chµo hµng tù do cÇn ghi râ “ chµo hµng kh«ng cam
kÕt ” . Chµo hµng tù do kh«ng cÇn x¸c ®Þnh thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng ,
cïng mét l« hµng cã thÓ chµo hµng b¸n tíi rÊt nhiÒu kh¸ch hµng , ngêi nhËn
chµo hµng chÊp nhËn hoµn toµn néi dung cña chµo hµng tù do kh«ng cã nghÜa
lµ hîp ®ång ®· ®îc ký kÕt , vµ ngêi nhËn chµo hµng kh«ng thÓ tr¸ch cø ngêi
chµo hµng .
Chµo hµng tù do trë thµnh hîp ®ång khi cã sù chÊp nhËn cña ngêi nhËn
chµo hµng vµ sù x¸c nhËn trë l¹i cña ngêi chµo hµng nµy. Do chµo hµng tù do
kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cho nªn nã Ýt ®îc ngêi nhËn chµo hµng
quan t©m .
Nh vËy mét chµo hµng muèn cã hiÖu lùc ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c ®iÒu kiÖn sau :
+ ThÓ hiÖn ý muèn ký kÕt hîp ®ång cña ngêi chµo hµng .
+ §¬n chµo hµng cã néi dung x¸c thùc gåm ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu
cña hîp ®ång .
+ §¬n chµo hµng ph¶i ®îc chuyÓn tíi tËn tay ngêi nhËn chµo hµng trong thêi
gian hiÖu lùc cña chµo hµng.
HiÖn nay trong quan hÖ giao dÞch bu«n b¸n quèc tÕ th× ngêi ta hay dïng ®¬n
chµo hµng cè ®Þnh do vËy viÖc chÊp nhËn ®¬n chµo hµng ®îc coi nh ®· ký kÕt
hîp ®ång .Tuy nhiªn , khi ngêi ®îc chµo hµng chÊp nhËn v« ®iÒu kiÖn néi dung
®¬n chµo hµng trong thêi gian quy ®Þnh cña ®¬n chµo hµng th× lóc ®ã hîp ®ång
míi thùc sù ®îc ký kÕt .
C«ng íc Vienne 1980 cho phÐp viÖc söa ®æi , bæ sung víi ®iÒu kiÖn sù söa ®æi
bæ sung ®ã kh«ng lµm thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n néi dung cña ®¬n chµo hµng.
Cßn nÕu sù söa ®æi bæ sung lµm thay ®æi néi dung c¬ b¶n cña ®¬n chµo hµng th×
chÊp nhËn ®ã trë thµnh ®¬n chµo hµng míi .
7
Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ký kÕt hîp ®ång còng lµ vÊn ®Ò quan träng v× nã liªn
quan ®Õn viÖc ¸p dông luËt cho hîp ®ång khi cã tranh chÊp ph¸t sinh . Trong tËp
qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay cã hai thuyÕt thêng ®îc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò nµy lµ thuyÕt tèng ph¸t vµ thuyÕt tiÕp thu .
ThuyÕt tèng ph¸t x¸c ®Þnh thêi ®iÓm hîp ®ång cã hiÖu lùc theo thêi ®iÓm ngêi ®îc chµo hµng göi ®i lêi chÊp nhËn chµo hµng , c¸c níc Anh , Mü ,NhËt
ñng hé quan ®iÓm nµy.
ThuyÕt tiÕp thu x¸c ®Þnh hîp ®ång mua b¸n ®îc coi lµ ký kÕt kÓ tõ thêi ®iÓm
bªn chµo hµng nhËn ®îc th«ng b¸o chÊp nhËn toµn bé c¸c ®iÒu kiÖn ®· ghi trong
®¬n chµo hµng trong thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng cô thÓ .LuËt th¬ng m¹i
ViÖt nam quy ®Þnh theo thuyÕt tiÕp thu nµy .
§©y lµ mét ®iÓm quan träng mµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp
khÈu ViÖt nam cÇn n¾m ®îc ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c hiÖu lùc cña ®¬n chµo hµng
còng nh thêi ®iÓm hîp ®ång ®îc coi lµ ®· ký kÕt khi giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c nh
Anh ,Mü, NhËt...
2. Tranh chÊp liªn quan ®Õn c¬ së ph¸p lý cña hîp ®ång vµ ®Þa vÞ ph¸p lý cña
chñ thÓ hîp ®ång.
2.1 C¬ së ph¸p lý cña hîp ®ång
C¸c chñ thÓ khi ký kÕt hîp ®ång th× ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c ký kÕt
hîp ®ång, ®ã lµ nh÷ng t tëng chØ ®¹o ®îc ph¸p luËt ghi nhËn mµ khi ký kÕt hîp
®ång c¸c chñ thÓ ph¶i tu©n theo :
- Nguyªn t¾c tù nguyÖn :
Nguyªn t¾c nµy cho phÐp c¸c chñ thÓ cã thÓ tù quyÕt ®Þnh tham gia hay
kh«ng vµo hîp ®ång vµ khi ký kÕt hîp ®ång th× ®îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh
néi dung giao dÞch cô thÓ trong hîp ®ång, thËm chÝ cã thÓ tù nguyÖn tho¶
thuËn söa ®æi , bæ sung hay huû bá nh÷ng cam kÕt cña m×nh . Nguyªn t¾c tù
nguyÖn ®ßi hái c¸c chñ thÓ tõ chèi mäi sù can thiÖp tõ bªn ngoµi tuy nhiªn sù
tù nguyÖn lùa chän tham gia hîp ®ång vµ quyÕt ®Þnh néi dung cña hîp ®ång
chØ cã giíi h¹n theo luËt ®Þnh .
- Nguyªn t¾c cïng cã lîi :
Nguyªn t¾c nµy ®Ò cao lîi Ých cña c¸c bªn chñ thÓ trong giao dÞch , ®ßi hái
c¸c chñ thÓ ph¶i tÝnh to¸n kÜ lìng tríc khi ký kÕt hîp ®ång , b¶o ®¶m lîi Ých
cña c¸c chñ thÓ trong giao kÕt .
- Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng :
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c chñ thÓ khi ®· ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp quan hÖ hîp
®ång víi nhau th× lu«n b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô nh nhau , tÊt nhiªn
®©y lµ sù b×nh ®¼ng vÒ mÆt ph¸p luËt chø kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng vÒ kinh
tÕ .
- Nguyªn t¾c trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt :
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c bªn chñ thÓ ph¶i dïng chÝnh tµi s¶n cña m×nh ®Ó
ký kÕt vµ khi vi ph¹m hîp ®ång g©y thiÖt h¹i th× ph¶i trùc tiÕp chÞu tr¸ch
nhiÖm do m×nh g©y ra b»ng c¸c tµi s¶n cña m×nh . Nguyªn t¾c nµy ®Ò cao
tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn , g¾n lîi Ých tµi s¶n víi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång ®·
ký kÕt .Nguyªn t¾c nµy còng ®ßi hái ®èi tîng cña hîp ®ång , mäi ®iÒu kho¶n
tho¶ thuËn trong néi dung hîp ®ång ph¶i hîp ph¸p .
8
2.2 §Þa vÞ ph¸p lý cña chñ thÓ hîp ®ång
Chñ thÓ cña hîp ®ång cã thÓ lµ c¸ nh©n hay c¸c ph¸p nh©n cã trô së kinh
doanh ë c¸c níc kh¸c nhau, tuy nhiªn theo luËt cña c¸c quèc gia kh¸c nhau th×
cã quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ ®Þa lý ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ . Do vËy tríc khi ký kÕt
hîp ®ång th× c¸c bªn cÇn x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c ®èi t¸c , xem ®èi t¸c cã
®ñ t c¸ch ®Ó ký kÕt hîp ®ång theo luËt ®Þnh hay kh«ng .
C¸ nh©n hay cßn gäi lµ tù nhiªn nh©n muèn tham gia quan hÖ hîp ®ång XNK
ph¶i cã n¨ng lùc ph¸p luËt vµ n¨ng lùc hµnh vi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
N¨ng lùc ph¸p luËt cña c¸ nh©n thêng b¾t ®Çu tõ khi sinh ra vµ chØ kÕt thóc khi
hä chÕt ®i .Cßn n¨ng lùc hµnh vi cña c¸ nh©n chØ b¾t ®Çu ph¸t sinh khi c«ng d©n
®Õn tuæi thµnh niªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt .
Ph¸p nh©n lµ mét tæ chøc thµnh lËp theo luËt ph¸p vµ ®îc dïng danh nghÜa
riªng cña m×nh trong quan hÖ kinh doanh . Th«ng thêng theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt th× mét tæ chøc muèn ®îc thõa nhËn lµ ph¸p nh©n ph¶i cã ®ñ 4 ®iÒu kiÖn sau
®©y :
- Ph¶i lµ tæ chøc do Nhµ níc thµnh lËp hoÆc ®îc Nhµ níc thõa nhËn .
- Tæ chøc ®ã ph¶i cã tµi s¶n riªng .
- Tæ chøc ®ã ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®éc lËp b»ng tµi s¶n riªng cña
m×nh .
- Tæ chøc ®ã ph¶i cã quyÒn hµnh ®éng víi danh nghÜa riªng cña m×nh , cã thÓ
ra tríc toµ víi t c¸ch nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n .
Khi cã ®ñ 4 ®iÒu kiÖn trªn th× c¸c ph¸p nh©n ®îc coi lµ cã n¨ng lùc chñ thÓ
®Ó ký kÕt c¸c hîp ®ång XNK .
Nh vËy cã thÓ nãi viÖc x¸c ®Þnh t c¸ch ph¸p lý cña c¸c bªn ký kÕt cã gi¸ trÞ
quan träng ë chç nÕu c¸c chñ thÓ cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý vµ n¨ng lùc hµnh vi th×
hîp ®ång sau khi ký kÕt míi cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ nÕu tranh chÊp x¶y ra th×
míi cã thÓ khiÕu n¹i hoÆc tè tông tríc toµ ¸n hay träng tµi th¬ng m¹i .
3. Tranh chÊp liªn quan ®Õn néi dung cña hîp ®ång
Néi dung cña hîp ®ång chÝnh lµ sù tho¶ thuËn cô thÓ vÒ quyÒn vµ nghÜa vô
cña c¸c bªn thÓ hiÖn th«ng qua c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång . Néi dung cña hîp
®ång ®îc chia ra lµm :
* §iÒu kho¶n chñ yÕu : lµ ®iÒu kho¶n quan träng nhÊt trong hîp ®ång , b¾t
buéc c¸c bªn ph¶i tho¶ thuËn vµ ghi vµo v¨n b¶n hîp ®ång .NÕu thiÕu ®iÒu kho¶n
chñ yÕu th× coi nh hîp ®ång cha ®îc x¸c lËp .
Theo ®iÒu 50 cña LuËt Th¬ng m¹i ViÖt nam ban hµnh n¨m 1997 th× c¸c ®iÒu
kho¶n chñ yÕu cña mét hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu bao gåm :
- Tªn hµng
- Sè lîng
- Quy c¸ch , chÊt lîng
- Gi¸ c¶
- Ph¬ng thøc thanh to¸n
9
- §Þa ®iÓm vµ thêi h¹n giao hµng
- C¸c ®iÒu kho¶n kh¸c : lµ c¸c ®iÒu kho¶n cÇn thiÕt cho mét hîp ®ång ,
nhng nÕu kh«ng cã nã th× hîp ®ång vÉn cã gi¸ trÞ ph¸p lý.
Néi dung c¬ b¶n c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång :
- §iÒu kho¶n vÒ tªn hµng : ®iÒu kho¶n nµy chØ râ ®èi tîng cÇn giao dÞch , cÇn
ph¶i dïng c¸c ph¬ng ph¸p quy ®Þnh chÝnh x¸c tªn hµng .
- §iÒu kho¶n vÒ chÊt lîng : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh chÊt lîng cña hµng ho¸
giao nhËn , ®ång thêi nã còng lµ c¬ së ®Ó giao nhËn chÊt lîng hµng ho¸ . Tuú
tõng mÆt hµng mµ cã ph¬ng ph¸p quy ®Þnh chÊt lîng cho chÝnh x¸c , phï
hîp , tèi u .
- §iÒu kho¶n sè lîng : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh sè lîng hµng ho¸ giao nhËn ,
®¬n vÞ tÝnh , ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh träng lîng .
- §iÒu kho¶n bao b× ,kÝ m· hiÖu : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh lo¹i bao b× , h×nh
d¸ng , kÝch thíc , sè líp bao b× , chÊt lîng bao b× , ph¬ng thøc cung cÊp bao
b× .Quy ®Þnh vÒ néi dung vµ chÊt lîng cña kÝ m· hiÖu .
- §iÒu kho¶n gi¸ c¶ : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh c¸c ®ång tiÒn thanh to¸n , tÝnh
gi¸ vµ quy t¾c gi¶m gi¸ (nÕu cã) .
- §iÒu kho¶n thanh to¸n : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh : ph¬ng thøc thanh to¸n,
®ång tiÒn thanh to¸n , thêi h¹n thanh to¸n , ®Þa ®iÓm thanh to¸n , bé chøng tõ
dïng trong thanh to¸n .
- §iÒu kho¶n giao hµng : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh sè lÇn giao hµng , thêi gian
giao hµng , ®Þa ®iÓm giao hµng ®i , ®Õn , th«ng qua , ph¬ng thøc giao nhËn ,
th«ng b¸o giao hµng ( sè lÇn th«ng b¸o , thêi ®iÓm th«ng b¸o , néi dung
th«ng b¸o ) vµ mét sè quy ®Þnh kh¸c vÒ thêi ®iÓm giao hµng .
- §iÒu kho¶n vÒ trêng hîp miÔn tr¸ch : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh nh÷ng trêng
hîp ®îc miÔn hoÆc ho·n thùc hiÖn c¸c nghÜa vô hîp ®ång .
- §iÒu kho¶n khiÕu n¹i : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i , thÓ thøc
khiÕu n¹i , nghÜa vô cña c¸c bªn khi khiÕu n¹i .
- §iÒu kho¶n b¶o hµnh : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh thêi h¹n b¶o hµnh , ®Þa ®iÓm
b¶o hµnh , tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn trong mçi néi dung b¶o hµnh .
- §iÒu kho¶n ph¹t vµ båi thêng thiÖt h¹i : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh c¸c trêng
hîp ph¹t vµ båi thêng , trÞ gi¸ ph¹t vµ båi thêng , c¸ch thøc ph¹t vµ båi thêng .
10
- §iÒu kho¶n träng tµi : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh : ai lµ ngêi ®øng ra ph©n xö ,
luËt ¸p dông vµo viÖc xÐt xö , ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh träng tµi , cam kÕt chÊp
hµnh tµi quyÕt vµ ph©n chia chi phÝ träng tµi .
* Hîp ®ång cßn cã thÓ cã thªm ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm , vËn t¶i , ®iÒu kho¶n cÊm
chuyÓn b¸n...
Theo quy ®Þnh cña LuËt Th¬ng m¹i ViÖt nam th× néi dung cña mét hîp ®ång
XNK b¾t buéc ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh trªn cho dï hîp ®ång ®ã ®îc ký kÕt
víi bÊt kú th¬ng nh©n thuéc quèc gia nµo .
4. Tranh chÊp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK
4.1 Tranh chÊp ph¸t sinh do ngêi b¸n vi ph¹m vµ c¸ch gi¶i quyÕt :
Trong hîp ®ång XNK th× nghÜa vô cña ngêi b¸n lµ ph¶i giao hµng vµ bé
chøng tõ cã liªn quan theo ®óng thêi gian , ph¬ng thøc vµ ®Þa ®iÓm quy ®Þnh
trong hîp ®ång ,nhng trong thùc tÕ x¶y ra rÊt nhiÒu trêng hîp ngêi b¸n l¹i vi
ph¹m cam kÕt ( cè ý hay v« ý) ,do vËy c¸c tranh chÊp sau thêng hay x¶y ra :
4.1.1 Tranh chÊp ph¸t sinh do ngêi b¸n kh«ng giao hµng vµ c¸ch gi¶i quyÕt :
Theo quy ®Þnh cña hîp ®ång XNK th× ngêi b¸n ph¶i giao hµng ®óng theo
thêi h¹n ®· tho¶ thuËn .Thêi h¹n nµy cã thÓ lµ mét ngµy cô thÓ hoÆc mét kho¶ng
thêi gian nhÊt ®Þnh . Do vËy nÕu ngêi b¸n kh«ng giao hµng ®óng thêi h¹n th×
gi÷a c¸c bªn dÔ x¶y ra tranh chÊp .Khi x¶y ra tranh chÊp th× tríc tiªn ngêi mua
cã quyÒn ®ßi hái ngêi b¸n ph¶i giao hµng trong mét thêi h¹n bæ xung theo tho¶
thuËn .NÕu qu¸ thêi h¹n nµy mµ ngêi b¸n vÉn kh«ng giao hµng hoÆc tuyªn bè
kh«ng giao hµng th× ngêi mua cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång , ®ßi båi thêng thiÖt
h¹i .Tuy nhiªn ,nÕu thêi h¹n giao hµng trong hîp ®ång lµ cè ®Þnh th× ngêi mua cã
thÓ ®ßi huû hîp ®ång ngay mµ kh«ng cÇn gia h¹n .
4.1.2 Tranh chÊp do ngêi b¸n giao hµng kÐm phÈm chÊt :
Theo quy ®Þnh trong hîp ®ång th× ngêi b¸n cã nghÜa vô giao hµng phï hîp
víi phÈm chÊt ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång .
NÕu ®èi tîng lµ hµng ®Æc ®Þnh th× ngêi b¸n ph¶i giao hµng cã phÈm chÊt hoµn
toµn phï hîp víi quy ®Þnh cña hîp ®ång , mäi sù kh¸c biÖt vÒ phÈm chÊt ®Òu bÞ
coi lµ vi ph¹m hîp ®ång . Khi ®ã ngêi mua cã c¸ch gi¶i quyÕt sau : yªu cÇu ngêi
b¸n giao hµng ®óng theo quy ®Þnh cña hîp ®ång hoÆc tuyªn bè huû hîp ®ång vµ
®ßi båi thêng thiÖt h¹i (nÕu cã).
NÕu ®èi tîng lµ hµng ®ång lo¹i th× tuú thuéc c¸c chØ tiªu chÊt lîng trong hîp
®ång ®Ó xem xÐt ngêi b¸n cã giao hµng ®óng chÊt lîng kh«ng .NÕu ngêi b¸n
cung cÊp hµng sai biÖt vÒ phÈm chÊt so víi quy ®Þnh trong hîp ®ång mµ sù sai
biÖt ®ã lµm cho ngêi mua kh«ng thÓ sö dông hµng ho¸ theo môc ®Ých ®· ®Þnh th×
coi nh hµng ho¸ kh«ng phï hîp víi hîp ®ång vÒ mÆt phÈm chÊt , khi nµy ngêi
mua cã quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n huû hîp ®ång vµ båi thêng thiÖt h¹i ph¸t sinh
.Cßn nÕu sù sai biÖt ®ã cho phÐp ngêi mua sö dông ®îc hµng hãa theo môc ®Ých
®· ®Þnh nhng hiÖu qña kh«ng cao nh mong ®îi hoÆc kh«ng lµm thay ®æi tÝnh
chÊt c¬ b¶n cña hµng ho¸ th× ngêi mua cã thÓ nhËn hµng nhng cã quyÒn yªu cÇu
ngêi b¸n gi¶m gi¸ hµng cho phï hîp víi thùc tÕ phÈm chÊt hµng hãa .
Trong nghÜa vô giao hµng cña ngêi b¸n , ph¶i kÓ ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra sù
phï hîp vÒ phÈm chÊt vµ sè lîng cña hµng ho¸ thùc tÕ ®· giao víi c¸c quy ®Þnh
cña hîp ®ång .Trong th¬ng m¹i quèc tÕ , c¶ ngêi b¸n vµ ngêi mua ®Òu cã thÓ tiÕn
11
hµnh kiÓm tra hµng t¹i n¬i ®Õn hay n¬i ®i nhng ph¶i x¸c ®Þnh ®îc kÕt qu¶ kiÓm
tra ë ®©u lµ cã gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi cïng .Th«ng thêng kÕt qu¶ kiÓm tra ®îc thÓ
hiÖn qua “ GiÊy chøng nhËn phÈm chÊt vµ sè lîng .” vµ nã ®îc coi lµ hîp ph¸p
khi nã ph¶n ¸nh râ rµng , trung thùc vÒ hµng giao thùc tÕ , nã ®îc x¸c ®Þnh bëi tæ
chøc kiÓm tra - gi¸m ®Þnh cã thÈm quyÒn vµ viÖc kiÓm tra ®îc tiÕn hµnh ®óng
thêi gian , ®Þa ®iÓm ,néi dung vµ ph¬ng ph¸p do hai bªn tháa thuËn ghi râ trong
hîp ®ång .
GiÊy chøng nhËn phï hîp thêng cã hai lo¹i :
- GiÊy chøng nhËn sù phï hîp kh«ng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh , nã kh«ng cã
gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi cïng ( nhng nã ph¶i cã ®Ó x¸c ®Þnh sù phï hîp vÒ sè lîng , chÊt lîng cña hµng so víi hîp ®ång, nÕu ngêi mua ph¸t hiÖn cã ®iÒu
g× vÒ hµng ho¸ th× sÏ yªu cÇu ngêi b¸n kh¾c phôc ngay .)
- GiÊy chøng nhËn sù phï hîp cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh , nã cã gi¸ trÞ ph¸p lý
cuèi cïng vµ nã ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong hîp ®ång , cã sù rµng buéc tr¸ch
nhiÖm cña c¶ hai bªn .
Trong th¬ng m¹i quèc tÕ , ngêi b¸n lu«n muèn viÖc kiÓm tra ë n¬i ®i cã tÝnh
quyÕt ®Þnh v× khi ®ã hä sÏ hÕt tr¸ch nhiÖm vÒ sù phï hîp hµng ho¸ ë n¬i ®Õn ,
®iÒu nµy cã lîi cho ngêi b¸n v× trong bu«n b¸n quèc tÕ hµng ho¸ lu«n ph¶i vËn
chuyÓn dµi ngµy , qua nhiÒu vïng khÝ hËu kh¸c nhau nªn hµng ho¸ rÊt dÔ bÞ tæn
thÊt .
Tuy nhiªn sù miÔn tr¸ch cña ngêi b¸n vÒ sù phï hîp cña hµng ho¸ còng chØ cã
tÝnh t¬ng ®èi ,ngêi mua cã quyÒn chøng minh ngîc l¹i khi thÊy kh«ng tin tëng .
Kh«ng nh ngêi b¸n , ngêi mua lu«n muèn viÖc kiÓm tra ë n¬i ®Õn cã tÝnh quyÕt
®Þnh v× khi ®ã ngêi b¸n sÏ ph¶i chÞu rñi ro vÒ sù thay ®æi phÈm chÊt cña hµng
ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn .
Quan ®iÓm cña c¶ hai bªn vÒ vÊn ®Ò nµy kh«ng gièng nhau nªn dÔ x¶y ra tranh
chÊp , ®Æc biÖt lµ trong trêng hîp mµ hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh râ rµng vÒ gi¸ trÞ
cña giÊy chøng nhËn phÈm chÊt ë n¬i ®i hay n¬i ®Õn lµ cã gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi
cïng .
4.1.3 Tranh chÊp do ngêi b¸n giao hµng kh«ng ®óng sè lîng theo hîp ®ång :
Khi thùc hiÖn hîp ®ång , ngêi b¸n ph¶i giao ®óng sè lîng theo hîp ®ång. Ngêi b¸n bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång khi chØ giao sè lîng hµng thùc tÕ Ýt h¬n sè lîng
quy ®Þnh trong hîp ®ång .Ngêi mua còng cã quyÒn tõ chèi nhËn phÇn d ra khi
ngêi b¸n giao qu¸ sè lîng hîp ®ång quy ®Þnh .Theo tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ ,
ngêi b¸n ph¶i tu©n thñ ®óng sè lîng theo hîp ®ång trong trêng hîp hµng ho¸ lµ
c¸ biÖt , ®Æc ®Þnh hay lµ c¸c mÆt hµng sè lîng nhá víi ®¬n vÞ lµ c¸i , chiÕc...®èi
víi trêng hîp hµng ho¸ lµ hµng ®ång lo¹i , sè lîng lín vµ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c
®¬n vÞ ®o träng lîng , khèi lîng , dung tÝch , vµ hîp ®ång cã quy ®Þnh mét sè lîng íc chõng th× ngêi b¸n cã quyÒn giao víi sè lîng chªnh lÖch trong tû lÖ dung
sai quy ®Þnh .
Do ®ã , khi ngêi b¸n giao thiÕu hµng vît qu¸ møc dung sai cho phÐp th× ngêi
mua cã c¸c c¸ch sau :
- Yªu cÇu ngêi b¸n tiÕp tôc giao phÇn hµng cßn thiÕu .
- Ngêi mua tiÕn hµnh mua hµng cña ngêi kh¸c vµ yªu cÇu ngêi b¸n ph¶i
chÞu mäi chi phÝ ph¸t sinh .
12
- Yªu cÇu ngêi b¸n tr¶ l¹i sè tiÒn t¬ng øng víi phÇn giao thiÕu , nÕu ngêi
mua kh«ng cßn cÇn ®Õn phÇn hµng giao thiÕu hoÆc ngêi mua vÉn cÇn nhng
ngêi b¸n kh«ng cßn hµng ®Ó giao .
§i kÌm víi c¸c biÖn ph¸p trªn th× ngêi mua cßn cã quyÒn ®ßi ngêi b¸n nép
ph¹t nÕu hîp ®ång quy ®Þnh hay ®ßi båi thêng thiÖt h¹i (nÕu cã).
4.1.4 Tranh chÊp do ngêi b¸n vi ph¹m nghÜa vô cung cÊp chøng tõ ho¸ ®¬n
Chøng tõ ho¸ ®¬n cã c«ng dông nãi râ ®Æc ®iÓm vÒ gi¸ trÞ , chÊt lîng , sè lîng cña hµng hãa . C¸c chøng tõ do ngêi b¸n xuÊt tr×nh vµ ngêi mua sÏ thanh
to¸n tiÒn hµng khi nhËn ®îc c¸c chøng tõ nµy. Ngoµi c¸c chøng tõ chñ yÕu mµ
ngêi b¸n ph¶i giao cho ngêi mua bao gåm : vËn ®¬n , ho¸ ®¬n th¬ng m¹i ,phiÕu
®ãng gãi ,b¶ng kª chi tiÕt ,giÊy chøng nhËn sè lîng ,th× hîp ®ång cã thÓ quy
®Þnh thªm c¸c chøng tõ kh¸c nh lµ hîp ®ång b¶o hiÓm, giÊy chøng nhËn kiÓm
dÞch...
VËn ®¬n lµ mét chøng tõ quan träng do ngêi chuyªn chë cÊp cho ngêi göi
hµng ( thêng lµ ngêi b¸n ) vµ ngêi nµy ph¶i göi nã cho ngêi mua ®Ó nhËn
hµng .ViÖc göi vËn ®¬n gèc liªn quan mËt thiÕt ®Õn viÖc nhËn hµng cña ngêi mua
.
Khi x¶y ra tranh chÊp do göi chøng tõ chËm , thiÕu chøng tõ ®Æc biÖt lµ vËn
®¬n g©y trë ng¹i cho ngêi mua th× ngêi mua ®îc quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n ph¶i
giao ngay bé chøng tõ hîp lÖ . Khi ngêi b¸n ®· nhËn ®îc th«ng b¸o mµ vÉn
kh«ng giao bé chøng tõ th× ngêi mua cã quyÒn tuyªn bè víi ngêi b¸n lµ huû hîp
®ång .Cßn nÕu ngêi b¸n giao chËm th× tuú thuéc quy ®Þnh cña hîp ®ång mµ ngêi
mua cã thÓ ®ßi tiÒn ph¹t chËm giao chøng tõ hoÆc ®ßi båi thêng thiÖt h¹i mµ hä
ph¶i g¸nh chÞu(nÕu cã).
4.1.5 Tranh chÊp do ngêi b¸n tõ chèi thùc hiÖn nghÜa vô sau b¸n
Sau khi tiÕn hµnh giao hµng cho ngêi mua th× ngêi b¸n cã thÓ ph¶i thùc hiÖn
mét sè nghÜa vô nh b¶o hµnh , híng dÉn sö dông ,vËn hµnh m¸y mãc thiÕt bÞ .
Trong ®iÒu kho¶n b¶o hµnh quy ®Þnh ngêi b¸n cã nghÜa vô ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
lµm viÖc b×nh thêng cña hµng ho¸ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ,phï hîp víi
nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång .C¸c nghÜa vô nµy cã
thÓ ®îc quy ®Þnh râ trong hîp ®ång , còng cã thÓ ®îc quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu íc
quèc tÕ hay trong c¸c nguån luËt cã liªn quan .
Do vËy, khi ngêi b¸n kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô nµy th× ngêi mua
cã quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n ph¶i lµm trßn nghÜa vô. NÕu ®· yªu cÇu mµ ngêi b¸n
vÉn kh«ng thùc hiÖn ®óng th× ngêi mua cã quyÒn ®ßi tiÒn ph¹t , ®ßi båi thêng
thiÖt h¹i , thËm chÝ cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång tuú theo møc ®é vi ph¹m cña ngêi
b¸n .
4.2 Tranh chÊp ph¸t sinh do ngêi mua vi ph¹m vµ c¸ch gi¶i quyÕt
Trong hîp ®ång XNK , ngêi mua còng nh ngêi b¸n ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ
®óng c¸c nghÜa vô ®· cam kÕt trong hîp ®ång . VÒ c¬ b¶n nghÜa vô cña ngêi mua
bao gåm nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng vµ nghÜa vô nhËn hµng.
NghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng bao gåm viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vµ tu©n
thñ c¸c thñ tôc mµ hîp ®ång hay luËt lÖ yªu cÇu ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc viÖc
thanh to¸n tiÒn hµng.
HiÖn nay , trong quan hÖ thanh to¸n hµng XNK víi ®èi t¸c níc ngoµi th× c¸c
doanh nghiÖp ViÖt nam hay ¸p dông ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ
L/C .
13
Do vËy tranh chÊp phæ biÕn ph¸t sinh tõ nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng cña ngêi mua liªn quan chñ yÕu ®Õn th tÝn dông L/C .
4.2.1 Tranh chÊp do ngêi mua kh«ng më L/C :
NÕu trong hîp ®ång quy ®Þnh thanh to¸n b»ng L/C th× nghÜa vô quan träng
®Çu tiªn cña ngêi mua lµ ph¶i më L/C theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång ,viÖc ngêi mua kh«ng më L/C ®ång thêi víi viÖc ngêi mua kh«ng thanh to¸n tiÒn hµng .
Th«ng thêng ,khi ngêi mua kh«ng më L/C cho ngêi b¸n hëng lîi th× râ rµng
lµ ngêi mua ®· vi ph¹m hîp ®ång vµ ®¸p l¹i th× ngêi b¸n sÏ kh«ng ph¶i thùc hiÖn
giao hµng , lóc ®ã ngêi mua kh«ng ®îc yªu cÇu ngêi b¸n giao hµng. H¬n n÷a do
ngêi mua kh«ng thùc hiÖn ®óng nghÜa vô cña m×nh th× ngêi b¸n cã quyÒn ®ßi ngêi mua nép ph¹t nÕu hîp ®ång quy ®Þnh hoÆc båi thêng c¸c thiÖt h¹i ph¸t sinh vµ
thËm chÝ cã thÓ huû hîp ®ång .
4.2.2 Tranh chÊp do ngêi mua chËm më L/C
NÕu ngêi mua chËm më L/C th× bÞ coi lµ ngêi mua chËm thanh to¸n , khi ®ã
ngêi mua còng bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi sù vi
ph¹m nµy .
Tuy nhiªn ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ chËm më L/C ®«i khi kh«ng ®¬n gi¶n . Tèt
nhÊt lµ trong hîp ®ång nªn quy ®Þnh cô thÓ thêi h¹n më L/C ,nÕu kh«ng rÊt dÔ
dÉn ®Õn tranh chÊp do khi thùc hiÖn hîp ®ång th× ngêi b¸n muèn më L/C sím
nhng ngêi mua l¹i kh«ng thÓ më L/C sím ®îc v× mét lý do nµo ®ã.
Khi ngêi mua chËm më L/C th× ngêi b¸n cã thÓ ¸p dông c¸c chÕ tµi ®ßi båi
thêng , ph¹t hay huû hîp ®ång . Tuy nhiªn ngêi mua lu«n muèn gi¶m nhÑ h×nh
thøc tr¸ch nhiÖm cßn ngêi b¸n muèn ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm nÆng
h¬n .
Do ®ã trong trêng hîp nµy cã thÓ ph¸t sinh 3 lo¹i tranh chÊp :
- Tranh chÊp do hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh thêi h¹n më L/C
- Tranh chÊp do hîp ®ång quy ®Þnh kh«ng râ rµng thêi h¹n më L/C
- Tranh chÊp vÒ viÖc ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm khi ngêi mua
chËm më L/C
Th«ng thêng khi s¾p ®Õn h¹n mµ ngêi b¸n cha nhËn ®îc L/C th× ngêi b¸n sÏ
th«ng b¸o cho ngêi mua vµ giôc ngêi mua mau chãng më L/C theo ®óng quy
®Þnh cña hîp ®ång . NÕu ®Õn h¹n më L/C mµ ngêi mua vÉn cha më th× ngêi b¸n
vÉn cã thÓ gia h¹n thªm cho ngêi mua mét thêi h¹n bæ xung , nÕu trong thêi h¹n
®ã mµ ngêi mua tiÕn hµnh më L/C th× ngêi b¸n kh«ng cã quyÒn huû hîp ®ång
nhng vÉn cã thÓ ®ßi ngêi mua båi thêng c¸c thiÖt h¹i ph¸t sinh do chËm më
L/C . Cßn nÕu sau thêi gian ®ã mµ ngêi mua míi më L/C th× ngêi b¸n cã quyÒn
huû hîp ®ång vµ ¸p dông chÕ tµi ph¹t , båi thêng v× ngêi mua bÞ coi lµ vi ph¹m
hîp ®ång : chËm më L/C trong khi ngêi b¸n ®· chÊp nhËn cho ngêi mua mét thêi
h¹n bæ xung .
V× vËy nÕu hÕt thêi h¹n më L/C mµ ngêi mua cha më L/C th× ngêi b¸n kh«ng
nªn tuyªn bè huû hîp ®ång ngay , tuy nhiªn ngêi b¸n cã thÓ ngng giao hµng vµ
14
hái ý kiÕn ngêi mua . NÕu ngêi mua kh«ng tr¶ lêi trong mét thêi gian hîp lý
hoÆc tr¶ lêi hä sÏ kh«ng më L/C th× ngêi b¸n cã quyÒn huû hîp ®ång.
4.2.3 Tranh chÊp do ngêi mua më L/C kh«ng ®óng víi hîp ®ång
Khi hîp ®ång quy ®Þnh h×nh thøc thanh to¸n b»ng L/C th× trong ®iÒu kho¶n
thanh to¸n thêng ph¶i quy ®Þnh chi tiÕt c¸c vÊn ®Ò nh : ng©n hµng ph¸t hµnh
L/C , thêi h¹n më L/C , thêi h¹n tr¶ tiÒn, c¸c chøng tõ ph¶i xuÊt tr×nh , c¸c yªu
cÇu ®Æc biÖt cña ngêi mua (nÕu cã).
C¸c chi tiÕt nµy th«ng thêng sÏ ®îc ghi vµo ®¬n xin më L/C cña ngêi mua ,
sau ®ã ghi vµo L/C më cho ngêi b¸n .Trong thùc tÕ , ngêi b¸n l¹i nhËn ®îc L/C
cã thªm nh÷ng ®iÒu kho¶n do ngêi mua tù ý thªm vµo hoÆc c¸c quy ®Þnh trong
L/C kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh trong hîp ®ång , tõ ®ã n¶y sinh ra tranh chÊp .
Khi ph¸t hiÖn ra L/C cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c víi hîp ®ång hoÆc cã c¸c quy
®Þnh mµ kh«ng cã trong hîp ®ång th× sÏ x¶y ra 2 trêng hîp :
- NÕu ngêi b¸n kh«ng khiÕu n¹i ngêi mua vµ kh«ng yªu cÇu söa L/C th× ®¬ng
nhiªn ngêi b¸n ®îc coi lµ chÊp nhËn L/C ®ã vµ sÏ ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh
trong L/C ®ã ®Ó lÊy ®îc tiÒn hµng .VÒ sau ,ngêi b¸n kh«ng thùc hiÖn ®óng
c¸c quy ®Þnh trong L/C th× kh«ng lÊy ®îc tiÒn hµngvµ còng sÏ kh«ng cã
quyÒn khiÕu n¹i ngêi mua vi ph¹m nghÜa vô më L/C kh«ng ®óng theo hîp
®ång.
- Ngêi b¸n cã thÓ yªu cÇu ngêi mua söa ®æi L/C nÕu thÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ
L/C quy ®Þnh cã thÓ ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi cña m×nh.
Tranh chÊp sÏ chÊm døt khi ngêi mua ®ång ý söa ®æi theo ý ngêi b¸nvµ söa
®æi cã tÝnh x¸c thùc .
NÕu ngêi mua kh«ng ®ång ý söa ®æi th× tranh chÊp cã thÓ gi¶i quyÕt theo
c¸ch sau : nÕu nh÷ng yªu cÇu söa ®æi cña ngêi b¸n lµ phï hîp víi quy ®Þnh ,mµ
ngêi mua kh«ng ®ång ý söa ®æi chøng tá ngêi mua ®· vi ph¹m hîp ®ång .
Do ®ã ngêi b¸n cã quyÒn kh«ng giao hµng vµ ®ång thêi khiÕu n¹i ngêi mua
vi ph¹m hîp ®ång vµ ®ßi ngêi mua hoÆc lµ söa ®æi L/C hoÆc lµ båi thêng c¸c chi
phÝ ph¸t sinh t¬ng tù nh trêng hîp ngêi mua kh«ng më L/C .
Trong trêng hîp mµ hîp ®ång quy ®Þnh thanh to¸n b»ng ph¬ng thøc nhê thu
kÌm chøng tõ th× nghÜa vô cña ngêi mua lµ ph¶i tr¶ tiÒn hoÆc ph¶i chÊp nhËn tr¶
tiÒn hèi phiÕu do ngêi b¸n ký ph¸t . V× vËy nÕu ngêi mua chËm tr¶ tiÒn hèi phiÕu
hoÆc kh«ng chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu sÏ dÉn ®Õn tranh chÊp gi÷a hai bªn .
Trong trêng hîp nµy ngêi b¸n cã thÓ yªu cÇu ngêi mua thanh to¸n tiÒn hµng
trong thêi h¹n bæ xung hîp lý , nÕu qu¸ thêi h¹n nµy mµ ngêi mua vÉn kh«ng
thanh to¸n th× ngêi b¸n cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång vµ ®ßi ngêi mua båi thêng c¸c
thiÖt h¹i ph¸t sinh hoÆc ®ßi tiÒn ph¹t hîp ®ång nÕu cã quy ®Þnh.
4.2.4 Tranh chÊp do ngêi mua vi ph¹m nghÜa vô nhËn hµng theo quy ®Þnh cña
hîp ®ång.
Theo quy ®Þnh cña hîp ®ång XNK th× ®i cïng víi nghÜa vô thanh to¸n tiÒn
hµng th× ngêi mua ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nhËn hµng mét c¸ch kÞp thêi vµ ®Çy
15
®ñ .Mäi sù vi ph¹m nghÜa vô nµy cña ngêi mua ®Òu cã thÓ g©y tæn thÊt cho ngêi
b¸n vµ dÉn ®Õn tranh chÊp . Trong trêng hîp ngêi mua chËm trÔ hay kh«ng thùc
hiÖn viÖc nhËn hµng mét c¸ch kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ th× ngêi b¸n nªn yªu cÇu ngêi
mua khÈn tr¬ng nhËn hµng ®Ó tr¸nh c¸c tæn thÊt cã thÓ ph¸t sinh. NÕu ngêi mua
cè ý kh«ng nhËn hµng khi ngêi b¸n giao theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång th×
ngêi b¸n cã thÓ tuyªn bè huû hîp ®ång vµ ®ßi ngêi mua båi thêng c¸c tæn thÊt
ph¸t sinh.
4.3 ThÓ thøc vµ hå s¬ khiÕu n¹i khi tranh chÊp x¶y ra gi÷a ngêi xuÊt khÈu
vµ ngêi nhËp khÈu.
4.3.1 Khi nµo khiÕu n¹i ®èi t¸c :
Muèn biÕt khi nµo cã quyÒn khiÕu n¹i ®èi t¸c th× ph¶i dùa vµo nh÷ng c¬ së
sau :
- Dùa vµo hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng .Trong hîp ®ång quy ®Þnh râ
quyÒn lîi vµ nghÜa vô c¸c bªn .Do ®ã ,khi quyÒn lîi ghi trong hîp ®ång bÞ
vi ph¹m th× cã quyÒn khiÕu n¹i .
- Dùa vµo ®iÒu íc quèc tÕ ®iÒu chØnh hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng .Khi
quyÒn lîi ghi trong ®iÒu íc quèc tÕ bÞ vi ph¹m th× cã quyÒn khiÕu n¹i .
- Dùa vµo luËt quèc gia ¸p dông cho quan hÖ hîp ®ång .
- Dùa vµo tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ .
4.3.2 ThÓ thøc vµ hå s¬ khiÕu n¹i :
KhiÕu n¹i ph¶i lµm b»ng h×nh thøc v¨n b¶n ,®©y lµ yªu cÇu b¾t buéc .H×nh
thøc v¨n b¶n cã thÓ lµ th , th b¶o ®¶m ,®iÖn b¸o , ®iÖn ch÷ (telex).NÕu dïng ®iÖn
b¸o hay telex th× sau ®ã ph¶i cã th b¶o ®¶m x¸c nhËn .
- §¬n khiÕu n¹i :
§¬n khiÕu n¹i göi cho ngêi b¸n ph¶i ®îc viÕt râ rµng s¹ch sÏ , c©u v¨n lÞch
sù , kÓ c¶ më ®Çu vµ kÕt thóc. §¬n khiÕu n¹i ph¶i hîp lÖ nghÜa lµ ph¶i cã ®Çy ®ñ
néi dung .
Th«ng thêng néi dung cña ®¬n khiÕu n¹i bao gåm :
+ Tªn , ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i vµ bªn bÞ khiÕu n¹i .
+ Sè hîp ®ång .
+ Sè lîng hµng ho¸ bÞ khiÕu n¹i .
+ Néi dung khiÕu n¹i vµ lý lÏ khiÕu n¹i .
+ Yªu cÇu cô thÓ víi bªn vi ph¹m .
Chøng tõ kÌm theo ®¬n khiÕu n¹i bao gåm :
- Hîp ®ång mua b¸n : cã thÓ sao c¶ hîp ®ång råi g¹ch ch©n nh÷ng ®iÒu
kho¶n lµm c¨n cø khiÕu n¹i , hoÆc trÝch nh÷ng ®iÒu kho¶n cã liªn quan
lµm c¨n cø khiÕu n¹i .
- VËn ®¬n.
- Biªn b¶n gi¸m ®Þnh ( gi¸m ®Þnh träng lîng ,gi¸m ®Þnh phÈm chÊt ) .
4.3.3 Thêi h¹n khiÕu n¹i
Thêi h¹n khiÕu n¹i lµ mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh dµnh cho viÖc khiÕu
n¹i .Thêi h¹n khiÕu n¹i chia lµm hai lo¹i : thêi h¹n khiÕu n¹i theo luËt ®Þnh vµ
thêi h¹n khiÕu n¹i theo quy íc .
16
- Thêi h¹n khÝÕu n¹i theo luËt ®Þnh lµ thêi h¹n khiÕu n¹i ®îc quy íc tríc trong
luËt mµ c¸c bªn ph¶i tu©n theo .
- Thêi h¹n khiÕu n¹i theo quy íc lµ thêi h¹n do c¸c bªn ®¬ng sù quy ®Þnh trong
hîp ®ång .Thêi h¹n khiÕu n¹i nµy thêng ®îc quy ®Þnh trong c¸c hîp ®ång
mua b¸n ký víi kh¸ch hµng t b¶n chñ nghÜa ,c¸c níc ®ang ph¸t triÓn Thêi
h¹n khiÕu n¹i quy íc thêng ng¾n h¬n thêi h¹n khiÕu n¹i do luËt ®Þnh CÇn lu ý
r»ng quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i cµng ng¾n cµng tèt ®èi víi c¸c tæ chøc ngo¹i
th¬ng ViÖt nam thùc hiÖn ho¹t ®éng XK .
Bªn khiÕu n¹i ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt thêi h¹n khiÕu n¹i , nÕu bá qua thêi
h¹n khiÕu n¹i råi míi khiÕu n¹i th× sÏ kh«ng ®îc tháa m·n khiÕu n¹i vµ còng mÊt
lu«n quyÒn ®i kiÖn.
4.4 Tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn ®èi t¸c thø ba
4.4.1 Tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn ngêi chuyªn chë hµng hãa
Trong th¬ng m¹i quèc tÕ , viÖc ký kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn lµ rÊt quan träng
do nã ¶nh hëng ®Õn viÖc thùc hiÖn hîp ®ång XNK .§Æc ®iÓm cña mua b¸n quèc
tÕ lµ ngêi mua vµ ngêi b¸n ë xa nhau .Cã thÓ coi hîp ®ång mua b¸n lµ hîp ®ång
chuyÓn giao quyÒn së h÷u hµng ho¸ tõ ngêi nµy sang ngêi kia cßn hîp ®ång vËn
t¶i lµ hîp ®ång thùc hiÖn viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u hµng ho¸ ®ã Hîp ®ång vËn
t¶i lµ hîp ®ång cã sau khi hîp ®ång XNK ®îc ký kÕt . Do ®ã khi ký kÕt hîp
®ång vËn t¶i, ngêi ta ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång mua b¸n ®Ó ký cho phï hîp .
Trong c¸c ph¬ng thøc chuyªn chë trong th¬ng m¹i quèc tÕ th× vËn t¶i ®êng biÓn
chiÕm h¬n 90% .
Ký hîp ®ång vËn t¶i ®Ó chuyªn chë hµng ho¸ trong hîp ®ång mua b¸n ph¶i
c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång : lo¹i hµng , sè lîng , bao
b× ,kÝ m· hiÖu , n¬i ®i , n¬i ®Õn ,thêi gian giao hµng ...®©y còng lµ lý do dÉn ®Õn
tranh chÊp.
* C¬ së khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë :
Muèn biÕt khi nµo khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë th× ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång
chuyªn chë hµng ho¸ ,®iÒu íc quèc tÕ cã liªn quan , luËt quèc gia ®îc ®em ¸p
dông cho hîp ®ång .Th«ng thêng khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë khi ngêi chuyªn
chë vi ph¹m hîp ®ång .
Trong qu¸ tr×nh khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë th× c¸c bªn bÞ chi phèi bëi nguyªn
t¾c suy ®o¸n tr¸ch nhiÖm . Néi dung cña nguyªn t¾c nµy bao gåm hai giai ®o¹n :
- T¹i n¬i xÕp hµng :
Sau khi xÕp hµng lªn ph¬ng tiÖn vËn t¶i , nÕu ngêi chuyªn chë cÊp vËn ®¬n
s¹ch th× ngêi chuyªn chë bÞ suy ®o¸n lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ sau
nµy . NÕu trong vËn ®¬n ghi nh÷ng ®iÒu kho¶n miÔn tr¸ch th× ngêi chuyªn chë ®îc hëng quyÒn suy ®o¸n lµ kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng tæn thÊt h
háng hµng sau nµy do nh÷ng nguyªn nh©n nh ®· nªu trong ®iÒu kho¶n miÔn
tr¸ch .
- T¹i n¬i dì hµng :
Khi nhËn hµng nÕu ngêi nhËn hµng kh«ng cã th«ng b¸o g× cho ngêi chuyªn
chë vÒ vÊn ®Ò h háng tæn thÊt hµng ho¸ th× ngêi chuyªn chë ®îc hëng quyÒn suy
®o¸n lµ giao hµng ho¸ ®óng vËn ®¬n . Sau nµy, ngêi nhËn hµng muèn quy tr¸ch
nhiÖm cho ngêi chuyªn chë th× ph¶i chøng minh lçi cña ngêi chuyªn chë . NÕu
ngêi nhËn hµng cã th«ng b¸o kÞp thêi cho ngêi chuyªn chë vÒ tæn thÊt , h háng
17
hµng ho¸ th× ngêi chuyªn chë bÞ suy ®o¸n lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm , muèn tho¸t
khái tr¸ch nhiÖm th× ngêi chuyªn chë ph¶i chøng minh lµ m×nh kh«ng cã lçi .
* Hå s¬ khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë : bao gåm ®¬n khiÕu n¹i vµ chøng tõ kÌm
theo .
§¬n khiÕu n¹i ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n . Néi dung ®¬n khiÕu n¹i gåm :
- Tªn vµ ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i
- Sè hîp ®ång
- Lý do khiÕu n¹i
- Yªu cÇu cô thÓ
NÕu thiÕu mét trong c¸c chi tiÕt trªn th× ®¬n khiÕu n¹i coi nh kh«ng hîp lÖ .
Chøng tõ kÌm theo ®¬n khiÕu n¹i gåm :
- Hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ hoÆc trÝch sao nh÷ng ®iÒu kho¶n cã
liªn quan
- VËn ®¬n
- PhiÕu kiÓm nghiÖm cña bªn giao hµng vµ bªn nhËn hµng
- Biªn b¶n kÕt to¸n
* Thêi h¹n khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë
§Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn ph¶i qua hai bíc : khiÕu n¹i vµ ®i kiÖn . Nhng trong luËt vÒ chuyªn chë
hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn kh«ng quy ®Þnh riªng biÖt thêi h¹n khiÕu n¹i vµ thêi
h¹n tè tông .Trong luËt cña c¸c níc còng nh trong ®iÒu íc quèc tÕ vÒ chuyªn chë
hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn chØ quy ®Þnh thêi h¹n tè tông ,nhng trong thêi h¹n tè
tông ®ã ngêi nhËn hµng cã quyÒn khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë tríc khi ®i kiÖn
.Nh vËy ,ngêi nhËn hµng khi cã ý ®Þnh khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë th× ph¶i khiÕu
n¹i ngay ®Ó cßn kÞp thêi gian ®i kiÖn nÕu nh kh«ng tho¶ m·n khiÕu n¹i .
Tãm l¹i ,®Ó ®¶m b¶o khiÕu n¹i cã thÓ ®¹t ®îc kÕt qu¶ tríc hÕt ph¶i t¹m thêi
x¸c ®Þnh viÖc thiÕu hôt , tæn thÊt ,h háng hµng ho¸ cã thuéc tr¸ch nhiÖm cña ngêi
chuyªn chë hay kh«ng , ph¶i cã th«ng b¸o tæn thÊt kÞp thêi cho ngêi chuyªn
chë , ph¶i lËp bé hå s¬ khiÕu n¹i ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ ,®ång thêi ph¶i tu©n thñ
nghiªm ngÆt thêi h¹n khiÕu n¹i .
4.4.2 Tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn c«ng ty b¶o hiÓm :
* C¬ së khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm :
Kh¸c víi viÖc khiÕu n¹i ngêi b¸n vµ ngêi chuyªn chë , viÖc khiÕu n¹i c«ng ty
b¶o hiÓm kh«ng phô thuéc lçi cña c«ng ty . C«ng ty b¶o hiÓm sÏ bÞ khiÕu n¹i khi
cã tæn thÊt hµng ho¸ x¶y ra trong ph¹m vi b¶o hiÓm ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång
b¶o hiÓm .
Do vËy ,c¬ së khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm lµ hîp ®ång b¶o hiÓm vµ luËt b¶o
hiÓm ®îc ®em ¸p dông, ®ång thêi ph¶i c¨n cø vµo quy t¾c b¶o hiÓm cña c«ng ty
b¶o hiÓm hoÆc hiÖp héi b¶o hiÓm .
* Mét sè ®iÓm ngêi mua b¶o hiÓm cÇn chó ý tríc khi tiÕn hµnh khiÕu n¹i c«ng
ty b¶o hiÓm :
- B¶o vÖ hµng ho¸ bÞ tæn thÊt vµ gi¸m ®Þnh tæn thÊt :
Khi hµng bÞ tæn thÊt , ngêi mua b¶o hiÓm cã nghÜa vô ph¶i b¶o qu¶n hµng ,
t×m mäi c¸ch thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ hµng , ng¨n chÆn tæn thÊt lan réng ,bëi v× hµng
ho¸ cßn thuéc quyÒn së h÷u cña ngêi mua b¶o hiÓm .H¬n n÷a cha x¸c ®Þnh ®îc
18
nguyªn nh©n tæn thÊt cã thuéc nh÷ng rñi ro ®îc quy ®Þnh trong hîp ®ång b¶o
hiÓm hay kh«ng.
Do vËy , tríc hÕt v× lîi Ých cña m×nh mµ ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i ch¨m sãc ,
cøu vít , b¶o vÖ hµng ho¸. Ngoµi ra , c«ng ty b¶o hiÓm sÏ kh«ng båi thêng
nh÷ng tæn thÊt mµ ®¸ng lý ra ngêi mua b¶o hiÓm cã thÓ ng¨n chÆn ®îc , cho nªn
ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¶o vÖ hµng , ng¨n chÆn tæn thÊt .
Khi rñi ro g©y thiÖt h¹i cho hµng ho¸ , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¸o ngay cho
c«ng ty b¶o hiÓm biÕt vÒ : th«ng b¸o vÒ diÔn biÕn rñi ro , thêi gian tån t¹i , møc
thiÖt h¹i cña hµng .
- Gi¸m ®Þnh tæn thÊt :
Trong tÊt c¶ c¸c quy t¾c b¶o hiÓm , c«ng ty b¶o hiÓm ®Òu giµnh cho m×nh
quyÒn gi¸m ®Þnh hµng ho¸ bÞ tæn thÊt .V× thÕ , khi cã tæn thÊt x¶y ra ®èi víi hµng
ho¸ ®îc b¶o hiÓm , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i th«ng b¸o vµ yªu cÇu c«ng ty b¶o
hiÓm chØ ®Þnh gi¸m chøng viªn .NÕu c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thùc hiÖn quyÒn
nµy th× ngêi mua b¶o hiÓm sÏ mêi c¬ quan gi¸m ®Þnh , ®©y ph¶i lµ c¬ quan ®îc
quy ®Þnh trong hîp ®ång b¶o hiÓm hoÆc c¬ quan ®îc c«ng ty b¶o hiÓm uû quyÒn
®Õn gi¸m ®Þnh tæn thÊt .
- Ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¶o lu quyÒn ®ßi båi thêng cña c«ng ty b¶o hiÓm
®èi víi ngêi thø ba :
Muèn ®îc c«ng ty b¶o hiÓm chÊp nhËn khiÕu n¹i vµ båi thêng tæn thÊt , ngêi
mua b¶o hiÓm ph¶i b¶o lu quyÒn ®ßi båi thêng cña c«ng ty b¶o hiÓm ®èi víi ngêi thø ba .Cô thÓ , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i lµm ®èi tÞch víi ph¬ng tiÖn vËn
chuyÓn , lµm biªn b¶n gi¸m ®Þnh tæn thÊt vµ chuyÓn c¸c chøng tõ ®ã cho c«ng ty
b¶o hiÓm.
* Hå s¬ khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm : bao gåm
- §¬n khiÕu n¹i :
§¬n khiÕu n¹i ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n , cã néi dung cô thÓ , râ rµng .
Néi dung bao gåm :
+ Bªn khiÕu n¹i
+ Bªn bÞ khiÕu n¹i
+ Sè hîp ®ång b¶o hiÓm
+ Tªn hµng
+ Sè hiÖu ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn
+ Ngµy ph¬ng tiÖn ®Õn
+ TrÞ gi¸ tæn thÊt
+ Chi phÝ gi¸m ®Þnh vµ c¸c chi phÝ kh¸c
+ Sè tiÒn yªu cÇu båi thêng
-
Ho¸ ®¬n th¬ng m¹i
Hîp ®ång b¶o hiÓm
VËn ®¬n
Biªn b¶n gi¸m ®Þnh tæn thÊt hµng ho¸ thùc tÕ
Biªn b¶n kÕt to¸n ,biªn b¶n hµng ®æ vì , h háng do tµu g©y ra , giÊy chøng
nhËn hµng thiÕu , th dù kh¸ng.
- Biªn b¶n quyÕt to¸n tiÒn ®ßi båi thên
19
*
Thêi h¹n khiÕu n¹i : theo quy ®Þnh cña c«ng ty B¶o ViÖt ( ViÖt Nam )
Hå s¬ khiÕu n¹i ph¶i ®îc göi trùc tiÕp cho c«ng ty b¶o hiÓm hoÆc ®¹i lý cña
c«ng ty b¶o hiÓm trong thêi gian sím nhÊt song kh«ng ®îc chËm qu¸ 9 th¸ng
(nÕu khiÕu n¹i tæn thÊt cã lݪn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm ngêi thø ba ) kÓ tõ khi hµng
®îc dì ra khái ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn t¹i c¶ng (ga ) cã tªn ghi trong hîp ®ång
b¶o hiÓm trõ khi cã tho¶ thuËn kh¸c .
4.4.3 Tranh chÊp liªn quan tíi ng©n hµng th«ng b¸o L/C víi ngêi b¸n
Sau khi giao hµng vµ nhËn vËn ®¬n th× ngêi b¸n sÏ ph¶i lËp bé chøng tõ
thanh to¸n theo ®óng quy ®Þnh cña L/C vµ xuÊt tr×nh cho ng©n hµng th«ng b¸o
trong thêi h¹n quy ®Þnh .
Cã hai kh¶ n¨ng tranh chÊp cã thÓ x¶y ra khi ngêi b¸n lËp bé chøng tõ thanh
to¸n vµ c¸ch gi¶i quyÕt :
- Khi ngêi b¸n xuÊt tr×nh bé chøng tõ göi hµng cho ng©n hµng chËm h¬n so víi
thêi gian quy ®Þnh trong L/C : lóc nµy ngêi b¸n ph¶i ®iÖn yªu cÇu ngêi mua
nhê ng©n hµng më L/C söa l¹i L/C ban ®Çu , b»ng c¸ch gia h¹n thªm thêi
h¹n xuÊt tr×nh bé chøng tõ cho ngêi b¸n , ®Ó ngµy xuÊt tr×nh thùc tÕ cña ngêi
b¸n phï hîp víi L/C söa ®æi ®ã . §iÒu nµy hoµn toµn phô thuéc vµo quan hÖ ,
thiÖn chÝ cña ngêi mua , sù tin cËy gi÷a hai bªn ...nhng dï sao th× ngêi b¸n
vÉn nhËn ®îc tiÒn hµng .
- Khi ngêi b¸n xuÊt tr×nh bé chøng tõ cã sai sãt : ng©n hµng sÏ th«ng b¸o yªu
cÇu ngêi b¸n mang vÒ s÷a ch÷a l¹i cÈn thËn cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña
L/C råi míi chuyÓn bé chøng tõ cho ng©n hµng më L/C .
III. Nguyªn nh©n ph¸t sinh tranh chÊp tõ hîp ®ång XNK
VÒ c¬ b¶n c¸c nguyªn nh©n ph¸t sinh tranh chÊp cã thÓ chia lµm hai nhãm :
lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan .
1 . Nguyªn nh©n kh¸ch quan : ®©y lµ c¸c nguyªn nh©n n»m ngoµi ý muèn chñ
quan cña ngêi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu .Thêng bao gåm c¸c nguyªn nh©n sau :
1.1 . Do truyÒn thèng v¨n ho¸ cña c¸c níc cã sù kh¸c nhau :
TruyÒn thèng v¨n ho¸ cña mçi níc , mçi d©n téc còng nh ®êi sèng v¨n ho¸
hiÖn t¹i cña hä ¶nh hëng rÊt lín ®Õn c¸ch nhËn thøc , hµnh vi vµ c¸ch øng xö cña
con ngêi. Trong kinh doanh quèc tÕ còng vËy , c¸c nhµ kinh doanh thêng ë c¸ch
xa nhau , Ýt cã ®iÒu kiÖn gÆp gì ,trao ®æi vµ khi gÆp nhau th× l¹i cã nh÷ng khã
kh¨n vÒ v¨n hãa øng xö ng¨n trë . Kinh nghiÖm cña nhµ kinh doanh cho thÊy lêi
høa trong kinh doanh cã møc ®é tin cËy kh¸c nhau tuú thuéc vµo nguån gèc v¨n
ho¸ .
1.2 Do ng«n ng÷ cña c¸c níc kh¸c nhau :
Sù bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷ trong kinh doanh lµm cho sù hiÓu biÕt cña c¸c bªn
kh«ng gièng nhau , lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c tranh chÊp . Trong kinh doanh
quèc tÕ th× tiÕng Anh vµ Ph¸p ®îc sö dông nhiÒu nhÊt ®Ó lµm ng«n ng÷ trong
kinh doanh . Vµ chÝnh ®iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n cho c¸c th¬ng nh©n v× viÖc sö
dông c¸c ng«n ng÷ nµy trong giao tiÕp th«ng thêng nhiÒu khi còng g©y ra sù
hiÓu lÇm mµ ®©y lµ trong kinh doanh cÇn ph¶i sö dông thø ng«n ng÷ th¬ng m¹i
vµ cã tÝnh ph¸p lý chÆt chÏ , nhiÒu khi cßn cÇu kú ,khã hiÓu nh c¸c côm tõ
chuyªn m«n ,thuËt ng÷ rót gän theo tËp qu¸n , c¸c tõ viÕt t¾t ...lµm cho c¸c th¬ng
nh©n hiÓu kh«ng chÝnh x¸c néi dung giao dÞch .
1.3 Do sù kh¸c biÖt vÒ th«ng tin
Th«ng tin mµ c¸c nhµ kinh doanh quan t©m lµ nh÷ng tin tøc vÒ thÞ trêng gi¸
c¶ , hµng ho¸ , kh¸ch hµng ...HiÖn nay ,th«ng tin kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò khã gi¶i
20
- Xem thêm -