Tài liệu Luận văn phương hướng và giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vn

LỜI MỞ ĐẦU Kinh doanh cµ phª lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ cã vÞ trÝ quan träng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Theo tæ chøc cµ phª thÕ giíi (ICO) vµ Trung t©m Th¬ng m¹i quèc tÕ (ITC), gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña CP trªn thÕ giíi ®· vît lªn so víi chÌ, cao su, ca cao, g¹o,... hay bÊt kú mét s¶n phÈm n«ng nghiÖp nµo kh¸c. §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, cµ phª lµ mét mÆt hµng cã gi¸ trÞ th¬ng m¹i rÊt lín, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm vµ ngo¹i tÖ m¹nh. ë ViÖt Nam, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª lµ nguån thu ngo¹i tÖ quan träng trong c¸c lo¹i n«ng s¶n xuÊt khÈu. S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ph¸t triÓn ®· t¹o ra viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gãp phÇn æn ®Þnh s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng vµ t¨ng tÝch luü cho ng©n s¸ch Nhµ níc. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh cµ phª ngoµi nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng ghi nhËn gãp phÇn ®em l¹i nguån ngo¹i tÖ kh«ng nhá cho ®Êt níc. ViÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc, cha tËn dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc cña ®Êt níc ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc cha ®ång bé, cha hîp lý nªn dÉn ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cha cao, cha t¹o ra nguån thu ngo¹i tÖ lín cho ng©n s¸ch, cha cã t¸c dông ph¸t triÓn v÷ng ch¾c ngµnh cµ phª ViÖt Nam. NhËn thøc râ tÇm quan träng cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª ®èi víi sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc kinh tÕ c¬ b¶n ®· ®îc häc ë trêng §H Kinh tÕ Quèc d©n, cïng víi thùc tiÔn kh¸ch quan trong thêi gian thùc tËp t¹i Vô KÕ ho¹ch - Thèng kª, Bé Th¬ng m¹i, em ®· chän ®Ò tµi: “Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cµ phª ViÖt Nam giai ®o¹n 2002-2010” Môc ®Ých cña Chuyªn ®Ò lµ, trªn c¬ së tæng kÕt nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam thêi gian võa qua, nh»m t×m ra nh÷ng mÆt m¹nh vµ nh÷ng mÆt cßn yÕu kÐm cïng víi nguyªn nh©n cña nã ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª giai ®o¹n 2002-2010. Néi dung cña b¸o c¸o chia lµm ba phÇn chÝnh nh sau: PhÇn thø nhÊt: Vai trß cña xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu cµ phª trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam. PhÇn thø hai: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. PhÇn thø ba: Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2002-2010. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn bµi viÕt nµy, em ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c c«, chó trong Vô KH-TK, Bé Th¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o, Nh©n dÞp 1 nµy em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ®Õn c¸c thÇy c«, cïng c¸c chuyªn viªn trong Vô KH-TK ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh tèt bµi viÕt nµy. 2 phÇn thø nhÊt vai trß cña xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu cµ phª trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam I-/ C¬ së lý luËn cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. 1-/ Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Ngo¹i th¬ng lµ mét kh©u quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mçi quèc gia. Ho¹t ®éng th¬ng m¹i ra ®êi tõ rÊt sím, ban ®Çu chØ lµ sù trao ®æi rÊt ®¬n gi¶n díi h×nh thøc hµng ®æi hµng gi÷a c¸c th¬ng nh©n cña c¸c quèc gia kh¸c nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quèc gia. Ho¹t ®éng th¬ng m¹i ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña v¨n minh loµi ngêi. Tõ h×nh thøc trao ®æi gi¶n ®¬n ®· ph¸t triÓn h×nh thµnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i tinh vi so víi ho¹t ®éng th¬ng m¹i trong níc th× ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng chØ bã hÑp trong néi bé kinh tÕ mµ cßn vît ra khái biªn giíi quèc gia, g¾n liÒn víi viÖc sö dông ®ång tiÒn quèc tÕ. Ho¹t ®éng bu«n b¸n diÔn ra bÊt chÊp sù bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷, phong tôc tËp qu¸, v¨n ho¸ x· héi,... Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia kinh nghiÖm cho thÊy cha cã mét níc nµo cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mµ l¹i kh«ng dùa vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Mét quèc gia còng nh mét c¸ nh©n kh«ng thÓ sèng riªng rÏ, biÖt lËp mµ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. B»ng kh¶ n¨ng vµ nguån lùc cña m×nh chóng ta kh«ng thÓ cã tÊt c¶ nh÷ng g× thËt tèt. §ã chÝnh lµ sù h¹n chÕ vÒ nguån lùc buéc chóng ta ph¶i tiÕn hµnh më cöa héi nhËp víi bªn ngoµi. Ngoµi ra, ho¹t ®éng th¬ng m¹i cßn lµm t¨ng kh¶ n¨ng th¬ng m¹i cña mét quèc gia. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, do ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi mµ mçi quèc gia cã nh÷ng lîi thÕ riªng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÒ nh©n lùc, vÒ vèn,... sù kh¸c nhau nµy ®· dÉn ®Õn sù chªnh lÖch lín trong chi phÝ s¶n xuÊt ra cïng lo¹i s¶n phÈm vµ ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn ho¹t ®éng th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc víi nhau theo nguyªn t¾c hai bªn cïng cã lîi. H¬n thÕ ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn gãp phÇn më réng thÞ trêng, ph¸t triÓn thÞ hiÕu cña nh©n d©n th«ng qua viÖc trao ®æi s¶n phÈm gi÷a c¸c níc trªn thÕ giíi. Qua ph©n tÝch trªn ta cã thÓ thÊy, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ ho¹t ®éng trao ®æi, mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a c¸c quèc gia, lÊy tiÒn tÖ lµm m«i giíi theo nguyªn t¾c ngang gi¸, ®îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô. Trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®îc hiÓu lµ viÖc mang nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra níc ngoµi ®Ó thu hót tiÒn hay hµng ho¸ vÒ, cßn ho¹t ®éng nhËp khÈu lµ viÖc mang nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô mua tõ níc ngoµi vÒ ®îc tr¶ b»ng tiÒn hay hµng ho¸ trong níc. Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng so víi ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n trong níc cã 3 nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt sau: Mét lµ, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n vît ra ngoµi biªn giíi quèc gia. Hµng ho¸ cã thÓ di chuyÓn tõ níc nµy qua níc kh¸c nÕu cã nhu cÇu. Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng chÞu sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t cña c¸c ®¬n vÞ h¶i quan, cöa khÈu cña c¸c quèc gia cïng tham gia kinh doanh. Hai lµ, ®èi tîng tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc cã quèc tÞch kh¸c nhau. Ba lµ, ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ ®èi víi mét bªn hoÆc c¶ hai bªn. 2-/ C¬ së cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Ngµy nay, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nh lµ mét yÕu tè thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. TÊt c¶ c¸c níc ®Òu tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ ®Òu cã lîi vÊn ®Ò ®Æt ra lµ t¹i sao tÊt c¶ c¸c níc tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ®Òu cã lîi. §Ó xem xÐt vÊn ®Ò nµy chóng ta sÏ ®i nghiªn cøu c¸c c¬ së lý luËn cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. 2.1. Lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith. Theo quan ®iÓm vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith th× mét níc chØ s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ sö dông tèt nhÊt c¸c lo¹i tµi nguyªn cña níc m×nh. §©y lµ c¸ch lý gi¶i ®¬n gi¶n nhÊt vÒ nguyªn nh©n cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Lîi thÕ tuyÖt ®èi cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ lîi Ých thu ®îc do sù chªnh lÖch vÒ chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a c¸c quèc gia s¶n xuÊt cïng mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã, khi ®ã níc s¶n xuÊt cã chi phÝ cao sÏ nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã tõ níc cã chi phÝ thÊp h¬n. Lîi thÕ nµy ®îc xem xÐt tõ hai phÝa, ®èi víi níc s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chi phÝ thÊp sÏ thu ®îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n khi b¸n s¶n phÈm trªn thÞ trêng quèc tÕ. Cßn ®èi víi níc s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chi phÝ cao sÏ cã ®îc s¶n phÈm mµ trong níc kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®em l¹i lîi nhuËn, ngêi ta gäi ®iÒu nµy lµ sù bï ®¾p ®îc ®îc sù yÕu kÐm vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong níc. Ngµy nay, ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn viÖc khai th¸c lîi thÕ tuyÖt ®èi, vÉn cßn cã ý nghÜa quan träng khi cha cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt mét sè lo¹i s¶n phÈm ®Æc biÖt lµ t liÖu s¶n xuÊt víi chi phÝ cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn tÝch luü thÊp lµ do c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cßn ph¶i nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ. V× vËy mµ c¸c kho¶n tiÕt kiÖm cha thÓ trë thµnh vèn ®Çu t. Khi tiÕn hµnh nhËp khÈu nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ tõ c¸c níc ph¸t triÓn, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn sÏ kh¾c phôc ®îc nh÷ng yÕu kÐm cña m×nh vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt còng nh nh÷ng yÕu kÐm vÒ kiÕn thøc c«ng nghÖ. 2.2. Lîi thÕ t¬ng ®èi cña D.Ricacdo. Trong khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i c¸c quèc gia cã thÓ ®îc lîi tõ nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a hä b»ng c¸ch ®¹t tíi mét sù dµn xÕ theo ®ã mçi níc sÏ lµm nh÷ng g× mµ xÐt mét c¸ch t¬ng ®èi níc ®ã lµm tèt h¬n. Theo lý thuyÕt nµy, mét quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong viÖc s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc gia ®ã vÉn cã thÓ tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t¹o ra lîi Ých. 4 Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó cã lîi thÕ t¬ng ®èi chÝnh lµ viÖc thùc hiÖn c¸ch m¹ng ho¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cã chi phÝ s¶n xuÊt t¬ng ®èi thÊp h¬n so víi c¸c níc kh¸c. Lîi thÕ t¬ng ®èi cho phÐp bÊt kú níc nµo còng cã thÓ tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó gia t¨ng thu nhËp. Sau ®©y, chóng ta sÏ chøng minh r»ng c¸c níc sÏ ®Òu thu ®îc lîi tõ ho¹t ®éng th¬ng m¹i b»ng sù c¸ch m¹ng ho¸ qua vÝ dô sau: Gi¶ sö cã sè liÖu vÒ ngµy c«ng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hai s¶n phÈm lµ thÐp vµ cµ phª cña hai níc ViÖt Nam vµ NhËt B¶n. Chi phÝ s¶n xuÊt (ngµy c«ng lao ®éng) ViÖt Nam NhËt B¶n 35 20 5 4 S¶n phÈm ThÐp (tÊn) Cµ phª (tÊn) Nh vËy, nÕu xÐt vÒ chi phÝ s¶n xuÊt th× hao phÝ lao ®éng cña ViÖt Nam cao h¬n NhËt B¶n trong c¶ hai mÆt hµng. Do ®ã theo lîi thÕ tuyÖt ®èi th× ViÖt Nam kh«ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nµo sang NhËt B¶n. NÕu xem xÐt dùa theo chi phÝ so s¸nh, ta cã: Quèc gia SP so s¸nh ThÐp/Cµ phª Cµ phª/ThÐp ViÖt Nam NhËt B¶n 7 1/7 5 1/5 Nh vËy, ®Ó s¶n xuÊt ra 1 tÊn thÐp ViÖt Nam cÇn 7 tÊn cµ phª hay ngîc l¹i cÇn 1/7 tÊn thÐp ®Ó s¶n xuÊt 1 tÊn cµ phª. T¬ng tù ®èi víi phÝa NhËt B¶n cÇn 5 tÊn cµ phª ®Ó s¶n xuÊt 1 tÊn thÐp vµ ngîc l¹i cÇn 1/5 tÊn thÐp ®Ó s¶n xuÊt 1 tÊn cµ phª. Nh vËy ta thÊy chi phÝ so s¸nh ®Ó s¶n xuÊt ra 1 tÊn cµ phª cña ViÖt Nam thÊp h¬n cña NhËt B¶n vµ chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra 1 tÊn thÐp cña NhËt B¶n thÊp h¬n cña ViÖt Nam. Do ®ã, ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu cµ phª sang NhËt B¶n vµ nhËp khÈu thÐp tõ NhËt B¶n vµ ngîc l¹i NhËt B¶n cã thÓ xuÊt khÈu thÐp sang ViÖt Nam vµ nhËp khÈu cµ phª tõ ViÖt Nam. Trong mèi quan hÖ bu«n b¸n nµy cã 2 níc ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®Òu cã lîi, do ®ã ®Òu cïng muèn trao ®æi hµng ho¸ víi nhau. - VÒ phÝa ViÖt Nam: khi cha cã ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ngêi s¶n xuÊt cµ phª b¸n 7 tÊn cµ phª ®îc 1 tÊn thÐp, khi cã ngo¹i th¬ng hä chØ cÇn b¸n 5 tÊn cµ phª sang NhËt B¶n lµ ®æi ®îc 1 tÊn thÐp vµ hä cßn l¹i 2 tÊn cµ phª ®Ó tiªu dïng, kÕt qu¶ lµ ViÖt Nam cã thÓ tiªu dïng ngoµi ®êng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. Gi¶ sö: tû lÖ trao ®æi lµ 5,5 cµ phª=1 thÐp vµ ViÖt Nam mua 2 tÊn thÐp. Gi¸ SS 7,0 S 5,5 P 5,0 2 5 Nhu cÇu thÐp S¬ ®å 1.1 Khi cã ngo¹i th¬ng, ®iÓm A ph¶n ¸nh ®ång thêi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng tiªu dïng cña 2 lo¹i hµng ho¸ lµ cµ phª vµ thÐp lµ (C a , Ta). Khi cã ngo¹i th¬ng ViÖt Nam tËp trung vµo s¶n xuÊt cµ phª nhiÒu h¬n, s¶n xuÊt thÐp Ýt ®i nªn trªn ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt PPF, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ViÖt Nam ®îc di chuyÓn tõ A ®Õn B víi sè lîng cµ phª nhiÒu h¬n (Cb>Ca) vµ lîng thÐp Ýt h¬n (Tb - Xem thêm -