Tài liệu Luận văn những giải pháp cơ bản nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất nhập khẩu của cemaco với thị trường trung quốc

Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n cña ho¹t ®éng XNK vµ ®Æc ®iÓm cña bu«n b¸n biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc. I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n. 1. TÇm quan träng cña c«ng t¸c XNK hµng ho¸ 2. Lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña David Ricacdo- nÒn t¶ng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu 3. C¸c kh©u kinh doanh XNK 4. HÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c XNK II. Sù h×nh thµnh tÊt yÕu cña bu«n b¸n biªn giíi ViÖt - Trung 1. Kh¸i qu¸t mËu dÞch biªn giíi tríc khi b×nh thêng ho¸ 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i më cöa biªn giíi ViÖt - Trung vµ nèi l¹i quan hÖ bu«n b¸n biªn giíi 3. Chñ tr¬ng cña ChÝnh phñ hai níc trong mËu dÞch biªn giíi 4. Bu«n b¸n biªn giíi ViÖt - Trung sau khi b×nh thêng ho¸ III. §Æc ®iÓm bu«n b¸n biªn giíi ViÖt - Trung 1. C¸c h×nh thøc bu«n b¸n biªn giíi ViÖt - Trung 2. Lùc lîng tham gia bu«n b¸n biªn giíi ViÖt - Trung 3. C¸c ph¬ng thøc thanh to¸n Ch¬ng II: T×nh h×nh XNK hµng ho¸ cña CEMACO víi thÞ trêng Trung Quèc I. Giíi thiÖu vÒ C«ng ty 1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn 2. C¬ cÊu tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng II. T×nh h×nh XNK hµng ho¸ cña CEMACO víi thÞ trêng Trung Quèc 1.T×nh h×nh XNK 2. H×nh thøc bu«n b¸n 3. Ph¬ng thøc thanh to¸n 4. ThuÕ XNK hµng ho¸ qua biªn giíi 5. Qu¶n lý Nhµ níc 6. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng XNK qua biªn giíi ViÖt - Trung 7. Nh÷ng kÕt luËn chung vÒ t×nh h×nh XNK cña C«ng ty qua biªn giíi ViÖt - Trung Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng XNK cña CEMACO víi thÞ trêng Trung Quèc I. Ph¬ng híng vµ nhiÖm vô cña C«ng ty trong nh÷ng n¨m tíi 1. Ph¬ng híng, môc tiªu kinh doanh 2. C¸c quan ®iÓm c¬ b¶n khi x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña C«ng ty II. Ph¬ng híng vµ triÓn väng ph¸t triÓn bu«n b¸n biªn giíi ViÖt - Trung trong thêi gian tíi 1. Ph¬ng híng ph¸t triÓn 1 2. TriÓn väng ph¸t triÓn II. Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng XNK cña CEMACO víi thÞ trêng Trung Quèc III. Nh÷ng kiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ níc KÕt luËn Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 2 Lêi nãi ®Çu Trung Quèc lµ mét thÞ trêng lín kh«ng chØ ®èi víi níc ta mµ ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. Sau c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ më cöa, nÒn kinh tÕ Trung Quèc ®· ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh, tiÒm lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cã bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, nhiÒu hµng ho¸ Trung Quèc ®· x©m nhËp vµo thÞ trêng thÕ giíi. HiÖn nay, khi ®· thu håi ®îc Hång K«ng (1.7.2000) s¾p tíi vµo n¨m 2002 s¸t nhËp thªm Ma Cao, Trung quèc sÏ t¹o thªm thÕ vµ lùc míi trªn quèc tÕ, ®Æc biÖt Trung Quèc ®· tÝch luü ®îc lîng dù tr÷ ngo¹i tÖ rÊt lín (hµng tr¨m tû ®« la). NhiÒu nhµ nghiªn cøu nhËn ®Þnh r»ng sang thÕ kû 21 Trung quèc sÏ trë thµnh mét cêng quèc kinh tÕ hµng ®Çu thÕ gi¬Ý cã thÓ ®èi träng víi ViÖt Nam. V× vËy chÝnh s¸ch cña ViÖt nam ta nãi chung vµ cña C«ng ty Hãa chÊt- VËt liÖu ®iÖn vµ VËt t Khoa häc kü thuËt nãi riªng lµ t¨ng cêng quan hÖ mua b¸n víi Trung Quèc theo hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i, trong ®ã quan träng thiÕt lËp quan hÖ l©u dµi víi c¸c C«ng ty, tËp ®oµn lín thuéc bé ngµnh trung ¬ng hay c¸c ®Þa ph¬ng cã tiÒm lùc m¹nh vÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh B¾c kinh, Thîng h¶i, Thiªn t©n.. .®Ó cã thÓ nhËp ®îc vËt t, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cã chÊt lîng cao, ®iÒu ®¸ng lu ý lµ ph¶i t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ta vµo thÞ trêng cã h¬n 1,2 tû d©n nµy. Lµ doanh ngiÖp nhµ níc chuyªn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ míi b¾t ®Çu chÝnh thøc ho¹t ®éng tõ 1.1.1999, thêi gian qua, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña C«ng ty Ho¸ chÊt - VËt liÖu ®iÖn vµ VËt t Khoa häc kü thuËt qua biªn giíi ViÖt -Trung ®· gÆp ph¶i mét sè vÊn ®Ò tån t¹i c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn lµm h¹n chÕ hiÖu qu¶ kinh doanh. NhËn thÊy ®iÒu nµy ®ång thêi xuÊt ph¸t tõ chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña C«ng ty, ®Ò tµi “Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu cña C«ng ty Ho¸ chÊt -VËt liÖu ®iÖn vµ VËt t Khoa häc kü thuËt víi thÞ trêng Trung quèc” ®îc chän ®Ó nghiªn cøu. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi nµy lµ nh»m kÕt hîp lý thuyÕt víi thùc tÕ cña kinh doanh ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh xuËt nhËp khÈu víi thÞ trêng Trung Quèc cña C«ng ty, ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c xuÊt khÈu, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c nhËp khÈu c¸c ngµnh hµng chÝnh, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña C«ng ty. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ba ngµnh hµng chÝnh cña C«ng ty qua biªn giíi ViÖt -Trung lµ ho¸ chÊt, vËt liÖu ®iÖn vµ vËt t khoa häc kü thuËt. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: §ã lµ ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö, ph©n tÝch thèng kª, ph¬ng ph¸p tæng hîp, so s¸nh... ®i tõ lý luËn ®Õn thùc tiÔn. LuËn v¨n gåm 3 ch¬ng: .Ch¬ng I:Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ ®Æc ®iÓm cña bu«n b¸n biªn giíi ViÖt nam -Trung quèc. .Ch¬ng II:T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña C«ng ty Ho¸ chÊt- VËt liÖu ®iÖn vµ VËt t Khoa häc kü thuËt thÞ trêng Trung quèc . .Ch¬ng III:Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña C«ng ty víi thÞ trêng Trung quèc. 3 4 Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng bu«n b¸n biªn giíi ViÖt NamTrung Quèc. I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n. 1. TÇm quan träng cña c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu (XNK) hµng ho¸. XuÊt nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n th¬ng m¹i ë ph¹m vi quèc tÕ. Nã kh«ng ph¶i lµ hµnh vi bu«n b¸n riªng lÎ mµ lµ c¶ mét hÖ thèng c¸c quan hÖ mua b¸n trong mét nÒn th¬ng m¹i cã tæ chøc tõ bªn trong ra bªn ngoµi nh»m môc ®Ých ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, æn ®Þnh vµ tõng bíc n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. V× ph¶i ®¬ng ®Çu víi mét hÖ thèng kinh tÕ kh¸c tõ bªn ngoµi mµ c¸c chñ thÓ tham gia XNK kh«ng dÔ dµng khèng chÕ ®îc nªn XNK lµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i dÔ ®em l¹i hiÖu qu¶ ®ét biÕn cao hoÆc còng cã thÓ g©y thiÖt h¹i rÊt lín. 1.1. Vai trß cña xuÊt khÈu: XuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng rÊt c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, lµ ph¬ng tiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖc më réng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ cho tµi chÝnh vµ cho nhu cÇu nhËp khÈu còng nh t¹o c¬ së cho viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng lµ môc tiªu quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ. XuÊt khÈu t¹o ra nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc. §Ó phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc trong mét thêi gian ng¾n ®ßi hái ph¶i cã mét sè vèn rÊt lín dïng nhËp khÈu m¸y mãc. ThiÕt bÞ kÜ thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Trong c¸c nguån h×nh thµnh vèn nhËp khÈu nh ®Çu t níc ngoµi, vay nî, viÖn trî, xuÊt khÈu hµng ho¸, søc lao ®éng...th× xuÊt khÈu lµ nguån quan träng nhÊt. XuÊt khÈu quyÕt ®Þnh quy m« vµ tèc ®é t¨ng nhËp khÈu. Thùc tÕ ViÖt Nam, thêi kú 1986-1993 cho thÊy nguån thu tõ xuÊt khÈu b»ng 3/4 tæng nguån thu ngo¹i tÖ. Nguån thu vÒ xuÊt khÈu n¨m 1997 ®¶m b¶o ®îc 80% nhËp khÈu so víi 24,6% n¨m1999. XuÊt khÈu cßn ®ãng gãp tÝch cùc vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Cã hai c¸ch nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy: Thø nhÊt, xuÊt khÈu chØ lµ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt vît qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Trong trêng hîp nÒn kinh tÕ cßn nhiÒu l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn nh níc ta, s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n vÉn cha ®¸p øng ®ñ tiªu dïng nÕu chØ thô ®éng chê ë sù “thõa ra” cña s¶n xuÊt th× s¶n xuÊt vÉn cø nhá bÐ, t¨ng trëng kÐm vµ tÊt nhiªn lµ sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ sÏ rÊt chËm ch¹p. Thø hai, coi thÞ trêng mµ ®Æc biÖt lµ thÞ trêng thÕ giíi lµ híng quan träng ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. NghÜa lµ, xuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn 5 cho c¸c ngµnh kh¸c cã thªm nhiÒu c¬ héi thuËn lîi ®Ó më réng thÞ trêng tiªu thô, æn ®Þnh s¶n xuÊt, më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ kÜ thuËt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt. Ngoµi ra xuÊt khÈu cßn cã t¸c dông lµm cho doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt lu«n ®æi míi l¹i s¶n phÈm, hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý...®¶m b¶o cung cÊp ®óng s¶n phÈm mµ thÞ trêng ®ßi hái. XuÊt khÈu cßn cã t¸c ®éng tÝch cùc trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, thu hót lao ®éng vµo mét sè ngµnh s¶n xuÊt, t¹o thu nhËp cho nh©n d©n, c¶i thiÖn ®êi sèng x· héi. XuÊt khÈu cßn lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ë níc ta. 1.2. Vai trß cña nhËp khÈu: NhËp khÈu lµ mét ho¹t ®éng song song tån t¹i víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nã t¸c ®éng mét c¸ch trùc tiÕp vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng trong níc. NhËp khÈu ®Ó bæ sung c¸c hµng ho¸ mµ trong níc kh«ng s¶n xuÊt ®îc hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu. NhËp khÈu cßn ®Ó thay thÕ, tøc lµ nhËp nh÷ng hang ho¸ mµ nÕu s¶n xuÊt ë trong níc kh«ng cã lîi b»ng nhËp khÈu. Hai mÆt nhËp khÈu bæ sung vµ nhËp khÈu thay thÕ nÕu ®îc thùc hiÖn tèt sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn c©n ®èi nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong ®ã c©n ®èi trùc tiÕp ba yÕu tè s¶n xuÊt (vèn, c«ng cô lao ®éng, lao ®éng) ®ãng vai trß quan träng nhÊt. Cô thÓ lµ nhËp khÈu t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõng bíc theo híng c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc, bæ xung kÞp thêi nh÷ng mÆt mÊt c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m ph¸t triÓn æn ®Þnh. NhËp khÈu cßn gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. Nã võa tho¶ m·n nhu cÇu hµng tiªu dïng, võa ®¶m b¶o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, võa t¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã, nhËp khÈu cßn cã t¸c ®éng tÝch cùc thóc ®Èy xuÊt khÈu, thÓ hiÖn ë chç nhËp khÈu t¹o ®Çu vµo cho s¶n xuÊt, t¹o m«i trêng thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ho¸ ra thÞ trêng bªn ngoµi. 2. Lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña David Ricacdo- nÒn t¶ng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu Tõ xa, con ngêi ®· ý thøc ®îc lîi Ých cña ho¹t ®éng trao ®æi, bu«n b¸n gi÷a c¸c níc, thÊy ®îc nh÷ng lîi Ých thùc tÕ cña th¬ng m¹i quèc tÕ vµ ®ã chÝnh lµ khëi nguån cho c¸c lý thuyÕt vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi. Tuy nhiªn, c¸c lý thuyÕt vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ chØ thùc sù xuÊt hiÖn vµo thÕ kû XV vµ ®îc liªn tôc ph¸t triÓn cho ®Õn nay. C¸c lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng thang bËc vËn ®éng kh¸c nhau cña t duy loµi ngêi vÒ bu«n b¸n quèc tÕ. Trong c¸c lý thuyÕt vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ, lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh ®îc coi lµ nguyªn lý cèt lâi cña th¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ xuÊt nhËp khÈu nãi riªng. Nã cã sù ph¸t triÓn g¾n víi lÞch sö th¬ng m¹i quèc tÕ. Næi bËt trong lÞch sö t tëng lîi thÕ so s¸nh lµ häc thuyÕt cña nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng ng¬× Anh- David Ricacdo (1772-1823)- “Lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh“ tõ ®Çu thÕ kû XIX. §· gÇn hai thÕ kû qua, häc thuyÕt cña David Ricacdo vÉn ®øng v÷ng vµ ®îc c¸c nhµ kinh tÕ häc ngµy nay hoµn toµn thõa nhËn. 6 Nã lµ nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh cña Jhon Stuart Mull, Hecksher Ohlin ... sau nµy, hoµn thiÖn h¬n lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh. Khi mçi níc cã lîi thÕ tuyÖt ®èi so víi níc kh¸c vÒ mäi hµng ho¸ th× lîi Ých cña th¬ng m¹i quèc tÕ lµ rÊt râ rµng. Nhng ®iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu níc ViÖt Nam cã thÓ s¶n xuÊt hiÖu qu¶ h¬n níc Anh c¶ vÒ lóa mú lÉn v¶i vãc? Theo quy luËt lîi thÕ t¬ng ®èi, nÕu mét níc cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi níc kh¸c trong viÖc s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm, ë ®ã vÉn cã c¬ së cho viÖc tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t¹o ra lîi Ých cho d©n téc m×nh. D.Ricacdo ®a ra nguyªn t¾c: C¸c níc cÇn ph¶i lùa chän mÆt hµng ®Ó chuyªn m«n ho¸ theo c«ng thøc “Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm A cña níc ®ã so víi chi phÝ cña thÕ giíi (hoÆc cña níc kh¸c) nhá h¬n chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm B cña níc ®ã so víi thÕ giíi (hoÆc so víi níc kh¸c)”: Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt sf A cña níc X Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt sf B cña níc X -------------------------------------------< ------------------------------------------Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt sf A cña thÕ giíi Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt sf B cña thÕ giíi Trong trêng hîp nµy, níc X nªn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt s¶n phÈm A, cßn thÕ giíi nªn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt s¶n phÈm B. §Ó lµm râ ®iÒu nµy, ta xÐt m« h×nh gi¶n ®¬n cña D.Ricacdo víi nh÷ng gi¶ thiÕt: * ThÕ giíi chØ cã hai quèc gia s¶n xuÊt hai mÆt hµng * YÕu tè s¶n xuÊt duy nhÊt lµ lao ®éng cã thÓ di chuyÓn tù do ë trong níc nhng kh«ng di chuyÓn ra níc ngoµi * C«ng nghÖ ë hai níc lµ cè ®Þnh * Chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng ®æi, chi phÝ vËn t¶i kh«ng ®¸ng kÓ * Th¬ng m¹i ®îc tù do hoµn toµn S¶n phÈm 1 ®¬n vÞ l¬ng thùc 1 ®¬n vÞ quÇn ¸o Yªu cÇu lao ®éng cho s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ë ViÖt Nam ë Hµn Quèc 1 giê lao ®éng 3 giê lao ®éng 2 giê lao ®éng 4 giê lao ®éng Ta thÊy, do n¨ng suÊt lao ®éng kh¸c nhau nªn ViÖt Nam cã chi phÝ vÒ s¶n xuÊt l¬ng thùc vµ quÇn ¸o thÊp h¬n ë Hµn Quèc. NÕu ¸p dông nguyªn t¾c cña D.Ricacdo ®Ó chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt th× c¶ ViÖt Nam vµ Hµn Quèc ®Òu cïng cã lîi. Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt 1 ®¬n vÞ l¬ng thùc ë ViÖt Nam 1 A= ----------------------------------------------------------------- = -----Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt 1 ®¬n vÞ l¬ng thùc ë Hµn Quèc 3 Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt 1 ®¬n vÞ quÇn ¸o ë ViÖt Nam 2 1 B = ------------------------------------------------------------ = ------ = -----Chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt 1 ®¬n vÞ quÇn ¸o ë Hµn Quèc 4 2 Lîi Ých th¬ng m¹i quèc tÕ sÏ lµ : NÕu cha cã th¬ng m¹i quèc tÕ, tiÒn l¬ng thùc tÕ 1 giê c«ng lao ®éng ë ViÖt Nam lµ 1 ®¬n vÞ l¬ng thùc hay 1/2 ®¬n vÞ quÇn ¸o. Cßn tiÒn l¬ng thùc tÕ ë Hµn Quèc lµ 1/3 ®¬n vÞ l¬ng thùc hay 1/4 ®¬n vÞ quÇn ¸o. Song do ®iÒu 7 kiÖn c¹nh tranh ë mçi níc kh¸c nhau, ë ViÖt Nam gi¸ l¬ng thùc b»ng 1/2 gi¸ quÇn ¸o cßn ë Hµn Quèc gi¸ l¬ng thùc b»ng 3/4 gi¸ quÇn ¸o. NÕu ViÖt Nam chuyªn s¶n xuÊt l¬ng thùc, cßn Hµn Quèc chuyªn s¶n xuÊt quÇn ¸o råi ®em trao ®æi cho nhau th× ViÖt Nam cã lîi h¬n trong viÖc mua quÇn ¸o cña Hµn Quèc cßn Hµn Quèc cã lîi h¬n trong viÖc mua l¬ng thùc cña ViÖt Nam. TiÒn l¬ng thùc tÕ 1 giê c«ng lao ®éng sÏ thay ®æi. ThËt vËy, do th¬ng m¹i tù do nªn gi¸ c¶ trë nªn ngang nhau. Lóc nµy, 1 giê lao ®éng ë ViÖt Nam mua ®îc 1 ®¬n vÞ l¬ng thùc hay 3/4 ®¬n vÞ quÇn ¸o (tríc ®©y lµ 1/2 ®¬n vÞ quÇn ¸o). 1 giê c«ng lao ®éng ë Hµn Quèc mua ®îc 1/4 ®¬n vÞ quÇn ¸o vµ 1/2 ®¬n vÞ l¬ng thùc (tríc ®©y lµ 1/3). Ta thÊy tiÒn l¬ng thùc tÕ cña 1 giê lao ®éng ë c¶ 2 níc ®Òu t¨ng lªn : mçi giê ë ViÖt Nam lîi ®îc 1/4 ®¬n vÞ quÇn ¸o, Hµn Quèc lîi ®îc 1/6 ®¬n vÞ quÇn ¸o. Gi¶ sö ViÖt Nam vµ Hµn Quèc mçi bªn ®Òu cã 600 giê lao ®éng. Ta cã ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ë 2 níc nh sau : quÇn ¸o 450 300 150 200 Nam 300 600 Hµn Quèc ViÖt Tríc khi cã th¬ng m¹i quèc tÕ, ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt (1) cña ViÖt Nam vµ (2) cña Hµn Quèc còng lµ ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng tiªu dïng. Khi cã chuyªn m«n hãa vµ trao ®æi quèc tÕ th× ViÖt Nam cã thÓ tiªu dïng thªm tèi ®a lµ 1/4 x 600 = 150 ®¬n vÞ quÇn ¸o. Hµn Quèc cã thÓ tiªu dïng thªm 1/6 x 600 = 100 ®¬n vÞ l¬ng thùc. Nhê cã th¬ng m¹i quèc tÕ mµ c¶ 2 níc ®Òu cã lîi, ®Òu cã kh¶ n¨ng tiªu dïng ngoµi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ viÖc quyÕt ®Þnh nªn chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo dùa trªn nguyªn t¾c cña D. Ricacdo. 3. C¸c kh©u kinh doanh xuÊt nhËp khÈu: 3.1 Nghiªn cøu thÞ trêng hµng ho¸: §©y lµ bíc chuÈn bÞ, lµm tiÒn ®Ò cho nghiªn cøu thÞ trêng hµng ho¸ ®Ó ph¸t hiÖn ra c¬ héi kinh doanh cña tõng lo¹i hµng ho¸ vµ lùa chän mÆt hµng kinh doanh chñ yÕu cña ®¬n vÞ. Nghiªn cøu thÞ trêng hµng ho¸ cÇn ph¶i xem xÐt c¸c khÝa c¹nh cña hµng ho¸ trªn thÕ giíi. Ph¶i hiÓu râ gi¸ trÞ, c«ng dông, ®Æc tÝnh, quy c¸ch, phÈm chÊt, mÉu m· cña hµng ho¸; n¾m b¾t ®îc ®Çy ®ñ vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸, møc gi¸ cho tõng ®iÒu kiÖn mua b¸n, phÈm chÊt hµng ho¸, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt 8 vµ nguån cung cÊp chñ yÕu, c¸c C«ng ty c¹nh tranh, c¸c dÞch vô phôc vô cho s¶n xuÊt hµng ho¸ (b¶o hµnh, cung cÊp phô tïng, híng dÊn sö dông...) ®Ó lùa chän mÆt hµng kinh doanh. Mét nh©n tè cÇn lu ý lµ tû suÊt ngo¹i tÖ cña c¸c mÆt hµng. Trong xuÊt nhËp khÈu, tû suÊt ngo¹i tÖ lµ tû sè gi÷a sè tiÒn b¶n tÖ cã thÓ thu ®îc khi chi ra mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu ( xuÊt khÈu ). NÕu tû suÊt ngo¹i tÖ lín h¬n tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ trêng th× viÖc chän mÆt hµng ®ã xuÊt khÈu lµ cã hiÖu qu¶. ViÖc lùa chän mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu kh«ng chØ dùa vµo tÝnh to¸n, íc tÝnh vµ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña hµng ho¸ mµ cßn dùa vµo kinh nghiÖm cña ngêi nghiªn cøu thÞ trêng ®Ó dù ®o¸n c¸c xu híng biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng, trong vµ ngoµi níc, kh¶ n¨ng th¬ng lîng ®Ó ®¹t tíi ®iÒu kiÖn mua b¸n u thÕ h¬n. §Ó hiÓu râ thÞ trêng, cÇn nghiªn cøu dung lîng thÞ trêng vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng. Dung lîng thÞ trêng lµ khèi lîng hµng ho¸ ®îc giao dÞch trªn mét ph¹m vi thÞ trêng nhÊt ®Þnh, trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m). Nghiªn cøu dung lîng thÞ trêng, cÇn x¸c ®Þnh nhu cÇu thùc sù cña kh¸ch hµng, kÓ c¶ lîng dù tr÷, xu híng biÕn ®éng cña nhu cÇu trong tõng thêi ®iÓm, c¸c vïng, c¸c khu vùc trªn tõng lÜnh vùc s¶n xuÊt, tiªu dïng. Cïng víi viÖc x¸c ®Þnh, n¾m b¾t nhu cÇu lµ viÖc n¾m b¾t kh¶ n¨ng cung cÊp cña thÞ trêng bao gåm c¶ viÖc xem xÐt ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hµng thay thÕ, kh¶ n¨ng lùa chÞn mua b¸n. Mét sè vÊn ®Ò còng cÇn ®îc quan t©m, n¾m b¾t trong kh©u nµy lµ tÝnh thêi vô cña s¶n xuÊt (cung) vµ tiªu dïng (cÇu) hµng ho¸ ®ã trªn thÞ trêng thÕ giíi ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp trong tõng giai ®o¹n, ®¶m b¶o cho viÖc xuÊt nhËp khÈu cã hiÖu qu¶. Dung lîng thÞ trêng thay ®æi tuú theo diÔn biÕn cña t×nh h×nh, t¸c ®éng tæng hîp cña nhiÒu nh©n tè trong nh÷ng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. C¸c nh©n tè lµm cho dung lîng thÞ trêng thay ®æi cã thÓ kÓ ®Õn nh:  C¸c nh©n tè ¶nh hëng l©u dµi ®Õn sù biÕn ®éng cña thÞ trêng bao gåm nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt, c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch cña nhµ níc, c¸c tËp ®oµn C«ng ty lín, thÞ hiÕu tËp qu¸n ngêi tiªu thô, ¶nh hëng cña kh¶ n¨ng s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ thay thÕ hoÆc bæ xung.  C¸c nh©n tè ¶nh hëng t¹m thêi tíi dung lîng thÞ trêng nh hiÖn tîng ®Çu c¬ g©y ®ét biÕn vÒ cung, cÇu, c¸c yÕu tè tù nhiªn nh thiªn tai, h¹n h¸n, ®éng ®Êt, ... c¸c yÕu tè chÝnh trÞ, x· héi nh ®×nh c«ng, chiÕn tranh... Khi nghiªn cøu ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè, cÇn thÊy ®îc nhãm c¸c nh©n tè t¸c ®éng chñ yÕu trong tõng thêi kú kÓ c¶ tríc kia, hiÖn nay vµ xu híng tiÕp theo. N¾m ®îc dung lîng thÞ trêng vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn nã gióp cho nhµ kinh doanh c©n nh¾c ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh kÞp thêi, chÝnh x¸c, nhanh chãng chíp thêi c¬ giao dÞch nh»m ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Cïng víi viÖc nghiªn cøu dung lîng thÞ trêng, nhµ kinh doanh ph¶i n¾m b¾t ®îc t×nh h×nh kinh doanh mÆt hµng ®ã trªn thÞ trêng, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh vµ c¸c dÊu hiÖu vÒ chÝnh trÞ, th¬ng m¹i, luËt ph¸p, tËp qu¸n bu«n b¸n quèc tÕ ®Ó hoµ nhËp nhanh chãng víi thÞ trêng, tr¸nh nh÷ng s¬ xuÊt trong giao dÞch, bu«n b¸n. 3.2. Lùa chän b¹n hµng giao dÞch: 9 Trong th¬ng m¹i quèc tÕ, b¹n hµng (kh¸ch hµng) nãi chung lµ nh÷ng ngêi hoÆc tæ chøc cã quan hÖ giao dÞch víi C«ng ty, nh»m thùc hiÖn c¸c quan hÖ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ hay dÞch vô, c¸c hîp ®ång hîp t¸c kinh tÕ hay hîp t¸c khoa häc kü thuËt liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp hµng ho¸. Kh¸ch hµng trong th¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ chia thµnh ba lo¹i: c¸c h·ng hay C«ng ty, c¸c liªn ®oµn kinh tÕ, c¸c c¬ quan nhµ níc. Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu dung lîng thÞ trêng, gi¸ c¶ ®Ó lùa chän níc giao dÞch. Khi chän níc ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ nh»m ®¸p øng nhu cÇu trong níc cÇn nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng, chÊt lîng hµng nhËp khÈu, chÝnh s¸ch, tËp qu¸n th¬ng m¹i cña níc ®ã. §iÒu kiÖn ®Þa lý còng lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m v× nã cho phÐp ta ®¸nh gi¸ ®îc kh¶ n¨ng sö dông u thÕ vÒ ®Þa lý lµ ngêi mua, ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ gi¶m chi phÝ vÒ vËn t¶i, b¶o hiÓm.. Khi chän níc ®Ó xuÊt khÈu cÇn nghiªn cøu dung lîng thÞ trêng níc ®ã, yªu cÇu cña níc ®ã ®èi víi hµng ho¸ (dÞch vô) lµ g×, chÕ ®é, chÝnh s¸ch, tËp qu¸n th¬ng m¹i ra sao vµ ta cã thÓ sö dông u thÕ nµo trong vËn chuyÓn hµng ®Ó gi¶m chi phÝ ®Õn møc tèi thiÓu. ViÖc lùa chän hµng ho¸ giao dÞch cÇn dùa trªn c¬ së nghiªn cøu vÒ :  T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña h·ng, lÜnh vùc vµ kh¶ n¨ng kinh doanh ®Ó kh¶ n¨ng cung cÊp (®èi víi nhËp khÈu ) l©u dµi thêng xuyªn, kh¶ n¨ng liªn kÕt kinh doanh, kh¶ n¨ng vÒ vèn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó ta ®îc u thÕ trong tho¶ thuËn gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn thanh to¸n.  Th¸i ®é, quan ®iÓm kinh doanh lµ chiÕm lÜnh thÞ trêng hay ®éc quyÒn vÒ kinh doanh, gi¸ c¶. T×m hiÓu uy tÝnvµ quan hÖ th¬ng nh©n trong kinh doanh còng lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho phÐp ®i ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh nhanh chãng, cã hiÖu qu¶. Khi lùa chän th¬ng nh©n giao dÞch, tèt nhÊt nªn chän nh÷ng ngêi xuÊt khÈu trùc tiÕp, h¹n chÕ c¸c ho¹t ®éng trung gian. Song trong mét vµi trêng hîp nh muèn x©m nhËp mét thÞ trêng míi víi mÆt hµng míi th× viÖc sö dông trung gian víi t c¸ch lµ ®¹i lý m«i giíi l¹i rÊt hiÖu qu¶, hoÆc trung gian ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi c¸c th«ng tin vÒ hµng ho¸, thÞ trêng. Ngoµi viÖc c¨n cø vµo c¸c yÕu tè mang tÝnh khoa häc trªn, viÖc lùa chän ®èi tîng giao dÞch cßn tuú thuéc mét phÇn vµo kinh nghiÖm cña ngêi nghiªn cøu vµ truyÒn thèng trong mua b¸n cña m×nh. Ngêi ta sö dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó nghiªn cøu thÞ trêng hµng ho¸, lùa chän b¹n hµng.. qua sö dông c¸c lo¹i b¸o chÝ, Ên phÈm hay nghiªn cøu trùc tiÕp. 3.3. Nghiªn cøu gi¸ c¶ vµ lùa chän gi¸ xuÊt nhËp khÈu : Gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ (®ång thêi biÓu hiÖn mét c¸ch tæng hîp ). Gi¸ c¶ lu«n g¾n liÒn víi thÞ trêng, lµ yÕu tè cÊu thµnh thÞ trêng. Gi¸ c¶ thÞ trêng lu«n biÕn ®éng vµ chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè nh cung cÇu vÒ hµng ho¸, c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi b¸n, c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi mua, sù ®éc quyÒn trong mua b¸n, l¹m ph¸t, tû gi¸ hèi ®o¸i...Ngoµi ra, trong mua b¸n Quèc tÕ, ngêi ta cßn tÝnh chi phÝ b¶o hiÓm, 10 vËn chuyÓn vµo gi¸ hµng ho¸ vµ sö dông Inconterm90 ®Ó x¸c ®Þnh cô thÓ lo¹i gi¸ nµy. Do ®iÒu kiÖn ký hîp ®ång, tÝnh chÊt hµng ho¸ trong tõng hîp ®ång kh¸c nhau, ®Ó cho gi¸ c¶ linh ho¹t, ®¸p øng kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh cña bªn mua vµ ®¶m b¶o lîi Ých cho bªn b¸n, ngêi ta ®a ra mét sè c¸ch tÝnh gi¸ trong hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ nh sau:  Gi¸ cè ®Þnh: lµ gi¸ ®îc quy ®Þnh vµo lóc ký hîp ®ång vµ kh«ng ®îc söa ®æi nÕu kh«ng cã sù tho¶ thuËn kh¸c, (thêng ¸p dông cho c¸c hµng ho¸ b¸ch ho¸, hµng ho¸ cã thêi h¹n chÕ t¹o ng¾n ngµy).  Gi¸ quy ®Þnh sau: lµ gi¸ kh«ng ®îc x¸c ®Þnh ngay khi ký kÕt hîp ®ång mµ ®îc x¸c ®Þnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång t¹i mét trêi ®iÓm nµo ®ã víi nh÷ng nguyªn t¾c nµo ®ã do hai bªn quy ®Þnh tríc (cã thÓ c¨n cø vµo b¶ng yÕt gi¸ t¹i së giao dÞch hoÆc gi¸ thÞ trêng).  Gi¸ linh ho¹t: lµ gi¸ x¸c ®Þnh trong lóc ký kÕt hîp ®ång nhng cã thÓ xem xÐt l¹i nÕu sau nµy vµo lóc giao hµng gi¸ thÞ trêng cña hµng ho¸ ®ã cã sù biÕn ®éng lín tíi mét møc nhÊt ®Þnh (thêng ¸p dông ®èi víi c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp).  Gi¸ di ®éng:lµ gi¸ ®îc tÝnh døt kho¸t vµo lóc thùc hiÖn hîp ®ång trªn c¬ së gi¸ quy ®Þnh ban ®Çu, cã ®Ò cËp tíi nh÷ng biÕn ®éng vÒ chi phÝ s¶n suÊt trong thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång (¸p dông ®«Ý víi nh÷ng hµng ho¸ cã thêi gian chÕ t¹o dµi). Trong hîp ®ång cã quy ®Þnh gi¸ c¬ së khi ký kÕt hîp ®ång, quy ®Þnh c¬ cÊu gi¸ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ di ®éng. Bªn c¹nh viÖc c¨n cø vµo chi phÝ s¶n suÊt, cung cÇu...®Ó x¸c ®Þnh gi¸ hµng xuÊt nhËp khÈu, cßn ph¶i c¨n cø vµo biÕn ®éng gi¸ c¶ t¹i nh÷ng níc xuÊt (nhËp) chñ yÕu mÆt hµng ®ã v× sù thay ®æi gi¸ c¶ t¹i níc nµy cã ¶nh hëng ®Õn mÆt b»ng gi¸ chung cña c¶ thÕ giíi. 3.4. Giao dÞch, ®µm ph¸n trong c«ng t¸c mua b¸n quèc tÕ: Sau khi cã sù nghiªn cøu thÞ trêng hµng ho¸ nhµ kinh doanh tiÕn hµnh giao dÞch ®Ó lùa chän b¹n hµng ®µm ph¸n ®Ó ®i ®Õn tho¶ thuËn nh÷ng ®iÒu kho¶n cô thÓ trong mua b¸n quèc tÕ ký kÕt hîp ®ång. Giao dÞch lµ sù gÆp gì, tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm ®èi t¸c. Cã nhiÒu ph¬ng thøc giao dÞch kh¸c nhau. Mçi ph¬ng thøc cã u nhîc ®iÓm riªng, ®ßi hái nhµ kinh doanh ph¶i vËn dông khÐo lÐo tõng ph¬ng ph¸p sao cho ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt. C¸c ph¬ng thøc ®ã cã thÓ kÓ ®Õn nh:  Giao dÞch th«ng thêng: lµ ph¬ng thøc mµ hai bªn (xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu) gÆp nhau trùc tiÕp ®Ó trao ®æi bµn b¹c vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan (th¬ng ¸p dông ®èi víi c¸c b¹n hµng quen biÕt, hµng ho¸ ®· tõng cã mÆt trªn thÞ trêng).  Giao dÞch qua héi chî triÓn l·m : tham gia héi trî triÓn l·m sÏ lµ c¬ héi ®Ó t×m kiÕm b¹n hµng míi vµ ký hîp ®ång ngo¹i th¬ng. 11  Giao dÞch t¹i së giao dÞch hµng ho¸. C¸ch thøc nµy thêng ®îc ¸p dông khi mua b¸n hµng ho¸ cã khèi lîng lín, ®ång lo¹t, ®¶m b¶o tr¸nh rñi ro vÒ gi¸ c¶, tiÒn tÖ..  Giao dÞch qua kh©u trung gian, tøc lµ qua c¸c ®¹i lý níc ngoµi nh»m cã nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ thÞ trêng, gi¶m bít chi phÝ nhiªn cøu trong viÖc t×m kiÕm thÞ trêng míi, ®èi t¸c míi. Ngoµi ra cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p ®èi lu hµng ho¸ nh»m tiÕt kiÖm viÖc lu©n chuyÓn tiÒn tÖ, giao dÞch gia c«ng quèc tÕ hay t¸i xuÊt khÈu.. §µm ph¸n lµ qu¸ tr×nh nh»m ®¹t ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ giao dÞch trong ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i th¬ng nh ®iÒu kiÖn tªn hµng, chÊt lîng, khèi lîng, bao b×, c¬ së giao hµng, gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn vµ thêi gian thanh to¸n.. Do ®Æc ®iÓm cña mua b¸n ngo¹i th¬ng lµ ®èi t¸c ë c¸c quèc gia kh¸c nhau, c¸ch xa vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý, cho nªn cã thÓ ®µm ph¸n qua th tõ, ®iÖn tÝn (Fax, telex, ®iÖn tho¹i, th ) nhng cÇn lu ý lµ néi dung chuyÒn t¶i b»ng th, ®iÖn thêng ng¾n nªn khã tho¸t ý, dÔ g©y hiÓu lÇm trong c©u, ch÷. Trong mét sè trêng hîp cÇn thiÕt, hai bªn cã thÓ gÆp gì trùc tiÕp ®Ó tho¶ thuËn cô thÓ. Nhng ph¶i lu ý khi dïng ph¬ng ph¸p nµy, hai bªn tham gia ®µm ph¸n ph¶i cã kinh nghiÖm ®µm ph¸n, tr¸nh bÞ hí trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. 3.5. Tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸: 3.5.1. ý nghÜa cña hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸: Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ( XNK ) lµ sù tho¶ thuËn cña nh÷ng ®¬ng sù cã quèc tÞch kh¸c nhau, trong ®ã bªn b¸n (bªn xuÊt khÈu) cã nghÜa vô ph¶i chuyÓn vµo quyÒn së h÷u cña bªn mua (bªn nhËp khÈu) mét tµi s¶n nhÊt ®Þnh, gäi lµ hµng ho¸, cßn bªn mua cã tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn vµ nhËn hµng. Néi dung cña hîp ®ång XNK ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia ký kÕt. §èi víi ViÖt Nam, hîp ®ång XNK ph¶i thÓ hiÖn díi h×nh thøc v¨n b¶n, bëi ®©y lµ h×nh thøc tèt nhÊt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¶ hai bªn. Nã x¸c ®Þnh râ rµng tr¸ch nhiÖm cña bªn mua, bªn b¸n, tr¸nh nh÷ng biÓu hiÖn kh«ng thèng nhÊt trong ng«n tõ hay quan niÖm. Ngoµi ra, nã cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thèng kª, theo dâi, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn hîp ®ång theo quy ®Þnh chung cña qu¶n lý Nhµ níc. §iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hîp ®ång XNK víi hîp ®ång mua b¸n trong níc lµ chñ thÓ cña hîp ®ång XNK lµ c¸c ph¸p nh©n cã quèc tÞch kh¸c nhau, hµng ho¸ di chuyÓn tõ níc nµy sang níc kh¸c, ®ång tiÒn thanh to¸n cã nguån gèc ngo¹i tÖ ®èi víi mét hoÆc c¶ hai bªn ký hîp ®ång . 3.5.2 Néi dung cña hîp ®ång XNK : Néi dung cña hîp ®ång XNK gåm c¸c ®iÒu kho¶n chÝnh sau:  Tªn hµng : Gåm c¶ tªn hµng, nh·n hiÖu, ®Æc tÝnh s¶n phÈm gåm c¶ tªn khoa häc vµ tªn th«ng thêng.  Sè lîng vµ c¸ch x¸c ®Þnh: Cã thÓ ®a ra khèi lîng, sè lîng chÝnh x¸c hoÆc quy ®Þnh dung sai . 12  Quy c¸ch phÈm chÊt vµ c¸ch x¸c ®Þnh : §a ra chñng lo¹i, tiªu chuÈn, mÉu vµ ph¬ng ph¸p thêi gian ®èi chiÕu mÉu.  Gi¸ trÞ, gi¸ c¶.  Bao b×, ®ãng gãi, ký hiÖu hµng ho¸ : H×nh d¹ng, kÝch thíc, chÊt liÖu, tiªu chuÈn cña bao b×, ký m· hiÖu hµng ho¸ trªn bao b×.  Thêi gian, ®Þa ®iÓm, ph¬ng tiÖn giao th«ng.  KiÓm tra, gi¸m ®Þnh hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu .  §iÒu kiÖn xÕp dì hµng ho¸ .  Ph¬ng thøc thanh to¸n vµ chøng tõ thanh to¸n .  Tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn vi ph¹m hîp ®ång .  Thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp .  C¸c ®iÒu kiÖn kh¸c: Tuú theo ®Æc tÝnh cña hµng ho¸ hoÆc ®iÒu kiÖn giao hµng vµ tuú tõng trêng hîp ®Ó cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c cho phï hîp nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, râ rµng trong hîp ®ång . 3.5.3. Ph¬ng ph¸p ký kÕt hîp ®ång: Tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hîp ®ång XNK cã thÓ thùc hiÖn ký kÕt b»ng c¸c h×nh thøc sau:  Hai bªn ký vµo mét b¶n hîp ®ång XNK (mét v¨n b¶n)  Ngêi b¸n x¸c nhËn(b»ng mét v¨n b¶n) lµ ngêi mua ®· ®ång ý víi c¸c ®iÒu kho¶n cña th chµo hµng tù do nÕu ngêi mua viÕt ®óng thñ tôc cÇn thiÕt .  Ngêi b¸n x¸c nhËn (b»ng mét v¨n b¶n ) ®¬n ®Æt hµng cña ngêi mua .  Trao ®æi b»ng th x¸c nhËn ®¹t ®îc nh÷ng tho¶ thuËn b»ng ®¬n ®Æt hµng tríc ®©y cña hai bªn. CÇn cã sù tho¶ thuËn thèng nhÊt víi nhau tÊt c¶ mäi ®iÒu kho¶n cÇn thiÕt tríc khi ký v× khi ký råi th× viÖc thay ®æi mét ®iÒu kho¶n nµo ®ã lµ rÊt khã kh¨n vµ bÊt lîi. V¨n b¶n hîp ®ång do mét bªn dù th¶o, tríc khi ký, bªn kia ph¶i xem xÐt kü lìng, cÈn thËn ®èi chiÕu víi nh÷ng tho¶ thuËn ®· ®¹t ®îc trong ®µm ph¸n, tr¸nh trêng hîp cã thÓ thay vµo hîp ®ång mét c¸ch khÐo lÐo nh÷ng ®iÓm cha tho¶ thuËn mµ bá qua nh÷ng ®iÓm ®· tho¶ thuËn. Hîp ®ång cÇn tr×nh bµy râ rµng, s¸ng sña, ph¶n ¸nh ®óng néi dung ®· tho¶ thuËn, tr¸nh mËp mê dÔ suy luËn ra nhiÒu c¸ch. Nh÷ng ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hµng ho¸ ®Þnh møc b¸n, tõ ®iÒu kiÖn cña hoµn c¶nh tù nhiªn, x· héi vµ quan hÖ gi÷a hai bªn. Trong hîp ®ång, kh«ng ®îc cã nh÷ng ®iÒu kho¶n tr¸i víi luËt lÖ hiÖn hµnh cña c¸c nø¬c mua b¸n. Ngêi ®øng ra ký kÕt ph¶i lµ ngêi cã thÈm quyÒn. Ng«n ng÷ x©y dùng hîp ®ång ph¶i lµ ng«n ng÷ mµ c¶ hai bªn ®Òu th«ng th¹o . 3.5.4 Tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång: 13 Sau khi hîp ®ång mua b¸n xuÊt nhËp khÈu ®· ®îc ký kÕt nghÜa lµ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn ®· ®îc x¸c nhËp, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu víi t c¸ch lµ mét bªn ký kÕt ph¶i tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång, tiÕn hµnh s¾p xÕp nh÷ng phÇn viÖc ph¶i lµm, ghi thµnh biÓu b¶ng theo dâi tiÕn ®é thùc hiÖn hîp ®ång, kÞp thêi ghi l¹i c¸c diÔn biÕn v¨n b¶n ph¸t ®i vµ nhËn ®îc ®Ó xö lý gi¶i quyÕt cô thÓ. §©y lµ c«ng viÖc rÊt phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i tu©n thñ luËt ph¸p quèc gia, luËt ph¸p quèc tÕ vµ th«ng lÖ quèc tÕ. §ång thêi ph¶i ®¶m b¶o ®îc quyÒn lîi quèc gia vµ uy tÝn kinh doanh cña ®¬n vÞ, cè g¾ng kh«ng ®Ó x¶y ra sai sãt, dÉn ®Õn khiÕu n¹i tiÕt kiÖm chi phÝ lu th«ng n©ng cao doanh lîi vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé nghiÖp vô giao dÞch . ViÖc tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ gåm c¸c kh©u c«ng viÖc sau ®©y(®èi víi ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu): + Më L/C (Letter of Credit)  §èi víi nhµ xuÊt khÈu, ph¶i kiÓm tra L/C cã ®óng néi dung hîp ®ång ®· ký haykh«ng.  §èi víi nhµ nhËp khÈu : Më L/C khi bªn b¸n b¸o ®· cã hµng ; göi ®¬n yªu cÇu më L/C t¹i ng©n hµng ®îc chØ ®Þnh më L/C + ChuÈn bÞ hµng ®Ó giao:  §èi víi nhµ xuÊt khÈu: Thu gom hµng ho¸, ®ãng gãi hµng ho¸ vµo bao b× ®Çy ®ñ, ghi ®óng ®Þa chØ b»ng mùc kh«ng phai. Lu ý c¸c ký hiÖu cÇn thiÕt nh “tr¸nh Èm”, “dÔ vì”, ..  §èi víi nhµ nhËp khÈu : §«n ®èc, híng dÉn ngêi b¸n giao hµng kÞp thêi, ®óng quy ®Þnh. + KiÓm tra ë cöa khÈu : KiÓm tra ë cöa khÈu do chi nh¸nh hoÆc c¸c trung t©m thuéc c¬ quan trung ¬ng tiÕn hµnh. Th«ng thêng lµ chËm nhÊt bÈy ngµy tríc khi bèc hµng lªn tÇu, chñ hµng ph¶i b¸o cho c¬ quan liªn quan, s¾p xÕp hµng ho¸ thuËn tiÖn vµ trung thùc ®Ó kiÓm tra. §èi víi hµng nhËp khÈu, c¨n cø nghÞ ®Þnh 200/CP ngµy 31/12/1973 chøc n¨ng cña c¬ quan nµo th× c¬ quan Êy kiÓm tra. VÝ dô nÕu trë hµng b»ng tµu biÓn th× c¬ quan giao th«ng cïng víi h·ng tµu phèi hîp kiÓm tra. §èi víi hµng xuÊt nhËp khÈu, khi thÊy cã hoÆc nghi ngê cã tæn thÊt hµng ho¸, ph¶i cã kiÕn nghÞ b»ng v¨n b¶n ®èi víi phÝa bªn kia. Khi dì hµng, nÕu cã tæn thÊt, ph¶i mêi c¸c c¬ quan h÷u quan lËp biªn b¶n x¸c nhËn. + Thuª tµu chë hµng (hoÆc uû th¸c thuª tµu). Trong trêng hîp b¸n CIP hoÆc mua FOB th× ta ph¶i thuª tµu hoÆc uû th¸c thuª tµu. §èi víi hµng cã khèi lîng Ýt, kh«ng cång kÒnh th× thêng thuª tµu chî ®Ó chë, gåm 4 bíc:  Chñ hµng ®iÖn ®Ó ®¨ng ký thuª tµu.  H·ng tµu x¸c nhËn ®ång ý.  Khi bèc lªn tµu, lÊy vËn ®¬n.(B/L) . 14  Thanh to¸n cíc phÝ. §èi víi hµng khèi lîng lín th× thuª tµu chuyÕn gåm 6 bíc:  Chñ hµng ph¶i nghiªn cøu thÞ trêng thuª tµu.  Chñ tµu ph¸t gi¸ cíc.  Hai bªn hoµn gi¸ (mÆc c¶)  Ký hîp ®ång thuª tµu.  Sau khi tµu ®Õn ®óng thêi gian th× bèc hµng lªn tµu vµ lÊy vËn ®¬n(B/L)  Thanh to¸n tiÒn cíc (c¶ tiÒn thëng ph¹t, phÝ bèc dì nÕu cã). + Mua b¶o hiÓm (NÕu b¸n gi¸ CIF, mua gÝa FOB ) §iÒu kiÖn mua b¶o hiÓm ph¶i trªn c¬ së b¶o ®¶m an toµn cho hµng ho¸ vµ tiÕt kiÖm chi phÝ b¶o hiÓm. Khi mua b¶o hiÓm cÇn c©n nh¾c c¸c yÕu tè: tÝnh chÊt hµng ho¸, t×nh tr¹ng bao b×, vÞ trÝ s¾p xÕp hµng trªn tµu, t×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi. Tuú theo kÕ ho¹ch chuyªn chë hµng mµ mua lo¹i b¶o hiÓm n¨m, b¶o hiÓm chuyÕn vµ tiÕn hµnh tr¶ tiÒn, lÊy giÊy b¶o hiÓm cho phï hîp. + Lµm thñ tôc h¶i quan:  Chñ hµng xuÊt nhËp khÈu lµm giÊy h¶i quan gåm : B¶n chÝnh giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu(Quota), b¶n sao hîp ®ång hoÆc L/C, ho¸ ®¬n tÝnh thuÕ, b¶ng kª chi tiÕt hµng ho¸.  KiÓm tra hµng ho¸ t¹i cöa khÈu: Chñ hµng ph¶i s¾p xÕp l¹i hµng ho¸ thuËn tiÖn cho kiÓm tra, cung cÊp c«ng nh©n vµ dông cô ®ãng më hµng ho¸. H¶i quan kiÓm tra ®èi chiÕu hµng ho¸ khai trªn giÊy tê vµ thùc tÕ, sau ®ã ®a ra quyÕt ®Þnh xö lý: cã thÓ lµ cho hµng ®i vµ x¸c nhËn ®· lµm xong thñ tôc h¶i quan, hoÆc cho hµng ho¸ ®i nhng ph¶i nép thuÕ (nÕu hµng thuéc diÖn nép thuÕ) hoÆc cho hµng ®i nhng ph¶i bæ xung giÊy tê, thñ tôc hoÆc kh«ng cho hµng ®i. + Giao nhËn hµng ho¸ víi tµu:  Giao hµng xuÊt khÈu: N¾m v÷ng chi tiÕt hµng ho¸, nép b¶n ®¨ng ký hµng chuyªn chë (gåm tªn hµng, ký m· hiÖu, sè lîng, träng lîng, kÝch thíc, bao b×, tªn,®Þa chØ ngêi nhËp) vµ trao ®¨ng ký ®ã cho h·ng tµu (®¹i lý), lÊy s¬ ®å xÕp theo dâi ®iÒu ®é ®Ó biÕt ngµy, giê ®Õn lît tµu m×nh vµo c¶ng, tiÕn hµnh ®a hµng vµo c¶ng, bèc hµng lªn tµu díi sù gi¸m s¸t cña h¶i quan vµ kiÓm kiÖn, råi lÊy vËn ®¬n hoµn h¶o(B/L).  NhËn hµng nhËp khÈu : C¨n cø theo nghÞ ®Þnh 200/CP, mäi viÖc giao nhËn hµng nhËp khÈu ®Òu ph¶i thùc hiÖn ®óng tiÕn ®é ®· ghi trong hîp ®ång. Khi hµng vÒ c¶ng, chñ hµng ph¶i b¸o ngay cho ngêi nhËp khÈu ®Ó ®Õn nhËn hµng. + Lµm thñ tôc thanh to¸n: 15 NÕu hîp ®ång thanh to¸n b»ng L/C, ®èi víi ngêi nhËp khÈu, khi ngêi mua ®· më L/C th× míi giao hµng. Khi cã L/C ph¶i kiÓm tra xem ng©n hµng më L/C lµ ng©n hµng nµo? cã ch¾c kh«ng? Sè tiÒn L/C cã ®ñ kh«ng? Thêi h¹n hiÖu lùc cña L/C, nh÷ng yªu cÇu vÒ chøng tõ cña L/C. §èi víi bªn nhËp khÈu, sau khi nhËn ®îc bé chøng tõ cña ng©n hµng th«ng b¸o (®¹i diÖn cho ngêi xuÊt khÈu ), nÕu so s¸nh thÊy khíp L/C th× ng©n hµng më sÏ thanh to¸n cho ngêi xuÊt khÈu qua tµi kho¶n cña ngêi nhËp khÈu t¹i ng©n hµng. + KhiÕu n¹i (nÕu cã): Nªn gi¶i quyÕt khiÕu n¹i thËn träng, kÞp thêi tû mû vµ rÊt khÈn tr¬ng. Träng tµi gi¶i quyÕt lµ träng tµi ®· ®îc quy ®Þnh trong hîp ®ång ngo¹i th¬ng. 4. HÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu: 4.1. ChØ tiªu vÒ lîi nhuËn : §©y lµ chØ tiªu c¬ b¶n, quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh ë C«ng ty. Lîi nhuËn lµ môc ®Ých kinh doanh vµ nã ph¶i ®îc hoµn thµnh tõ c¸c ngêi chÝnh ®¸ng .  Tæng lîi nhuËn = Tæng doanh thu - Tæng chi phÝ Tæng doanh thu lµ toµn bé sè tiÒn thu ®îc qua viÖc b¸n hµng ho¸, dÞch vô, l·i tiÒn göi ng©n hµng, thu do båi thêng.. .trong mét n¨m. Tæng chi phÝ gåm chi phÝ lu th«ng, chi phÝ cho ho¹t ®éng dÞch vô, tiÒn bÞ ph¹t, c¸c chi phÝ kh¸c ...trong mét n¨m.  Lîi nhuËn xuÊt nhËp khÈu: LN = pqt - f p: ®¬n gi¸ hµng xuÊt (nhËp) khÈu. q: khèi lîng hµng ho¸ xuÊt (nhËp) khÈu. t: tû gi¸ hèi ®o¸i ë thêi ®iÓm thanh to¸n. f: chi phÝ xuÊt nhËp khÈu.  Møc doanh lîi: Tæng lîi nhuËn xuÊt khÈu( VN§) * 100% Vèn kinh doanh Tæng lîi nhuËn nhËp khÈu( VN§) Møc doanh lîi nhËp khÈu( Pnk )  * 100% Vèn kinh doanh Møc doanh lîi xuÊt khÈu ( Pxk )  Pxnk = Pxk*Pnk Møc doanh lîi cho biÕt mét ®ång vèn kinh doanh mang l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn.  ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh (H) 16 H Tæng lîi nhuËn ( VN§) *100% Doanh sè b¸ n thùc hiÖn ChØ tiªu cho biÕt 1 ®ång vèn kinh doanh ®em l¹i bao nhiªu lîi nhuËn Lîi nhuËn xuÊt khÈu *100% Doanh sè xuÊt khÈu Lîi nhuËn nhËp khÈu  *100% Doanh sè nhËp khÈu H xk  H nk  ChØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ chi phÝ (F) F Tæng lîi nhuËn *100% Tæng chi phÝ kinh doanh ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh mét ®ång tiÒn chi phÝ ®em l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Qua chØ tiªu nµy, cho thÊy c¸i lîi cña vÊn ®Ò gi¶m chi phÝ kinh doanh ®Ó t¨ng lîi nhuËn. 4.2. ChØ tiªu vÒ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu: ChØ tiªu so s¸nh doanh thu xuÊt khÈu (VN§) víi gi¸ thµnh xuÊt khÈu trong níc: D xk  Doanh thu xuÊt khÈu ( VN§) Tæng gi¸ thanh xuÊt khÈu trong n u íc * 100% ChØ tiªu so s¸nh doanh thu b¸n hµng nhËp khÈu trong níc víi chi phÝ nhËp khÈu tÝnh ra ®ång ViÖt Nam : D nk  Doanh sè b¸ n hang nhËp khÈu( VN§) *100% Chi phÝ nhËp khÈu 4.3. C¸c chØ tiªu vÒ vèn lu ®«ng: N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng t¹i C«ng ty lµ rÊt cÇn thiÕt, nã cã ý nghÜa quan träng, x¸c ®Þnh 1 ®ång vèn bá ra sÏ thu vÒ bao nhiªu ®ång lîi vµ sao cho sö dông vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. HiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng thÓ hiÖn ë c¸c chi tiÕt sau:  Tèc ®é chu chuyÓn vèn lu ®éng: lµ sè vßng quay cña vèn ®îc thùc hiÖn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tuÇn hoµn qu¸ tr×nh vèn lu ®éng tõ khi mua hµng ®Õn khi b¸n.  Sè vßng lu chuyÓn vèn lu ®éng lµ sè vßng quay ®îc thùc hiÖn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Møc lu chuyÓn vèn lu ®éng (doanh sè) K= ------------------------------------------------------Vèn lu ®éng b×nh qu©n ViÖc n©ng cao vßng quay vèn lu ®éng lµ rÊt cÇn thiÕt do xu thÕ chung lµ tèc ®é t¨ng cña vèn lu ®éng lµ tèc ®é t¨ng cña lîi nhuËn. 17 II. Sù h×nh thµnh tÊt yÕu cña bu«n b¸n biªn giíi ViÖt Nam -Trung Quèc: 1. Kh¸i qu¸t mËu dÞch biªn giíi tríc khi b×nh thêng ho¸: Ngay tõ tríc c«ng nguyªn, ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· cã mèi quan hÖ lÞch sö, chÝnh trÞ, giao lu kinh tÕ vµ v¨n ho¸ víi nhau. Trao ®æi hµng ho¸ qua biªn giíi, do ®ã, ®· cã tõ rÊt l©u ®êi, nhng l¹i ph¶i tr¶i qua nh÷ng bíc th¨ng trÇm do biÕn ®éng lÞch sö trong mèi quan hÖ gi÷a hai níc còng nh nh÷ng biÕn ®éng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam vµ cña Trung Quèc g©y nªn. a.Díi thêi phong kiÕn: Thêi Lý-TrÇn : Hµng ho¸ trao ®æi gi÷a hai níc nhiÒu nhng chñ yÕu lµ n«ng l©m h¶i s¶n (c¸, t«m, g¹o, trÇm h¬ng ngµ voi, ®êng, muèi, ®å gèm..) vµ mua tõ phÝa Trung Quèc c¸c thø h¶i v¶i, lôa, gÊm, giÊy bót. Ph¬ng thøc bu«n b¸n kh¸ phong phó vµ ®a d¹ng tõ lo¹i bu«n b¸n nhá hµng ngµy cña d©n biªn giíi cho tíi lo¹i bu«n b¸n lín cña cña phó th¬ng, cña Nhµ níc vµ chóng cã thÓ diÔn ra t¹i chî, phè hay c¶ng phè (trªn s«ng, trªn biÓn). Tuy nhiªn, quan hÖ ®ã nh×n chung kh«ng ph¸t triÓn ®îc v× c¶ hai bªn ViÖy-Trung ®Òu thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng cÊm biÓn ®ãng cöa ®èi víi nhau hoÆc nÕu cã th«ng th¬ng th× quy ®Þnh ngÆt nghÌo. ThÕ kû XV-XVI, lÖnh cÊm cña nhµ níc, chÝnh s¸ch phong to¶ kh¾t khe vÒ ngo¹i th¬ng cña v¬ng triÒu Lª còng kh«ng ng¨n næi dßng bu«n b¸n bÊt hîp ph¸p trªn thùc tÕ vÉn diÔn ra. Nhng ë chõng mùc nhÊt ®Þnh, nhµ níc cÊp trung ¬ng vµ cÊp tØnh ®· cã chÝnh s¸ch kh¸ cô thÓ cho phÐp ngêi Hoa ®îc sang lËp phè, më cöa hiÖu, ®em s¶n phÈm sang b¸n. Nhµ níc chØ mét lÇn ®óng møc, cã tÝnh to¸n t¬ng quan c©n ®èi víi c¸c ng¹ch thuÕ kh¸c. Nöa ®Çu thÕ kû XIX (díi c¸c thêi vua NguyÔn nh Gia Long, Minh M¹ng, ThiÖu TrÞ vµ Tù §øc), bu«n b¸n biªn giíi ViÖt-Trung thêi kú nµy ®îc khuyÕn khÝch. Do ®ã, nã diÔn ra thêng xuyªn c¶ trªn ®Êt liÒn vµ trªn biÓn. NhiÒu quy ®Þnh ®îc ®a ra nh»m qu¶n lý bu«n b¸n nh: Quy ®Þnh mét kho¶n tiÒn lu l¹i bu«n b¸n víi møc thu tuú theo thêi gian c¸c th¬ng nh©n lu l¹i bu«n b¸n lµ bao l©u; Quy ®Þnh vÒ ng¹ch thuÕ ph¶i nép t¹i c¸c cöa thµnh cña c¸c tØnh lóc bÊy giê; C¸c quy ®Þnh vÒ thÓ lÖ ®¸nh thuÕ (®¸nh thuÕ cã u ®·i ®èi víi ngêi Trung Quèc, ®¸nh thuÕ theo tõng vïng hay lóc ®Çu ®¸nh thuÕ ®ång lo¹t cho l¬ng hµng ho¸ sau chuyÓn sang c¨n cø theo chiÒu réng cña hµng thuyÒn ).. Tuy nhiªn nh×n chung triÒu NguyÔn vÉn chñ tr¬ng “bÕ quan, to¶ c¶ng” do kh«ng ®ñ m¹nh vµ tù tin thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó tham gia bu«n b¸n víi níc kh¸c. b. Díi thêi Ph¸p thuéc: Bu«n b¸n biªn giíi kh«ng ph¸t triÓn ®îc do nhiÒu nguyªn nh©n. Ph¸p tho¶ thuËn víi nhµ Thanh ®ãng cöa biªn giíi ®Ó chèng ®èi l¹i phong trµo gi¶i phãng d©n téc. Ngoµi ra, do chÝnh s¸ch thùc d©n cò k×m h·m sù ph¸t triÓn céng víi chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ nÆng nÒ nªn s¶n phÈm, nguyªn liÖu kho¸ng s¶n khai th¸c ®îc chñ yÕu phôc vô chÝnh quèc. 18 c.Tõ khi hai níc dµnh ®éc lËp: Ngµy 17/01/1950 ViÖt Nam vµ TrungQuèc chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao, më ra mét giai ®o¹n míi trong quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc nãi chung vµ quan hÖ bu«n b¸n nãi riªng. Trong thêi gian thêi gian nµy, ®Ó khuyÕn khÝch bu«n b¸n biªn giíi, chÝnh phñ hai níc ®· ký “ NghÞ ®Þnh th bu«n b¸n tiÓu ng¹ch biªn giíi ViÖt-Trung” n¨m 1950; “NghÞ ®Þnh th trao ®æi hµng ho¸ biªn giíi ViÖt-Trung “ n¨m 1957. Bu«n b¸n biªn giíi giai ®o¹n 1959-1979 ®îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua c¸c nghÞ ®Þnh th ®îc ký kÕt hµng n¨m gi÷a hai chÝnh phñ. Hµng Trung Quèc xuÊt khÈu sang ViÖt Nam mang nÆng d¸ng dÊp viÖn trî chÝnh phñ nÕu cã th«ng qua bu«n b¸n th× còng ®îc hëng nh÷ng u ®·i kinh tÕ, do lóc ®ã ViÖt Nam ®ang cã chiÕn tranh, cßn Trung Quèc võa ra khái thêi kú kh«i phôc hËu qu¶ cña “®¹i nhÈy vät” vµ ®ang tiÕn hµnh cuéc “c¸ch m¹ng v¨n ho¸” “long trêi në ®Êt”. Ngoµi ra, hai níc ®Òu cïng thi hµnh chÝnh s¸ch kh«ng khuyÕn khÝch trao ®æi hµng ho¸, nÒn kinh tÕ ®i theo chÕ ®é tËp trung quan liªu bao cÊp, hiÖn vËt, khÐp kÝn. Tíi n¨m 1979 chiÕn tranh biªn giíi næ ra khiÕn bu«n b¸n bÞ gi¸n ®o¹n. Nh vËy, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm tríc khi b×nh thêng ho¸ quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc bu«n b¸n biªn giíi gi÷a hai níc ®· cã mét lÞch sö l©u ®êi, dï kh«ng ph¸t triÓn cùc kú thÞnh vîng nhng kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®îc sù tån t¹i còng nh vai trß cña nã trong tõng thêi kú. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i më biªn giíi ViÖt-Trung vµ nèi l¹i quan hÖ bu«n b¸n biªn giíi gi÷a hai níc: Giai ®o¹n tõ 1978 ®Õn 1987, do nh÷ng c¨ng th¼ng vÒ chÝnh trÞ, biªn giíi gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc bÞ ®ãng cöa, mäi ho¹t ®éng bu«n b¸n bÞ gi¸n ®o¹n. Nhng ®Õn n¨m 1988, viÖc më cöa biªn giíi lµ tÊt yÕu. T¹i sao l¹i nh vËy? a. Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan: Xu híng quèc tÕ ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra trªn tÊt c¶ c¸c lôc ®Þa, sù hîp t¸c kinh tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay ph¸t triÓn h¬n bao giê hÕt. ViÖt Nam vµ Trung Quèc n»m trong khu vùc æn ®Þnh nhÊt vµ cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nhÊt thÕ giíi. Quanh khu vùc, nhiÒu tam gi¸c t¨ng trëng-mét h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ ph¸t triÓn míi ë Ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng- ®· h×nh thµnh nh tam gi¸c Singapo-Malaixia-Indonexia hay tam gi¸c biÓn vµng nèi §µi Loan- Hµn Quèc víi miÒn §«ng Nam Trung Quèc... NhiÒu vïng t¨ng trëng tiÓu khu vùc còng b¾t ®Çu ®Þnh h×nh nh tiÓu vïng s«ng Mªk«ng, tiÓu vïng s«ng Tumen (Trung Quèc, B¾c TriÒu Tiªn, Hµn Quèc, Nga, NhËt, M«ng Cæ..).. Mèi quan hÖ ViÖt-Trung còng kh«ng thÓ tr¸nh khái xu thÕ nµy. T×nh h×nh c¨ng th¼ng kh«ng b×nh thêng sau chiÕn tranh biªn giíi kh«ng cßn thÝch hîp cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ hai quèc gia trong thêi ®¹i mµ nh÷ng m©u thuÉn ®ang dÇn ®îc gi¶i quyÕt b»ng th¬ng lîng. H¬n n÷a, mét trong nh÷ng u tiªn trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña Trung Quèc lµ x©y dùng vµnh ®ai më, t¹o ra c¸c thÞ trêng chung trªn tuyÕn biªn giíi ®Êt liÒn, ®Èy m¹nh mËu dÞch biªn giíi. V× vËy, khu vùc biªn giíi ®îc hëng nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i ®Æc biÖt. C¸c vïng ven biªn giíi víi ViÖt Nam ®êi sèng trë nªn nhén nhÞp. Thªm vµo ®ã, hµng ho¸ cña c¸c xÝ nghiÖp h¬ng trÊn b¾t ®Çu cã xu híng b·o hoµ trªn thÞ trêng Trung Quèc. Trong thêi kú nµy t¹i ViÖt Nam, ®êi sèng kinh tÕ v« cïng khã kh¨n, mÆc dï 19 ®· tiÕn hµnh më cöa nhng hËu qu¶ nÆng nÒ cña thêi bao cÊp kh«ng dÔ g× kh¾c phôc ®îc. Ngay c¶ ë c¸c thµnh phè lín nh Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh hµng ho¸ tiªu dïng còng thiÕu thèn, c¸c ngµnh s¶n xuÊt quen thãi lµm ¨n tr× trÖ trong thêi bao cÊp, mÆc dï ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, nhng chóng cÇn thêi gian ®Ó thÝch øng, do ®ã s¶n xuÊt ®· kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu. T×nh h×nh nµy cßn trÇm träng h¬n ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. V× vËy, mét ®iÒu tÊt yÕu lµ hµng ho¸ tõ phÝa Trung Quèc sÏ trµn sang ViÖt Nam hoÆc theo con ®êng hîp ph¸p hoÆc lÐn lót nÕu kh«ng ®îc cho phÐp. Nh ®· tr×nh bÇy ë phÇn tríc, bu«n b¸n biªn giíi ViÖt-Trung ®· cã tõ l©u ®êi. Do vËy, nh©n d©n hai vïng biªn giíi ®· cã mèi quan hÖ rÊt mËt thiÕt vÒ c¸c mÆt ng«n ng÷, ch÷ viÕt, t«n gi¸o, tÝn ngìng, tËp qu¸n sinh ho¹t..., ®iÒu kiÖn nµy lµ mét yÕu tè ®Ó më ra mËu dÞch gi÷a hai níc. V× vËy khi chiÕn tranh biªn giíi næ ra mèi quan hÖ t×nh c¶m nµy còng bÞ gi¸n ®o¹n, do ®ã nh©n d©n hai vïng biªn giíi lu«n mong mái më cöa biªn giíi ®Ó cã thÓ qua l¹i th¨m th©n nh©n. Mét nguyªn nh©n n÷a kh«ng thÓ bá qua ®îc lµ lîi Ých cña viÖc më cöa vµ tiÕn hµnh mËu dÞch biªn giíi. Khi më cöa khu vùc biªn giíi, hµng ho¸ tõ Trung Quèc sÏ sang ViÖt Nam vµ tríc m¾t gi¶iquyÕt t×nh tr¹ng thiÕu thèn cña nh©n d©n khu vùc nµy. H¬n n÷a, ai còng biÕt r»ng mét trong nh÷ng u thÕ cña hµng Trung Quèc trªn thÞ trêng ®ã lµ lîi thÕ gi¸ rÎ, h×nh thøc ®Ñp mÆc dï chÊt lîng kh«ng cao v× chñ yÕu do c¸c xÝ nghiÖp h¬ng trÊn s¶n xuÊt, thÕ nhng nh÷ng lîi thÕ nµy l¹i phï hîp víi kh¶ n¨ng chi tiªu kh«ng chØ cña d©n c vïng biªn mµ c¶ d©n n«ng th«n vµ thµnh thÞ cã thu nhËp thÊp. b. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan §ã lµ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc kiªn tr× thùc hiÖn ®êng lèi më cöa vµ héi nhËp víi thÕ giíi. ViÖt Nam chñ tr¬ng lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn c¬ së b×nh ®¼ng, t«n träng chñ quyÒn cña nhau vµ hai bªn cïng cã lîi. V× vËy, nÕu quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc vÉn c¨ng th¼ng th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña m×nh. Më cöa biªn giíi ®îc coi lµ bíc ®i ®Çu tiªn ®Ó tiÕn tíi b×nh thêng ho¸ quan hÖ gi÷a hai níc. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o an ninh quèc phßng, vïng biªn giíi ph¶i lµ khu vùc æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, muèn vËy ®êi sèng cña nh©n d©n ph¶i no ®ñ. NhËn thøc ®iÒu nµy, ta quyÕt ®Þnh më cöa biªn giíi cho phÐp nh©n d©n vïng biªn ®îc qua l¹i th¨m hái th©n nh©n ®ång thêi mua s¾m hµng ho¸ phôc vô nhu cÇu tiªu dïng vµ s¶n xuÊt t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n. H¬n n÷a, më cöa biªn giíi sÏ gióp cho nh©n d©n vïng biªn giíi hiÓu râ chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam muèn chung sèng hoµ b×nh vµ cïng nhau ph¸t triÓn kinh tÕ, xo¸ bá nh÷ng nghi ngê thï ®Þch do kh«ng hiÓu nhau g©y ra, x©y dùng mèi quan hÖ h÷u nghÞ truyÒn thèng nh©n d©n hai níc nãi chung vµ nh©n d©n vïng biªn nãi riªng. Víi nh÷ng lý do nµy, kh«ng chØ viÖc më cöa biªn giíi mµ c¶ viÖc nèi l¹i bu«n b¸n biªn giíi lµ ®iÒu tÊt yÕu kh¸ch quan. Vµ thùc tÕ ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña nã. 3. Chñ tr¬ng cña chÝnh phñ hai níc trong mËu dÞch biªn giíi : 20