Tài liệu Lịch sử hành chính 59 câu hỏi và trả lời

Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com C©u hái «n tËp m«n LÞch Sö Hµnh ChÝnh VN C©u 1: Tr×nh bµy nh÷ng c¬ së cña sù h×nh thµnh nÒn hµnh chÝnh ®Çu tiªn ë níc ta thêi ®¹i Hïng V¬ng - An D¬ng V¬ng? Tr¶ lêi: Nhµ níc lµ mét ph¹m trï lÞch sö cña x· héi cã giai cÊp. §iÒu kiÖn quan träng sè mét ®Ó nhµ níc cã thÓ ra ®êi ®îc lµ trªn c¬ së s¶n xuÊt ph¸t triÓn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph©n ho¸ x· héi. Nhµ níc ra ®êi lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña mét x· héi mµ m©u thuÉn kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®îc. §©y lµ mét quy luËt chung cña tÊt c¶ c¸c nhµ níc trªn thÕ giíi, kh«ng lo¹i trõ bÊt cø mét quy luËt nµo c¶. Vµ nhµ níc V¨n Lang ra ®êi còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. C«ng x· n«ng th«n lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi xuÊt hiÖn phæ biÕn vµo giai ®o¹n tan r· cña chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû vµ qu¸ ®é sang x· héi cã giai cÊp, lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù h×nh thµnh nhµ níc. - Thêi Hïng V¬ng søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®· g©y ra nhiÒu biÕn ®éng x· héi vµ ®a ®Õn t×nh tr¹ng ph©n ho¸ x· héi râ nÐt vµo giai ®o¹n v¨n ho¸ §«ng S¬n. Lóc nµy ®· cã kÎ giµu, ngêi nghÌo vµ t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng ®· in ®Ëm trong khu mé t¸ng hay truyÒn thuyÕt d©n gian vµ th tÞch cæ. Tuy nhiªn, nã vÉn cha thËt cao, cha thËt s©u s¾c nhng nã ®· t¹o ra mét c¬ së x· héi cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhµ níc V¨n Lang. - Nh©n tè thuû lîi vµ tù vÖ còng ®· ®ãng vai trß rÊt quan träng ®a ®Õn sù h×nh thµnh l·nh thæ chung vµ tæ chøc nhµ níc ®Çu tiªn vµo thêi §«ng S¬n. Khi con ngêi tiÕn xuèng khai ph¸ vïng ®ång b»ng S«ng Hång vµ chän th× uy tÝn vµ vai trß cña Thôc Ph¸n - ngêi thñ lÜnh kiÖt xuÊt cña liªn minh ngµy cµng ®îc n©ng cao. Kh¸ng chiÕn th¾ng lîi, Thôc Ph¸n ®· thay Hïng V¬ng tù xng lµ An D¬ng V¬ng lËp ra níc ¢u L¹c. Tªn níc ¢u L¹c bao gåm hai thµnh tè T©y ¢u (¢u ViÖt) vµ L¹c ViÖt, ph¶n ¸nh sù liªn kÕt cña hai nhãm ngêi L¹c ViÖt vµ T©y ¢u. Níc ¢u L¹c lµ bíc kÕ tôc vµ ph¸t triÓn cao h¬n cña níc V¨n Lang vµ tªn mét ph¹m vi réng lín h¬n. Tæ chøc bé m¸y nhµ níc vµ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh thêi ¢u L¹c vÉn kh«ng cã g× thay ®æi so víi th¬× V¨n Lang. §øng ®Çu nhµ níc lµ Thôc Ph¸n An D¬ng V¬ng. Díi ®ã, trong triÒu vÉn cã l¹c hÇu gióp vua cai qu¶n ®Êt níc. ë c¸c ®Þa ph¬ng (bé) vÉn do c¸c l¹c tíng ®øng ®Çu qu¶n lý. §¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp c¬ së vÉn lµ c«ng x· n«ng th«n ( kÎ, chiÒng, ch¹). Trong thêi ®¹i dùng níc, ta cã nhiÒu thµnh tùu lín, trong ®ã cã 2 thµnh tùu c¬ b¶n nhÊt lµ t¹o ®îc mét nÒn v¨n minh rùc rì - nÒn v¨n minh s«ng Hång vµ h×nh th¸i nhµ níc s¬ khai - nhµ níc V¨n Lang - ¢u L¹c. Nh÷ng thµnh tùu nµy kh«ng chØ lµ b»ng chøng hïng hån x¸c nhËn thêi ®¹i Hïng V¬ng An D¬ng V¬ng lµ nh÷ng thêi ®¹i cã thËt mµ cßn minh chøng cho chóng ta thÊy r»ng ®Êt níc ViÖt Nam cã mét lÞch sö dùng níc sím, mét nÒn v¨n minh l©u ®êi, t¹o ra nÒn t¶ng bÒn v÷ng cho toµn bé sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña quèc gia d©n téc ViÖt Nam. Tõ ®ã ngêi ViÖt trªn c¬ së mét l·nh thæ chung, mét tiÕng nãi chung mét c¬ së kinh tÕ - x· héi g¾n bã trong mét thÓ chÕ nhµ níc s¬ khai mét lèi sèng mang s¾c th¸i riªng biÓu thÞ trong mét nÒn v¨n minh, v¨n ho¸ chung, ®· tù kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i cña m×nh nh mét quèc gia v¨n minh cã ®ñ ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng v÷ng vµng tiÕn qua nhiÒu thêi kú ®en tèi nhÊt cña lÞch sö - thêi kú h¬n 1000 n¨m B¾c thuéc. C©u 2: Anh (chÞ) h·y kh¸i qu¸t vÒ c¬ cÊu nÒn hµnh chÝnh cña thêi ®¹i dùng níc ®Çu tiªn. Tr¶ lêi: 1. Kh¸i qu¸t vÒ sù ra ®êi cña nÒn hµnh chÝnh thêi ®µi Hïng V¬ng - An Dong V¬ng 2. C¬ cÊu hµnh chÝnh: a. VÒ c¸c cÊp vµ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh: Nhµ níc V¨n Lang cÊu tróc theo hÖ thèng 3 cÊp t¬ng øng víi 3 cÊp quan chøc : - §øng ®Çu níc V¨n Lang lµ Hïng V¬ng - lµ ngêi ®· næi lªn thu phôc ®îc c¸c bé l¹c hiÖn th©n cña quyÒn lùc tèi thîng Hïng V¬ng ®ãng ®o ë Phong Ch©u: Dùa vµo c¸c di tÝch kh¶o cæ tõ Phïng Nguyªn  §«ng S¬n, ta thÊy ®Þa bµn c tró cña d©n c bÊy giê cã sù më réng dÇn tõ vïng riªng cña nói xuèng ®ång b»ng, ben biÓn, tËp chung chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng, ven c¸c con s«ng lín cña B¾c Bé, B¾c Trung Bé. C¸c khu vùc c tró, thêng kh¸ réng, tõ hµng ngµn mÐt vu«ng ®Õn 1 vµi chôc v¹n m2, tÇm v¨n ho¸ còng kh¸ dµy, nhÊt lµ giai ®o¹n §«ng S¬n. Nh÷ng khu vùc c tró ®ã lµ nh÷ng xãm lµng ®Þnh c trong ®ã gåm nhiÒu dßng hä 1 kh¸c nhau chung sèng vµ cã 1 dßng hä chÝnh. Nh÷ng xãm lµng ®ã bÊy giê lµ nh÷ng c«ng x· n«ng th«n, thêng gäi lµ chiÒng, ch¹. Mét xãm lµng cã 1 sè gia ®×nh theo chÕ ®é gia ®×nh phô hÖ, nh÷ng ngêi phô n÷ vÉn cã vÞ trÝ quan träng trong gia ®×nh vµ x· héi, ®îc mäi ngêi coi träng. Trong xãm lµng, quan hÖ huyÕt thèng vÉn ®îc b¶o tån bªn c¹nh quan hÖ l¸ng giÒng. - Gióp vua vµ cïng ®îc hëng nh÷ng quyÒn lîi lín lµ nh÷ng ngêi ¨n theo, phß gi¸ vua trong ®ã chñ yÕu lµ vî, con, nh÷ng ngêi trong hä hµng anh em gia téc cña vua, lÊy danh nghÜa vµ quyÒn uy cña vua ®Ó thùc hiÖn quyÒn cai trÞ x· héi . - Díi vua Hïng vµ gióp viÖc cho vua Hïng cã c¸c L¹c hÇu vµ L¹c tíng. Vua Hïng ®Æt tíng v¨n lµ L¹c Hçu, c¸c tíng vâ gäi lµ L¹c Tíng, c¸c con trai cña vua gäi lµ Quan Lang, con g¸i vua gäi lµ MÞ N¬ng, c¸c quan nhá gäi lµ Bè chÝnh. QuyÒn cai trÞ thÕ téc theo cha truyÒn con nèi gäi lµ chÕ ®é Phô ®¹o. Hïng V¬ng ®ång thêi lµ thñ lÜnh qu©n sù tèi cao, chñ tr× c¸c nghi lÔ t«n gi¸o. - Hïng V¬ng chia níc V¨n Lang thµnh 15 bé (vÉn lµ 15 bé l¹c). §øng ®Çu mçi bé l¹c lµ l¹c Tíng. L¹c tíng (tríc ®ã lµ tï trëng) còng theo chÕ ®é thÓ tËp, cha truyÒn con nèi (Phô ®¹o). - 15 bé "ViÖt sö lîc" 15 bé: 1. Giao chÝ 2. ViÖt Thêng ThÞ 3. Vò Ninh 4. Qu©n Ninh 5. Gia Ninh 6. Ninh H¶i 7. Lôc H¶i 8. Thanh TuyÒn 9. T©n X¬ng 10. B×nh V¨n 11. V¨n Lang 12. Cöu Ch©n 13. NhËt Nam 14. Hoµi Hoan 15. Cöu §øc - "§¹i ViÖt sö kÝ toµn th” cña Lª V¨n Hu vµ "Kh¶m §Þnh viÕt sö th«ng gi¸m c¬ng môc” cña Quèc sö qu¸n triÒu NguyÔn cã sù kh¸c biÖt vÒ tªn gäi 1. Giao ChØ 2. Chu DiÔn 3. Vò Ninh 4. ViÖt Th¬ng 5. Phóc Léc 6. Ninh H¶i 7. D¬ng TuyÒn 8. Lôc H¶i 9. Vò §inh 10. Hoµi Ho¹n 11. Cöu Ch©n 12. B×nh V¨n 13. T©n Hng 14. Cöu §øc 15. V¨n Lang - "VN sö lîc” cña TrÇn Träng Kim 1. V¨n Lang (B¹ch H¹c - ViÖt Tr×) 2. Ch©u DiÔn (S¬n T©y - Hµ T©y) 3. Phóc Léc (S¬n T©y - Hµ T©y) 4. TÇn hng (Hng Ho¸, Tuyªn Quang) 5. Vò §Þnh (Th¸i Nguyªn, Cao B»ng) 6. Ninh H¶i (Hng Yªn - H¶i D¬ng, Qu¶ng Ninh) 7. Lôc H¶i (L¹ng S¬n) 8. Ninh H¶i (Hng Yªn - H¶i D¬ng, Qu¶ng Ninh) 9. D¬ng TuyÒn (H¶i D¬ng) 10. Giao chØ (Hµ Néi, Hng yªn, Nam §Þnh, Ninh B×nh) 11. Cöu Ch©n (Thanh Ho¸) 12. Hoµi Hoan (NghÖ An) 13. Cöu §øc (Hµ TÜnh) 14. ViÖt Thêng (Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ) 15. B×nh V¨n (?)  Nh vËy, “bé”: . ThÓ hiÖn sù ph©n chia d©n c theo sù ¸p ®Æt cña Nhµ níc . ThÓ hiÖn ®ã lµ ®¬n vÞ, tu c tù ph¸t nguyªn thuû, hay nãi c¸ch kh¸c, ®¬n vÞ “bé” mang tÝnh nöa vêi: “cung øng - bé l¹c” hoÆ thÞ téc bé l¹c dù hµnh chÝnh ” - Díi bé l¹c lµ c¸c c«ng x· n«ng th«n, bÊy giê cã tªn lµ kÎ, chiÒng, ch¹. §øng ®Çu lµ c¸c bè chÝnh (cã nghÜa lµ giµ lµng). Bªn c¹nh Bå chÝnh, cã thÓ cßn cã 1 nhãm Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com ngêi h×nh thµnh 1 tæ chøc cã chøc n¨ng nh 1 héi ®ång c«ng x· tham gia ®iÒu hµnh c«ng viÖc cña c«ng x· n«ng th«n. Mçi c«ng x· cã n¬i trung lµm - nhµ sµn lín ®Ó héi häp sinh ho¹t céng ®ång. - Giµ Lµng,Giµ B¶n . Ph¶i tu©n thñ sù ®iÒu hµnh Bå chÝnh, L¹c HÇu, L¹c Tíng, nhµ vua . Võa ph¶i thùc hiÖn cai qu¶n ®Þa h¹t cña m×nh theo kiÓu gia trëng ®èi víi c d©n trong “kΔ. §©y lµ mÇm mèng t¹o ra thiÕt chÕ “LÖ lµng” trong x· héi vÒ sau. b. VÒ t/c lùc lîng qu©n ®éi : - Thêi k× Hïng V¬ng - An D¬ng V¬ng cha cã c¬ quan chuyªn tr¸ch qu©n sù ë TW vµ ®Þa ph¬ng - Nhµ vua, c¸c thñ lÜnh bé l¹c nh c¸c L¹c HÇu, L¹c Tíng vµ  c¸c Giµ lµng, giµ b¶n trùc tiÕp thèng lÜnh lîng lîng qu©n sù. - §ång thau lµm vò khÝ ®îc sö dông  ho¹t ®éng qu©n sù vai trß quan träng trong ®êi sèng x· héi, qua c¸c h×nh ch¹m kh¾c trªn trèng ®ång §«ng S¬n (Trèng ®ång, th¹p ®ång, rïi chiÕn)kÕt hîp víi c¸c t liÖu d©n gian  lùc lîng qu©n sù cã c¶ bé binh vµ thuý binh ®îc trang bÞ lùc lîng b»ng ®ång thau r¾c lªn : lao, gi¶n,rõu….. - Lùc lîng vò trang th× nµy lµ d©n binh 3.ChÝnh s¸ch Kinh tÕ vµ ®èi ngo¹i a.Kinh tÕ: - C¨n cø t/c hµnh chÝnh tõ TW nh trªn  x¸c lËp nªn nh÷ng giai ®o¹n vÒ cuéc sèng kinh tÕ ®Ó t¹o nªn “c«ng quü ” quèc , phôc vô nhµ vua - Ruéng ®Êt: lµ TLSX chÝnh ®îc c¸c “KΔ vay thµnh ®Þa ban …… víi h×nh thøc c¸c giai ®o¹n tiÓu n«ng theo chÕ ®é gia trëng, cã thÓ lËp thµnh lµng theo dßng hä vµ tËp trung theo kiÓu c«ng x· l¸ng giÒng + C¸c giai ®o¹n tiÓu n«ng b¾t ®Çu x¸c lËp chÕ ®é t h÷u ®Êt ®ai ë c¸c møc ®é kh¸c nhau + §Êt ®ai t h÷u chñ yÕu lµ ®Êt lµm nhµ vµ lµm vên, ®Êt canh t¸c chØ ®îc sö dông khi ®ang s¶n xuÊt, khi kh«ng s¶n xuÊt, gieo trång th× së h÷u vÉn thuéc + H×nh thøc ruéng c«ng ®Ó nép thuÕ cho Nhµ níc hay cho c¸c L¹c HÇu, L¹c Tíng “¨n ruéng” vÉn cïng tån t¹i. C©u 3: Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n vÒ hµnh chÝnh Nhµ níc ë chÝnh quyÒn tù chñ Nhµ níc V¹n Xu©n (thêi tiÒn lý) (544 - 602) 1. K/nghÜa Lý BÝ (542 - 543) - 1 vµi nÐt kh¸i qu¸t: ChÝnh quyÒn Giao Ch©u tõ triÒu TÊn (®Çu thÕ kØ IV) ®Õn triÒu L¬ng (thÕ kû VI) thùc tÕ lµ 1 chÝnh quyÒn c¸t cø, hoÆc do c¸c chØ huy qu©n sù ®a ph¬ng thao tóng, hoÆc ë trong tay c¸c thø sö, th¸i thó “lËp nghiÖp” trªn ®Êt Giao Ch©u l©u ®êi biÕn thµnh nh÷ng “côc téc”b¶n ®Þa, hoÆc chÞu sù chi phèi cña tÇng líp hao trëng ®a ph¬ng cã xu híng tù trÞ. Trong bèi c¶nh ®ã, nÕu cã 1 phong trµo næi dËy dùa trªn nÒn t¶ng d©n téc ViÖt th× cã c¬ héi x©y dùng 1 quèc gia ®éc lËp. Vµ trong thùc tÕ nÕu nh cuéc khëi nghÜa Bµ Trng, Bµ TriÖu do tÇng líp quý téc bé l¹c cò l·nh ®¹o th× bíc sang giai ®o¹n nµy, c¸c phonbg trµo d©n téc do tÇng líp hao trëng ®a ph¬ng khëi xíng. Nöa cuèi TK VI ®îc ®¸nh dÊu: 1 cuéc khëi nghÜa lín vµ tiÕp sau ®ã lµ 1 thêi kú ®éc lËp t¹m thêi. §ã lµ cuéc khëi nghÜa cña Lý BÝ. - Lý B«n + cßn cã tªn gäi lµ Lý BÝ, quª ë Lang Hng, Th¸i B×nh + XuÊt th©n tõ 1 hao trëng ®a ph¬ng, ®· ra lµm quan cho nhµ L¬ng, nhËn chøc Gi¸m qu©n + yªu níc, th¬ng d©n, bÊt b×nh víi bÌ lò ®« hé, «ng s¬m bá quan vÒ quª, sau l¹i cïng Tinh ThiÒu (ngêi cïng quª) sang kinh ®« nhµ L¬ng xin bá 1 chøc quan. Viªn l¹i bé thîng thñ nhµ L¬ng nãi r»ng “hä Tinh ThiÒu lµ h¸n m«n, kh«ng cã tiªn hiÒn, nªn chØ bæ dông Tinh ThiÒu lµm ch©n canh cæng thµnh phÝa T©y kinh ®« KiÕn phong. Tinh ThiÒu xÊu hæ vÒ quª, cïng Lý BÝ mua tØnh viÖc khëi nghÜa” - BÊy giê thø sö Giao Ch©u tªn lµ Tiªu T lµ 1 kÎ tµn b¹o, mÊt lßng d©n. Nh©n lßng o¸n hËn cña d©n, Lý BÝ liªn kÕt víi hµo kiÖt c¸c ch©u thuéc miÒn ®©t níc ta ®ång thêi næi dËy chèng nhµ L¬ng. Thñ lÜnh Chu kiªn lµ TriÖu Tóc, vµ con lµ TriÖu Quang Phôc mÕn l·i ®øc Lý BÝ ®· ®em qu©n theo tríc tiªn. Sau ®ã Tinh PhiÕu Ph¹m Tu anh tíng tµi cïng hµo kiÖt c¸c n¬i næi dËy hëng øng. Cuéc khëi nghÜa thµnh c«ng nhanh chãng + Thñ sø Tiªu Tó khiÕp sî, sai ngêi mang vµng b¹c ®ót lãt cho Lý BÝ råi ch¹y chèn vÒ Qu¶ng Ch©u + NghÜa qu©n chiÕm ®îc ch©u thµnh Long Biªn (B¾c Ninh cò) vµo ®Çu 542, nghÜa lµ chØ 3 th¸ng sau khi cuéc khëi nghÜa bïng næ . - Th¸ng 4/542, nhµ L¬ng huy ®éng lùc lîng bªn 2 phÝa tÊn ®¸nh qu©n cña Lý BÝ nhng cuéc ph¶n kÝch cña qu©n nhµ L¬ng hoµn toµn thÊt b¹i. NghÜa qu©n th¾ng lîi vµ n¾m quyÒn lµm chñ ®Êt níc BÞ thua ®au, mïa ®«ng n¨m Êy (542) vua L¬ng l¹i sai qu©n tiÕn ®¸nh nhng qu©n sÏ sî h·i, hoang mang dïng d»ng kh«ng d¸m tiÔn. N¾m ®îc t×nh h×nh ®Þch, Lý BÝ tæ chøc mÆt trËn tiªu diÖt lín ë ®Þa ®Çu Giao Ch©u lµm qu©n ®Þch 10 phÇn chÕt 7, 8 bän sèng sãt tan vì. Hai viªn tíng cÇm ®Çu bÞ vua L¬ng xö téi chÕt. 2. Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n vÒ HC Nhµ níc cña chÝnh quyÒn tù chñ Nhµ níc V¹n Xu©n (tiÒn Lý). Cuéc khëi nghÜa th¾ng lîi, ®Çu mïa xu©n 544 (2/544), Lý BÝ chÝnh thøc lªn ng«i, tù xng lµ Hoµng ®Õ, Lý Nam §Õ - Nam ViÕt §Õ lÊy niªn hiÖu lµ Thiªn §øc. Dùng lªn 1 níc míi víi Quèc hiÖu lµ V¹n Xu©n, cã ý mong x· t¾c ®îc bÒn v÷ng ®Õn mu«n ®êi. §ãng ®« ë vïng cöa s«ng T« LÞch (Hµ Néi), cho dùng diÖn V¹n Thä lµm n¬i bµn b¹c viÖc níc cña triÒu ®×nh, cho x©y chïa Khai Quèc ë phêng Yªn Hoµ (Yªn Phô) lµ tiÒn th©n cña chïa TrÊn Quèc trªn ®¶o Kim Ngu (Hå T©y hiÖn nay)  ý nghÜa: + Lý BÝ lµ ngêi ViÖt Nam ®Çu tiªn tù xng hoµng ®Õ (Nam §Õ), b·i bá lÞch trung hoa, ®Æt niªn hiÖu riªng lµ Thiªn §øc. + Xng ®Õ, ®Þnh niªn hiÖu riªng ®óc tiÒn riªng lµ biÓu hiÖn cña sù trëng thµnh cña y thøc d©n téc. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh niÒm tù t«n d©n téc, ®éc lËp vµ ngang hµng víi c¸c Hoµng ®Õ Trung Hoa. + §ã còng lµ sù ngang nhiªn phñ ®Þnh quyÒn "b¸ chñ toµn thiªn h¹" cña hoµng ®Õ ph¬ng b¾c, v¹ch v« s¬n hµ, c¬ng vùc, døt kho¸t nßi gèng Ph¬ng Nam lµ 1 thÓ ®éc lËp vµ nhÊt quyÕt giµnh quyÒn lµm chñ vËn mÖnh cña m×nh. - VÒ tæ chøc Nhµ níc vµ c¬ cÊu hµnh chÝnh díi triÒu Lý Nam §Õ + Cha râ, s¬ sµi, chØ biÕt triÒu ®×nh cã ®Õn tr¨m quan, hai ban v¸n râ. + Hoµng ®Õ ®øng ®Çu, bªn díi cã 2 v¨n vâ . Tinh ThiÒu lµm tíng v¨n . Ph¹m Tu l©m Tíng vâ . TriÖu Tøc lµm th¸i phã . Lý Phôc Man ®îc cö lµm tíng qu©n coi gi÷ bªn c¹nh tï §« §«ng ®Õn §ìng L©m (Hµ T©y) . TriÖu Quang Phôc lµ tíng trÎ, cã tµi ®îc träng dông + TriÒu ®×nh V¹n Xu©n lµ m« h×nh cña 1 c¬ cÊu Nhµ níc míi theo chÕ ®é qu©n chñ tËp quyÒn + BÊy giê PhËt gi¸o ®ang ph¸t triÓn m¹nh ë níc ta. Giíi t¨ng ni lµ tÇng líp trÝ thøc ®¬ng thêi ch¾c h¼n ®· cã vai trß chÝnh quyÒn V¹n Xu©n. ThÓ hiÖn ë chïa Khai Quèc, c¸i tªn chïa còng hµm chøa nhiÒu ý nghÜa * Giai ®o¹n tiÕp theo: Lý Nam §Õ cßn lµm vua ®Õn 548 míi mÊt. Nhng thËt ra níc V¹n Xu©n chØ ®îc t¬ng ®èi yªn b×nh trong h¬n 1 n¨m. Mïa hÌ n¨m 545, qu©n x©m lîc ph¬ng B¾c l¹i ph¸t ®éng cuéc chinh phôc lÇn thø 3. Thö th¸ch nµy ®èi víi Nhµ níc V¹n Xu©n gay go, ¸c liÖt h¬n tríc rÊt nhiÒu. TriÖu Quang Phôc sau khi ®îc trao binh quyÒn, tù xng lµ TriÖu ViÖt V¬ng, kÐo 1 c¸nh quan vÒ §Çm D¹ Tr¹ch (Hng yªn) x©y dùng c¨n cø Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com ®¸nh giÆc. Qua 4 n¨m cÇm cù vµ x©y dùng lùc lîng, nh©n lùc nhµ TrÇn cíp ng«i nhµ L¬ng, t×nh thÕ rèi ren, TriÖu Quang Phôc ®· tiÕn qu©n tiÕn ®¸nh thµnh Long Biªn, giµnh l¹i quyÒn tù chñ. C¸nh qu©n cña Lý Thiªn B¶o (anh trai cña Lý BÝ) rót vÒ vïng thîng du Thanh Ho¸ ho¹t ®éng. N¨m 555 Lý Thiªn B¶o mÊt, binh quyÒn thuéc vÒ tay Lý PhËt Tö 1 tíng cïng hä víi Lý BÝ. N¨m 557, Lý PhËt Tö ®em qu©n vÒ Long Biªn ®¸nh TriÖu ViÖt V¬ng nhng kh«ng th¾ng næi. TriÖu ViÖt V¬ng chia ®Êt gi¶ng hoµ vµ g¶ con g¸i cña m×nh cho Lý Nh· A Lang con cña Lý PhËt Tö ®Ó gi÷ hoµ hiÕn  571, Lý PhËt Tö ph¶n tr¾c ®em qu©n bÊt ngê ®¸nh óp  TriÖu ®¹t 1 bé quyÒn hµnh vµ ®Êt ®ai, lËp ra triÒu ®¹i Lý Nam §Õ.  NhËt xÐt: NÒn ®éc lËp cña d©n téc ta vµo thÓ kØ 6 cßn non trÎ, ý thøc ®éc lËp tuy ®· m¹nh nhng thùc lùc ®Ó cñng cè khèi ®oµn kÕt trong néi bé d©n téc th× cha ®ñ v÷ng, cha thèng nhÊt ®îc thÓ lùc c¸t cø ë c¸c ®a ph¬ng cã xu híng xung ®ét, lÊn chiÕm lÉn nhau. Cuéc xung ®ét gi÷a Lý PhËt Tö vµ TriÖu ViÖt V¬ng ph¶n ¸nh t×nh h×nh nµy. Lý PhËt Tö lªn ng«i tù xung lµ HËu Lý Nam §Õ ®ãng ®o ë Phong Ch©u (B¹ch H¹c - ViÖt Tr×), sai Lý §¹i QuyÒn gi÷ Long Biªn vµ Lý Phæ ®×nh gi÷ ¤ Diªn. N¨m 602, nhµ Tuú sau khi dÑp yªn ®îc Nam - B¾c TriÒu, thèng nhÊt Trung Hoa, sai tíng lu ph¬ng ®em qu©n ®¸nh níc ta. Tríc khi ®¸nh, Lu Ph¬ng cho ngêi sang dô hµng Lý PhËt Tö  hÌn nh¸t d©ng níc ta cho giÆc  níc ta l¹i r¬i vµo ¸ch ®o hé cña kÎ thï ph¬ng B¾c. C©u 4: Nh÷ng nÐt chñ yÕu cña HC Nhµ níc thêi ®o hé Tuú - § êng? 1. Nh÷ng nÐt chñ yÕu cña hµnh chÝnh Nhµ níc thêi ®« hé Tïy §êng KQ: Cuéc xung ®ét néi bé lµm cho thÕ níc suy yÕu, Lý PhËt Tö l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜa cha ®ñ uy tÝn, ®Ó tËp hîp lùc lîng, kh«ng ph¸t huy ®îc søc m¹nh cña c¶ d©n téc ch¼ng ngo¹i x©m. HÌn nh¸t d©ng níc ta cho giÆc ®Êt níc ta l¹i r¬i vµo ¸ch thèng trÞ cña nhµ Tuú a. Nhµ Tuú (589 617) ®· th«n tÝnh vµ x¸c lËp chÝnh quyÒn ®« hé trªn ®Êt níc ta mét c¸ch dÔ dµng. - Tuú D¬ng TÕ (607) thay ®æi ®èi víi hµnh chÝnh: §Æt l¹i chÕ ®é, bá cÊp ch©u cña nhµ L¬ng gåm: . QuËn Giao ChØ (B¾c Bé) cã 9 huyÖn . QuËn Cöu Ch©n (Thanh Ho¸) cã 7 huyÖn . QuËn NhÊt Nam (NghÖ TÜnh) cã 8 huyÖn TØ C¶nh (®Êt Ba Ch©u cña Lµm Êp) 4 huyÖn . QuËn Lµm Êp (®Êt Ba Ch©u cña Lµm Êp) cã 4 huyÖn Nh vËy, lµ níc ta ®¬n vÞ hµnh chÝnh gåm 5 quËn vµ 32 huyÖn - Trô së ®îc chuyÓn tõ Long Biªn (B¾c Ninh) vÒ Tèng B×nh (Hµ Néi) - Tuy vÒ danh nghÜa, c¸c quËn trùc thuéc chÝnh quyÒn qu©n chñ trung ¬ng ë Trung Quèc, nhng trªn thùc tÕ nh lêi vua Tuú thó nhËn, chØ lµ ®Êt rµng buéc láng lÎo nghÜa lµ chØ lµ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh chÞu triÒu cèng vµ ®îc rµng buéc 1 c¸ch láng lÎo nh c¸c ®¬n vÞ c¸t cø cña quËn lÞ Trung Quèc v× nhµ Tuú kh«ng ®ñ søc kiÓm so¸t do t×nh h×nh trong níc rèi ren. Vµo nh÷ng n¨m rèi lo¹n cuéc ®êi Tuú, ®Êt níc ta cµng c¸ch tuyÕn víi Trung Hoa. C¸c th¸i thó c¸t cø trªn ®Êt níc ta mÆc søc v¬ vÐt bäc lét nh©n d©n. Th¸i thó Kh©u Hoµ c©u kÕt víi quan lai, ®Þa chñ, trong nhµ cã nhiÒu minh ch©u, sõng tª, vµng b¹c giµu ngang v¬ng gi¶. b. Nhµ §êng - 617, 1 viªn tíng cña nhµ Tuú lµ Lý ThÕ D©n lËt ®æ nhµ Tuú lËp ra nhµ §êng. §êng Cao tæ - C¬ cÊu hµnh chÝnh Nhµ níc thêi §êng + Kh©u Hoµ ®Çu hµng nhµ §êng vµ tiÕp tôc cai qu¶n Giao Ch©u, ®îc nhµ §êng phong lµm §¹i Tæng Qu¶n Giao Ch©u n¨m 612. + N¨m 671, §êng Cao Tèng b·i bá c¸c quËn do nhµ Tuú ®Æt, kh«i phôc l¹i c¸c Ch©u nh thêi Nam B¾c TriÒu (TK5)? + Vïng liªn thæ thuéc Ch©u Giao ®îc chia lµm 12 ch©u, 59 huyÖn, h¬ng, x· . §¹i h¬ng cã tõ 160 ®Õn 500 bé . TiÓu híng: 70 ®Õn 160 . §¹i x·: 40 ®Õn 60 bé . TiÓu x·: 10 ®Õn 30 bé + N¨m 769, nhµ §êng ®æi Giao Ch©u ®« hé phñ (622) thµnh An Nam ®« hé phñ  níc ta cã tªn An Nam tõ ®ã. Quan ®øng ®Çu ®« hé phó tuú tõng thêi kú mµ cã tªn gäi kh¸c nhau: Kinh lîc ®« hé só, tæng qu¶n kinh lîc sø, §« hé tæng qu¶n kinh lîc chiªu th¶o sø, TiÕt ®é sø, TrÞ së cña §« hé phñ ®Æt t¹i Tæng B×nh (Hµ Néi) - An Nam ®« hé phó tÇn gåm 12 ch©u vµ 59 huyÖn C¸c Ch©u gåm: 1. Giao Ch©u 3 2. Phong Ch©u 3. Trêng Ch©u 4. ¸i Ch©u 5. DiÔn Ch©u 6. Hoan Ch©u 7. Phóc Léc Ch©u 8. Trang Ch©u 9. Chi Ch©u 10. Vâ Nga Ch©u 11. Vâ An Ch©u 12. Lôc Ch©u + §øng ®Çu Ch©u lµ thø sö, do nhµ §êng bæ nhiÖm tõ Trung Quèc sang ®¬m tr¸ch. DÇn dÇn c¸c chøc nµy ®îc thay thÕ b»ng 1 sè ngêi viÕt nhng vÉn do nhµ §êng bæ nhiÖm. . §èi víi qu¶n lý hµnh chÝnh miÒn nói, nhµ §êng ®Æt ra c¸c Ch©u “Ki MÝ” . An Nam ®« hé phñ qu¶n 41 ch©u “Ki MÝ” vïng Tµy Nïng ViÖt B¾c . §Õn 791, nhµ §êng lËp ch©u: Phong §«, Hoan Ch©u ®« ®èc phñ ®Ó qu¶n lý vïng NghÖ TÜnh vµ kiªm qu¶n c¸c ch©u “Ki MÝ” vïng ®Êt Lôc Ch©u L¹p. - An Nam ®« hé phñ + buæi ®Çu trùc thuéc trùc tiÕp chÝnh quyÒn TW ë Trêng An + 757 tiÕt ®é sø LÜnh Nam ë qu¶ng Ch©u + Cuèi thÕ kØ 9, nhµ §êng míi ®Æt riªng TiÕt ®é sø ë An Nam  864 Cao BiÒn ®îc cö sang gi÷ chøc vô nµy. - C¸c huyÖn + HuyÖn lÖnh ®øng ®Çu do chÝnh quyÒn Trêng An bæ nhiÖm + Thu thuÕ, thu cèng phÈm, tróng tuyÓn qu©n binh vµ phu phen t¹p dÞch - Døa huyÖn  h¬ng (§2 lµ h¬ng trëng)  x· (§2 lµ x· trëng): H¬ng lµ cÊp hµnh chÝnh trung gian gi÷a huyÖn vµ x· c. §¸nh gi¸ vµ nhËn xÐt - Nhµ Tuú - §êng ®· thiÕt lËp nÒn hµnh chÝnh Nhµ níc víi chÕ ®é phong kiÕn ph¬ng b¾c. Tõ TW  ®a ph¬ng theo kiÓu m« h×nh cña Trung Quèc: QuËn  huyÖn  híng  x· víi môc tiªu: BiÕn ®Êt níc ta chØ lµ 1 ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña Trung Quèc ®Ó bãc lét, ®a vÒ níc  nh»m th«n tÝnh ®Êt níc ta. - Chóng thi hµnh c¸c c¬ së+ Kinh tÕ: môc tiªu: v¬ vÐt søc ngêi vµ tµi nguyªn; ®Ó thùc hiÖn c¬ së nµy chóng ®· ®a ra c¸c biÖn ph¸p, viÖc bãc lét cña nhµ §êng ë An Nam rÊt nÆng nÒ, víi nhiÒu h×nh thøc phøc t¹p . chÕ ®é cèng n¹p vÉn lµ thñ ®o¹n bãc lét truyÒn thèng. Hµng n¨m c¸c ch©u huyÖn thuéc An Nam ph¶i cèng nép cho triÒu ®×nh Trêng An nhiÒu l©m thæ s¶n quý (ngµ voi, ®åi måi, lßng tr¶,…) vµ nhiÒu s¶n phÈm thñ c«ng (t¬ lôa, sa the, ®å mµy..) . §Æt thªm nhiÒu thø míi rÊt nÆng: thuÕ muèi, thuÕ vÐt, thuÕ bµng, thuÕ ®ay . Néi dung An Nam cßn bÞ c¸c quan ®« hé c¸c cÊp v¬ vÐt, bßn rót cña Nhµ níc + v¨n ho¸: nh»m xo¸ s¹ch v¨n ho¸ ViÖt Nam , thay vµo ®ã lµ v¨n ho¸ Trung Quèc. Chóng ®· sö dông biÖn ph¸p: . Di d©n: ®a bän tíng cíp, ®· b¨ng … ®Èy ViÖt Nam . B¾t nh÷ng ngêi ®µn «ng nµy lÊy phô n÷ ViÖt Nam ®Ó chuyÓn dßng m¸u. NhÊt lµ cuéc ®µn ¸p cña M· ViÖt chèng l¹i Hai Bµ Trng, gÇn 20 v¹n ®µn «ng ViÖt bÞ  chóng thay ®æi phong tôc tËp qu¸n cña ngêi ViÖt Cæ - T tëng : Nho gi¸o, gia trëng KÕt luËn : thñ ®o¹n cai trÞ x¶o quyÖt vµ ©m mu ®ång ho¸, ngu d©n cña chÝnh quyÒn ®o hé nhµ §êng vÉn kh«ng lµm cho d©n ta bÞ khuÊt phôc. Tr¸i l¹i 3 thÕ kØ ®« hé cña nhµ §êng còng lµ 3 thÕ kØ ®Êu tranh ngµy cµng m¹nh mÏ cña nh©n d©n ta mµ ®Ønh Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com cao lµ c¸c cuéc khëi nghÜa vò trang. NhiÒu hµo trëng yªu níc, cã uy tÝn, cã thÕ lùc ®· ®øng lªn cïng toµn d©n quyÕt giµnh lÊy cêng quèc d©n téc. C©u 5 : CS cai trÞ cña ®« hé phong kiÕn ph¬ng b¾c ¸p dông ë níc ta trong 10 thÕ kØ ®Çu c«ng nguyªn ? - Cuéc x©m lîc cña TriÖu §µ ®· më ®Çu thêi k× ®Êt níc ta bÞ triÒu ®¹i ph¬ng b¾c ®« hé kÐo dµi h¬n 1 ngh×n n¨m (tõ n¨m 179 TCN ®Õn 905). Trong h¬n 10 thÕ kû tr¶i qua c¸c triÒu : TriÖu, H¸n (T©y H¸n) vµ §«ng H¸n, Ng«, Ngôy, TÊn, Tèng, TÕ, L¬ng, Tuú, §êng, thÕ lùc ph¶i ®« hé ph¬ng b¾c ®· lîi dông c¶ t«n gi¸o, tÝn ngìng, n« dÞch nh©n d©n b»ng c¸c hÖ t tëng Trung Hoa, lîi dông c¶ thÇn quyÒn t¹o nªn 1 chÝnh s¸ch cai trÞ d· man ®Ó cñng cè nÒn cai trÞ cña chóng 1. Môc ®Ých cña chÝnh s¸ch cai trÞ : ChÝnh s¸ch ®« hé cña kÎ thï + biÓu hiÖn trong tõng thêi ®¹i kh¸c nhau (lóc r¾n, lóc mÒm) + Nhng môc ®Ých th× rÊt gièng nhau: BiÕn ViÖt Nam thµnh 1 ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña Trung Quèc; ®ångho¸ d©n téc; bãc lét  th«n tÝnh ®Êt níc ta 2. C¸c chÝnh s¸ch cai trÞ: a. VÒ chÝnh trÞ: - BiÕn ViÖt Nam thµnh ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña Trung Quèc nh»m bãc lét vµ cai trÞ + Ngay sau khi chiÕm ®îc ¢u L¹c, TriÖu §µ ®· chia ¢u L¹c thµnh 3 quËn: Giao chØ, Cöu Ch©n, NhËt Nam  s¸t nhËp vµo níc Nam ViÖt + N¨m 111 TCN, nhµ H¸n tÊn c«ng tiªu diÖt níc Nam ViÖt cña TriÖu §µ. Tõ ®ã ¢u L¹c bÞ nhµ H¸n ®« hé chiÕm xong Nam ViÖt nhµ H¸n ®· chia l¹i khu vùc hµnh chÝnh vµ tæ chøc bé m¸y cai trÞ trªn vïng ®Êt míi chiÕm ®îc theo chÕ ®é quËn huyÖn cña quèc b. ChÝnh s¸ch kinh tÕ - Môc tiªu: v¬ vÐt søc ngêi vµ tµi nguyªn - ChÝnh s¸ch cô thÓ: + ChÝnh quyÒn ®« hé ph¬ng b¾c qua nhiÒu triÒu ®¹i ®· ¸p ®Æt quan hÖ SH phong kiÕn vµo níc ta. VÒ danh nghÜa ®Êt ®ai thuéc quyÒn së h÷u cña Hoµng ®Õ Trung Hoa. Nhng trªn thùc tÕ, bän quan cai trÞ ph¬ng b¾c ®· bao chiÕm lËp trang tr¹i t nh©n. + Ra søc chiÕm ®Êt, x©y dùng c¬ së kinh tÕ riªng ®Ó duy tr× l©u dµi nªn thèng trÞ cña chóng. + thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®ån ®iÒn, ®a téc nh©n d©n H¸n ®Õn ë lÉn ngêi ViÖt ®Ó x©m lÊn ®Êt ®ai khai hoang lËp ®ån ®iÒn. §Æc biÖt khuyÕn khÝch gia téc quan l¹i tõ Trung Quèc sang lËp nghiÖp sinh sèng ë níc ta, ®ång thêi triÖu tËp c¸c qóy téc, ®Þa chñ Trung Hoa sang l¸nh n¹n do xung ®ét chÝnh trÞ nh»m t¹o thµnh 1 tÇng líp ®Þa chñ Trung Quèc trªn ®Êt níc ta. TÇng líp ®Þa chñ, qóy téc nµy ®· dùa vµo thÓ lùc cña chÝnh quyÒn ®« hé, ®Ó chiÕm ®o¹t ruéng ®Êt, lËp ®iÒn trang, th¸i Êp, bãc lét nh©n d©n ta. + ë c¸c Ch©u quËn, chÝnh quyÒn ®« hé còng cho phÐp thùc hiÖn chÝnh s¸ch “§¹i qu©n t¹p s«” lÝnh canh ruéng ®Êt råi nép t« cho chÝnh quyÒn ®« hé. + ¸p ®Æt chÕ ®é thuÕ nÆng nÒ: T« (thuÕ ruéng ®Êt) dung (thuÕ lao dÞch), ®iÖu (thuÕ thñ c«ng) . ChÝnh s¸ch dïng “lìng thuÕ” ®¸nh theo ruéng ®Êt vµ ®¸nh theo vô thu ho¹ch, mçi n¨m thu 2 lÇn (hÌ vµ thu) . Ngoµi c¸c lo¹i thuÕ chÝnh, chóng cßn ban hµnh nhiÒu lo¹i thuÕ kh¸c (“ngo¹i xuÊt”). + cèng n¹p: 1 h×nh thøc bãc lét, nÆng nÒ cña chÝnh quyÒn ®« hé. Chóng b¾t nh©n d©n ta ph¶i cèng n¹p tÊt c¶ nh÷ng g× mµ chÝnh quyÒn ®« hé vµ chÝnh quèc mu«n (s¬n hµo, h¶i vÞ, l©m thæ s¶n, s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ qóy gi¸..) VD: sö cò ghi . SÜ nhiÕp mçi n¨m thu hoÆc hµng ngµn tÊn vai C¸t B¸, hµng tr¨m ngùa vµ nhiÒu l©m thæ s¶n qóy kh¸c. . T«n Tö b¾t hµng ngµn thî thñ c«ng coi tµi, khÐo nghÒ tinh x¶o sang x©y dùng, kinh ®« kiÒn nghiÖp (Nam Kinh) . Vua §êng cã ¸i Phi lµ §êng Quý Phi v× thÝch ¨n qu¸ LÖ Chi (qu¶ v¶i) chØ c« An Nam míi cã  trë thµnh n¹n c«ng qu¶ LÖ Chi hµng n¨m. + ChÝnh quyÒn ®« hé n¨m ®éc quyÒn s¶n xuÊt vµ chi phèi mèi s¾t  ®êi sèng nh©n d©n: . NhiÒu ngêi b¸n m×nh, b¸n vî con cho bän giµu cã, thèng trÞ  biÕn thµnh n« t×. . Tõ cuèi thÕ kØ II vµ trong nhiÒu thÕ kØ sau ®ã, nhiÒu ngêi n«ng d©n bÞ ph¸ s¶n, lu vong  “d©n vong mÖnh” . §êi sèng nh©n d©n v« cïng cùc khæ tñi nhôc c. ChÝnh s¸ch vÒ v¨n ho¸, t tëng - Môc tiªu nh»m xo¸ s¹ch v¨n ho¸ ViÖt Nam, thay vµo ®ã lµ v¨n ho¸ Trung Quèc. Chóng ®· sö dông biÖn ph¸p + Di d©n: ®a bän tíng cíp, ®µo b¨ng, nh÷ng ngêi ®µn «ng thÊt thÕ 4 ®Èy sang ViÖt Nam + B¾t lÊp phô n÷ ViÖt Nam, ®Ó chuyÓn dßng m¸u: VD: Cuéc ®µn ¸p cña M· viÖn chèng l¹i Hai Bµ Trng ®· giÕt chÕt 20 v¹n ngêi ®µn «ng ViÖt - §Ó n« dÞch nh©n d©n ta vÒ t tëng vµ tinh thÇn, ngµy tõ thêi T©y H¸n, Nho gi¸o ®· ®îc chÝnh quyÒn ®« hé truyÒn b¸ vµo níc ta. Nho gi¸o lµ 1 tËp hîp nhiÒu t tëng, triÕt lÝ, t©m lÝ, luËn lÝ, ®¹o ®øc vµ thÓ chÕ cai trÞ ë Trung Quèc cã tõ nh÷ng thÕ kØ 6 - 5 TCN do Khæng Tö vµ c¸c häc trß cña «ng x©y dùng vµ vÒ sau ®îc ph¸t triÓn æn ®Þnh trong tø thñ (LuËn ng÷, §H, Trung dung, M¹nh Tö), ngò binh (Thi, Thñ, DÞch, LÔ, Xu©n, Thu). Tõ thêi nhµ H¸n thèng trÞ ë Trung Quèc, Nho gi¸o ®· trë thµnh ý thøc t2 chÝnh thèng cña giai cÊp thèng trÞ Víi tam c¬ng: ®¹i vua - t«i; ®¹i cha - con; vî - chång. Vµ ngò thêng: nh©n - lÔ nghÜa - chÝ - tÝn Nho gi¸o chñ tr¬ng t«n träng vµ b¶o vÖ ®¼ng cÊp, trËt tù x· héi bãc lét, trung thµnh tuyÖt ®èi víi nhµ vua Hoµng ®Õ Trung Hoa Nhµ H¸n vµo buæi ®Çu c«ng nguyªn th«ng qua chÝnh quyÒn §« hä ®· thùc hiÖn 1 sè biÖn ph¸p ®Ó tuyÒn b¸. Nho gi¸o vµ chñ H¸n vµo níc ta nh më trêng d¹y ch÷ H¸n, ®· t¹o 1 sè nh÷ng sè ngêi b¶n ®Þa. Bªn c¹nh ®ã hµng lo¹t ngêi ph¬ng b¾c tõ nhiÒu nguån (gia ®×nh, quý téc H¸n ch¹y lo¹n sang Giao ChØ ngµy cµng nhiÒu, nhÊt lµ tõ thêi Tam Quèc, Lôc triÒu vÒ sau, nhiÒu ngêi bÞ tï tåi ®µy sang..)Sè ngêi nµy ®· mang theo ph¬ng thøc sinh ho¹t vµ v¨n ho¸ H¸n vµ 1 sè phong tôc tËp qu¸n H¸n du nhËp vµo níc ta. + Do nghiªn cøu cña c¨n cø ®« hé vµ ®ång thêi ho¸ d©n téc ta ngµy cµng th«i thóc bän ®« hé ®Èy m¹n viÖc phæ biÕn ch÷ H¸n vµ ®¹o Nho trªn ®Êt níc ta. Tuy vËy ®¹o Nho vµ ch÷ H¸n chØ ®îc truyÒn b¸ vµ ph¸t triÓn trong 1 bé phËn quan l¹i ®« hé vµ tÇng líp trªn cña x· héi. Trong 1 chõng mùc Nho gi¸o Ýt nhiÒu còng ®· th©m nhËp vµo x· héi níc ta nhng ®¹i bé phËn nh©n d©n trong c¸c lµng x· cæ truyÒn Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp thu ch÷ H¸n vµ ®¹o Nho. Bëi vËy, nh×n chung vÒ c¬ b¶n nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n cæ truyÒn cña d©n téc vèn ®îc h×nh thµnh tõ thêi k× ®Çu dùng níc vµ gi÷ níc vÉn ®îc gi÷ g×n Sù truyÒn b¸ ®¹o gi¸o vµ phËt gi¸o + §¹o gi¸o lµ mét t«n gi¸o tÝn ngìng ë TQ, lµ 1 thø hçn hîp nhiÒu thø mª tÝn dÞ ®oan vµ ph¬ng thuËt (d©n gian vµ cung ®×nh nh ®o¸n méng, xem sao, ®ång cèt, ch÷a bÖnh b»ng phï phÐp bãi to¸n) ®îc hÖ thèng ho¸ bëi 1 hÖ thèng thÇn tiªn, ®¹o lang, ®Òn miÕu. §¹o gi¸o ph¸t triÓn trong x· héi TQ tõ thêi Lôc triÒu vµ thêi §êng. NhiÒu khi míi du nhËp vµo níc ta, §¹o gi¸o kh«ng ®îc phæ biÕn réng r·i trong nh©n d©n mµ chñ yÕu chØ dïng l¹i ë tÇng líp trªn. Cßn ®èi víi qu¶ng ®¹i giai cÊp, nã ®· ®îc quyÖn hoµ víi tÝn ngìng d©n gian ViÖt cæ. + PhËt gi¸o ®îc truyÒn b¸ vµo níc ta tõ rÊt sím. §¹o phËt ra ®êi tõ nh÷ng thÕ kØ 65 tríc CN, ë Ên §é do ThÝch Ca M©uni s¸ng lËp chèng chÕ ®é ®¼ng cÊp kh¾c nghiÖt ë Ên ®é, Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com ®îc ®«ng ®¶o nh©n d©n bÞ trÞ hëng øng. VÒ sau ®¹o PhËt bÞ giai cÊp thèng trÞ lîi dông vµ biÕn nã thµnh 1 t«n gi¸o chÝnh thèng cña Nhµ níc. Nh÷ng mÆt tÝch cùc cña PhËt gi¸o nh chñ tr¬ng b×nh ®¼ng, b¸c ¸i, vÞ tha, lµm ®iÒu lµnh, chèng c«ng cô thèng trÞ nh©n d©n lao ®éng. TÝn ngìng d©n gian cña ngêi ViÖt cæ cã nhiÒu nÐt phï hîp víi häc thuyÕt cña ®¹o PhËt nh kªu gäi mäi ngêi lµm ®iÒu nghÜa, cã lßng nh©n ¸i vÞ tha, thuyÕt nh©n qu¸ nghiªm nªn ®îc ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n hëng øng Tõ thêi H¸n, trªn ®Êt níc ta ®· cã trung t©m PhËt gi¸o lµ Luy L©u, bªn c¹nh ®ã cßn cã nhiÒu chïa th¸p thê PhËt, nhiÒu ®Òn thê kh¸c cña tÝn ngìng d©n gian. Tuy nhiªn, khi truyÒn b¸ vµo níc ta, nhiÒu yÕu tè tiªu cùc cña PhËt gi¸o trong viÖc ru ngñ nh©n d©n, tõ bæ ®Êu tranh ®Ó giµnh ®éc lËp d©n téc kh«ng thÓ ph¸t huy ®îc. Nh©n d©n dï lµ theo PhËt gi¸o, Nho giao, §¹o gi¸o vÉn tÝch cùc tham gia vµo c¶i cuéc ®Êu tranh lËt ®æ nÒn ®« hé cña phong kiÕn TQ - B¾t nh©n d©n ta ph¶i thay ®æi phong tôc tËp qu¸n VD: . tÝnh chÊt hµ kh¾c cña ph¸p luËt thêi TriÖu ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng h×nh ph¸i “xÎ mòi” thÝch chöi vµo mÆt nh÷ng ngêi chèng ®èi. . ChÝnh quyÒn ®« hé tõ H¸n vÒ sau ®Òu th¼ng tay ®µn ¸p nh©n d©n ta trong cuéc ®µn ¸p cuéc khëi nghÜa Hai Bµ Trng, ®Ó tiªu diÖt chÝnh quyÒn tù chñ cña hai Bµ, vµo n¨m 43. M· ViÖn ®· giÕt hµng v¹n nh©n d©n L¹c ViÖt, nhiÒu dßng hä, quý téc L¹c ViÖt bÞ b¾t ®µy sang TQ. NhiÌu trèng ®ång bÞ ph¸ huû . Díi ¸ch ®« hé cña nhµ Ng« “ChØnh h×nh b¹o ngîc” cña nhµ Ng« ®· b¾t hµng ngh×n, hµng v¹n trai tr¸ng ngêi ViÖt xÝch trãi ®em vÒ TQ + ChÝnh quyÒn ®« hé cai trÞ b»ng biÖn ph¸p “lÊy binh uy mµ øc hiÕp”: nhµ §êng t¨ng cêng b¹o lùc qu©n sù, trong cuéc ®µn ¸p khëi nghÜa Mai Phóc Loan (722), qu©n x©m lîc nhµ §êng ®· tiÕn hµnh tµn s¸t nh©n d©n rÊt d· man, chÊt x¸c nghÜa qu©n ®¾p thµnh gß cao ®Ó ghi c«ng cuéc chinh phuc, ®Ò cao uy thÕ cña chÝnh quyÒn ®« hé. NhiÒu thµnh luü kiªn cè ®îc dùng lªn kh¾p ®Êt níc ¢u L¹c cò víi 1 ®éi qu©n ®«ng ®¶o, vò khÝ ®Çy ®ñ. ë c¸c vïng biªn c¬ng vµ cäc ch«n ®Ìu cã qu©n ®éi. §éi kÞ binh cã h¬n 300 ngêi ®Ó kiÓm so¸t biªn ¶i.  KÕt luËn: ChÝnh s¸ch ®« hé: k×m h·m nhng trong sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña ®Êt níc vµ ®iÒu kiÖn chóng ta. Song x· héi ViÖt Nam vÉn cßn cã nh÷ng diÔn biÕn râ rÖt vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi C©u 6: Nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ nh÷ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh thêi Khóc H¹o? (§Çu TK X) 1. Khóc Thõa Dô dùng quyÒn tù chñ: - Cuèi TK 9 triÒu ®×nh nhµ §êng ®æ n¸t + N¹n c¸t cø cña c¸c tËp ®oµn qu©n phiÖt, ngµy cµng ¸c liÖt + khëi nghÜa Hoµng S¸o (874 884) lµm lung lay tËn gèc nÒn thèng trÞ cña nhµ §êng + ë miÒn T©y Nam (V©n Nam), Nam Chiªu cêng thÞnh trë thµnh 1 níc lín, lu«n lu«n ®¸nh cíp ®Êt An Nam, cã lÇn tiÕn xuèng chiÕm phñ thµnh Tèng B×nh. C¸c hµo trëng ®a ph¬ng ngêi ViÖt ®· tù m×nh ®em qu©n trÊn gi÷ c¸c híng Êp chèng qu©n Nam Chiªu -Cuèi 865, Cao BiÒn ®¸nh bän qu©n Nam Chiªu, ra søc kh«i phôc chÝnh quyÒn ®« hé. Vua §êng phong Cao BiÒn lµ TiÕt ®é sø vµ ®æi An Nam ®« hé thµnh tØnh H¶i quËn tiÕn TrÊn (866). Nh÷ng biÖn ph¸p trÊn ¸p qu©n sù kÕt hîp víi thuËt phong thuû kh«ng c÷u v·n ®îc nÒn ®« hé c¶u nhµ §êng trªn ®Êt níc ta. +Phong trµo ®Êu tranh giµnh quyÒn tù chñ d©n téc trong suèt 3 thÕ kØ 7, 8, 9 b¸o hiÖu 1 chuyÓn biÕn míi cña nh©n d©n ta vît ra khái ®ªm dµi ®« hé tèi t¨m cña c¸c ®Õ chÕ ph¬ng b¾c. - Viªn tiÕt ®é sø cuèi cïng ®îc cö sang níc ta lµ §éc C« Tèn. Sang níc ta n¨m 905, y næi danh lµ “Ngôc Thîng Th” (thîng th ©n), …. ra nhËn chøc ë ®¶o H¶i Nam råi bÞ phe ®¶ng ®èi lËp giÕt chÕt. Chíp thêi c¬ chÝnh quyÒn TW nhµ §êng hÊp hèi, chÝnh quyÒn ®« hé nh r¾n mÊt ®Çu, nh©n d©n ta l¹i 1 lÇn n÷a kiªn quyÕt ®øng lªn tù quyÕt ®Þnh tríc vËn mÖnh ®Êt níc. Mét hµo tíng ë Hång Ch©u (H¶i D¬ng) lµ Khóc Thõa Dô ®îc d©n chóng ñng hé, tiÕn qu©n ra chiÕm ®ãng phñ thµnh Tèng Binh (HN), tù xng tiÕt ®é sø. Tuy vËy «ng vÉn khÐo lÐo gi÷ nguyªn c¬ ….BM vµ danh nghÜa cña chÝnh quyÒn ®« hé cò ®Ó xin “triÒu ®×nh cho quyÒn ®èi lËp thùc tÕ, xo¸ bá thùc chÊt chÝnh quyÒn ®« hé”. §ã lµ 1 mu lîc tµi gi¶ cña khu vùc ®øng ®Çu ®Êt ViÖt. Tuy cßn mang nhiÒu danh hiÖu 1 chøc quan nhµ §êng vÒ thùc 5 chÊt «ng ®· x©y dùng 1 chÝnh quyÒn tù chñ, kÕt thóc vÒ c¬ b¶n ¸ch thèng trÞ h¬n 1.000 n¨m cña c¸c triÒu ®¹i ph¬ng b¾c. LÞch sö ghi nhí c«ng lao cña Khóc Thõa Dô nh lµ 1 trong nh÷ng ngêi ®Æt c¬ së cho nÒn ®éc lËp d©n téc. ¤ng: . B·i bá quan l¹i ngêi TQ, c¸c chøc vô ®Òu thay thÕ b»ng ngêi ViÖt 2. C¶i c¸ch hµnh chÝnh thêi Khóc H¹o a.907 Khóc H¹o Dô mÊt, Khóc H¹o mÆc nhiªn nèi nghiÖp cha. Nhµ HËu L¬ng thay nhµ §êng còng ph¶i c«ng nhËn Khóc H¹o lµm “An Nam ®« hé”, xng “tiÕt ®é sø”. TiÕp tôc sù nghiÖp ý chÝ cña cha, Khóc H¹o ®¶m ®¬ng träng tr¸ch cñng cè nÒn tù chñ cßn non trÎ cña d©n téc b»ng viÖc tiÕn hµnh nhiÒu c¶i c¸ch quan träng. - ThiÕt lËp 1 hÖ thèng cai trÞ gåm 5 cÊp hµnh chÝnh: “Lé - phñ - Ch©u - Gi¸p X·” + Khóc H¹o chia ®Æt lé, phó, ch©u, gi¸p, x· b·i bá m« h×nh t/c hµnh chÝnh thêi §êng. An Nam ®« hé phó - ch©u huyÖn - h¬ng - x· + Khóc h¹o ®· c¶i ®æi h¬ng thµnh gi¸p. §øng ®Çu cã chøc qu¶n gi¸p vµ phã t gi¸p (cÊp gi¸c). Ngoµi nh÷ng h¬ng cò ®æi thµnh gi¸p, Hä Khóc cßn ®Æt thªm nhiÒu gi¸p míi, c¶ th¶y cã 314 Gi¸p (thê §êng ë níc ta cã 194 h¬ng)  §iÒu ®ã cho thÊu chÝnh quyÒn hä khóc ®· tiÕn 1 bíc trªn con ®êng më réng vµ cñng cè ®¸ng kÓ nÒn ®éc lËp, tù chñ mµ giµnh l¹i ®îc tõ n¨m 905 + §¬n vÞ hµnh chÝnh thÊp nhÊt lµ x·, hä Khóc ®Æt c¸c chøc ch¸nh lÖnh trëng, t¶ lÖnh trëng cai qu¶n nh»m t¨ng cêng sù qu¶n lý trùc tiÕp c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp c¬ së cña chÝnh quyÒn TW. - VÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý hµnh chÝnh Theo Khóc H¹o: “ChÝnh sù cèt chuéng khoan dung, gi¶n ®îc nh©n d©n ®Òu ®îc yªu vui” (Ng÷ ®¹i sö ký)  Söa ®æi chÕ ®é ®iÒn t«, thuÕ m¸ vµ lùc dÞch nÆng nÒn cña thêi thuéc §êng ¤ng ra lÖnh: “BQ thuÕ ruéng, tha bá lùc dÞch, lËp sè hé khÈu kª râ quª qu¸n giµo cho gi¸p trëng trong coi” b. ý nghÜa - Nh÷ng c¶i c¸ch cña Khóc H¹o cã t¸c dông vµ ý nghÜa lín lµ trong c«ng cuéc x©y dùng 1 chÝnh quyÒn tù chñ, 1 QG ®éc lËp, thèng nh¸t t¸ch khái ph¹m vi thÕ lùc cña chÝnh quyÒn phong kiÕn TQ. Nh chóng ta ®· biÕt, An Nam ®« hé phñ thêi §êng lµ 1 ®¬n vÞ hµnh chÝnh thèng nhÊt thuéc cÊp phong kiÕn TQ trong ®ã cã níc ta. - ViÖc c¶i tæ c¸c khu vùc hµnh chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn cho chÝnh quyÒn TW cã l©m nghiÖp, l©m suÊt ®îc c¸c ®a ph¬ng trong níc, gãp phÇn cñng cè chÝnh quyÒn thèng nhÊt, tËp trung. Tuy ngêi, chÝnh quyÒn hä Khóc míi chØ lµ 1 chÝnh quyÒn ®éc lËp tù chñ cña thêi k× ph«i thai. Dï vËy, nã thùc sù lµ nÒn mãng v÷ng ch¾c cho sù ra ®êi 1 chÝnh quyÒn ®éc lËp, tù chñ hoµn toµn ë th× sau ®ã. - Nh÷ng c¶i c¸ch vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý hµnh chÝnh cña Khóc H¹o ®· xo¸ bá ®îc chÕ ®é bãc lét, nÆng nÒ cña chÝnh quyÒn ®« hé, nhÊt lµ ®a thêi thuéc §êng. Ph¬ng thøc bãc lét cña chÝnh quyÒn ®« hé ngoµi nh÷ng h×nh thøc phong kiÕn nh t«, dung, ®øc cßn cã nhiÒu h×nh thøc bãc lét nÆng nÒ  (cèng Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com n¹p, lao dÞch) theo n/c cña chÝnh quyÒn phong kiÕn TW vµ bän quan l¹i ®« hé. - Néi dung c¶i c¸ch ®ã + gi¶m nhÑ møc bãc lét ®èi víi nh©n d©n + xo¸ bá m©u thuÉn trong chÝnh s¸ch bãc lét cña nhµ §êng lµ ¸p ®Æt b¹o lùc, chÝnh s¸ch t« thuÕ bbd cña c¬ quan PL TQ vµ x· héi níc ta bÊy giê, cßn b¶o tån chÕ ®é c«ng x· n«ng th«n mang nÆng t/c tù trÞ vµ quan hÖ b×nh ®¼ng c«ng x·. - chÝnh s¸ch “BQ thuÕ ruéng”  hÊn vÒ b¶n chÊt chÕ ®é “qu©n ®iÒn” nh chÝnh s¸ch t«, duy, ®iÖu cña nhµ §êng ë TQ g¾n liÒn víi chÕ ®é quan ®iÒn. ChÝnh quyÒn hä Khóc ®· thùc hiÖn 1 ph¬ng thøc bãc lét phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi thùc tÕ cña níc ta bÊy giê, t¹o nªn sù dung hîp cÇn thiÕt vµ tho¶ ®Çy gi÷a Nhµ níc tù chñ vµ lµng x· trong bèi c¶nh cña Nhµ níc cña ®Çu thÕ kØ X. Th«ng qua chÝnh s¸ch qu¶n lý hµnh chÝnh ®· cã t¸c dông g©y dùng quyÒn së h÷u vÒ ruéng ®Êt trong x· héi cña Nhµ níc, ®Ó trªn c¬ së ®ã sÏ ®îc cung cÊp vµ n©ng cao dÇn theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chÕ ®é TW, tËp quyÒn sau khi ®Êt níc hoµn toµn ®éc lËp, tù chñ. - BiÓu thÞ râ rÖt tinh thÇn tù chñ, tù lËp, tù cêng vµ quyÕt t©m cña d©n téc ta, mµ hä Khóc lµ tiªu biÓu, nh»m tiÕn lªn x©y dùng 1 ®Êt níc hoµn toµn ®éc lËp, tù chñ - Tuy xu híng c¸t cø cña c¸c hµo tíng vÊn cßn rÊt nÆng, nhng xu thÕ cña lÞch sö ViÖt Nam, míi ®Çu tõ nh÷ng cung cÊp cña Khóc H¹o, lµ ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi thèng nhÊt quèc gia, më ra 1 thêi k× ph¸t triÓn míi cña x· héi ViÖt Nam mµ c¸c triÒu ®¹i sau ®ã sÏ h×nh thµnh. C©u 7: Nh÷ng nÐt chñ yÕu vÒ thùc tr¹ng c¸t cø hµnh chÝnh cña 12 sö qu©n ë níc ta sau thêi hËu Ng« V¬ng 1. DiÔn biÕn lÞch sö 12 sö qu©n Cuéc c¶i c¸ch cña Khóc H¹o mang mét ý nghÜa quan träng trong viÖc h×nh thµnh mét nÒn hµnh chÝnh thèng nhÊt, tËp quyÒn, më ra mét thêi kú ph¸t triÓn míi cña x· héi ViÖt Nam mµ c¸c triÒu ®Ëi sau ®ã sÏ h×nh thµnh. Nam H¸n ®· kh«ng chèng næi, bÞ ®Þch b¾t sèng. §Þch thõa th¾ng tiÕn s©u vµo ¸i Ch©u (Thanh Ho¸) ch©u Hoan (NghÖ TÜnh) chiÕm nhiÒu b¸u vËt, ®ãng qu©n ë §¹i La vµ kiÓm so¸t 1 phÇn miÒn ®ång b»ng s«ng Hång. MÆc dï qu©n Nam H¸n ®¸nh b¹i Khóc Thõa Mü nhng kh«ng thÓ nµo cai qu¶n ®îc c¸c Ch©u, quËn, nh©n d©n ta ë c¸c ®Þa ph¬ng díi sù l·nh ®¹o cña c¸c hµo trëng næi dËy chèng qu©n Nam H¸n. Tiªu biÓu, D¬ng §×nh NghÖ- 1 hµo trëng ë TriÖu Ho¸ (Thanh Ho¸) vµo 931 tiÕn qu©n ra Giao Ch©u, ®¸nh thµnh §¹i La. §îc tin vua Nam H¸n véi v· ®a qu©n sang cøu viÖn. ViÖn binh cña ®Þch cha ®Õn n¬i th× thµnh §¹i La ®· bÞ qu©n ta c«ng ph¸ d÷ déi, qu©n ®Þch trong thµnh tan vì. Viªn tíng L¬ng Kh¾c Trinh bÞ giÕt chÕt, thø sö Lý TiÔn cïng ®¸m tµn binh tho¸t v©y t×m ®êng trèn vÒ níc. Qu©n cøu viÖc cña ®Þch do tíng Tr×nh B¶o chØ huy ®Þnh t/c bao b©y qu©n ta ë §¹i La. Nhng thÊt b¹i, Tr×nh B¶o chÕt ngay t¹i chç. Cuéc kh¸ng chiÕn kÕt thóc víi thÊt b¹i th¶m h¹i cña Nam H¸n. §Êt níc ®éc lËp, tù chñ t2 ®îc gi÷ v÷ng, ngän cë tù chñ chuyÓn tõ tay hä Khóc sang hä D¬ng. Thêi kú nµy D¬ng §×nh NghÖ b¾t tay x©y dùng chÝnh quyÒn ®éc lËp, tù chñ, t/c l¹i c«ng cuéc c¶i tæ ®Êt níc. 937, KiÒu C«ng TiÔn giÕt D¬ng §×nh NghÖ ®Ó ®o¹t chøc tiÕt ®¹i sö, nh©n d©n bÊt b×nh, 1 sè tíng cò cña D¬ng §×nh NghÖ mµ tiªu biÓu lµ Ng« QuyÒn quyÕt t©m tiªu diÖt KiÒu C«ng TiÔn  KiÒu C«ng TiÔn sai ngêi sang cÇu cøu vua. Nam H¸n lîi dông thêi c¬, Nam H¸n l¹i ph¸t ®éng cuéc chiÕn tranh x©m lîc níc ta lÇn thø 2, lÇn nµy nguy hiÓm h¬n lÇn tríc v× qu©n ®Þch cã néi øng, l¹i muèn vít v¸t thÊt b¹i lÇn tríc. Vua Nam H¸n sai con lµ Ho»ng Thao thèng lÜnh qu©n thuû c¸ch biÕn tiÔn sang x©m lîc níc ta. Tríc n¹n níc nguy cÊp Ng« QuyÒn cè søc tËp hîp lùc lîng c¶ d©n téc, quyÕt ®Ëp tan mu ®å x©m lîc cña Nam H¸n. Ng« QuyÒn ngêi lµm §êng L©m (Ba V×) con thø sö Ng« MÉn, 1 hµo trëng ®Þa phîng, tõng tham gia x©y dùng cïng hä Khóc, tõng theo D¬ng §×nh NghÖ ®¸nh ®uæi qu©n Nam h¸n 931 ®îc giao qu¶n vïng ¸i Ch©u réng lín. Tríc ho¹t ®éng ph¶n tr¾c cña TiÒu C«ng TiÔn, Ng« QuyÒn trë thµnh ngän cê quan träng lùc lîng yªu níc. Sau 1 thêi gian tËp hîp lùc lîng, Ng« QuyÒn tõ Ch©u ¸i kÐo qu©n ra 6 §¹i La  t¹o nªn chiÕn th¾ng BÆch §»ng lÞch sö, ®Ëp tan cuéc chiÕn tr4anh x©m lîc thø 2 cña Nam H¸n. 12 sö qu©n: Sau khi ®¸nh b¹i qu©n x©m lîc Nam H¸n (938), Ng« QuyÒn b¾t tay vµo cung cÊp x©y dùng chÝnh quyÒn ®éc lËp, tù chñ: xng v¬ng - Ng« V¬ng; Bá chÕ ®é tiÕt ®é sø; LËp triÒu ®×nh theo chÕ ®é qu©n chñ; §ãng ®o ë Cæ Loa Sö cò kh«ng chÐp vÒ t/c hµnh chÝnh thêi Ng«. Cã lÏ c¸c ®¬n vÞ Ch©u, huyÖn vÉn tån t¹i, c¸c lµng x· vÉn lµ nh÷ng ®¬n vÞ hµnh chÝnh vµ kinh tÕ ë c¬ së Bªn c¹nh c¸c lµng x· cò, cã 1 lµng x· míi cña ngêi Trung Hoa di c sang trong c¸c thÓ kØ tríc. - Trong buæi ®Çu c2 nÒn ®éc lËp, c¸c thÓ lùc c¸t cø ®Þa ph¬ng t¹m thêi n»m im. Nhng lîi dông t×nh h×nh yªn æn cña h¬n 30 n¨m tù chñ, khi chÝnh quyÒn TW cha ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó kiÓm so¸t, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c ®Þa ph¬ng, lîi dông t×nh h×nh ®ã, c¸c thÓ lùc phong kiÕn ë c¸c ®Þa ph¬ng xa ra søc x©y dùng uy quyÒn cña chóng, chuÈn bÞ viÕt c¸t cø chèng l¹i chÝnh quyÒn TW - N¨m 944 Ng« V¬ng m¸t, con lµ Ng« X¬ng NgËp cha kÞp nèi ng«i th× bÞ D¬ng Tam Kha (em vî Ng« QuyÒn, lµ con trai D¬ng §×nh NghÖ)cíp ng«i, tù lËp lµm vua, xng lµ B×nh V¬ng. X¬ng NgËp vµ ... bÞ liªn lôy nªn ng«i bá trèn, D¬ng Tam Kha b¾t ®îc em trai lµ Ng« X¬ng V¨n vÒ lµm con nu«i. Nh©n t×nh h×nh triÒu Ng« rèi lo¹n, c¸c thÕ lùc c¸t cø vµ thæ hµo ë kh¾p n¬i lan lóc,næi dËy. Cuéc ®Êu tranh th«n tÝnh lÉn nhau b¾t ®Çu. - 950 Ng« X¬ng V¨n ®em qu©n b¾t D¬ng Tam Kha, truÊt ng«i cua cña y giµnh l¹i ®îc ng«i vua tù xng lµ Nam TÊn V¬ng vµ sai ngêi triÖu anh cïng trÞ níc Nhiªn S¸ch V¬ng ChÝnh quyÒn TW lóc nµy ®· suy sôp, t×nh h×nh trong níc rèi lo¹n, (nhÊt lµ vao 965 khi Ng« X¬ng V¨n chÕt, c¶ níc r¬i vµo t×nh tr¹ng hçn chiÕn gi÷a c¸c thÕ lùc c¸t cø), thæ hao, chóa ®Êt næi lªn ë nhiÒu n¬i, t×nh tr¹ng tranh chÊp. Thùc ra, c¸c thÕ lùc thæ hµo næi lªn c¸t cø ë rÊt nhiÒu n¬i nhng næi lªn trong c¸c thÕ lùc c¸t cø ®ã cã 12 ngêi sau ®©y 1. Ng« X¬ng XÝ (con cña Ng« X¬ng NgËp) tù xng lµ Ng« sö qu©n, chiÕm cø Binh KiÒu (Thanh Ho¸) 2. KiÒu C«ng H©n: Tù xng KiÒu Tam ChÕ Phong Ch©u (ViÖt tr× - Phó Thä) Ch¸u néi KiÒu C«ng TiÔn 3. NguyÔn Khoan: Tù xng Th¸i B×nh C«ng Tam §íi (VÜnh têng - VÜnh Phóc) 4. Ng« NhËt Kh¸nh: Ng« L©m C«ng §êng L©m (Hµ T©y) 5. §ç C¶nh Th¹c: . §ç C¶nh C«ng sau khi tranh chÊp quyÒn vua kh«ng kÕt qu¶, ch¹y vÒ x©y thµnh tù thñ ë huyÖn Thanh Oai - Hµ T©y 6. Lý Khuª: Lý L·ng C«ng Söu Lo¹i (ThuËn Thµnh B¾c Ninh) 7. NguyÔn Thñ TiÖp: NguyÔn LÖnh C«ng, vèn lµ th¸i thó NhËt Nam Tiªn Du (Tiªn Du B¾c Ninh) 8. L· §êng : L· T¸ C«ng TÕ Giang (V¨n Giang - Hng Yªn) 9. NguyÔn Siªu: NguyÔn H÷u C«ng T©y Phï LiÖt (Thanh Tr× - Hn) Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com 10. KiÒu thuËt : KiÒu LÖnh C«ng Håi Hå (CÈm Khª, Phó Thä) 11. Ph¹m B¹ch Hæ : Ph¹m Phßng ¸t §»ng Ch©u (Kim ®«ng - Hng yªn) 12. TrÇn L©m : TrÇn Minh C«ng Bè H¶i hÈu (Th¸i B×nh), vÒ sau phèi hîp víi lùc lîng cña §inh Bé Lünh.  NhËn xÐt : thêi HËu Ng« L¬ng, ë triÒu ®×nh TW cã 2 anh em cïng lµm vua, kh«ng con tËp quyÒn nªn c¸c thÕ lùc p/c còng ph©n chia, tù c¾t ®Êt, tù phong v¬ng, 12 ®¬n vÞ hµnh chÝnh kh«ng cßn tÝnh thèng nhÊt mµ mang tÝnh t¸n quyÒn. Tõ 1 nÒn hµnh chÝnh thèng nhÊt  hµnh chÝnh c¸t cø, tõ tËp quyÒn t¸n quyÒn. §©y lµ 1 nÒn hµnh chÝnh qu©n sù tranh giµnh quyÒn lùc, d©n ë sø nµo th× theo sø ®ã. - Cuéc ®Êu tranh th«n tÝnh lÉn nhau gi÷a c¸c thÕ lùc c¸t cø ®· g©y hËu qu¶ t¹i h¹i, ®a ®Õn nguy c¬ nÒn ®éc lËp thèng nhÊt ®Êt níc bÞ ph¸ ho¹i. * Thèng nhÊt 12 sö qu©n - BÊy giê ë Trung Hoa, nhµ Tèng ®îc thµnh lËp chÊm døt t×nh tr¹ng Ngò ®¹i thËp quèc, thèng nhÊt l·nh thæ vµ ®ang ra søc lËp nªn 1 ®Õ chÕ nh nhµ §êng tríc kia. T×nh h×nh ®ã ®Æt níc ta tríc nguy c¬ x©m lîc míi, ®ßi hái tÇng líp thèng trÞ trong níc ph¶i nhanh chãng thèng nhÊt lùc lîng ®Ó ®èi phã víi n¹n ngo¹i x©m nhÊt ®Þnh sÏ x¶y ®Õn, vµ ®ã còng lµ nguyÖn väng cña toµn thÓ nh©n d©n ta bÊy giê - Tríc t×nh h×nh hçn lo¹n cña ®Êt níc, §inh Bé Lünh 1 tíng gi¶, cã tµi n¨ng ®· ®¸p øng yªu cÇu nµy cña lÞch sö. + §inh Bé LÜnh Con §inh C«ng Trø, ngêi Hoa L (NhËt B¶n)tõng lµm thø sö Hoan Chau thêi D¬ng §×nh NghÖ. Chia hÕt, theo mÑ vÒ quª ë §µm Gia Trang. Tõ nhá, §inh Bé Lünh ®· cã chÝ khÝ h¬n ngêi. Sau khi ®¸nh chiÕm 1 sè vïng §inh Bé Lünh muèn t¨ng uy thÕ vµ lùc lîng, lªn cïng con lµ §inh LiÔn liªn kÕt víi TrÇn L·m ë Bè h¶i KhÈu. BiÕt §inh Bé Lünh lµ ngêi cã khÝ ph¸ch kh¸c thêng, TRÇn L·m nhËn §BL lµm con nu«i, giao cho n¾m gi÷ … binh quyÒn. Khi TrÇn L·m qua ®êi, §BL ®em qu©n vÒ gi÷ ®Êt Hoa L, chiªu mé hµo kiÖt, ®îc mäi ngêi ñng hé, §BL hïng cø 1 câi riªng + §BL ®¸nh ®©u th¾ng ®©y, tù xng lµ V¹n Th¾ng V¬ng. Cïng víi c¸c tíng §inh §iÒn, NguyÔn BÆc, Lu C¬, Lª Hoµn… §BL kÐo qu©n ra ®¸nh §»ng Ch©u. Sö qu©n Ph¹m B¹ch Hæ xin ®em lùc lîng cña m×nh ®i theo §BL. TiÕp ®ã §BL ®¸nh sang Thanh Oai, chiÕm ®Êt §ç §éng cña sö qu©n. NguyÔn C¶nh Th¹c, rêi chia 2 c¸nh ®¸nh Giao Ch©u vµ TÝch D. NguyÔn Thñ TiÖp thua to, ph¶i bá ®Êt . TÝch D mµ ch¹y sö qu©n Ng« NhËt Kh¸nh chèng kh«ng næi, xin hµng. §BL l¹i tiÕn ®¸nh KiÒu C«ng H·n; C«ng H·n thua, bá ch¹y vÒ Trêng Ch©u råi mÊt ë ®Êy. C¸c sö qu©n kh¸c tÊn kÝch bÞ ®¸nh tan  V¹n Th¾ng l¬ng §BL ®¸nh b¹i tÊt c¶ c¸c thÓ lùc c¸t cø, thèng nhÊt l¹i ®Êt níc trªn 1 c¬ së v÷ng ch¾c. HiÖp thµnh sù nghiÖp 968 §BL ®em qu©n toµn qu©n vÒ Hoa L, x©y dùng kinh ®«. C©u 8:Nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n ë hµnh chÝnh Nhµ níc thêi TiÒn Lª 1.KÕt qu¶ giai ®o¹n lÞch sö tríc thêi TiÒn Lª - N¨m 979, §inh Tiªn Hoµng vµ con trëng lµ §inh LiÔn bÇu 1 viªn quan trong triÒu lµ §ç ThÝch giÕt h¹i ®Ó cíp ng«i. TriÒu ®×nh lËp con thø lµ §inh Toµn lªn lµm vua,bÊy giê,Toµn míi 6 tuæi t«n mÑ lµ D¬ng V©n Nga lµm Hoµng H©u. ThËp ®¹o tíng qu©n Lª Hoµn lµm phã v¬ng n¾m binh quyÒn, ®îc th¸i hËu D¬ng ThÞ giao phã quyÒn chÊp chÝnh thay vua ®îc tù do ra vµo cung ®iÖn. - C¸c tíng §inh §iÒn,NguyÔn BÆc,Ph¹m H¹p sî L« Hoµn cíp mÊt ng«i cña nhµ §inh liÒn häp mÆt khèi binh ®¸nh Lª Hoµn nhng bÞ thua. §inh §iÒn bÞ giÕt t¹i trËn, NguyÔn B¹c vµ Ph¹m H¹p bÞ b¾t, sau ®ã bÞ giÕt. - Mïa thu n¨m 980 nh©n lóc t×nh h×nh néi bé nhµ §inh m©u thuÉn chia rÏ, ®¸nh giÕt nhau, nhµ Tèng ®em qu©n vµo x©m lîc níc ta. §îc tin qu©n T«ng do hÇu Nh©n B¶o chØ huy s¾p kÐo vµo Biªn thuú, D¬ng th¸i hËu giao cho Lª Hoµn nhiÖm vô chuÈn bÞ chèng x©m lîc. Theo ®Ò nghÞ cña c¸c tíng, D¬ng th¸i hËu ®· sai ngêi lÊy ¸o l«ng cæn kho¸c lªn m×nh Lª Hoµn vµ chÝnh thøc mêi Lª Hoµn lªn lµm vua ®Ó cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn. - Lª Hoµn lªn ng«i hoµng ®Õ + Tù xng lµ §¹i Thµnh hoµng ®Õ + Lêy niªn hiÖu lµ ThiÒn Phøc + D¬ng V©n Nga thµnh Hoµng hËu, ®îc phong lµ §¹i Th¨ng Minh hoµng ®Õ - Lª Hoµn huy ®éng qu©n ®éi vµ nh©n d©n chuÈn bÞ khÈn tr¬ng ®Ó chèng qu©n Tèng theo kÕ cña Ng« QuyÒn ®ãng cäc 7 nhän ë cöa s«ng B¹ch §»ng chÆn qu©n thuû cña giÆc cho ngêi ®a th sang cho vua Tèng vµ xin cho §inh Toµn lªn lµm vua ®Ó lµm kÕ ho·n bÜnh khiÕn qu©n giÆc thªm kiªu ng¹o, chñ quan  981, Lª Hoµn ®Ëp tan cuéc x©m lîc cña nhµ Tèng. 2.§Æc trng c¬ b¶n cña hµnh chÝnh Nhµ níc thêi TiÒn Lª; Sau chiÕn th¾ng qu©n Tèng n¨m 981 nhµ TiÒn Lª cña Lª Hoµn ®· lµm trßn sø mÖnh lÞch sö lµ x©y dùng Nhµ níc qu©n chñ vµ b¶o vÖ nÒn ®éc lËp cña tæ quèc tríc n¹n ngo¹i x©m - VÒ bé m¸y chÝnh quyÒn, c¸c cÊp hµnh chÝnh gåm cã + Lé - Phñ- Ch©u - Gi¸p- X·, cã tõ tríc vÉn ®îc gi÷ nguyªn * Bé m¸y hµnh chÝnh ë TW - C¬ b¶n pháng theo m« h×nh hµnh chÝnh nhµ Tèng - §øng ®Çu lµ vua - TiÕp ®Õn lµ Th¸i s cã nhiÖm vô lµm qu©n sù cho nhµ vua - Díi th¸i s lµ §¹i Tæng qu¶n coi viÖc cho nh©n d©n - Díi tæng qu¶n cã th¸i uý coi viÖc qu©n ®éi,§« hé phñ sø,thËp ®¹i tíng qu©n + thêi TiÒn lª cã 2 chøc chØ huy sù: T¶ th©n vÖ ®iÒn tiÒn chØ huy sø, H÷u th©n vÖ ®iÒn chØ huy sø + Ngoµi ra cßn cã c¸c chøc phô quèc, nha hiÖu, nha néi - NÒn hµnh ph¸p vµ t ph¸p cha ph©n biÖt * Bé m¸y hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng: - §øng ®Çu hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®Æt c¸c chøc An Phñ sø cai trÞ Lé Tri phñ,Tri Ch©u cai trÞ c¸c Phñ c¸c Ch©u - 986, Lª Hoµn cho kiÓm kª chç ®Ó ®Þnh néi binh - 1002, quy ®Þnh vÒ viÖc t/c qu©n ®éi, ph©n tíng vµ hiÖu, ®Æt 2 ban v¨n vâ, lËp qu©n cÊm vÖ. Qu©n ®éi triÒu ®×nh ®Òu ®îc thÝch 3 ch÷ “Thiªn tö qu©n” vµo tr¸n - Lª Hoµn rÊt chó ý x©y dùng 1 ®Ëo qu©n m¹nh ®Ó b¶o vÖ chÝnh quyÒn TW. Qu©n ®éi gåm 10 ®¹o, mét ®¹o cã 10 qu©n, mçi qu©n 10 lò, mçi lò 10 tèt, mçi tèt 10 ngñ, mçi ngñ 10 ngêi. - Lª Hoµn phong v¬ng cho 12 ngêi cßn, chau cña m×nh vµ bæ trÞ nhËn c¸c Lé, Phó, ch©u vµ ®îc phÐp hëng mét sè thø thuÕ thu ®îc  thùc hiªn chÝnh s¸ch “tÞch ®iÒn” ®Ó thu thuÕ cho quèc khè. Hµng n¨m vua vÉn lµm lÔ cµy ruéng TÞch ®iÒn ë §éi S¬n. - ë kinh ®« Hoa L, lª Hoµn cho x©y cÊt nhiÒu cïng thÊt ë nói §¹i VËn tªn ®iÖn lµ (Phong Lùu, C L¹c, Trµng Xu©n, Tö Hoa) lµm n¬i coi chÇu cña triÒu ®×nh. - §Ó cñng cè nÒn hµnh chÝnh cña Nhµ níc tù chñ, Lª Hoµn thi hµnh c¸c luËt lÖ 1 c¸ch nghiªm kh¾c ®Ó r¨n ®e sù ph¶n lo¹n, chèng l¹i Nhµ níc TW lµm mÊt æn ®Þnh x· héi. T2 sö dông c¸c h×nh ph¹t ®Æt v¹c dÇu, nu«i hæ d÷ trong còi thêi §inh. N¨m 1002, Lª Hoµn “®Þnh luËt lÖnh” * VÒ GD vµ §t¹o quan l¹i - ChÕ ®é lùa chän l¹i cha cã vai trß râ rµng, Ýt nhiÒu cßn tiÕp thu m« h×nh chÝnh quyÒn nhµ §êng, Tèng (TQ) nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ Nhµ níc §¹i Cå ViÖt ë thÕ kû X thuéc lo¹i h×nh ra t/c cña nhµ §êng, Tèng 1 Nhµ níc qu©n chñ chuyªn chÕ quan liªu nÆng nÒ. - Lª §¹i Hµnh träng ®·i vµ sö dông nhiÒu ngêi cã häc hµnh, gióp viÖc triÒu ®Ønh Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com nh Hång Du ( Trung Hoa) ®îc bæ lµm ®Õn chøc Th¸i s bµn mu lîc xö ®o¸n viÖc níc. Ch©u Lu lµ vÞ cao t¨ng tµi gi¶ Lª §¹i Hµnh víi gióp viÖc ®Ó øng phã víi sø thÇn Trung Hoa. 3.Sù suy sôp cña nhµ Lª - N¨m 1005,Lª Hoµn mÊt,c¸ con cña Lª Hoµn huy ®éng lùc lîng trong c¸c th¸i Êp cña m×nh ®¸nh lÉn nhau trong 3 th¸ng ®Ó tranh giµnh ng«i b¸u. N¨m 1006,Lª Long ViÕt, lªn ngai vµng ®îc 3 ngµy bÞ em lµ Long §×nh giÕt ®Ó cíp ng«i. Lª Long §×nh tªn ChÝ Trung, hiÖu lµ §¹i Th¾ng Minh Quang ®æi niªn hiÖu lµ C¶nh Thôy lµ 1 kÎ tµn b¹o, võa ham mª töu s¾c, bÞ bÖnh kh«ng ngåi ®îc, nªn khi con trÇu ph¶i n¨m, sö cò gäi lµ Ngo¹ TriÒu Long §×nh c¶i ®Þnh quan chÕ, triÒu phôc sa phÈm hµm c¸c quan v¨n vâ, t¨ng ®¹o theo ®óng m« h×nh chÕ ®é nhµ Tèng. Long §×nh tµn ¸c nªn trong ®iÒu hµnh qu¶n lý triÒu chØnh vµ x· héi ®· thi hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch d· man. VD : thÝch xem sù bïng ph¸t, nh sai ngêi dïng dao cïn xÎo thÞt téi nh©n ®Ó lµm trß tiªu khiÓn, lµm chuång nhèt téi nh©n vµo råi ®èt ch¸y hoÆc buéc r¬m vµo ngêi råi thiªu sèng, tiÖn mÝa, trªn ®åi nhµ s Qu¸ch Ngang, lu«n gi¶ vê lì tay råi chÐm xuèng ®Çu ch¶y m·u ®Ó lµm trß vui tiªu khiÓn.  T×nh h×nh CT cuèi triÒu Lª ngµy cµng thèi n¸t, nh©n d©n o¸n giËn. N¨m 1009, Lª Long §×nh chÕt, triÒu thÇn ch¸n ghÐt nhµ TiÒn Lª, v× vËy, c¸c s t¨ng vµ ®¹i thÇn ®øng ®Çu lµ s V¹n H¹nh Tæn §iÖn tiÒn chØ huy sö lµ LÝ c«ng UÈn lªn lµm vua, më ®Çu cho v¬ng triÒu nhµ LÝ (1010 - 1225) C©u 9:Vai trß cña LÝ C«ng Uèn trong viÖc x©y dùng, cñng cè hµnh chÝnh Nhµ níc ®Çu thÕ kØ 11 ? 1. Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ LÝ C«ng UÈn Sau khi Lª Long §×nh chÕt, chÊm døt triÒu tiÒn Lª, triÒu thÇn suy t«n Lý C«ng UuÈn lªn ng«i vua, lËp nªn triÒu Lý tån tån 215 n¨m víi 9 ®êi vua. §©y lµ 1 triÒu ®¹i quan tông, lËp ra 1 thêi kú míi trong lÞch sö d©n téc ta, giai ®o¹n x©y dùng ®Êt níc víi quy m« lín vÒ vÒ mäi lÜnh vùc, ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c vµ toµn diÖn cho sù ph¸t triÓn cña d©n téc. Lý C«ng UuÈn lµ ngêi Ch©u Cæ Ph¸p (Tõ S¬n - B¾c Ninh), mµ coi mÑ tõ nhá, ®îc nhµ s Lý Kh¸nh V¨n vµ Lý V¹n H¹nh nu«i dìng Lý C«ng UuÈn trë thµnh ngêi xuÊt chóng, v¨n vâ song toµn, th¨ng dÇn lªn chøc “T¶ th©n vÖ ®iÖn tiÒn chØ huy sö”, thèng lÜnh qu©n tóc vÖ. Lý C«ng UuÈn lµ ngêi cã häc, cã ®øc l¹i biÕt sö dông xö sù ®óng nªn rÊt ®îc triÒu thÇn lµ TiÒn Lª qóy träng. Khi triÒu Lª chÝnh sö ®æ n¸t, lßng ngêi ch¸n n¶n. Lª Long §Ünh chÕt, con trai cßn nhá nªn cha lµm vua ®îc, c¶ triÒu ®×nh t«n Lý C«ng UuÈn lªn lµm vua (1009). N¨m 1010 ®Æt niªn hiÖu lµ ThuËn Thiªn thø nhÊt, xuèng lÖnh ®au x· cho thiªn h¹. §Æt tªn níc lµ §¹i Cå ViÖt, ®ãng ®o t¹i Hoa L (NB) * Vai trß cña «ng thÓ hiÖn ë c¸c viÖc: - Dêi ®o tõ Hoa L - thµnh hÑp, ®Êt thÊp, kinh tÕ n«ng th¬ng cßn thÊp kÐm, GTVT gÆp nhiÒu khã kh¨n, vÞ trÝ giao th«ng cña s«ng §¸y ®· gi¶m sót,”kh«ng ®ñ lµm chç ë cña ®Õ v¬ng, muèn dêi ®i n¬i kh¸c”, nªn míi thiªn ®« vÒ §¹i La, bªn tù tay viÕt ChiÕu “ChØ v× muèn ®ãng ®o ë trung t©m mu toan nghiÖp lín, tÝnh kÓ mu«n ®êi cho con ch¸u, trªn v©ng mÖnh trêi, díi theo ý d©n, nÕu thÊy thuËn tæ tiªn th× thay ®æi. Duy cã thµnh §¹i La ë gi÷a khu vùc cña trêi ®Êt, cã c¸i thÕ long, hæ v÷ng bÒn, ®Þa thÕ réng vµ b»ng ph¼ng, ®Êt ®ai th× cao mµ s¸ng sña, râ lµ khu vùc phån thÞnh. §· xÐt kh¾p ®Êt ViÖt, ChØ cã n¬i Êy lµ th¾ng ®Þa, lµ n¬i ®« hé, thËt lµ kinh ®o cña mu«n ®êi sau..” 1010, Lý C«ng UuÈn cho dêi ®« vÒ §¹i La, vµo 1 buæi s¸ng thËt ®Ñp, thuyÒn rång võa cËp bÕn, nhµ vua thÊy rång vµng bay lªn liÒn ®Æt tªn níc lµ Th¨ng Long.  ý nghÜa: ViÖc dêi ®« ®· chøng tæ 1 tÇm nh×n s©u réng cña «ng trong viÖc x©y dùng 1 sù nghiÖp l©u dµi, ph¶n ¸nh thÓ ®i lªn cña v¬ng triÒu vµ ®Êt níc 2. X©y dùng kinh ®« Th¨ng Long - Thµnh Th¨ng Long cã vßng kü ®Êt La thµnh bao bäc, nguyªn vµo thÓ tù nhiªn (hÖ thèng: T« LÞch). Th¨ng Long thêi Lý ®îc chia thµnh 2 khu vùc riªng biÖt, cã 2 s«ng bao quanh - Thµnh më ra 4 cöa: T¬ng Phó (§«ng), §¹i Hng (Nam), Qu¶ng Phóc (T©y), DiÖu §øc (B¾c) cã hµo bao quanh - Bªn trong cã hÖ thèng cung ®iÖn. Cµn Nguyªn, TËp HiÒn, Gi¶ng vâ, Long Tr× (cã ®Æt lÇu chu«ng ë thªm ®iÓn nµy ®Ó xÐt xö oan øc cña d©n). Cïng 8 c¸c cung Thuý Hoa, Lµng Thôy. - S¸t víi hoµng thµnh vÒ phÝa ®«ng lµ khu chî phè d©n gian gåm 61 híng, quang c¶nh nhén nhÞp ngµy ®ªm. - HÖ thèng s«ng kªnh (NhÞ Hµ, T« LÞch), giao th«ng thuËn tiÖn 3. ch¨m lo x©y dùng BM chÝnh quyÒn, chØnh ®èn l¹i viÖc cai trÞ ®Êt níc a. §æi Hoa L thµnh phñ Trµng An Ch©u Cæ Th¸p  phñ Thiªn §øc Hoan Ch©u, ¸i ch©u  Tr¹i b. Bé m¸y hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng C¸c cÊp hµnh chÝnh gåm: Lé Phñ, HuyÖn - H¬ng - Gi¸p vµ cuèi cïng lµ Th«n ë c¸c khu vùc miÒn nói, vïng xa trung t©m ®îc chia thµnh Ch©u, Tr¹i Tõ n¨m 1011, ®æi 10 ®¹o thêi Lª lµm 24 lé. Díi Lé lµ huyÖn h¬ng. Nhµ Lý ban ®Çu cö c¸c hoµng tö ®i trÊn trÞ c¸c ®Þa ph¬ng, vÒ sau ë kinh ®«, nhµ Lý giao cho 1 hoµng tö hay th©n v¬ng trong coi gäi lµ “kinh sö lu thñ” Tuy nhiªn, c¸c cÊp hµnh chÝnh triÒu Lý ®Æt ra cha thèng nhÊt vÒ tªn gäi VD nh: vïng ®Êt xa kinh ®« nh Thanh Ho¸ vµ NghÖ An thÕ lùc ®Çu gäi lµ Ch©u, sau gäi lµ Phñ, cßn gäi lµ TrÊn tr¹i  thÓ kiÕn t/c tËp trung cña Nhµ níc cha thËt triÖt ®Ó. - §øng ®Çu Phñ Lé lµ Tri Phñ, PhÇn Phñ - Mçi Phñ Lé, Ch©u ®øng ®Çu ch©u lµ Tri Ch©u ë c¸c Ch©u trªn gi¸ ®Æt chøc Ch©u môc ®óng ®Çu)) gåm nhiÒu huyÖn Ngêi ®øng ®Çu ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp huyÖn lµ huyÖn lÖnh HuyÖn bao gåm nhiÒu h¬ng C©u10:H·y tr×nh bµy vµ ph©n tÝch nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý HCNN díi triÒu ®¹i nhµ Lý? - N¨m 1005 vua Lý §¹i Hµnh mÊt sau 24n¨m lµm vua,®ing truyÓn ng«i l¹i cho Hoµng tö thø 3 lµ Lª Long ViÖt. + Sau khi vua mÊt c¸c hoµng tö ®¸nh nhau 8 th¸ng liÒn,Lª Long ViÖt lªn ngåi ®îc 3 ngµy th× em ruét lµ Lª Long §Ünh giÕt chÕt,quÇn thÇn ch¹y trèn cßn l¹i Lý C«ng UÈn. + Lª Long §Ünh lµ 1 «ng vua tµn ¸c,¨n ch¬i lµm vua ®îc 4 n¨m. + TrÒu thÇn suy t«n Lý C«ng UÈn lªn ngåi Vua,lËp ra nhµ Lý.Nhµ Lý lµ 1 triÒu ®¹i quan träng trong lÞch sö d©n téc,®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn cña d©n téc,tån t¹i ®îc 215 n¨m víi 9 ®êi vua. + N¨m1010Lý C«ng UÈn(Lý Th¸i Tæ)dêi ®o tõ Hã L vÒ §¹i La vµ ®Æt tªn kinh ®« lµ Th¨ng Long (HN). - Sau khi lªn ng«i Lý C«ng UÈn ®· tiÕn hµnh x©y dùng vµ c¶i c¸ch HCNN tõ TW ®Õn c¬ së.§Ó tiÕn hµnh vµ x©y xùng c¶i c¸ch Lý ®· ®a ra c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý HCNN: a/ ChÝnh s¸ch qu©n ®éi:vua Lý C«ng UÈn ®· coi träng chÝnh s¸ch x©y dùng qu©n ®éi,coi ®ã lµ vÊn ®Ò then chèt b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn cña ®Êt níc. - Q©n ®éi cña nhµ Lý ®îc tæ chøc chÆt chÏ bao gåm: + Q©n cÊm vÖ lµ thêng trùc trong triÒu ®×nh ®Ó b¶o vÖ kinh ®«.§éi qu©n nµy ®îc tuyÓn chän cÈn thËn,huÊn luyÖn kü cµng,chó ®¸o. + Qu©n ®éi ®Þa ph¬ng cã nhiÖm vô canh phßng vµ b¶o vÖ ®Þa ph¬ng + 1959 ban hµnh chÝnh s¸ch “Ngô binh Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com n«ng”(göi qu©n ®éi ë n«ng th«n), ®Æt ra nghÜa vô qu©n dÞch.D©n ®inh tõ 18-20 tuæi ph¶i ®¨ng ký vµo sæ binh. Khi cã chiÕn tranh chiÕu theo sè ®Ó huy ®éng vµo lÝnh.Thêi b×nh th× lu«n hiªn tøc trùc lµm ruéng. + Qu©n ®éi phiªn thµnh “Qu©n”vµ “VÖ”bao gåm nhiÒu binh chung:bé binh, kþ binh,tîng binh,thuþ binh. + Vò khÝ:ngoµi c¸c vò khÝ truyÒn thèng nh gi¸o,m¸c,cung,kh iªn,dao...cßn cã thªm m¸y b¾n ®¸. TriÒu Lý ®· cã chÝnh s¸ch x©y dùng qu©n ®éi hïng m¹nh ®Ó b¶o vÖ v÷nh ch¾c chÝnh quyÒn NN TW tËp quyÒn vµ b¶o vÖ ®Êy níc. b/ ChÝnh s¸ch KT:Vua Th¸i Tæ lªn ng«i ®· miÕn c¸c lo¹i thuÕ cho d©n trong 3 n¨m. - Ban hµnh 6 lo¹i thuÕ: + ThuÕ ao ®iÒn,®Çm thæ + ThuÕ ®Êt trång d©u,c©y lóa + ThuÕ s¶n vËt ë nói vµ cao nguyªn + ThuÕ quan ¶i vµ m¾m muèi + ThuÕ h¬ng tham, h¬ng liÖu + ThuÕ khai th¸c gç. - Thùc hiÖn chÝnh s¹c tiÕt kiÖm:sinh nhËt cña vua chØ tæ chøc yÕn tiÖc chø ko tæ chøc lÔ héi cÇu kú nh tríc n÷a. c/ ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: - Ruéng ®Êt thuéc së h÷u: + Ruéng quèc khè lµ cña NN mµ s¶n phÈm thu ®îc dµnh riªng cho vua vµ hoµng cung. + §ån ®iÒn lµ ruéng ®Êt do tï binh khai ph¸ ®îc ë vïng ven s«ng Hång, s«ng M·,s«ng Lam. + Ruéng tÞch ®iÒn lµ ruéng ®Êt do triÒu ®×nh trùc tiÕp qu¶n lý,hoa lîi dïnh cho vua vµ hoµng cung. + Ruéng s¬n l¨ng lµ lo¹i ruéng dïng cho viÖc thê ph¹ng tæ tiªn,dµy hä,nhµ vua. + Ru«ng lµng x·.ChÝnh s¸ch “Ngô binh n«ng”cho they thêi kú nµy ®· cã ru«ng n«ng lµng x·. + Ruéng th¸c ®ao vµ Êp thang méc lµ lo¹i ruéng do triÒu ®×nh ban thëng cho c¸c ®¹i th©n. - Ruéng ®Êt thuéc së h÷u t nh©n:h×nh thøc sö dông ruéng ®Êt së h÷u t nh©n ®· xuÊt hiÖn phæ biÕn vµ ph¸t triÓn thêi Lý,xuÊt hiÖn c¸c hiÖn tîng mua b¸n,trao t¨ng ruéng ®Êt,NN ®· khÈn ®Êt hoang,ph¸t triÓn NN,thu c«ng nghiÖp(gèm,dÖt.. .) e/ ChÝnh s¸ch ban cÊp hé nh©n d©n - H×nh thøc ban cÊp thùc Êp vµ thËt phong lµ ®Æc trng cña thêi Lý. - Víi h×nh thøc thùc Êp lµ c«ng lao ®èng gãp cho triÒu ®×nh ®¸ng ®îc hëng. - ThËt phong víi sè lîng thùc sù ®îc phong hëng v× triÒu ®×nh ki cã ®ñ kü n¨ng thùc hiÖn thei viÖc ban cÊp cho ®óng sè lîng ®îc hëng. - Lý Thêng KiÖt ban cÊp thc Êp lµ 1000 hé d©n vµ ban cÊp thËt phong 4000 hé. f/ ChÝnh s¸ch v¨n hãa thêi Lý - PhËt gi¸o ph¸t triÓn m¹nh.N¨m 1032 triÒu Lý cho x©y dùng 950 ng«i chïa. - N¨m 1070 nhµ Lý dùng V¨n MiÕu,®óc tîng Chu C«ng,më Quèc T Gi¸m - N¨m 1075 triÒu ®×nh më khoa thi ®Çu tiªn ®Ó tuyÓn chon nh©n tµi,gäi ®ã lµ khoa “Minh kinh b¸o häc”Nhµ Lý cßn tæ chøc 6 kú thi n÷a nhng cha ®Èt ®Þnh lÖ thêng xuyªn. g/ ChÝnh s¸ch ®èi víi c¸c d©n téc thiÓu s«a miÒn nói - ¶nh hëng cña triÒu ®×nh ®èi víi c¸c vïng miÒn nói cßn cha s©u ®Ëm, cha chi phèi ®îc bém¸t HC ®Þa ph¬ng. - ChÝnh quyÒn ë c¸c ch©u,huyÖn miÒn nói thùc tÕ vÉn n»m trong tay cña c¸c tï trëng ®Þa ph¬ng. - Vua Lý ph¶i sö dông chÝnh s¸ch rµng buéc b»ng quan hÖ h«n nh©n vµ khi cÇn thiÕt dïng biÖn ph¸p trèn ¸p b»ng qu©n sù dÓ b¶o vÖ sù thèng nhÊt. Nhµ Lý ®· tiÕn hµnh x©y dùng ®Êy níc trªn quy m« lín.Ban hµnh luËt ph¸p ®Ó th¾t chÆt quyÒn lîi cña d©n víi vua. C©u11:H·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt ®Æc trng c¬ b¶n cña HCNN ë níc ta thêi TrÇn? Cuèi Tk 12 ®Çu Tk13 nhµ Lý b¾t ®Çu suy yÕu,vua ¨n ch¬i,KT suy tho¸i,mÊt mïa x¶y ra... - C¸c thÕ lùc phong kiÕn næi dËy chènh l¹i triÒu ®×nh vµ ®¸nh giÕt lÉn nhau. - Lý Huª T«ng truyÒn ng«I cho con g¸I lµ Lý Chiªu Hoµng khi míi 8 tuæi råi bá ®i tu. - TriÒu Lý lao nhanh trªn con ®êng suy väng,chuyÓn quyÒn ®iÒu hµnh qu¶n lý ®Êt níc vµo tay nhµ TrÇn.TriÒu ®¹i nhµ TrÇn ®îc x¸c lËp nh 1 qu¶n lý lÞch sö.Nhµ TrÇn tån t¹i trong vßng 175 n¨m víi 12 ®êi vua. - TrÇn Th §é thu xÕp cho Lý Chiªu Hoµng kÕt h«n cïng TrÇn C¶nh vµ truyÓn ng«i cho chång.TrÇn C¶nh lªn ng«i nhng cßn nhá tuæi nªn mäi b×nh quyÒn ®Òu n»m trong tay TrÇn Th §é.Quèc hiÖu vÉn lµ §¹i ViÖt,kinh ®« vÉn lµ Th¨ng Long,KT-XH ph¸t triÓn m¹nh.NÒn 9 HC trªn c¬ së ph¸t triÓn tõ thêi nhµ Lý tiÕp tôc ®îc cñng cè ®æi míi vµ ph¸t triÓn. a/ TriÒu ®×nh TW - ThÓ chÕ NN vÉn lµ quÇn chñ chuyªn c - §Æt chÕ ®éTh¸i Th¬ng Hoµng - §Æt thªm 1 sè chøc quan míi. - Tæ chøc l¹i bé m¸y chÝnh quyÒn TW. + H×nh thµnh chÕ ®é 2 vua ®Ó ho¹t ®éng quyÒn lùc trong tay vua,tr¸nh tranh giµnh quyÒn lùc trong néi bé hoµng téc,kÐm cÆp vua con. + §Æt thªm chøc quan Tam T:T ®å(phô tr¸ch ngo¹i giao,VH,lÔ nghi),T m·(phô tr¸ch quèc phßng,c«ng an,t ph¸p),T kh«ng (phô tr¸ch c¸c mÆt cßn l¹i cña ®êi sèng). + Díi vua lµ c¸c ®¹i th©n v¨n,vâ.Díi cÊp ®¹i th©n h×nh thµnh 1 hÖ th«ng chÝnh quyÒn chØ ®¹o ho¹t ®éng nãi chung cña NN gäi lµ Hµnh KhiÓn Ty. Hµnh KhiÓn Ty cña Th¸i Th¬ng Hoµng lµ Thîng Th S¶nh,Hµnh KhiÓn ë cïng vua lµ H¹ M«n S¶nh,chøc n¨ng cña Hµnh KhiÓn Ty thùc hiÖn c¸c mÖnhlÖnh cña Th¸i Thîng Hoµng vµ cña vua. Gióp viÖ cho Hµnh KhiÓn Ty cã Ngù Sö §µi,Hµn L©m ViÖn,ThÈm H×nh ViÖn,Néi ThÞ S¶nh,10 Th gia,Qu«c Tö Gi¸m,Kh©m Thiªn Gi¸m,T«n ChÝnh ViÖn,KhuyÕn n«ng ty vµ nhiÒu ty,côc kh¸c. b/ C¬ chÕ ho¹t ®éng cña triÒu ®×nh ë TW: - §Ó cã nh÷ng chñ tr¬ng lín vua sÏ bµn b¹c víi c¸c ®¹i th©n.Sau ®ã giao cho c¸c viªn Th¸i uý chÞu tr¸ch nhiÖm truyÒn ®¹t cho c¸c hµnh khiÓn nghiªn cøu ®Ó dù th¶o chÝnh s¸ch.ChuyÓn cho Hµn L©m Viªn viÕt thµnh v¨n b¶n,gi¶ng gi¶i cho c¬ quan trong c¸o buæi héi chÇu. - Thêi b×nh vua cã thÓ ®i th¨m c¸c n¬i,d©n chóng cã thÓ xin vua dõng kiÖu ®Ó t©u b¸o 1 gä 1 sù viÖc nµo ®ã. - Thêi chiÕn vua cã thÓ trùc tiÕp chØ huy qu©n ®i ®¸nh giÆc víi sù gióp cña c¸c ®¹i thÇn,víi nh÷ng cuéc kh¸ng chiÕn lín vua giao cho 1 vÞ tíng tµi giëi, uy tÝn. - Më c¸c hé nghÞ ®Ó bµn kÕ ho¹ch ®¸nh giÆc:Héi nghÞ B×nh Than,Héi nghÞ Diªn Hång. - N¨m 1230 nhµ TrÇn cho dµ so¸t l¹i c¸c lÖ cña triÒu tríc ®Ó biªn so¹n thµnh bé “Quèc chiÒu th«ng chÕ”gåm 20 cuèn.Dµ so¸t l¹i c¸c quyÕt ®Þnh,lÔ nghi cña triÒu tríc ®Ó so¹n thµnh bé “Quèc chiÒu thêng lÔ”gåm 10 cuèn. c/ Tæ chøc ë HC ®Þa ph¬ng: - Thiªn Trêng:Hµ Nam. - Long Hñng:Th¸i B×nh - Quèc Cai:Hµ T©y. B¾c Giang:B.Ninh,B.Gi ang. - H¶i §«ng:Qu¶ng Ning. - Trêng Yªn:Ninh B×nh. KiÕn X¬ng:§«ng Th¸i B×nh. - Hång:H¶i D¬ng. - Kho¸i:Hñng Yªn. Thanh Hoa:Thanh Hoa. - Hoµng Giang:Hµ Néi. - DiÔn Ch©u:B¾c NghÖ An. - §øng ®Çu cÊp lé lµ Ch¸nh,Phã An Phñ Sø,TrÊn Phñ,Th«ng Ph¸n(chi phñ). - ë c¬ quan cÊp lé gåm: + Hµ ®ª:tr«ng coi ®ª ®iÒu do Ch¸nh vµ phã Hµ ®ª sø ®øng ®Çu. + Thuû lé ®ª h×nh:tr«ng coi viÖc giao th«ng thuû,bé + Ty khuyÕn n«ng do §ån ®iÒn sø,phã sø ®øng ®Çu. + Díi Lé,phñ lµ Ch©u,huyÖn. Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com + §¬n vÞ HC Ch©u ®îc ®Æt ë miÒn nói,HuyÖn lµ miÒn xu«i ®øng ®Çu lµ ChuyÓn vanh sø,Th«ng Ph¸n(ch©u),Chi huyÖn(lÖnh uý) + H¬ng,x· do x· quan cai qu¶n. + §¹i t x·:lµm tõ ngò phÈm bæ lªn. + Tiªu t x·:Lµm tõ lôc phÈm bæ xuèng. + X· trëng,x· gi¸m. * ChÕ ®é quan lai vµ ph¬ng thøc tuyÓn chän quan lai Kh¸c víi nhµ Lý,nhµ TrÇn cã chÕ ®é l¬ng bæng. - 1236 Th¸i T«ng quy ®Þnh l¬ng cho quan v¨n-vâ tõ triÒu ®×nh ®Õn ®Þa ph¬ng kÓ c¶ quan gi÷ l¨ng miÕu.§©y lµ bíc ngoÆt trong tæ chøc BMHC. - 1244 NN ®iÒu chØnh l¬ng 1 lÇn n÷a. - C«ng t¸c ®¸nh gi¸ quan lai còng ®ùoc quy ®Þnh cô thÓ.15 n¨m xÐt duyÖt 1 lÇn.10 n¨m th¨ng tíc 1 lÇn.15 n¨m th¨ng chøc 1 bËc.Chøc nµo khuyÕt v× Ch¸nh phè kiªm.NÕu 2 Ch¸nh phã khuyÕt th× quan cÊp trªn qu¶n lý. TuyÓn chän theo ph¬ng thøc néi téc(bæ nhiÖm theo hä hµngnhiÖm tö), khoa cö,c«ng lao,mua b¸n b»ng tiÒn. NÒn HC mang tÝnh quan liªu,quý téc. C©u 12:Tæ chøc hµnh chÝnh Nhµ níc thêi kú néi chiÕn (Nam B¾c triÒu 1527 - 1592) 1.C¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh díi triÒu M¹c - B¾c TriÒu 1527 1592 - Sau khi cíp ng«i nhµ Lª, nhµ M¹c vÒ c¬ b¶n duy tr× bé m¸y Nhµ níc cò nhng chó träng ®Æc biÖt ®Õn viÖc t¨ng cêng x©y dùng lùc lîng qu©n ®éi, tæ chøc l¹i c¸c vÖ(ngoµi 2 vÖ qu©n lµ CÊm Y vµ Kim Ng« cò)lËp thªm 2 vÖ míi lµ Hng Quèc vµ Chiªu Vò 4 vÖ quan nµy thèng lÜnh toµn bé c¬ quan thêng trùc ë kinh thµnh vµ c¸c trÊn. Díi vÖ ty. Mçi ty cã viªn chØ huy sø 1541 nhµ Minh ra chiÕu gäi níc ta lµ An Nam ®Ó thèng ty phong M¹c §¨ng D¬ng lµ An Nam ®Ò thèng sø, ®æi c¸c lé thµnh tuyªn phñ ty M¹c §¨ng D¬ng phong «ng tæ 7 ®êi M¹c §Ünh Chi lµm “kiÕn chung kh¶m minh v¨n hoµng ®Õ” råi lËp con tíng lµ M§Doanh lµm th¸i tö , phong em trai M¹c QuyÕt lµm tÝn v¬ng vµ nhiÒu ngêi ®· cã c«ng t«n phß hä M¹c - Th¸ng 12/1529 M¹c §¨ng Dung nhêng ng«i cho con lµ M¹c §¨ng Doanh vÒ kinh D¬ng lµm Th¸i Thîng Hoµng nhng nh÷ng viÖc quan träng vÉn do M¹c §Ünh Dung ®Þnh ®o¹t. - Nhµ M¹c ra søc t¨ng cêng lùc lîng qu©n sù vµ ®µo t¹o 1 tÇng líp sÜ phu, quan liªu míi ®Ó bæ sung chonÒn hµnh chÝnh ®Ó cñng cè c«ng cô b¹o lùc vµ trung thµnh víi triÒu ®inh, nhµ M¹c ban hµnh chÕ ®é léc ®iÒu ®èi víi binh lÝnh, ruéng ®Êt cÊp binh sÜ (tæng qu©n ®éi h¬n 10 v¹n ngêi) duy tr× chÕ ®é qu©n ®iÒn nh díi thêi Lª S¬,song trªn thùc tÕ sè ruéng ®Êt cßn l¹i rÊt Ýt kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc thuª. - Díi thêi M¹c ruéng ®Êt t h÷u ph¸t triÓn m¹nh, ruéng c«ng thu hÑp ¶nh hëng lín ®Õn ®êi sèng nh©n d©n ë c¸c lµng x· - Nhµ M¹c cíp ng«i Lª, do ®ã cùu thÇn nhµ Lª tá ra ph¶n kh¸ng b¾t bué dïng nhiÒu chÝnh s¸ch mua chuéc, dô dç quan l¹i trong triÒu cò - 3 n¨m th× 1 lÇn tuyÓn dông ngêi trong bé m¸y hµnh chÝnh - l«i kÐo tÇng líp nho sÜ ñng hé ®îc nhiÒu d©n t×nh (yªn æn trong mÊy n¨m) * §èi ngo¹i Nhµ M¹c võa mÒm yÕu võa lóng tïng Nhµ Minh chuÈn bÞ x©m lîc níc ta, M§Dung ®Çu hµng vµ giao 1 sè s¸ch, c¾t ®Êt 5 ®éng phÝa §«ng B¾c d©ng nhµ Minh, xin tha téi cho M¹c Phóc H¶i (1542) Nhµ Minh s¾c phong M¹c §¨ng Dung lµm An Nam §« thèng sö ty víi 1 qu¶ Ên b»ng b¹c vµ hµm Tßng NhÞ PhÈm cïng n¨m ®ã M¹c Phóc H¶i ®îc nhµ Minh mêi lªn ¶i Nam Quan nhËn lÞch “§¹i Thèng” cña nhµ Minh 1 tê ®¹o s¾c phong cho M¹c Phuac H¶i ®îc tËp tíc cña «ng néi M¹c §¨ng Dung lµm An Nam §« thèng sø ty,víi mong muèn yªn æn mÆt B¾c ®Ó tËp trung lùc lîng ®èi phã víi thÓ lùc Lª - TrÞnh ë mÆt Nam, nhµ M¹c lµm cho quan l¹i triÒu M¹c ch¸n n¶n ph©n né  triÒu ®×nh suy yÕu c« lËp tÖ n¹n tham nhòng, h¹ch s¸ch d©n chóng ngµy cµng gia t¨ng. C¸c vua M¹c ¨n ch¬i xa xØ hoang d©m v« ®é, néi bé lôc ®ôc, triÒu chÝnh bá bª quan l¹i ch¸n n¶n lui vÒ ë Èn (1580) M¹c Kinh §iÓn lµ ngêi cã uy lùc trô cét triÖu M¹c qua ®êi. M¹c MËu Hîp cïng quan qu©n hoang mang khã bÒ tho¸t b¹i vong  Quan l¹i hÌn nh¸t dÉn ®Õn triÒu chÝnh bÕ t¾c. Vua kh«ng gi¶i quyÕt nª phô chÝnh triÒu ®×nh gÆp khã kh¨n quan l¹i tr¸nh nÐ c«ng viÖc hµnh chÝnh 1581 M¹c MËu Hîp bÞ chóng m¾t mê kh«ng nh×n râ. 1582 x¶y gi¶ng häc thùc chÊt lµ ®Ó vui ch¬i. sau ®ã bÞ ch¸y 1585 vÒ Th¨ng Long tu söa kinh thµnh, x©y dùng l¹i víi quy m« lín … trong vßng 1 n¨m 10 ®· h×nh thµnh chØnh ®èn qu©n ngò. 1587 M¹c M©u Hîp tu bæ gia cè thµnh Th¨ng Long phßng thñ, ®¾p luü ®Êt trèng tre gai ch¹y suèt s«ng h¸t s«ng Hoa Dinh dµi mÊy tr¨m dÆm ®µo 3 lÇn hµo  10 v¹n qu©n chèng tr¶ Lª - TrÞnh nhµ M¹c vÉn thua. MMËu Hîp bá kinh thµnh Th¨ng Long ch¹y sang bå ®Ò b¾c s«ng Hång ®Ó cè thñ. Lùc lîng qu©n TrÞnh tiÕn c«ng, v¬ng triÒu M¹c sôp ®æ vµ thÊt b¹i Tõ M§Dung MMËu Hîp 5 ®êi vua Nhµ M¹c tõ M§D khëi nghiÖp (1527 m¹c Kinh vò 1677 kÐo dµi ®Õn 150 n¨m trªn thùc tÕ  1688 thÕ lùc nhµ M¹c ë CB míi t/sù bÞ triÒu Lª TrÞnh diÖt hoµn toµn) 2. C¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh cña Nam TriÒu (vua Lª - chóa TrÞnh ë Thanh Ho¸ 1533) 1532 An Thµnh HÇu NguyÔn Kem ®· dùa vµo sù gióp ®ì cña vua Ai Lao (La chiªu mé qu©n sÜ, luyÖn tËp binh sÜ vµ 1533 t«n hoµng tö Duy Ninh con vua Lª Chiªu Thèng lªn lµm vcua lÊy hiÖu lµ Trang T«ng (HËu ) 1546 Nam TriÒu ®ßi lµm chñ vïng ®Êt tõ Thanh Ho¸ vµo Nam. Còng vµo thêi gian nµy Quèc Só NgyuÔn Kem bÞ hµng tíng nhµ M¹c ®Çu ®éc chÕt. Vua Lª Trang T«ng ®· phong cho con rÓ NguyÔn Kem lµ TrÞnh KiÓm lµm th¸i s lang quèc c«ng, n¾m gi÷ toµn bé binh quyÒn. TrÞnh KiÓm toµn quyÒn tù quyÕt sau ®ã míi b¸o víi vua Lª. N¨m 15TK lÊy danh NguyÔn Phï Lª diÖt May cho nªn nhiÒu hµo kiÖt, danh sÜ nh ®· t×m vµo Thanh Ho¸ tù nghÜa 1548 Lª Trang T«ng mÊt, Tr×nh KiÓm cho lËp hoµng tö Duy Huyªn 15 tuæi nèi ng«i nhµ Lª Trung T«ng, phong Tkem lµm th¸i s Hng quèc c«ng, lu l¹i lµm phô chÝnh. 1553 Tr×nh KiÓm cho ®êi H¹nh t¹i cña vua lªn x· Yªn Trêng (Thanh Ho¸ 1954) l¹i cho dêi b¶n doanh biªn thîng trªn s«ng M· 1554 Më khoa thi tuyÓn chän nh©n tµi 1556 Lª Trang T«ng mÊt khi míi 22 tuæi kh«ng cã ngêi con nèi dâi.TrÞnh KiÕm cïng quan l¹i tõ chèi con ch¸u hä kh«ng lËp nªn lµm vua Lª Duy Bang ch¸u dßng hä trªn xa ®êi Ly Th¸i Tæ lµm vua nªn hiÖu Thiªn Hùu vµ gäi lµ Lª Anh T«ng Toµn quyÒn trong tay Tr×nh KiÓm vua Lª kh«ng cã quyÒn hµnh Ngäc B¶o sinh TrÞnh Tïng kh«i ng« tuÊn tó (con TkiÓm). V× sù h·m h¹i ®Ó th©u tãm quyÒn hµnh cña Tr×nh KiÓm nªn NguyÔn Hoµng (con NguyÔn Kem em Ngäc B¶o) nhê chó xin cho ®îc vµo trÇn hï xö thuËn ho¸ - Th¸ng 2/1570 Tr×nh KiÓm mÊt, TÞnh Cèi vµ TÞnh Tïng giµnh nhau quyÒn lùc. TriÒu Lª lôc dôc,Lª anh T«ng giao quyÒn cho TÞnh Tïng tíc tíng quËn c«ng thèng lÜnh qu©n ®éi. Còng cã khi vua TÞnh Tïng ®em qu©n ®i ®¸nh nhµ M¹c ë phÝa B¾c 1572 Lª CËp §Ö mu ngÇm giÕt TrÞnh Tïng,chuyÖn bÞ b¹i lé,tõ ®Êy gi÷a hä Lª hä TÞnh tuy vÉn hiÖp søc diÖt M¹c nhng trong lu«n nhßm ngã, phßng thñ nhau. Sau ®ã TrÞnh Tïng lËp mu giÕt Lª CËp §Ö. NhiÒu quÇn thÇn lo ng¹i t©u víi vua,Lª Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com anh Tong ban ®ªm ®em 4 hoµng tö ch¹y vµo thµnh NghÖ An. ThÞnh Tïng liÒn lËp hoµng tö thø 5 Lª Duy §µm 7 tuæi lªn lµm vua (Lª ThÕ T«ng) 1573 ThÞnh Tïng sai ngêi díi theo Lª anh T«ng giÕt Thanh Ho¸ TrÞnh Tïng t×m Danh nho cho ThÕ T«ng häc,vua rÊt tÊn tíi vµ hiÓu biÕt réng 1592 trËn ®¸nh lín,TÞnh Tïng ®¸nh tan nhµ M¹c chÊm døt 50 n¨m néi chiÕn gi÷a Nam-B¾c triÒu (NtriÒu 759 n¨m, BtriÒu 765 n¨m). Víi nöa thÕ kû gÇn 40 cuéc néi chiÕn lín nhá, hµng v¹n d©n lÝnh tµn s¸t ®Ém m¸u khïng khiÕp. Mïa mµng tµn ph¸, n¹n ®ãi ThÞnh Tïng  d©n t×nh ®ãi khæ. ChiÕn tranh Nam-B¾c triÒu võa chÊm døt cha ®îc bao l©u l¹i x¶y ra sù ph©n biÖt Dµng trong vµ ®µng ngoµi vµ cuéc chiÕn tranh TrÞnh - NguyÔn l¹i bïng næ vµ kÐo dµi. 11 Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com C©u13:H¨y tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ chÕ ®ä quan chøc vµ ph¬ng thøc tuyÓn dông quan l¹i thêi TrÇn?(C©u 11). C©u14:Tr×nh bµy chÝnh s¸ch qu¶n lý ruéng ®Êt vµ c¸c chÝnh s¸ch phôc håi vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt NN dêi triÒu ®¹i nhµ TrÇn?(C©u 12). C©u15:Tr×nh bµy nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña cuéc c¶i c¸ch HC cña Hå Quý Ly vµ ®¸nh gÝa nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ HCNN díi triÒu ®¹i nhµ Hå? a/Hoµn c¶nh lÞch sö: - Vua TrÇn Dù T«ng(13411369)r¬i vµo con ®êng ¨n ch¬i.Bän nÞnh thÇn lµm lñng ®o¹n triÒu ®×nh,T nghiÖp,Quèc Tö Gi¸m lµ chu V¨n An ®· d©ng sè xin chÐm 7 tªn nÞnh thÇn nhng bÞ tõ chèi. - 1369 TrÇn Dô T«ng mÊt.NhËt LÖ lªn nèi ng«i lu«n t×m c¸ch giÕt h¹i quý téc cao cÊp ë nhµ TrÇn. - §ãi kÐm,mÊt mïa,vì ®ª...x¶y ra.ND v« cïng ®ãi khæ khëi nghÜa ND x¶y ra lµ tÊt yÕu. - Bªn ngoµi,qu©n Ch©mp quÊy ph¸ g©y mÊt æn ®Þnh.Nhµ Minh ®ang nhßm ngã níc ta. - 1371 TrÇn NghÖ T«ng sau khi lªn nèi ng«i ®· cñng cè ®Þa vÞ thèng trÞ hä TrÇn,®· tæ chøc l¹i Bé m¸y NN.Lª Quý Ly ®îc phong chøc khu mËt sø tr«ng coi cÊm quy©n. - 1375 Lª Quý Ly gi÷ chøc tham mu qu©n sù ®Õn 1379 Lª Quý Ly ®îc th¨ng chøc TiÓu ko kiªm khu MËt sø ®Õn 1380 gi÷ chø Nguyªn Nhung H¶i T©y §« Thèng chÕ ®Õn 1387 th¨ng lªn chøc §«ng B×nh ch¬ng sù(quyÒn TÓ tíng)Lª Quý Ly b¾t ®Çu ®a nh÷ng ngêi trong hä vµ bª ph¸i vµo n»m trong chøc quan trong triÒu ®×nh vµ trong qu©n ®éi. 1395 Thîng Hoµng TrÇn NghÖ T«ng mÊt,Lª Quý Ly ®îc phong Th¸i s B×nh ch¬ng Qu©n quèc reong sù.QuyÒn hµnh hÇu hÕt n»m trong tay Quý Ly. - 1397 Quý Ly cho giÕt vua TrÇnThuËn T«ng. -§Çu n¨m 1400 Quý Ly truèt ng«i vua TrÇn,tù lËp mÞng lµm vua hiÖu lµ Thµnh Nguyªn,quèc hiÖu lµ §¹i Nga.Quý Ly ®æi sang hé nhµ Hå b¾t ®Çu tõ ®ã. b/C¶i c¸ch HC cña Hå Quý Ly: Nh÷ng thay ®æi vÒ tæ chø HC: + 1375 kho ®îc gi÷ chøc tham mu qu©n sù Quý Ly ®· lùa chän nh÷ng ngêi cã tµi n¨ng,th«ng hiÓu thao lîc cho lµm tíng coi qu©n,ko cø lµ t«n thÊt. + 1397 Quý Ly ®· ®æi 1 sè lé ë xa thµnh TrÊn,Thanh Ho¸ thµnh TrÊn,Thanh Quèc o¸i thµnh TrÊnQu¶ng«¸i,Di Õn Ch©u thµnh TrÊn Väng Giang...1 sè Ch©u ®îc n©ng lªn thµnh Lé. + ë cÊp lé:vÉn ®Æt chøc ch¸nh,Phã An Phñ Sø nh cò. + ë cÊp phñ:vÉn ®Æt chøc ch¸nh,phã phñ sø. + ë cÊp ch©u:vÉn ®Æt chøc th«ng ph¸n,thiªn ph¸n. + ë cÊp huyÖn ®Æt chøc LÖnh uý,chñ b¹. + ë cÊp c¬ së bá chøc §¹i t x·,tiÓu t x· thay vµo ®ã lµ cÊp gi¸p cho qu¶n gi¸p vµ phã Qu¶n gi¸p ®øng ®Çu. + §Ó t¨ng cêng giao th«ng liªn l¹c gi÷a TW vµ ®Þa ph¬ng nhµ Hå cho x©y dùng nhiÒu tr¹m dÞch ®Ó ®¶o b¶o an ninh ë mçi Lé cã ®Æt thªm chøc Liªm Phãng sø cã nhiÖm vô dß la tin tøc,tr«ng coi bé m¸y mËt th¸m,xem xÐt t×nh h×nh trong lé. + Khu vùc cÇn kinh thµnh Th¨ng Long ®îc ®æi lµ §«ng §« Lä do Phñ ®« hé cai qu¶n. + Quý Lý cho dêi ®« vµo An T«n(T©y §«)sau ®ã x©y kinh ®« míi ë An T«n (VØnh Léc-Thanh Hãa)®ã lµ thµnh nhµ Hå,chu vi 3 km,cao 1m,dµy 0,7m. - VÒ c«ng t¸c thanh kiÓm tra: + Lé coi phñ,phñ coi ch©u,ch©u coi huyÖn.Ph¸m nhiÒu viÖc kiÖn ting,tiÒn thãc ®Òu gÆp 1 sè cña Lé,®Õn cuèi n¨m b¸o c¸o lªn s¶nh lµm b»ng mµ kiÓm xÐt. + Hå Quý Ly còng ®Æt lé hµng n¨m triÒu ®×nh cö 1 sè quan vÒ c¸c ®Þa ph¬ng ®Ó kiÓm tra,®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña quan l¹i ®Þa ph¬ng. + C¶i c¸ch cña Hå Quý Ly míi chØ b¾t ®Çu th× ph¶i dõng ®Çu víi nhµ Minh. C©u16:Tr×nh bµy c¬ cÊu tæ chøc BMHCNN ta díi thêi Lª S¬? Lª Lîi(13851433)lµ 1 hµo trëng cã uy tÝn ë vïng Lam S¬n.1416 t¹i Lñng Nhai Lª Lîi cïng 18 ngêi b¹n cïng lµm lÔ kÕt nghÜa anh em trong sè ®ã cã NguyÔn Tr¶i. + Sau héi thÒ Lñng Nhai c«ng viÖc chuÈn bÞ kh¶ n¨ng ®îc tiÕn hµnh 1 c¸ch khÈn trong.Lam S¬n trë thµnh n¬i tô nghÜa cña anh hïng hµo kiÖt bèn ph¬ng,cña nh÷ng ngêi yªu níc tõ kh¾p n¬i t×m vÒ cïng mu ®å sù nghiÖp cøu níc. + Tr¶i qua trêng k× gian khæ suèt 10 n¨m trêi,cuéc ®êi sèng giµnh ®éc lËp d©n téc cña ND ta díi sù l·nh ®¹o cña Lª Lîi ®· kÕt thóc b»ng chiÕn th¾ng hµo hïng cña d©n téc ta vµ cuéc ®Êu hµng rót l¹i nhôc nh· cña qu©n thï. 12 + Cuéc KN Lam S¬n toµn th¾ng,®Êt níc trë l¹i thanh b×nh. + 4/1428 Lª Lîi chÝnh thøc lªn ng«i Hoµng ®Õ ®ong ®« ë §«ng Kinh(Th¨ng Long)kh«i phôc l¹i tªn níc §¹i ViÖt(thêng gäi kÌ nhµ Lª S¬ hay HËu Lª ®Ó ph©n biÖt thêi TiÒn lª cña lª §¹i Hµnh). - C¬ cÊu tæ chøc HCNN ta díi thêi Lª S¬. + Ngay khi míi lªn ng«i Lª Lîi cho lËp l¹i Bé m¸y NN theo m« h×nh cò cña nhµ TrÇn.HÇu hÕt c¸c tíng lÝnh nghÜa qu©n ®Òu ®îc chuyÓn thµnh quan chøc NN míi.Lª Lîi kh«i phôc l¹i nÒn Gi¸o dôc ®µo t¹o l¹i nh©n tai cho ®Êt níc,tong bíc æn ®Þnh vµ hoµn thiÖn tæ chøc BM HCNN. + 1460-1471 nhµ Lª tiÕn hµnh c¶i c¸ch HC. * Tæ chøc HCNN tríc c¶i c¸ch(1428-1460) - Tæ chøc bé m¸y triÒu ®×nh TW: + §øng ®Çu lµ vua. + Bªn díi vua gåm cã c¸c chøc quan:T¶-H÷u tíng quèc,Tam Th¸i,Tam ThiÕu,Tam T,Béc Xa. + TiÕp theo lµ 2 ban v¨nvâ.Banv¨n lµ do §¹i Hµnh KhiÓn ®øng ®Çu.Ban vâ gåm §¹i Tæng qu¶n,§¹i §o §èc,§« Tæng Qu¶n,Tæng Binh,T M·... + Bªn díi banv¨n,ban vâ lµ c¸c bé:bé l¹i,bé lÔ vµ c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch. §øng ®Çu bé lµ quan th¬ng th,c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch:khu MËt ViÖn. Hµn L©m ViÖn,Nh H×nh ViÖn,Ngù Sö §ai,Quèc T Gi¸m,Quèc Sø ViÖn, Néi ThÞ S¶nh,c¸c cô,t¬ng kh¸c... - Tæ chøc HC ®¹i ph¬ng: + §øng ®Çu ®¹o lµ chøc Hµnh KhiÓn. + §øng ®Çu lé lµ An Phñ Sø + §øng ®Çu phñ lµ chøc Tri phñ + §øng ®Çu huyÖn lµ Tri huyÖn + §øng ®Çu ch©u lµ chuyÒn vËn sø(miÒn nói) + §øng ®Çu x· lµ c¸c x· quan:§¹i x·:100 hé trë lªn.Trung x·:50100 hé.TiÓu x·:10-50 hé * C¶i c¸ch HC cña Lª Th¸nh T«ng(1460-1471) - Môc tiªu cña c¶i c¸ch:tËp trung quyÒn hµnh vµo tay vua,gi¶m bít c¸c c¬ quan trung gian rím rµ,®Ó t¨ng thªm mqh gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng,®Ò cao yªu cÇu qu¶n lý ®Þa ph¬ng,thanh tra quan l¹i. - Tæ chøc bé m¸y cña triÒu ®×nh TW: + ThÓ chÕ NN vÉn lµ qu©n chñ chuyªn chÕ + LªTh¸nh T«ng ®· bá c¸c c¬ quan trung gian:Tíng quèc,Th¸i uý,§¹i hµnh khiÓn,T¨m T,T¶-h÷u,Béc X¹...khi cã viÖc cÇn th× hái ý kiÕn c¸c ®¹i thÇn nhng ko ®Æt thµnh lÖ,c¸c s¶nh ®Òu bÞ b·i bá. + Vua trùc tiÕp n¾mmäi quyÒn hµnh vÒ d©n sù vµ qu©n sù. +Cã 6 bé,mçi bé qu¶n lý 1 lÜnh vùc:bé l¹i-nh©n sù,bé hé-thuÕ hãa-ruéng ®Êthé tÞch,bé binhqu©n ®éi,bé lÔgi¸o dôc-lÔ nghi,bé h×nh-xÐt xö-t ph¸p,béc«ng-x©y dùng-®êng x¸. + 1465 ®æi tªn 6 bé thµnh 6 viÖn. + 1466 bá tªn lôc vùc viÖn vµ kh«i phôc l¹i lôc bé nh cò. + Lôc khoa:gi¸m s¸t c«ng viÖc cña lôc bé.Lóc ®Çu tªn cña khoa lµ Trung-H¶i, §«ngT©y-NamB¾c,1465 ®æi tªn kôc khoa gièng lôc bé. + 1466 ®Æt thªm lôc tù,mçi tù phô tr¸ch 1 c«ng viÖc cô thÓ mµ ko n»m trong ph¹m vi cô thÓ§¹i lý tù,Th¸i thêng tù,Quang léc tù,Th¸i béc tù,Hång l« tù, Thîng b¶o tù. Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com + C¬ quan qu©n sù cã nhiÖm vô b¶o vÖ kinh thµnh gåm 5 qu©n ®« ®èc phñ vµ c¸c vÖ qu©n. + C¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch lµm tham mu cho vua.Han L©m ViÖn,Quèc Tö Gi¸m,Quèc Sö ViÖn...Ngù sö ®µi ®îc t¨ng thªm 13 quan Ngù sö ®Ó gi¸m s¸t ho¹t ®éng quan l¹i 13 ®¹o. H×nh thøc HC thêi Lª Th¸nh T«ng ®îc xÕp ®Æt ph©n minh,ph©n c«ng,ph©n nhiÖm râ rµng ko bÞ dÉm ®¹p lªn nhau.H×nh thøc HC ®ã còng thÓ hiÖn râ tÝnh tËp quyÒn cña NN ®ång thêi víi ®Ønh cao nhÊt lµ vua. 13 Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com C©u17:H·y tr×nh bµy chÕ ®é quan chøc vµ chÝnh s¸ch ®µo t¹o quan l¹i thêi Lª S¬(14281527)? a/ChÕ ®é quan chøc thêi Lª S¬: 1471 Lª Th¸nhT«ng ra dù “hiÖu ®Þnh quan chÕ”®Ó c¶i tè l¹i bé m¸y chÝnh quyÒn TW.Tæng sè quan l¹i lµ 5370 trong ®ã cã 2755 quan l¹i ë TW(399 quan v¨n,857 quan vâ,466 tæng quan). - Lª Th¸nh T«ng ®Æt ra quy quan l¬ng bæng,ruéng léc,phÈm tíc râ rµng. - Theo quy chÕ n¨m 1477 ngoµi ruéng léc c¸c quan cßn ®îc hëng l¬ng + Quan ë TW:Ch¸nh nhÊt phÈm 32 quan/n¨m. Tßng nhÊt phÈm 75 quan/n¨m Ch¸nh nhÞ phÈm 68 quan/n¨m. Tßng nhÞ phÈm 62 quan/n¨m. + Quan ë ®ia ph¬ng:Ch¸nh cöu phÈm 16 quan/n¨m Tßng cöu phÈm 14 quan/n¨m Ch¸nh tø phÈm 78 quan/n¨m Tßng tø phÈm 44 quan/n¨m. - Tiªu chuÈn x· trëng ®îc quy ®Þnh l¹i trªn 30 tuæi,biÕt ch÷,cã ®¹o ®øc tèt. X· trëng do d©n bÇu nhõn quan phñ,quan huyÖn duyÖt y. - Nhµ Lª ko ph©n phong cho c¸c con ch¸u ®i trÊn trÞ ë c¸c n¬i,ko giao cho c¸c con ®i gi÷ chøc vô quan träng trong triÒu ®×nh nÕu ko cã tµi n¨ng,häc vÊn. - Còng nh triÒu ®×nh TW,chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng thÓ hiÖn kh¸ râ tÝnh tËp quyÒn.Mçi ty cã quyÒn h¹n riªng cña m×nh nhng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc cÊp trªn cña m×nh ë TW. + C¸c vïng d©n téc miÒn nói chñ yÕu vÉn gi÷ nguyªn nh cò,nhng ë 1 sè vïng nhµ Lª cã ®a ngêi cña m×nh lªn lµm “phiªn thÇn”(®êi dêi nèi nhau cai qu¶n ®Þa ph¬ng). + Mét sè nguyªn t¾c kh¸c h¼n thêi tríc lµ quan l¹i thêi Lª Th¸nh T«ng muèn lµm quan,muèn cã chøc vô quan träng trong bé m¸y HC quèc gia ph¶i qua thi cö,®¹t 1 tr×nh ®é häc vÊn nhÊt ®Þnh. + LªTh¸nh T«ng còng rÊt xem träng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ quan l¹i,ph©n ®Þnh phÈm hµm kÌm theo chÕ ®é bæng léc. H×nh thøc HCNN thêi Lª Th¸nh T«ng ®îc lÞch sö ®¸nh gi¸ rÊt cao vµ trë thµnh m« h×nh mÉu mùc 1 thêi cña chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ quan liªu phong kiÕn ViÖt Nam. b/ChÕ ®é khoa cö,®µo t¹o vµ tuyÓn dông quan l¹i: - 1428 gi¸o dôc ®îc më réng cho con em mäi tÇng líp ND.Lêi dô cña HiÕn T«ng cã c©u “Nh©n tµi kÌ nguyªn khÝ cña quèc gia mµ nguyªn khÝ m¹nh th× ®¹o míi thÞnh”. - 1429 më cuéc thi Minh Kinh ë kinh ®« cho phÐp tÊt c¶ mäi ngêi cã häc ®Òu ®îc tham dù. - 1442 më khoa thi héi ®Çu trªn cã 33 ngêi ®ç. - 1462 ®Æt lÖ “B¸o kÕt thi h¬ng”quy ®Þnh râ thñ tôc giÊy tê cña ngêi dù thi, cø 3 n¨m më 1 kú thi. 1467 Th¸nh T«ng ®Æt chøc B¸c sö ®Ó d¹y ngò kinh,néi dung chñ yÕu lµ tø th,Nho gi¸o,ngò kinh... - ë thêi Lª S¬ t«n gi¸o chiÕm vÞ trÝ ®éc t«ng trong XH: + Sù ph¸t trÓn gi¸o dôc ®· gãp phÇn quan trong trong viÖc phæ cËp Nho gi¸o. + NN còng thêng xuyªn ban hµnh c¸c ®iÒu lÖnh vÒ Nho gi¸o trong d©n(h«n nh©n,tang lÔ) + Lª Lîi ®Æt thi t¨ng nh©n tøc lµ c¸c nhµ s ph¶i qua 1 kú s¸t h¹ch nÕu ko qua th× ph¶i hoµn tôc. + Thêi Lª S¬ lµ thêi kú ph¸t triÓn cùc thÞnh cña gi¸o dôc thi cö phong kiÕn. - Nhµ Lª rÊt chó träng ®Õn c¬ chÕ ho¹t ®éng vµ ®iÒu kiÖn dù truyÓn cña c¸c chøc quan kh¸c nhau.C¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc BMNN,nhiÖm vô cña c¸c bé, c¸c c¬ quan,c¸c quan chøc ®Òu ®îc biªn so¹n thµnh tËp “Thiªn Nam d h¹” (100 quyÓn).Nhµ Lª quy ®inh mqh gi÷a vua víi c¸c ®¹i thÇn,néi dung b¸o c¸o cña quan trÞ,thø tù tríc sau cña ngêi b¸o c¸o.Nhµ Lª còng quy ®Þnh c¶ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ quan l¹i vµ viÖc biªn so¹n v¨n b¨n NN.Ban bé luËt “Hång §øc”cã 722 ®Òu trong ®ã 200 ®iÒu quy ®Þnh mqh quan l¹i vµ ND. 14 Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com C©u18:Tr×nh bµy vµ ph©n tÝch nh÷ng nÐt chñ yÕu cña ®Æc ®iÓm HCNN ë níc ta trong thêi néi chiÕn Nam-Bé TriÒu(15271529)? - §Çu Tk XVI,nhÊt lµ sau khi Lª HiÕn T«ng mÊt XH §¹i ViÖt mÊt dÇn c¶nh thÞnh trÞ,KT sa s¸t,ND sèng cùc khæ,c¸c thÕ lùc tranh chÊp nhau. a/ Tõ n¨m 1522 thÕ lùc cña nhµ Lª ngµy cµng tµn t¹.Dùa vµo c«ng lao cña m×nh trong viÖc ®µn ¸p cuéc kh¶ n¨ng cña ND vµ ®¸nh b¹i c¸c thÕ lùc chèng ®èi,dùa vµo sù ñng hé cña 1 sè quan tíng,Th¸i phã nh©n Quèc c«ng M¹c §¨ng Dung tù quyÒn phÕ vua Chiªu T«ng lËp Lª Xu©n lªn lµm vua.Sau ®ã, n¨m 1527 nhËn they sù bÊt lùc cña nhµ Lª vµ“thÇn d©n trong níc ®¸ theo m×nh”«ng bøc vua Lª ph¶i nhêng ng«i,lËp ra nhµ M¹c(15271592)niªn hiÖu lµ Minh §øc. b/ Sau khi nhµ Lª bÞ hä M¹c cíp ng«i,1 cùu thÇn nhµ Lª lµ NguyÔn Kim ®· tæ chøc lùc l¬ng ë Thanh Ho¸ chèng l¹i hä M¹c.Víi khÈu hiÖu “phï Lª diÖt M¹c”thu hót ®îc nhiÒu sù ®ång t×nh ñng hé cña ND,nghÜa qu©n th¾ng lîi vµ lËp chÝnh quyÒn riªng cña miÒn Thanh-NghÖ.Lª Trang T«ng ®îc lªn ng«i vua n¨m 1533. - TrÞnh kiÓm lµ 1 viªn tíng gi¶ ë Sãc S¬n(VÜnh Léc-Qu¶ng Hãa),NguyÔn Kim g¶ con g¸i lµ Ngäc B¶o cho TrÞnh KiÓm ®Ó cïng gãp søc gióp nhµ Lª. - 1545 NguyÔn Kim ®a qu©n tiÕn ®¸nh S¬n Nam,gi÷a ®êng bÞ 1 viªn tíng nhµ M¹c h¹ ®éc chÕt,binh quyÒn ®îc trao l¹i cho con rÓ lµ TrÞnh KiÓm. - TrÞnh KiÓm rót vÒ Thanh Hãa,lËp Hµnh ®iÖn cho vua ë triªu lËp qu©n sÜ ®Ó lo ®¸nh nhµ M¹c. §Êt níc ph©n ®«i:tõ Thanh Hãa trë vµo thuéc nhµ Lª(Nam TriÒu),tõ S¬n Nam trë ra thuéc nhµ M¹c(Nam B¾c TriÒu). c/ Sau khi lµm vua ®îc 3 n¨m M¹c §¨ng Dung ngêng ng«i chp con lµ M¹c §¨ng Doanh vÒ kim ThÝa Thîng Hoµng lóc 46 tuæi. - Nhµ M¹c tuy lµm vua nhng sî lßng ngêi vÉn nhí nhµ Lª nªn vÉn duy tr× c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nhµ Lª. - Nhµ M¹c cßn phong tÆng cho nh÷ng ngêi v× nhµ Lª mµ tuÊn tiÕt,phong tíc cho con ch¸u c¸c qu©n cùu thÇn dÔ dù ®æ lµm viÖc cho m×nh. - Mét sè thay ®æi:T¨ng cêng lùc lîng qu©n sù vµ ®µo t¹o 1 tÇng líp sÜ phu quan lªn míi ®Ó bæ sung cho BMHC. + 1529 tæ chøc khoa thi tiÕn sÜ.Cø 3 n¨m tæ chøc thi trong vßng 65 n¨m nhµ M¹c tæ chøc ®îc 22 khoa thi,tuyÓn ®îc 499 tiÕn sÜ,13 tr¹ng nguyªn trong ®ã cã tr¹ng nguyªn NguyÔn BØnh Khiªm. - Ban hµnh chÝnh s¸ch léc ®iÒn tríc ®èi víi binh lÝnh råi míi cÊp cho d©n. Tån t¹i trong 1 bèi c¶nh lÞch sö lu«n lu«n bÞ chèng ®èi bëi c¸c cùu thÇn nhµ Lª , nhµ M¹c chØ cè g¾ng cñng cè m« h×nh tæ chøc bé m¸y kh¸ hoµn chØnh tõ cuèi Tk 15. C©u 19. Nhµ níc chóa NguyÔn ®µng trong 1.C¬ cÊu bé m¸y hµnh chÝnh Lóc míi vµo trÊn an ThuËn Ho¸, NguyÔn Hoµng ®ãng dinh ë Ai Tö (Qu¶ng TrÞ) 1370 (13 n¨m sau) rêi dinh Trµ B¸t còng thuéc huyÖn thuËn ho¸ gäi lµ C¸t Dinh. 1626 Chóa S·i lµ Nhµ níc Phóc Nguyªn chuÈn bÞ ®¸nh nhau víi chóa TrÞnh míi dêi Dinh vµo Phóc An(Thõa Thiªn HuÕ)lËp lµm Phñ kh«ng lµn dinh n÷a. Sau nµy dï ë phñ nhng vÉn thuéc Thõa Thiªn HuÕ Thêi kú nµy nhµ NguyÔn xng chóa kh«ng xng v¬ng nhng ngêi ngo¹i quèc ®Õn ®©y bu«n b¸n gäi lµ Qu¶ng Nam Quèc (Qu¶ng Nam cã phè cæ Héi An). Xø §µng trong ®îc chia thµnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh lµ c¸c dinh : ChÝnh dinh lµ n¬i ®ãng sæ lÞ cña chóa,Qu¶ng Binh Dinh,Bè ChÝnh Dinh,Qu¶ng Nam Dinh. ChÝnh dinh ®¹t tam ty gióp vua chóa cai qu¶n lùc : x¸ sai ty, tuèng ®¹i thÇn ty, lÖnh sö ty Mçi ty cã c¸c quan cai hîp, thó hîp vµ c¸c quan viªn l·nh viÖc. C¸c dinh kh¸c ngoµi chÝnh dinh do quan phñ ®øng ®Çu cã khi chØ ®Ët 1 quan lÖnh sö ty kiªm nghiÖm c¸c c«ng viÖc cña X¸ sai ty vµ Tíng thÇn l¹i ty. Còng cã dinh th× ®Æt 2 ty lµ X¸ sai ty vµ LÖnh sö ty ®Ó c¶i qu¶n c¸c c«ng viÖc HC,Tuú theo tõng ®Þa ph¬ng cô thÓ mµ c¾t ®Æt quan l¹i. + Díi dinh cã huyÖn phó ®Æt Tri phñ,Tri huyÖn ®øng ®Çu 1 sè phñ ®Æc biÖt cã chøc tuÇn phñ c¸c quan - gióp viÖc chi phó, tµi h cã §Ò l¹i, Th«ng l¹i §Õn thêi NguyÔn Phóc Lan (1635 1648) ®Æt thªm trong chÝnh dinh chøc quan Néi T¶, Néi H÷u, gäi lµ quan tø trô ®Ó gióp vua cai trÞ VÒ hµng quan vâ : cã chøc quan Chñng c¬, cai cã, cai ®éi ®Õ tr«ng coi luyÖn tËp 15 + N¨m 1752 NguyÔn Phóc Chu cho mang lÔ vËt sang cèng vua nhµ thanh ®Ó xin ®îc phong v¬ng, nhng kh«ng ®îc chÊp nhËn. Sau ®ã NguyÔn Phóc Chu vÉn tù xng lµ Quèc chóa vµ sau ®óc 1 qu¶ Ên ®Ó truyÒn Quèc B¶o cho ®êi sau. 1744 NguyÔn Phóc Kho¸t xng v¬ng ®æi l¹i chÕ ®é phñ ra lµm ®iÖn Phó Xu©n lµm chÝnh dinh ®ßi §« Thµnh, chóa NguyÔn tiÕn hµnh x©y dùng cung ®iÖn x©y dinh söa sang phÐp t¾c quy ®Þnh lÔ nghi triÒu phôc. Hµnh chÝnh TW b·i bá c¸c ty thµnh lËp c¸c bé:6 bé:Bé L¹i,Bé LÔ,Bé Hé,Bé H×nh,Bé Binh vµ Bé C«ng.Trªn c¸c bé lµ c¸c quan T¶ néi, T¶ ngo¹i, Hµng néi, Hµng ngo¹i cho do ®¹i ..th©n cËn cùu thÇn cña nhµ chóa ®¶m nhËn.C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ph©n ®Þnh ra c¶ níc 12 Dinh gåm: C¸c dinh ®Òu ®Æt quan TrÊn Phñ, quan Cai B¹,quan Ký Lôc ®Ó c¸c qu¶n lý chÝnh.Tr«ng coi viÖc trong dinh c¬ c¸c ty (2 hoÆc 3 ty).Mçi Dinh chÞu tr¸ch nhiÖm qu©n h¹t 1 phñ. Mçi phñ ®Æt quan tuÇn phñ vµ quan kh¸m lý gióp quan TrÊn thñ Dinh Qu¶ng Nam cai qu¶n c¸c phó lÖ thuéc vµo Dinh.§Êt Hµ Tiªn míi khai khÈn ®Æt lµ TrÊn vµ ®Æt quan ®« ®èc ®øng ®Çu. - Díi phó chi huyÖn, ch©u, ®øng ®Çu chi phó chi huyÖn ®¬n vÞ dcc lµ c¸c x· tuú thuéc vµo quy m« lín hay hÐ vµ sè d©n nhiÒu hay Ýt Dinh: ChÝnh dinh lµ n¬i ®ãng sè lîng cña chóa cã tam ty lµ x¸ sai ty, tuèng l¹i ..,lÖnh sö ty. Qñang Binh Dinh,Lu §å Dinh, Bè chÝnh dinh,Qñang Nam Dinh. Mçi ty do quan cai hîp, thñ hîp vµ quan nªn. Thêi NguyÔn phóc Lan ®Æt trong chÝnh dinh Néi t¶ , Néi h÷u gäi lµ quan tø trô cña triÒu + Vâ: chøc: chñng c¬, cai c¬, cai ®éi 1744 NguyÔn Phóc Kho¸t xng v¬ng ®æi chÕ ®é phó  diÖn Phó Xu©n chÝnh dinh - §« thµnh B·i bá c¸c ty thµnh lËp c¸c bé: 6 bé Dinh  ®« thµnh Ty  bá bé Trªn bé lµ c¸c quan t¶ néi, h÷u näi, t¶ ngo¹i, h÷u ngo¹i c¶ níc 12 dinh (TrÊn Phu, quan Cai Ba, qu¶n lý lôc ®Ó cai qu¶n hµnh chÝnh 1 dinh chÞu tr¸ch nhiÖm 1 phó.) C©u 20: Hµnh chÝnh NguyÔn díi thêi T©y S¬n (1788 - 1802) 1. C¬ cÊu bé m¸y cai trÞ díi triÒu ®¹i QT 1788 nhËn tíc B¾c b×nh v¬ng do NguyÔn Nh¹c Phong, NguyÔn HiÖu trë thµnh ngêi cai qu¶n thËt sù vïng ®Êt tõ Qu¶ng Nam trë ra B¾c, mÆc dï B¾c hµ cßn 7 chÝnh quyÒn vua Lª. + Hoµng ®Õ l¾m mäi quyÒn hµnh. C/chó LNH©n (con vua Lª HiÓn T«ng) ®îc phong lµ B¾c cung Hoµng HËu. NguyÔn Quang To¶n ®îc phong lµm th¸i tö. + Díi lµ 1 líp quan c¸c cÊp Tam Th¸i, Tam ThiÕu, §¹i tæng qu¶n §¹i tæng lÝ, §¹i t ®å,§¹i t khÊu,§¹i t kh«ng,§¹i t cèi,§¹i t lÖ,§¹i t m·,§¹i ®« ®èc,§¹i ®« hé… l¹i cã c¸c quan, Trung Th sanh, Trung th lªnh, §¹i häc sÜ, Hµn l©m… + C«ng viÖc hµnh chÝnh giao cho 6 bÖ do Thîng th ®øng ®Çu, viÖn Hµn L©m, Ngù sö §µi, viÖn Sïng chÝnh…c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com ®Þa ph¬ng vÉn gi÷ nh cò TrÊn do TrÊn thñ lµ vâ quan ®øng ®Çu (gióp viÖc HiÖn trÊn v¨n quan) HuyÖn 2 chøc: Ph©n tri lµ V¨n, ph©n suÊt lµ vâ Tr«ng coi Tæng: Tæng trëng X·: X· trëng Thµnh Th¨ng Long  ®æi thµnh B¾c Thµnh TrÊn S¬n Nam: S¬n Nam thîng lÊy Ch©u CÇu lµm TrÊn lÞ, S¬n Nam H¹ lÊy vÞ Hoµng lµm trÊn lÞ + Hµng ngò quan l¹i gåm th©n téc cña nhµ vua (Bïi §¾c Tuyªn) c¸c vâ tíng TS¬n vµ c¸c cùu thÇn nhµ Lª tù nguyÖn hîp t¸c víi triÒu T©y S¬n (Ng« Th× NhËm, Vò Huy TÊn, Phan Huy Ých,Vò Huy TÊn,NguyÔn ThÕ LÞch,TrÇn Bµ L·m,NguyÔn B¸ L©n,NguyÔn ThiÕp,Bïi D¬ng LÞch…Quang Trung rÊt tr©n träng nh÷ng nho sÜ nµy vµ thêng giao cho c¸c chøc vô quan träng) + Quan l¹i ®Òu ®îc bæng léc theo chÕ ®é hëng t« thøc hay 1 vµi x· 1 sè quan chøc cao cÊp cã c«ng th× ®îc cÊp them ruéng ®Êt (Ng« th× NhËm, Phan Huy Ých, TrÇn Quang DiÖu, Vâ V¨n Dòng…) 1789 Quang Trung më kú thi H¬ng ®Ó chän ngêi tµi Quang Trung chän kinh ®« míi ®Ó tiÖn cho viÖc ®iÒu hµnh ch©n nói Dòng QuyÕt (NAn) lµm trung t©m víi tªn gäi Phîng Hoµng 2. C¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ 1 sè c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña triÒu ®¹i QT * X©y dùng qu©n ®éi: Qu©n ®éi kiÖn toµn vµ cñng cè,chia lµm:TiÒn qu©n, hËu qu©n. Trung quan, t¶ qu©n, h÷u qu©n bao gåm :Thuû binh, bé binh, tîng binh, kÞ binh vµ ph¸o binh. ChiÕn thuyÒn cã nhiÒu lo¹i, cã lo¹i chë ®îc voi chiÕn, trang bÞ 50, 60 ®¹i b¸c,chë 50 -700 qu©n lÝnh.Vò khÝ gi¸o m¸c cung tªn sóng trêng ®¹i b¸c, ho¶ hæ.§Ó huy ®éng lùc lîng lËp “sæ hé” ë c¸c x· tÊt c¶ trai tr¸ng kh«ng ph©n biÖt sang hÌn ®Òu ph¶i ghi vµo sæ hÖ. Tr¸nh Èn lËu Nhµ níc ph¸t thÎ tÝn bµi: kh¾c chø “Thiªn h¹ ®¹i tÝn” cho mäi d©n t×nh ®i ®©u ph¶i mang theo (hä tªn, quª qu¸n,dÊu chÎ) *VÒ luËt ph¸p: Quang Trung dù kiÕn so¹n th¶o 1 bé luËt míi cho triÒu ®¹i m×nh song kh«ng lµm ®îc.§Õn thêi Qto¶n ®· cã 1 bé H×nh th míi Trªn c¬ së bé m¸y Nhµ níc míi Quang Trung cè g¾ng gi÷ trËt tù an ninh ®Êt níc 1789 Lª Duy Chi em ruét(Lª Chiªu Thèng)lµm minh chñ mu ®¸nh óp thµnh Nan nhng bÞ Tuyªn Quang ®¸nh tan ©m mu.1 sè ngêi ®îc giao träng tr¸hc ë ®Þa ph¬ng, ®· t×m c¸ch xuyªn t¹c ph¸ ho¹i c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc do vÉn cã ý ®å mu phôc håi nhµ Lª *chÝnh s¸ch phôc håi KT T×nh h×nh BHµ 1788 1789 hÕt søc khã kh¨n do mÊt mïa ®ãi kÐm dÞch bÖnh chÕt kh«ng biÕt bao nhiªu mµ kÓ ruéng ®Êt bá hoang + Nhµ níc nhanh chãng ph¶n hæi s¶n xuÊt Nhµ níc n¨m 1789 chiÕu khuyÕn n«ng ®îc ban hµnh.kÕt qu¶ sau3 - 4 n¨m “ 5/10 trong níc kh«i phôc ®îc c¶nh th¸i b×nh, mïa mµng trë l¹i phong ®¨ng” QT chia ruéng ®Êt ra lµm 3 hong (150 80 - 50 b¸t/mÉu). Ruéng t còng ph¶i nép thuÕ. Ngoµi ra cßn thu tiÒn “TlËp vËt” (ªhi tiªulËt vËt) Nh×n chung t« thuÕ thêi Qung Trung T gi¶m rÊt nhiÒu nhiÒu so thêi vua Lª - chóa TrÞnh Tuy nhiªn viÖc gi÷ nguyªn t×nh tr¹ng chiÕm h÷u ruéng ®Êt ®· cã trong hµng chôc n¨m tiÕp theo  h¹n chÕ thµnh qu¶ cña phong trµo T©yS¬n ®Õn cuéc sèng ngêi n«ng d©n l¹i tr¹ng th¸i cò cuèi thêi Vua Lª Chóa TrÞnh + C«ng th¬ng nghiÖp: x©y dùng mét nÒn kinh tÕ c«ng th¬ng nghiÖp ph¸t triÓn, Quang Trung chñ tr¬ng khiªu khÝch phôc håi vµ më réng c¸c lµng thñ c«ng còng nh viÖc trao ®æi bu«n b¸n trong níc víi níc ngoµi. + Tµi chÝnh: chÝnh quyÒn cho ®óc tiÒn míi, ®iÒn Quang Trung ®ª tiªu dïng, thuÕ kho¸ ®îc ®em l¹i c¸c lo¹i thuÕ tõ thuÕ ruéng ®Êt ®Õn thiÕu th©n, phô thu, thuÕ c«ng th¬ng nghiÖp * chÝnh s¸ch gi¸o dôc: chÝnh quyÒn Quang Trung t«n sïng nho gi¸o nhng vÉn tá ra rÊt réng r·i víi c¸c t«n gi¸o kh¸c. Chïa chiÒn ®îc tu bæ phôc håi 1789 Cµn Long sai sö phong Qung Trung lµm An Nam quèc v¬ng  quan hÖ viÖt trung æn ®inh. §èi víi c¸c níc phÝa T©y V¹n Tuéng (Lao) MiÕn §iÖn (Miama), Qtuang Trung ®Òu cã quan hÖ tèt TriÒu ®¹i Quang Trung ®ang ®i vµo thÕ æn ®Þnh víi xu thÕ tiÕn bé, cuéc sèng nh©n d©n ®ang phôc håi 9/1792 Quang Trung mÊt ®ét ngét (39tuæi) *  Sù sôp ®æ cña c¸c v¬ng triÒu T©y S¬n NguyÔn ¸nh chiÕm Gia ®Þnh: ®îc tin anh em T©y S¬n b¸t hoµ  nguyÔn ¸nh x©y dùng lùc lîng vµ nhê vµo viÖn trî 16 cña c¸c níc ph¬ng t©y Dùa vµo sù gióp ®ì cña níc ngoµi NguyÔn ¸nh ®em qu©n ®¸nh B×nh ThuËn,Quy Nh¬n 1792 Quang Trung ®îc biÕt sù bÊt lùc NguyÔn Nh¹c nªn tæ chøc 1 cuéc hµnh qu©n lín ®¸nh chiÕm lµm NguyÔn ¸nh hèt ho¶ng ph¶i cÇu cøu qu©n Xiªm  QT qua ®êi. 1793 Quang To¶n chiÕm Quy Nh¬n khiÕn NguyÔn Nh¹c uÊt chÕt M©u thuÉn néi bé triÒu ®×nh T©y S¬n cµng t¨ng. Th¸i S Bïi §¾c Tuý léng quyÒn b¾t bí giÕt h¹i, nhiÒu ngêi bá chøc vÒ quª 2 tíng gái TrÇn Quang DiÖu vµ Vâ V¨n Dòng bÊt hoµ ®¸nh nhau Lîi dông sù yÕu triÒu T©y S¬n NgyuÔn ¸nh ph¸t triÓn cïng cuéc tiÕn c«ng. Lîi dông nh©n d©n Lao ®éng kh«ng cßn nh×n T©y S¬n nh nh÷ng ®¹i diÖn cña m×nh n÷a. 1801 lîi dông lóc TrÇn QUµn DiÖu vµ Vò V¨n Dòng v©y ®¸nh Quy Nh¬n.NguyÔn ¸nh tÊn c«ng Phó Xu©n,qu©n Quang To¶n thua ch¹y, Phó Xu©n r¬i vµo tay NguyÔn ¸nh Cuèi 7/1802 NguyÔn ¸nh xa gi¸ ra Th¨ng Long.TriÒu §¹i T©t S¬n bÞ ®¸nh ®æ. ®Êt níc hoµn toµn thuéc vÒ lùc lîng NguyÔn ¸nh. C©u 21: Tæ chøc hµnh chÝnh bé m¸y nhµ níc ë trung ¬ng cña TriÒu NguyÔn giai ®o¹n 1802 1858 1.§«i nÐt vÒ lÞch sö - NguyÔn ¸nh lªn ng«i thùc hiÖn chÝnh s¸ch mÒm dÎo ®èi víi Ph¬ng T©y- Nhng ®Õn vua Minh M¹ng. ChÝnh s¸ch ph¬ng t©y nãi chung vµ Ph¸p nãi riªng ®ªuf bÞ triÒu ®×nh nhµ NguyÔn xa l¸nh cù tuyÖt. §Æc sø vua ph¸p kh«ng ®îc tiÕp cÊm truyÒn b¸ ®¹o gi¸o. T×nh h×nh trong níc rèi ren - Díi triÒu Minh Mong,nhiÒu c¶i c¸ch vÒ mÆt hµnh chÝnh ®îc thùc hiÖn nhng nh×n chung nÒn cai trÞ vÉn hµ kh¾c, bé m¸y quan liªu cång kÒnh. Ban hµnh bé luËt “Hoµng ViÖt” sao chÐp luËt Trung Quèc cßn nh÷ng ®iÒu tiÕn bé cña LuËt Hång §øc bÞ xo¸. - Trong suèt nöa ®Çu thÕ kû nh©n d©n kh«ng ®îc c¶i thiÖn. Thiªn tai dÞch bÖnh n¹n ®ãi x¶y ra liªn tiÕp, ruéng ®Êt bá hoang, ngêi d©n lu vong, ph©n t¸n tha ph¬ng cÇu thùc. + NguyÔn Phóc ¸nh lªn ng«i x¸c lËp triÒu ®¹i nhµ NguyÔn + NguyÔn Phóc ¸nh khëi qu©n chèng qu©n T©y S¬n 24 n¨m (1788-1802) + 1780 NguyÔn Phóc ¸nh xng ng«i v¬ng ë Sµi Gßn + 1782-1786 bÞ qu©n T©y S¬n tÊn c«ng Gia §Þnh-NguyÔn ¸nh thÊt b¹i liªn miªn + 1787gi¸o sÜ B¸ §a Léc vµ B¸ tíc Demontmorin ký 1 giao íc cã néi dung (245 g..) víi viÖc viÖn trî cÊp cho NguyÔn ¸nh + 1801 NguyÔn Phóc ¸nh chiÕm cöa THÞ Nai råi chiÕm Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i råi ®¸nh Phó Xu©n. + 5/1802 NguyÔn Phóc ¸nh lËp ®µn tÕ trêi ®Êt lªn ng«i hoµng ®Õ ®Æt niªn hiÖu Gia Long thiÕt triÒu ë kinh ®« Phó Xu©n - Tr¶ thï qu©n T©y S¬n + Ngay tõ ®Çu thiÕt triÒu, Hoµng ®Õ Gia Long ®· chñ tr¬ng kh«ng ghi thµnh v¨n nhng duy tr× tø bÊt. + kh«ng lËp Hoµng hËu,chØ lËp Hoµng phi vµ cung tÇn. Sau khi vua mÊt, Tù Qu¶ng lªn ng«i phong mÑ lµm Hoµng Th¸i HËu. Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com + kh«ng ®Æt chøc tÓ tíng,bá chøc Tham tung vµ Båi tung (quyÒn nh TÕ tung) mäi viÖc do lôc bé ®¶m tr¸ch tr«ng coi.Thêi Minh Mong míi ®Æt néi c¸c ®Ó ®øng ®Çu c¸c bé gióp vua tr«ng coi viÖc triÒu chÝnh.C«ng tr¹ng lín chØ ®îc phong ®Õn chøc tíc c«ng kh«ng phong ®Õn tíc hÇu. + Thi cö kh«ng lÊy ng«i vÞ Tr¹ng Nguyªn-kh«ng c«ng nhËn häc vÞ Tr¹ng nguyªn. + Quan th¸i gi¸m trong néi cung kh«ng ®îc can dù viÖc triÒu chÝnh, nhÊt lµ c¸c quan thõa bót th¸i gi¸m gióp vua viÕt c¸c lêi vua ban, gióp vua xem xÐt biÓu tÊu (®éi ngò quan th¸i gi¸m lµ trung gian gi÷a vua vµ c¸c quan ®¹i thÇn). + Gia Long cho tham kh¶o luËt Hång §øc ®Æt ra 15 ®iÒu kho¶n ®Ó xÐt c¸c vô kiÖn råi cö NguyÔn V¨n Thµnh lµm tæng tµi tr«ng coi viÖc biªn so¹n bé luËt: Hoµng triÒu lu©tj cßn gäi lµ LuËt Gia Long gåm 398 ®iÒu vµ ban hµnh 1815.Thùc tÕ sao chÐp luËt cña Trung Quèc chØ thay ®æi mét sè chi tiÕt. + Hoµng ®Õ n¾m quyÒn tèi cao Hµnh Ph¸p-T Ph¸p-LËp Ph¸p.TriÒu NguyÔn ®· thùc sù x©y dùng chÕ ®é qu©n chñ TW tËp quyÒn ®Õn ®Ønh cao.§Æc biÖt  thêi Minh m¹ng víi sù c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®Õ quyÒn nhµ NguyÔn ®· ®¹t ®Õn sù tuyÖt ®èi quyÒn lùc,trë thµnh mét chÝnh thÓ qu©n chñ chuyªn quyÒn cùc ®oµn cã mét nh©n lùc thùc tiÔn m¹nh mÏ bao trïm x· héi. + NguyÔn Phóc ¸nhg phong tíng cho nh÷ng ngêi phß t¸. Sau khi lÊy ®îc toµn bé B¾c Hµ, NguyÔn ¸nh xng v¬ng, kiÓm l¹i hÖ thèng c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cò, ®Æt quan chøc cai qu¶n. - Gia long: + §µng Ngoµi: TrÊn, phñ huyÖn - x· + §µng trong: trÊn, dinh, huyÖn, x· + Ýt l©u sau, nhµ Nguyªn n©ng tæng thµnh 1 cÊp hµnh chiÝnh trung gian huyÖn vµ x·. + 11 trÊn B¾c Thµnh ®îc hîp thµnh tæng trÊn + 5 trÊn cùc Nam ®îc hîp thµnh tæng trÊn gäi lµ Gia §Þnh. + 1831-1832 Minh M¹ng bá 2 tæng hµn chia c¶ níc 30 tØnh vµ Phñ Thõa thiªn (90 phñ; 20 ph©n phñ,379 huyÖn,1742 tæng,18265 x·,th«n). + c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh nµy ®îc nguyªn ®Õn cuèi thêi NguyÔn + ë triªu ®×nh, díi thêi Gia Long ®Õn ®Çu Minh M¹ng gi÷ nguyªn hÖ thèng chÝnh quyÒn cò cña c¸c triÒu ®¹i tríc,Vua n¾m mäi quyÒn hµnh mét c¸ch ®éc ®o¸n.Gióp vua gi¶i quyÕt giÊy tê v¨n th vµ ghi chÐp thÞ ThÞ th viÖn (thêi Gia Long) sang Minh M¹ng ®ái v¨n phßng th 1829 chuyÓn thµnh néi c¸c.ViÖc qu©n quèc sù cã Tø trô ®¹i thÇn(4 vÞ ®¹i häc sÜ)sau chÝnh thøc thµnh viÖn c¬ mËt(1834)ngoµi ra cßn ®Æt thªm t«n nh©n phñ phô tr¸ch c¸c viÖc cña hoµng gia. + Tam néi viªn: (Sau dêi Pth-Néi c¸c 1829) + Tam Néi viÖn cã 3 c¬ quan:ThÞ Th viÖn,ThÞ Hµn viÖn,Néi Hµn viÖn. Lµ c¬ quan chuyªn tr«ng coi vµ ®¶m tr¸ch viÖc so¹n th¶o,b¶o qu¶n v¨n th chiÕu dô,c¸c th tõ vµ ngù chÕ cña hoµng ®Õ. - 1822 vua Minh m¹ng lËp hoµn l©m viÖn trong v¨n th phßng ®Ó gióp V¨n th phßng chuyªn tr¸ch so¹n th¶o v¨n b¶n. - 1829 Minh m¹ng c¶i tæ V¨n T phßng vµ ra ®¹o dô thµnh lËp néi c¸c ®Ó cñng cè vµ n©ng cao chøc n¨ng qu¶n lý ®iÒu hµnh cña c¬ quan ®Çu n·o TW ®èi víi nÒn hµnh chÝnh quèc gia. - Giao quyÒn cho néi c¸c qu¸ lín lo sî bÞ thao tóng. DO vËy , néi c¸c cã vai trß quan träng nhng chøc phËn c¸c quan trong néi c¸c th× vÒ cÊp bËc vÉn thÊp h¬n so víi Lôc bé. nhiÖm vô néi c¸c ®¶m tr¸ch c¸c c«ng viÖc nghiÖp vô hµnh chÝnh cña triÒu ®×nh, gi¸m s¸t vµ khèng chÕ c«ng viÖc cña c¸c bé vµ c¸c c¬ quan cña tØÒu ®×nh. Quan chøc cao nhÊt cña néi c¸c ë hµm tam phÈm thÊp h¬n hµm thîng th ®® c¸c. * C¬ mËt viÖn - Do khèi lîng c«ng viÖc(31 tØnh)c¶ níc ®Òu trùc thuéc nh©n viªn  vÒ viÖc thµnh lËp c¬ mËt viÖn. C¬ mËt viÖn lµ c¬ quan tham mu lµ héi ®ång t vÊn tèi cao cho Hoµng ®Õ, ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc, qu©n c¬, néi an, bang giao vµ c¶ ph¸t triÓn kinh tÕ d©n sinh. ChÞu tr¸ch nhiÖm tríc hoµng ®Õ vÒ t×nh h×nh an ninh chÝnh trÞ ë trong níc.C¬ mËt viÖn còng lµ c¬ quan gi¸m s¸t c«ng viÖc cña triÒu ®×nh, b¶o qu¶n c¸c tµi liÖu bÝ mËt, quèc b¸o vµ quèc cÊm. Bëi vËy c¬ mËt viÖn tõ lóc thµnh lËp ®îc coi lµ c¬ quan cã quyÒn thÓ cao nhÊt gi÷ vai trß träng tr¸ch trong bé m¸y Nhµ níc triÒu NguyÔn: C¬ mËt ®¹i thÇn:4 ®¹i th©n do vua trùc tiÕp bæ nhiÖm vµ c¬ mËt hµnh .. (Bé nha) ®îc s¸t h¹ch trong c¬ mËt viÖn lµ héi ®ång tèi cao vÒ an ninh chÝnh trÞ ra ®êi trong hoµn c¶nh ®Êt níc cã 17 chiÕn tranh vµ ®· hoµn thµnh ®îc c¸c träng tr¸ch tríc hoµng ®Õ. * C¸c bé ë triÒu ®×nh. - Díi néi c¸c vµ C¬ mËt viÖn, c¸c quan hµnh chÝnh triÒu ®×nh TW thêi NguyÔn cã c¸c bé (6 bé: L¹i, LÔ, H×nh, Binh, C«ng, Hé). - Lóc míi kiÕn t¹o Bé m¸y Nhµ níc,Gia Long ®· ®Æt 6 nhng cha cã Ên triÖn vµ cha ®Æt chøc thîng th - 1840 vua cho ®øc Ên triÖn 6 bé: Ên cña bé ®¬ng cã kh¾c tªn bé víi 4 ch÷ Bé ®êng chi Ên: VD: L¹i bé ®êng chi Ên,C«ng bé chi Ên… + Trªn triÖn kh¾c: Kh©m tyl¹i chÝnh (B l¹i) t¬ngn tù víi c¸c bé tiÕp theo chøc n¨ng tõng bé: + Trong v¨n phßng c¸c bé cã ®Æt 2 bé phËn:Ên ty gi÷ g×n Ên trªn cña Bé vµ c«ng v¨n chuyÓn giao c«ng v¨n cho c¸c bé phËn chøc n¨ng gi¶i quyÕt.  Trùc ty: tr«ng nom c¸c ®Þa ph¬ng Trong mçi bé thµnh lËp 4-6 Thanh l¹i Ty chuyªn tr¸ch ®Ó theo dâi c«ng viÖc cña bé m×nh. * c¬ quan chuyªn tr¸ch cña triÒu ®×nh (c¸c Nha) - C¸c Nha gåm c¸c phñ,tù, viÖn, gi¸m, ty, côc lµ nh÷ng c¬ quan chuyªn tr¸ch ho¹t ®éng thuéc vÒ hµnh ph¸p t ph¸p, gi¸m s¸t ë triÒu ®×nh ®îc gäi chung lµ chñ nha, ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau gåm cã: - T«n nh©n phñ: phô tr¸ch c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn hoµng téc + Th¸i y viÖn: tËp hîp nh÷ng thÇy y giái, PV cho søc khoÎ cña nhµ vua, hoµng téc, quan l¹i. + XÐ thÞ vÖ ty cÈn tÝn lµ 2 c¬ quan hÇu cËn phôc vô trong néi ®×nh. + Xø thÞ vÖ:lµ ®¬n vÞ vò trang b¶o vÖ hoµng ®Õ vµ néi cung. + Ty cÈn tÝn chÞu tr¸ch nhiÖm giao nhËn lÔ vËt vµ ch¬ng sí c¸c néi c¸c. + Néi vô phñ;qu¶n lý kho tµng cña c¸c ch©u b¸u vµ c¸c thëng hoµng ®Õ + Th¬ng trêng:®Æt ë phÝa nam s«ng Ngù Hµ ®Ó tr÷ thãc g¹o vµ tiÒn. + Quèc tö gi¸m:lµ c¬ quan giao dôc vµ ®µo t¹o cao nhÊt,lµ §¹i héi quèc gia ë Kinh §«. + Hµn L©m ViÖn:Lµ c¬ quan lo so¹n th¶o chiÕu,chØ,s¾c phong,chÕ,c¸o cña nhµ vua hoÆc so¹n nh÷ng bµi biÓu c¸c d©ng lªn nhµ vua,so¹n c¸c v¨n b¶n ngo¹i giao,so¹n v¨n bÞa. + Ty bu chÝnh:cã nhiÖm vô chuyÓn vËn c«ng v¨n vµ ®a ®ãn quan l¹i trong toµn quèc,®îc Hoµng ®Õ quy ®Þnh.Quan phô tr¸ch Ty Bu ChÝnh lµ Chñ sù C©u 22: Sù x¸c lËp chñ quyÒn 2 quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Trêng Sa QuÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Trêng Sa n»m trong biÓn ®«ng. ngêi ViÖt Nam gäi B·i C¸t vµng hoÆc lµ §¹i Trêng Sa hay V¹n Lý Hoµng Sa.Ngêi ph¬ng T©y gäi Parcel (®¶o ®¸ ngÇm).GHi¸m Môc Jaberd ghi râ rµng trªn "An nam Quèc ho¹ ®å" tªn quÇn ®¶o nµy lµ Paracel seu C¸t vµng. VÒ sau gäi lµ quÇn ®¶o Hoµng Sa, ®¶o c¸t vµng phÝa nam gäi lµ QuÇn ®¶o Trêng Sa. QuÇn ®¶o Hoµng Sa ph©n bè ph¹m vi réng 15.000km2 kinh tuyÕn 1110§«ng 0  113 §, kho¶ng 95 h¶y lý ChiÒu B¸c Nam kÐo dµi 1705 xuèng 15045 ®é vÜ B¾c kho¶ng 90 h¶y lý.QuÇn ®¶o n»m s¸t ngang tØnh Tha Thiªn- Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com HuÕ,Quamg Nam,Quang Ng·i.Hoµng Sa cã kho¶ng 30 ®échia 2 nhãm QuÇn ®¶o Trêng Sa.Víi nhiÒu c¸ch gäi kh¸c nhau cña c¸c níc. QuÇn ®¶o nµy c¸ch QuÇn ®¶o Hoµng Sa 350 h¶i lý. To¹ ®é 602' ®é vÜ B¾c tíi 110280 vÜ B¾c,1120 kinh ®«ng ®Õn 1150 kinh ®«ng trªn 1 vïng biÓn kho¶ng 170.000km2. Tæng diÖn tÝch 11km2 gåm 137 ®¶o  Sù x¸c lËp + S¸ch "Thiªn Nam tõ chÝ lé ®Ò th"hay Toµn tËp An nam lé biªn so¹n 1680. Cã vÏ thªm b¶n ®å ®îc coi lµ thiªn cæ nhÊt ghi chÐp viÖc nhµ NguyÔn x¸c lËp chñ quyÒn vµ thùc hiÖn qu¶n lý HCNN ®èi víi 2 quÇn ®¶o. Hµng n¨m c¸c chóa NguyÔn thµnh lËp ®éi Hoµn sa vµ §é B¾c H¶i ®a 18 thuyÒn ra khai th¸c vµ tuÇn tra c¸c ®¶o. + S¸ch "Thiªn h¹ b¶n ®å vµ phñ biªn t¹p lôc"(1776)Lª Quý §«n m« t¶ sù x¸c lËp chñ quyÒn cña chóa NguyÔn b»ng c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng cña §éi Hoµng Sa vµ §éi B¾c H¶i.§éi nµy ®îc thµnh lËp thêi ch¸u NguyÔn Phóc Tµn(16481687).§©y lµ mét tæ chøc d©n binh do NN tæ chøc võa mang chøc n¨ng qu¶n lý võa chøc n¨ng khai th¸c 1802 NguyÔn Phóc ¸nh lªn ng«i liªn hiÖu Gia Long tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn l·nh thæ ®èi víi 2 quÇn ®¶o Hoµng sa vµ Trêng sa cña tiÒu nhµ NguyÔn. + S¸ch "D §Þa chÝ"cña Phan Huy Chó so¹n 1821 vµ s¸ch "Hoµng ViÖt d ®Þa chÝ"1833 kh¼ng ®Þnh sù x¸c lËp chñ quyÒn ®èi víi 2 quÇn ®¶o nµy. + S¸ch "§¹i Nam thùc lôc"(1821) + S¸ch "§¹i Nam thùc lôc" chØnh biªn,®Ö nhÊt ky1848 ghi chÐp cô thÓ râ rµng viÖc b¶o vÖ chñ quyÒn ®èi víi 2 quÇn ®¶ nµy. + S¸ch "Kh©m ®Þnh §¹i Nam Héi ®iÓn sù lÖ"1851 C¸c ch©u b¶n triÒu NguyÔn(TK 19)còng lu nhiÒu b¶n TÊu cña Bé c«ng trong triÒu vÒ ciÖc x¸c lËp chñ quyÒn Hoµng Sa vµ Trêng Sa víi ®Þa ph¬ng Qu¶ng Ng·i,Qu¶ng NghÜa.Tuú tõng thêi kú lÞch sö mµ Hoµng Sa vµ Trêng Sa ®îc ®Æt trùc thuéc qu¶n lý HC vÒ l·nh thæ thuéc phñ,trÊn hay tØnh Qñang Ng·iQñang NghÜa. - Vua Minh M¹ng ban chØ dô cét mèc chñ quyÒn vµ kh¸c râ niªn hiÖu n¨m, chøc vô hä tªn ngêi chØ huy" lùc lîng thuû qu©n ®Æc nhiÖm S¸ch "H¶i ngo¹i ký sù"cña ThÝch §¹i §¸n(Trung Quèc)so¹n 1696 ®· nãi ®Õn V¹n Lý Trêng Sa-tøc Hoµng Ss kh¼ng ®Þnh chóa NguyÔn ®· sai thuyÒn ra qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c s¶n vËt tõ c¸c tµu bÞ ®¾m ë khu vùc qu¶n lý Hoµng Sa. - NhËt ký trªn Tµu biÓn Amphitrite(1701) x¸c nhËn Paracells(Hoµng Sa,Trêng Sa)lµ chñ quyÒn cña níc An Nam - S¸ch "Le Me moire sur la Cochinchine"cña Jean-Baptistc Chaaigneau (1769-1825)viÕt vµo n¨m1820 ®· kh¼ng ®Þnh n¨m 1816,Hoµng ®Õ Gia Long ®· x¸c lËp chñ quyÒn ®¶o Hoµng Sa vµ Trêng Sa thuéc An Nam. - 1925 ngêi ph¸p nghiªn cøu qu¸ tr×nh x¸c lËp chñ quyÒn cña V¬ng quèc An Nam vµ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ 2 quÇn ®¶o thuéc An Nam.V× vËy ngêi Ph¸p ®¬ng nhiªn cho ViÖn H¶o D- ¬ng häc nghÒ vµ nghÒ c¸ Nha Trang tiÕn hµnh nghiªn cøu kh¶o s¸t b»ng tµu líi Lansan vµ tiÕp tôc nghiªn cøu ®Õn 1927 29/4/1932 ChÝnh phñ Ph¸p göi kh¸ng nghÞ nªu râ c¸c b»ng chøng vÒ sù chiÕm h÷u chñ quyÒn cña ViÖt Nam vµ ®Ò nghÞ ®a sù tranh chÊp ra toµ ¸n quèc tÕ,Trung Quèc ®· ph¶n ®èi ®Ò nghÞ nµy. - 13/4/1933 H¹m ®éi cña lùc lîng h¶i quan chiÕm h÷u theo ph¬ng thøc ph¬ng T©y ®èi víi quÇn ®¶o Trêng S¬n.21/12/1933 Ph¸p quyÕt ®Þnh s¸t nhËp Trêng S¬n vµo tØnh Bµ RÞa.3/138 B¶o §¹i ký ®¹o dô sè 10 ®Æt Hoµng S¬n díi quyÒn qu¶n h¹t cña tØnh Thõa ThiÖn 1938 Nhµ NguyÔn vµ chÝnh quyÒn thuéc ®Þa Ph¸p x©y dùng bia chñ quyÒn ®Æt trªn ®¶o Hoµng Sa. - TiÕn hµnh l¾p ®Æt: + 1 cét h¶i ®¨ng + 1 tr¹m khÝ tîng OMM + 1 tr¹m v« tuyÕn TSF 6/1938 mét ®¬n vÞ lÝnh ViÖt Nam ®îc cö tíi Hoµng Sa lµm nhiÖm vô canh phßng - 5-5-1939 nghÞ ®Þnh 3282 cña Toµn quyÒn §«ng D¬ng söa ®æi c¸c ®iÒu kho¶n trong NghÞ ®Þnh tríc ®ã vµ lËp l¹i sæ §Þa lý trªn quÇn ®¶o Hoµng Sa. - Vµo ®Çu TK 17 chóa NguyÔn Phóc Lan,NguyÔn Phóc TÇn cho ®Õn c¸c Hoµng ®Õ triÒu ®×nh nhµ ®Çu TK 19 x¸c lËp chÝnh quyÒn, chiÕm h÷u thùc sù,hoµ b×nh vµ thi hµnh qu¶n lý hµnh chÝnh. C©u 23 Ph¬ng thøc ®iÒu hµnh triÒu chÝnh cña nhµ NguyÔn (272 GT) 1.ThiÕt triÒu 18 - ThiÕt triÒu lµ mét ph¬ng thøc ®iÒu hµnh triÒu chÝnh,thÓ hiÖn uy quyÒn cña c¸c vua NguyÔnThiÕt triÒu gåm cã ®¹i triÒu vµ tiÓu triÒu. + LÔ §¹i triÒu: ®îc hµnh cö träng thÓ t¹i ®iÖn Th¸i Hoµ, tÊt c¶ c¸c quan chøc lµm viÖc TW tõ nhÊt phÈm ®Õn cöu phÈm,c¸c quan ®Þa ph¬ng vÒ kinh ®Òu ®Õn dù,c¸c hoµng tö,hoµng th©n,quan l¹i c¸c cÊp tuú theo phÈm thÊt ®øng vµo vÞ trÝ cña m×nh.Trong thÒm ®iÖn s©n ®iÖn ra ngoµi long Tó. hai bªn long tó cã ®éi nh¹c c«ng.Ngoµi nä m«n lµ n¬i dµn qu©n cña hång binh vµ kþ binh. - 1806 Quy ®Þnh thiÕt §¹i triÒu 1 th¸ng 2 lÇn(1r»m).Khi Hoµng ®Õ ®· an to¹ trªn ngai vµng nh¹c nh· næi lªn,c¸c quan lµm lÔ 5 tay.Mét vÞ ®¹i thÇn d©ng ê biÓu khi lÔ tan kiÖu rång ríc hoµng ®Ò vÒ néi dung. + LÔ thêng triÒu 1806:5-12-20-25 hµng th¸ng ë ®iÖn CÇn Chanh. + Quan v¨n tõ ngò phÈm,quan vâ tõ tø phÈm trë lªn ®Õn c¸c hoµng thÇn míi ®îc ®i vµo chÇu,tÊt c¶ ®øng theo thø bËc phÈm hµm. 2.Hoµng ®Õ nghe chÝnh sù do c¸c quan tÊu tr×nh. - Vµo c¸c ngµy lÎ trong th¸ng vua ngù ë ®iÖn CÇn Ch¸nh nghe ngù sö.C¸c quan v¨n,vâ ®Òu theo ban thø bËc vµo chÇu. - C¸c quan ®Õn ®iÖn tÊu ph¶i tãm t¾t néi dung,chÐp thµnh 2 b¶n.B¶n chÝnh ®îc vÞ quan tÊu tr×nh ®Õn quú vµ d©ng tríc ngù to¹(vua ngåi)Quan néi c¸c më ra vµ ®Ó trªn ngù ¸n.Viªn quan tÊu tr×nh vµ quan néi c¸c lui vÒ ph¸i sau vµ quú trªn chiÕu.Viªn quan tÊu sö cÇm b¶n phô ®äc to cho triÒu thÇn cïng nghe. - Xong ®îi hoµng ®Õ hái hoÆc chØ thÞ, ban lÖnh quan néi c¸c cã nhiÖm vô ghi chÐp mäi viÖc diÔn ra trong buæi diÖn tÊu cña c¸c quan. - C¸c quan trong triÒu vµ c¸c quan ®Þa ph¬ng ®Òu ®îc d©ng sí vµo cung ®Ó diÖn tÊu. Nh÷ng ngµy thêng trong th¸ng,Hoµng ®Õ lµm viÖc §iÖn V¨n Minh,®iÖn Vâ HiÓn,toµ §«ng C¸c. 3.Quan l¹i tr×nh kiÕn c«ng vô - Sau mçi lÇn vÊn kiÕn, bµn b¹c quèc sù ë ®iÖn CÇn Ch¸nh lµ thêi gian giµnh cho c¸c quan l¹i tr×nh kiÕn c«ng vô, thÓ thùc ®îc quy ®Þnh nh sau: LÔ B¸i m¹ng:LÔ dµnh cho c¸c quan kh©m sia,kinh lîc sö,ph¶i viªn cña triÒu ®×nh,c¸c sø bé ®i ngo¹i quèc vµ mét sè quan kh¸c. LÔ phôc m¹ng:c¸c quan nãi ë trªn khi hoµn thµnh c«ng vô vÒ tr×nh kiÕn. - LÔ dÉn b¸i:lÔ giµnh cho c¸c quan hoµng ®Õ bæ nhiÖm th¨ng chøc quyÒn kiªm qu¶n c¸c chøc ®Òu do bé chñ qu¶n (Bé l¹i hoÆc Bé binh)lµm lÔ. - LÔ b¸i tö:triÒu thÇn hoµng ®Õ ban cÊp,©n thëng lµm lÔ b¸i tö. - LÔ bÖ tõ:C¸c quan phong vÒ kinh khi hoµn thµnh c«ng vô vµo gÆp hoµng dÕ lµm lÔ bÖ tõ. 4.Hoµng ®Õ phª duyÖt c¸c biÓu tÊu - Khi tËp tÊu c¸c quan TW vµ ®Þa ph¬ng ®Ö tr×nh,hoµng ®Õ trùc tiÕp ®äc tÊu v¨n vµ dïng bót son ®á phñ lªn b¶n ch¬ng gäi lµ "ch©u b¶n"cã 4 lo¹i phª ngù. + Ch©u phª: lµ mét c©u phª cña hoµng ®Õ chØ ghi vµo ch÷ "y tÊu”,y nghÞ. + Ch©u ®iÓm:vua dïng Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com bót son ®iÓm mét chÊm ë ®Çu ch÷ tÊu biÓu thÞi sù chÊp thuËn. + Ch©u khuyªn:vua dïng bót son vßng tªn mét ngêi biÓu thÞ sù lùa chän cña vua trong danh s¸ch Hoµng ®Õ lùa chän. + Ch©u m¹t(ch©u c¶i):hoµng ®Õ dïng bót g¹ch mét dïng trªn mét cöu nhay tªn mét ngêi biÓu thÞ sù chÊp thuËn. 5.Cai böu tû cña triÒu NguyÔn - Böu tû lµ Ên cña nhµ vua ®îc coi lµ träng khÝ cña quèc gia vµ tîng trng cho ®Õ quyÒn. + Kim böu tû: Ên tû vµng gèm 14 Ên + Ngäc tû: Ên tû b¹c gåm 5 tû Ên - C¸c kim ngäc böu tû ®Òu ®îc cÊ trong Trung hoµ §iÖn trong Cµn Thanh. - Mçi khi néi c¸c dïng ®Õn böu tûnµo th× cho Cung gi¸m phung ®a c¸c böu tû Êy ra. - Tuú theo møc ®é quan träng kh¸c nhau, mµ cã c¸ch thøc dïng c¸c böu tû kh¸c nhau. - Tñ 1837 trë ®i kh«ng ®ãng Ên n÷a ®îi ®Õn ®Çu n¨m chän ngµy tèt míi lµm lÔ "khai Ên"dïng Ên ®ãng lµ ®lïng c¬ b¶n trong hÖ thèng tæ chøc BMNN c¸c v¬ng triÒu NguyÔn (18021931/32) C©u 24:Tæ chøc HC ®ia ph¬ng thêi NguyÔn(18021831)? 1/Hoµn c¶nh: - Sau khi ®¸nh b¹i nhµ T©y S¬n,vua Gia Long kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vµ uy tÝn trùc tiÕp qu¶n lý 2 vïng Nam B¾c réng lín cña ®Êt níc.Vua ph¶i t¹m thêi ®Æt 2 vïng B¾c Hµ vµ Gia §Þnh gäi lµ B¾c Thµnh vµ §Þnh Thµnh,giao cho vâ quan cao cÊp qu¶n lý.§iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi÷a cÊp TW vµ c¸c trÊn,lé ë B¾c Hµ, gi÷a cÊp TW vµ dinh trªn ®¹o ë Gia ®Þnh xuÊt hiÖn mét cÊp trung gian.®©y 19 Kho tài liệu miễn phí của diễn đàn Ketnooi.com TW CÊp HC Thanh ®îc lÇn lît xo¸ bá 1831-1832 trong c¶i c¸ch HC díi triÒu vua Minh M¹ng. -Tõ thêi vua Minh M¹ng(1820)b¾t ®Çu cã xu híng tinh lîc ®éi ngò quan l¹i.C¸c trÊn x¸c ®Þnh chøcddanh hµm theo t¾ bËc l¹i râ rµng.§øng ®Çu trÊn lµ vâ quan cao cÊp ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ tÝnh chÊt qu©n sù cña BMHC. 3.CÊp h/c phñ huyÖn Ch©u. -VÒ nguyªn t¾c Phñ,HuyÖn,Ch©u lµ cÊp HC trung gian gi÷a c¸p TrÊn-Dinh víi cÊp HC c¬ së. +ë B¾c Hµ, m· phru cai qu¶n tõ 3-8 huyÖn ch©u(s¬ ®å) 2.CÊp HC TrÊn- Dinh B¾c thµnh - Thêi Tãm l¹i:Thêi kú ®Çu nhµ NguyÔn tæ chøc HC ®Þa ph¬ng 2 m« h×nh - ë MiÒn Trung gÇn triÒu ®×nh gi÷a triÒu ®×nh phñ,huyÖn, ch©u cã mét cÊp trung gian. + ë MN,MB:gi÷a triÒu ®×nh vµ phñ huyÖn ch©u cßn cã 2 cÊp trung gian. * B¾c thµnh(1802)Gia long ®Æt chøc: - Tæ chøc HC B¾c Thµnh ®Æt 3 tµo(c¬ quan quan träng cña triÒu ®×nh cai qu¶n)2 ty,n¨m 1804 sau thªm l¬ng y ty * S¬ ®å TCHC cÊp thµnh. 5 Néi trÊn S¬ Nam Th îng-h¹ Kinh B¾c, H¶i D ¬ng S¬n T©y kú ®Çu cÊp HC ®Þa ph¬ng TrÊn-Dinh cßn cã tªn gäi cha hoµn toµn tËp trung thèng nhÊt TrÊn,Dinh,Phñ,§¹ o. - B¾c Hµ 14 trÊn:c¸c TrÊnDinh tõ Nam trë ra B¾c gäi chung lµ xø B¾c Hµ. - B¾c Hµ 14 trÊn:c¸c TrÊnDinh tõ B¾c trë ra Nam gäi chung lµ xø Nam Hµ. TrÊn 6 ngo¹i trÊn * C¶ níc bÊy giê chia 27 trÊn vµ 2 Cao phñ.Trong ®ã: - B¸c Thµnh cai B»ng qu¶n 11 trÊn(5 néi trÊn,6 ngo¹i Th¸i trÊn). - TriÒu ®×nh TW Nguyªn trùc tiÕp qu¶n lý trÊn vµ phñ , 11 Qñang Thõa Thiªn. - Gia §Þnh thµnh yªn, cai qu¶n 5 trÊn. LS, * TrÊnTQ - Dinh ®îc chia ra 4 lo¹i kh¸c nhau: - Lo¹i 1:128 quan chøc:Y S¬n Nam Hµ,Thanh Ho¸,NghÖ An, ... - Lo¹i 2:118 quan chøc:Qñang trÞ,Qñang Binh,H¶i D¬ng,S¬n t©y ... - Lo¹i 3:60 quan chøc:Th¸i Nguyªn,L¹ng S¬n,Cao B»ng,Tuyªn Quang... - Lo¹i 4: * C¸c ®¹o lÖ thuéc th× ®Æt ty thuéc l¹i do 1 Cai Hîp,1 Thñ hép cai qu¶n 20 b¶n ty. * Ban ®Çu chøc danh ngêi ®øng ®Çu ®¬n vÞ HC cã sù thiÕu thèng nhÊt. - Tõ NnghÖ An trë ra ®Æt TrÊn thñ,1 hiÖp trÊn,1 tham hiÖp,ë Thanh Ho¸,§èc TrÊn,P Nam, Cai B¹, Lu Thñ. * C¬ cÊu HC mçi TrÊn-Dinh ®Òu ®¹t 2 ty:t¶ thõa ty l¹i,binh,h×nh(phß ng)vµ h÷u thõa ty,hª phßng,lÔ, c«ng. TrÊn - Dinh 10 Tho¸ - NA QB QT - QN - QN B§ - P'Yªn B×nh Hoµ, B .. Hé tµo (kiªm c«ng) T¶ thõa ty TrÊn 10 Phiªn An BHoµ §Þnh Têng VÜnh Thanh Hµ Tiªn TrÊn +ë Nam Hµ, (Qñang Binh vµo Nam)viÖc ®Æt cÊp HC phñ cã kh¸c.Cã n¬i ®Æt phñ ®Ó qu¶n c¸c huyÖn,ch©u,cã n¬i TrÊn Dinh qu¶n lý trùc tiÕp ch©u huyÖn) (s¬ ®å) Phñ Tæng trÊn HiÖp trÊn Riªng b¾c thµnh ®Æt thªm Chiªm HËu ty * MN:Gia §Þnh trµnh ra ®êi muén h¬n 1808.TrÊn Gia ®Þnh ®îc ®æi thµnh Gia ®Þnh thµnh ®Æt mét quan tæng trÊn,mét hiÖp tæng trÊn,mét phã tæng trÊn ®Ó cai qu¶n. NhËn xÐt:CÊp thµnh tæng 30 n¨m ®Çu do nhµ NguyÔn cha ®ñ m¹nh ®Ó qu¶n lý hÖ thèng ttiÕp HC cÊp thµnh ®îc vua trao quyÒn thay mÆt triÒu ®×nh gi¶i quyÕt mäi c«ng viÖc TCHC thµnh chØ lµ cÊp HC hïng gian thêi ®Ó nãi tØÒu ®×nh.Víi c¸c trÊn dinh.Tuy niªn, trªn thùc tÕ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tæ chøc tá ra cång kÒnh ®èi víi ®éi ngò quan l¹i tha ho¸ lµm cho hiÖu lùc qu¶n lý xót kÐm phøc t¹p. Gia ®Þnh thµnh hiÖp Huy H Ön Binh Tµo (kiªm l¹i) Phñ Phñ Tham H Ch C ©u H×nh tµo (kiªm lÔ) C Huy Ön L¬ng y ty Ch¸nh tam phÈm H÷u thõa ty TrÊn phñ HIÖp trÊn v¨n ban Tham hiÖp vâ ban H C©u kÎ (ch¸nh thÊt phÈm) T¶ thõa ty (th«ng ph¸n <6', kinh lÞch, 7 phÈm) L¹i phon g Binh phon g H×nh 20 phon g Ch¸nh tø phÈm H÷u thõa ty( TP 6 phÈm, KL 7 phÈm) HÖ phon g LÔ phon g C«ng phon g H