Tài liệu Kiến Thức Cơ Bản Về Điện Ô Tô

KiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®iÖn Bè côc cña ch­¬ng Ch­¬ng nµy gi¶i thÝch c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®iÖn · M« t¶ · Kh¸i niÖm c¬ b¶n · M¾c song song & M¾c nèi tiÕp · M¹ch ®iÖn · Chøc n¨ng cña tô ®iÖn · §ång hå ®o ®iÖn Toyota · C¸c h­ háng cña m¹ch · Nguyªn lý vÒ ph¸t ®iÖn -1- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt M« t¶ M¹ch ®iÖn C¸c thiÕt bÞ ®iÖn ®­îc sö dông trong nhiÒu khu vùc cña « t« vµ cã c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau. Khi ®iÖn ®i qua mét ®iÖn trë, nã t¸c dông víi ®iÖn trë vµ cã thÓ t¹o ra mét sè chøc n¨ng. C¸c thiÕt bÞ ®iÖn sö dông c¸c chøc n¨ng nµy theo môc ®Ých b»ng c¸ch biÕn ®æi ®iÖn n¨ng thµnh c«ng n¨ng. C¸c chøc n¨ng cña ®iÖn 1. Chøc n¨ng ph¸t nhiÖt NhiÖt ®­îc t¹o ra khi ®iÖn ®i qua mét ®iÖn trë, nh­ c¸i ch©m thuèc l¸, cÇu ch×. 2. Chøc n¨ng ph¸t s¸ng ¸nh s¸ng ®­îc ph¸t ra khi ®iÖn ®i qua mét ®iÖn trë, nh­ mét bãng ®Ìn s¸ng. 3. Chøc n¨ng tõ tÝnh Mét lùc tõ tr­êng ®­îc t¹o ra khi ®iÖn ®i qua mét d©y dÉn hoÆc cuén d©y, nh­ cuén d©y ®¸nh löa, m¸y ph¸t ®iÖn, vßi phun. (1/2) -2- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Mäi chÊt ®Òu cã c¸c nguyªn tö, c¸c nguyªn tö gåm cã h¹t nh©n vµ c¸c ®iÖn tö. Mét nguyªn tö kim lo¹i cã c¸c ®iÖn tö tù do. C¸c ®iÖn tö tù do lµ c¸c ®iÖn tö cã thÓ chuyÓn ®éng tù do tõ c¸c nguyªn tö. ViÖc truyÒn c¸c nguyªn tö tù do nµy trong c¸c nguyªn tö kim lo¹i sÏ t¹o ra ®iÖn. Do ®ã ®iÖn ch¹y qua mét m¹ch ®iÖn lµ c¸c ®iÖn tö chuyÓn ®éng trong mét d©y dÉn. Khi ®Æt mét ®iÖn ¸p vµo c¶ 2 ®Çu cña mét (d©y dÉn) kim lo¹i, c¸c ®iÖn tö ch¹y tõ cùc ©m ®Õn cùc d­¬ng. ChiÒu chuyÓn ®éng cña dßng ®iÖn tö ng­îc chiÒu víi chiÒu cña dßng ®iÖn. Ba yÕu tè cña ®iÖn §iÖn bao gåm ba yÕu tè c¬ b¶n: 1. Dßng ®iÖn §©y lµ dßng ch¶y qua mét m¹ch ®iÖn. §¬n vÞ : A (Ampe) 2. §iÖn ¸p §©y lµ lùc ®iÖn ®éng lµm dßng ®iÖn ch¹y qua mét m¹ch ®iÖn. §iÖn ¸p cµng cao th× l­îng dßng ®iÖn cµng lín sÏ ch¶y qua m¹ch ®iÖn nµy. §¬n vÞ : V (V«n) 3. §iÖn trë §©y lµ phÇn ®èi lËp víi dßng ®iÖn. §¬n vÞ : Ω («m) (2/2) -3- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Kh¸i niÖm c¬ b¶n §iÖn ¸p, dßng ®iÖn vµ ®iÖn trë Mèi quan hÖ gi÷a ®iÖn ¸p, dßng ®iÖn vµ ®iÖn trë cã thÓ thay thÕ b»ng dßng n­íc nh­ ®­îc minh häa. §iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn ThiÕt bÞ trong h×nh minh häa nµy cho thÊy tèc ®é cña guång n­íc thay ®æi nh­ thÕ nµo b»ng c¸ch thay ®æi khèi l­îng n­íc trong bÓ chøa bªn tr¸i. §iÒu nµy cã nghÜa lµ tèc ®é cña n­íc ch¶y ®Õn guång n­íc thay ®æi theo sù thay ®æi vÒ ¸p suÊt n­íc trong bÓ chøa nµy. Khi hiÖn t­îng nµy cña n­íc ®­îc thay thÕ b»ng ®iÖn, khèi l­îng n­íc (¸p suÊt n­íc) lµ ®iÖn ¸p vµ dßng n­íc lµ dßng ®iÖn. Dßng ®iÖn vµ ®iÖn trë Lùc cña dßng n­íc thay ®æi theo chiÒu cao cña cöa van ®Æt gi÷a bÓ chøa vµ guång n­íc. V× thÕ, tèc ®é cña guång n­íc sÏ thay ®æi. Cöa van nµy t­¬ng ®­¬ng víi ®iÖn trë trong mét m¹ch ®iÖn. -4- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p vµ ®iÖn trë Khi t¨ng khèi l­îng n­íc trong bÓ chøa sÏ lµm t¨ng tèc ®é cña guång n­íc. MÆt kh¸c, h¹ thÊp cöa van ®èi diÖn víi dßng n­íc sÏ lµm gi¶m tèc ®é cña guång n­íc. Nh­ vËy cã thÓ ®iÒu khiÓn guång n­íc ë mét tèc ®é mong muèn b»ng c¸ch ®iÒu chØnh ¸p suÊt n­íc vµ chiÒu cao cña cöa van. T­¬ng tù nh­ vËy, trong mét m¹ch ®iÖn, l­îng c«ng cÇn thiÕt ®­îc cÊp cho c¸c thiÕt bÞ kh¸c nhau b»ng c¸ch thay ®æi gi¸ trÞ cña ®iÖn trë hoÆc ®iÖn ¸p. (1/1) §Þnh luËt Ohm Mèi quan hÖ sau ®©y tån t¹i gi÷a dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p vµ ®iÖn trë: · Khi t¨ng ®iÖn ¸p sÏ lµm t¨ng dßng ®iÖn. · Khi gi¶m ®iÖn trë sÏ lµm t¨ng dßng ®iÖn. Mèi quan hÖ nµy cã thÓ ®­îc tãm t¾t nh­ sau: Dßng ®iÖn sÏ t¨ng lªn theo tû lÖ thuËn víi ®iÖn ¸p, vµ sÏ gi¶m theo tû lÖ nghÞch víi ®iÖn trë. Mèi quan hÖ nµy gi÷a ®iÖn ¸p, dßng ®iÖn vµ ®iÖn trë ®­îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh luËt Ohm, ®­îc tr×nh bµy b»ng c«ng thøc sau ®©y: E=RxI · E: §iÖn ¸p (V) · R: §iÖn trë () · I: Dßng ®iÖn (A) Gîi ý: B»ng c¸ch thÓ hiÖn ®Þnh luËt Ohm b»ng h×nh trong s¬ ®å, b¹n cã thÓ nhí ra ngay mèi quan hÖ nµy. Trong s¬ ®å, mèi quan hÖ theo chiÒu ®øng thÓ hiÖn phÐp chia vµ mèi quan hÖ theo chiÒu ngang thÓ hiÖn phÐp nh©n. §Ó cã E, “R x I” §Ó cã R, “E / I” §Ó cã I, “E / R” -5- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt C«ng suÊt ®iÖn C«ng suÊt ®iÖn ®­îc thÓ hiÖn b»ng l­îng c«ng do mét thiÕt bÞ ®iÖn thùc hiÖn trong mét gi©y. C«ng ®­îc ®o b»ng watt (W), vµ 1W lµ l­îng c«ng nhËn ®­îc khi mét ®iÖn ¸p lµ 1 V ®­îc ®Æt vµo mét ®iÖn trë cña phô t¶i lµ 1E1, vµ dßng ®iÖn lµ 1 A ch¹y trong mét gi©y. C«ng suÊt ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: P=IxV · P: C«ng suÊt, ®¬n vÞ : W · I: Dßng ®iÖn, ®¬n vÞ : A · V: §iÖn ¸p, ®¬n vÞ : V VÝ dô: NÕu ®Æt 5A cña mét dßng ®iÖn trong thêi gian mét gi©y, b»ng mét ®iÖn ¸p lµ 12V, th× thiÕt bÞ ®iÖn nµy thùc hiÖn ®­îc c«ng lµ 60W (5 x 12 = 60) (1/1) Dßng ®iÖn mét chiÒu vµ dßng ®iÖn xoay chiÒu Mét dßng ®iÖn cã chiÒu kh«ng thay ®æi víi mét biªn ®é kh«ng thay ®æi ®­îc gäi lµ dßng ®iÖn mét chiÒu. MÆt kh¸c, mét dßng ®iÖn thay ®æi chiÒu vµ cã biªn ®é thay ®æi ®­îc gäi lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu. 1. Dßng ®iÖn mét chiÒu (DC) §©y lµ lo¹i dßng ®iÖn ch¹y theo chiÒu kh«ng thay ®æi, tõ cùc d­¬ng ®Õn cùc ©m, nh­ trong ¾c quy hoÆc pin kh« cña « t«. 2. Dßng ®iÖn xoay chiÒu (AC) §©y lµ lo¹i dßng ®iÖn ®æi chiÒu theo c¸c chu kú ®Òu ®Æn. §iÖn t¹i c¸c æ c¾m trong nhµ hoÆc nguån ®iÖn 3 pha c«ng nghiÖp ®­îc sö dông trong c¸c nhµ m¸y lµ mét sè vÝ dô. (1/1) -6- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt M¾c song song vµ m¾c nèi tiÕp M« t¶ Cã thÓ chia mét m¹ch ®iÖn thµnh m¹ch m¾c song song hoÆc m¾c nèi tiÕp, tïy theo c¸ch ®Êu c¸c thiÕt bÞ ®iÖn ®ã. 1. M¾c nèi tiÕp Víi ph­¬ng ph¸p nµy, nhiÒu thiÕt bÞ ®iÖn ®­îc m¾c nèi tiÕp víi mét d©y ®iÖn ®¬n. H×nh vÏ tr×nh bµy c¸ch m¾c nèi tiÕp d­íi d¹ng mét dßng n­íc. NÐt ®Æc biÖt cña dßng n­íc nµy lµ ë chç mét khèi l­îng n­íc b»ng nhau ch¶y qua mçi th¸c n­íc, Khèi l­îng nµy còng b»ng khèi l­îng n­íc ch¶y tõ nguån n­íc. (Io = I1 = I2 = I3) H¬n n÷a, tæng chiÒu cao cña 3 th¸c n­íc riªng lÎ nµy ®Òu b»ng chiÒu cao cña c¶ th¸c n­íc. (Vo = V1 + V2 + V3) 2. M¾c song song Víi ph­¬ng ph¸p nµy, nhiÒu thiÕt bÞ ®iÖn ®­îc m¾c vµo mét d©y ®iÖn ®¬n. H×nh vÏ tr×nh bµy c¸ch m¾c song song d­íi d¹ng dßng n­íc. TÊt c¶ c¸c th¸c n­íc ®Òu cã mét ®é cao nh­ nhau. (Vo = V1 + V2 + V3) H¬n n÷a, tæng l­îng n­íc ch¶y qua c¸c th¸c n­íc ®Òu b»ng tæng l­îng n­íc nµy. (Io = I1 = I2 = I3) (1/1) §iÖn trë 1. §iÖn trë cña m¹ch nèi tiÕp Tæng ®iÖn trë cña c¶ m¹ch b»ng tæng c¸c ®iÖn trë trong m¹ch nµy. R0= R1 + R2 + R3 -7- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 2. §iÖn trë cña m¹ch song song Tæng ®iÖn trë cña c¶ m¹ch nµy cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau: R0 = 1 / (1 / R1 + 1 / R2 + 1 / R3) R0 nhá h¬n mét ®iÖn trë nhá nhÊt cña R1, R2, R3. (1/1) Dßng ®iÖn 1. C­êng ®é dßng ®iÖn cña m¹ch nèi tiÕp C­êng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua mçi thiÕt bÞ ®iÖn trong m¹ch nµy nh­ nhau ®èi víi mçi thiÕt bÞ ®iÖn kh¸c trong toµn m¹ch. I0 = I1 = I2 =I3 2. C­êng ®é dßng ®iÖn cña m¹ch song song Tæng c­êng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua c¸c thiÕt bÞ ®iÖn trong m¹ch nµy b»ng c­êng ®é cña nguån ®iÖn I0 = I1+ I2 + I3 (1/1) §iÖn ¸p 1. §iÖn ¸p cña m¹ch ®iÖn nèi tiÕp Tæng ®é sôt ®iÖn ¸p x¶y ra víi c¸c thiÕt bÞ ®iÖn trong m¹ch nµy b»ng ®iÖn ¸p cña nguån ®iÖn V0 = V1 + V2 + V3 -8- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Tham kh¶o §é sôt ®iÖn ¸p Trong khi dßng ®iÖn ch¹y qua mét m¹ch ®iÖn, ®iÖn ¸p cña nã sÏ gi¶m mçi khi nã ®i qua mét ®iÖn trë. Møc gi¶m nµy ®­îc gäi lµ ®é sôt ®iÖn ¸p. Trong m¹ch ®iÖn nèi tiÕp ®­îc thÓ hiÖn ë bªn tr¸i, nguån ®iÖn cã 12V. §iÖn ¸p nµy sÏ bÞ sôt mçi khi dßng ®iÖn nµy ®i qua mét ®iÖn trë, cã thÓ ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: · §é sôt ®iÖn ¸p khi dßng ®iÖn ch¹y qua ®iÖn trë 2 : 12 V x 2 / ( 2 + 4 + 6 ) = 2V · §é sôt ®iÖn ¸p khi dßng ®iÖn ch¹y qua ®iÖn trë 4 12 V x 4 / ( 2 + 4 + 6 ) = 4V · §é sôt ®iÖn ¸p khi dßng ®iÖn ch¹y qua ®iÖn trë 6 : 12 V x 6 / ( 2 + 4 + 6 ) = 6V 2. §iÖn trë cña m¹ch song song §é sôt ®iÖn ¸p x¶y ra ë mçi thiÕt bÞ ®iÖn trong m¹ch ®iÖn nµy gièng nh­ bÊt kú thiÕt bÞ ®iÖn nµo kh¸c, còng nh­ ®iÖn ¸p cña toµn m¹ch. V0 = V1 = V2 = V3 -9- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt M¹ch ®iÖn R¬le vµ cÇu ch× NÕu m¹ch ®iÖn cña c¸c thiÕt bÞ ®ßi hái c­êng ®é dßng ®iÖn cao gåm cã mét nguån ®iÖn, mét c«ng t¾c vµ mét bãng ®Ìn ®­îc m¾c nèi tiÕp, c«ng t¾c vµ bé d©y ®iÖn ph¶i cã c«ng suÊt cao ®Ó cã thÓ chÞu ®­îc c­êng ®é dßng ®iÖn cao. Tuy nhiªn qua viÖc sö dông mét dßng ®iÖn c­êng ®é thÊp, mét c«ng t¾c cã thÓ bËt më (ON) vµ ng¾t (OFF) r¬le, ®Õn l­ît r¬le cã thÓ ®Æt c­êng ®é cao ch¹y qua ®Ó bËt më (ON) vµ ng¾t (OFF) bãng ®Ìn. S¬ ®å ë bªn tr¸i m« t¶ c¬ chÕ lµm viÖc cña mét r¬le. Khi ®ãng c«ng t¾c, dßng ®iÖn ch¹y gi÷a c¸c ®iÓm 1 vµ 2, do ®ã tõ hãa cuén d©y. Lùc tõ cña cuén d©y hót tiÕp ®iÓm di ®éng gi÷a c¸c ®iÓm 3 vµ 4. Do ®ã, c¸c ®iÓm 3 vµ 4 ®ãng l¹i vµ ®Ó dßng ®iÖn ch¹y vµo bãng ®Ìn. V× vËy qua viÖc sö dông mét r¬le, c«ng t¾c vµ d©y dÉn ®Õn c«ng t¾c cã thÓ cã c«ng suÊt thÊp. (1/3) CÇu ch× Mét d¶i kim lo¹i máng sÏ bÞ ch¸y khi dßng ®iÖn qu¸ lín ch¹y qua nã, b»ng c¸ch nµy sÏ ng¾t dßng ®iÖn vµ b¶o vÖ m¹ch ®iÖn khái bÞ h­ háng. CÇu ch× dßng cao Mét d©y cã chiÒu dÇy lín ®­îc ®Æt trong c¸c m¹ch ®iÖn c­êng ®é dßng ®iÖn cao cã thÓ ch¸y khi qu¸ t¶i, b»ng c¸ch nµy sÏ b¶o vÖ m¹ch ®iÖn. C¸c m¹ch ®iÖn trong c¸c s¬ ®å m¹ch ®­îc thÓ hiÖn ë bªn ph¶i cña h×nh minh häa. (2/3) -10- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt C¸c lo¹i r¬le C¸c r¬ le ®­îc ph©n lo¹i thµnh c¸c lo¹i d­íi ®©y tïy theo c¸ch më hoÆc ®ãng chóng: 1. Lo¹i th­êng më: Lo¹i nµy th­êng më, vµ chØ ®ãng khi cuén d©y ®­îc cÊp ®iÖn. (A) vµ (B) trong s¬ ®å nµy. 2. Lo¹i th­êng ®ãng: Lo¹i nµy th­êng ®ãng, vµ chØ më khi cuén d©y ®­îc cÊp ®iÖn. (C) trong s¬ ®å nµy. 3. Lo¹i 2 tiÕp ®iÓm: Lo¹i nµy chuyÓn m¹ch gi÷a hai tiÕp ®iÓm, tïy theo tr¹ng th¸i cña cuén d©y. (D) trong s¬ ®å nµy. (3/3) Chøc n¨ng cña tô ®iÖn M« t¶ Mét tô ®iÖn cã c¸c ®iÖn cùc, gåm cã 2 tÊm kim lo¹i hoÆc c¸c mµng kim lo¹i ®èi diÖn víi nhau. ChÊt c¸ch ®iÖn (hoÆc chÊt ®iÖn m«i), cã thÓ lµm b»ng c¸c kim lo¹i kh¸c nhau, ®­îc ®Æt gi÷a c¸c ®iÖn cùc. Trong s¬ ®å nµy, kh«ng khÝ cã t¸c dông nh­ chÊt c¸ch ®iÖn. Khi ®Æt ®iÖn ¸p vµo c¶ 2 ®iÖn cùc b»ng c¸ch nèi c¸c cùc ©m vµ d­¬ng cña mét ¾c quy, c¸c ®iÖn cùc ®èi diÖn sÏ mang ®iÖn d­¬ng vµ ©m. C¸c ®iÖn tÝch sÏ kh«ng thay ®æi kÓ c¶ sau khi nguån ®iÖn ®· ®­îc ng¾t ra, khi ®ã tô ®iÖn cã t¸c dông tÝch ®iÖn. Khi c¸c ®iÖn cùc cña mét tô ®iÖn tÝch ®iÖn bÞ ®o¶n m¹ch, sÏ cã mét dßng ®iÖn tøc thêi, vµ dßng ®iÖn tÝch l¹i sÏ trë thµnh trung hßa vµ mÊt ®i. V× vËy tô ®iÖn nµy ®­îc phãng ®iÖn. Ngoµi chøc n¨ng tÝch ®iÖn m« t¶ trªn ®©y, mét ®Æc ®iÓm ®¸ng kÓ cña mét tô ®iÖn lµ nã ng¨n kh«ng cho dßng ®iÖn mét chiÒu ch¹y qua. D­íi ®©y lµ c¸c thÝ dô vÒ c¸c m¹ch ®iÖn sö dông chøc n¨ng tÝch ®iÖn cña tô ®iÖn: M¹ch ®iÒu chØnh ®èi víi nguån ®iÖn, mét dßng ®iÖn dù phßng cho bé vi sö lý, vµ mét m¹ch ®Þnh thêi sö dông l­îng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó n¹p vµ phãng ®iÖn cho tô ®iÖn. Còng nh­ vËy c¸c dßng ®iÖn sö dông ®Æc ®iÓm cña tô ®iÖn ®Ó ng¾t dßng ®iÖn mét chiÒu lµ c¸c bé läc ®Ó trÝch hoÆc lo¹i bá c¸c thµnh phÇn cô thÓ cña tÇn sè. B»ng c¸ch dïng c¸c ®Æc ®iÓm nµy, c¸c tô ®iÖn ®­îc sö dông trong c¸c m¹ch ®iÖn cña « t« cho nhiÒu môc ®Ých, ch¼ng h¹n nh­ ®Ó lo¹i trõ tiÕng ån hoÆc thay thÕ cho nguån ®iÖn hoÆc mét c«ng t¾c. (1/1) -11- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt C¸c ®Æc ®iÓm tÝch ®iÖn cña tô ®iÖn Khi ®Æt mét ®iÖn ¸p cña dßng ®iÖn mét chiÒu vµo tô ®iÖn ®· phãng ®iÖn hoµn toµn, dßng ®iÖn sÏ b¾t ®Çu ch¹y ë mét tèc ®é nhanh. Sau khi tô ®iÖn b¾t ®Çu tÝch ®iÖn, dßng ®iÖn sÏ gi¶m xuèng. Cuèi cïng, khi dung l­îng tÜnh ®iÖn (kh¶ n¨ng tÝch ®iÖn cña tô ®iÖn) cña tô ®iÖn ®· ®¹t ®­îc, dßng ®iÖn sÏ dõng ch¹y. §iÖn ¸p cña tô ®iÖn ë thêi ®iÓm nµy b»ng ®iÖn ¸p ®Æt. (1/1) §ång hå ®o ®iÖn Toyota Tªn cña c¸c bé phËn Cã thÓ sö dïng ®ång hå ®o ®iÖn Toyota ®Ó ®o dßng, ®iÖn ¸p vµ ®iÖn trë cña mét m¹ch ®iÖn, còng nh­ ®Ó kiÓm tra th«ng m¹ch cña mét m¹ch ®iÖn vµ thö c¸c ®ièt. (1/1) -12- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Chän ph¹m vi ®o Cã thÓ thùc hiÖn c¸c phÐp ®o sau ®©y b»ng c¸ch vËn hµnh c«ng t¾c chän chøc n¨ng. §o ®iÖn ¸p cña dßng ®iÖn xoay chiÒu Môc ®Ých: §Ó ®o ®iÖn ¸p cña c¸c ®­êng d©y cung cÊp ®iÖn ë hé gia ®×nh hoÆc nhµ m¸y, c¸c m¹ch ®iÖn cã ®iÖn ¸p xoay chiÒu, vµ c¸c ®iÖn ¸p ®Çu ra cña m¸y biÕn ¸p c«ng suÊt. Ph­¬ng ph¸p ®o: §Æt c«ng t¾c chän chøc n¨ng vµo ph¹m vi ®o ®iÖn ¸p cña dßng xoay chiÒu vµ nèi c¸c ®Çu d©y thö. C¸c cùc cña ®Çu dß cã thÓ thay thÕ lÉn nhau. -13- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt §o ®iÖn ¸p cña dßng mét chiÒu Môc ®Ých: §Ó ®o ®iÖn ¸p cña c¸c lo¹i ¾c quy, thiÕt bÞ ®iÖn, vµ c¸c m¹ch tranzito, vµ c¸c ®iÖn ¸p vµ møc sôt ®iÖn ¸p trong c¸c m¹ch. Ph­¬ng ph¸p ®o: §Æt c«ng t¾c chän chøc n¨ng vµo ph¹m vi ®o ®iÖn ¸p cña dßng ®iÖn mét chiÒu. §Æt ®Çu ®o ©m, mµu ®en vµo ®iÖn thÕ tiÕp ®Êt, ®Çu ®o d­¬ng, mµu ®á vµo khu vùc ®­îc thö, vµ ®äc gi¸ trÞ ®o. §o ®iÖn trë Môc ®Ých: §Ó ®o ®iÖn trë cña mét biÕn trë, th«ng m¹ch cña mét m¹ch ®iÖn, ®o¶n m¹ch (0 ), m¹ch hë ( ∞ ). Ph­¬ng ph¸p ®o: §Æt c«ng t¾c chän chøc n¨ng vµo vÞ trÝ ®o ®iÖn trë/th«ng m¹ch. (NÕu mµn h×nh thÓ hiÖn “ “ vµo thêi ®iÓm nµy, ®ång hå ®o ®ang ë chÕ ®é thö th«ng m¹ch. Do ®ã bÊm c«ng t¾c chän chÕ ®é / mµu xanh /.))) ®Ó chuyÓn ®ång hå ®o vµo chÕ ®é kiÓm tra ®iÖn trë). Sau ®ã ®Æt ®Çu thö vµo mçi ®Çu cña mét ®iÖn trë hoÆc mét cuén d©y ®Ó ®o ®iÖn trë. Ph¶i b¶o ®¶m r»ng kh«ng ®Æt ®iÖn ¸p vµo ®iÖn trë ë thêi ®iÓm nµy. Kh«ng thÓ ®o ®­îc ®i èt trong ph¹m vi nµy, v× ®iÖn ¸p ®­îc sö dông cña ®ièt thÊp. -14- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt KiÓm tra th«ng m¹ch Môc ®Ých: §Ó kiÓm tra th«ng m¹ch cña mét m¹ch ®iÖn. Ph­¬ng ph¸p ®o: §Æt c«ng t¾c chän chøc n¨ng vµo ph¹m vi ®o th«ng m¹ch. (B¶o ®¶m r»ng mµn h×nh hiÖn “ ” vµo thêi ®iÓm nµy. NÕu kh«ng nh­ vËy, bÊm c«ng t¾c chän chÕ ®é ®Ó chuyÓn ®ång hå nµy sang chÕ ®é ®o th«ng m¹ch). Nèi c¸c ®Çu thö vµo m¹ch ®iÖn cÇn thö. Chu«ng b¸o sÏ kªu lªn nÕu m¹ch ®iÖn th«ng m¹ch. Thö ®i èt Môc ®Ých: §Ó thö mét ®i èt. Ph­¬ng ph¸p ®o: §Æt c«ng t¾c chän chøc n¨ng vµo chÕ ®é thö ®ièt. KiÓm tra th«ng m¹ch cña c¶ 2 chiÒu. NÕu ®ièt nµy cã th«ng m¹ch ë mét chiÒu vµ kh«ng cã th«ng m¹ch khi tr¸o ®æi c¸c ®Çu thö, ®ièt nµy ®­îc x¸c ®Þnh lµ b×nh th­êng. NÕu ®ièt cã th«ng m¹ch ë c¶ 2 chiÒu, th× nã ®· bÞ ®o¶n m¹ch. NÕu nã kh«ng th«ng m¹ch vÒ 1 trong 2 chiÒu, th× nã bÞ hë m¹ch. -15- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt §o c­êng ®é cña dßng ®iÖn mét chiÒu Môc ®Ých: §Ó ®o møc tiªu thô c­êng ®é cña c¸c thiÕt bÞ lµm viÖc víi dßng ®iÖn mét chiÒu. Ph­¬ng ph¸p ®o: §Æt c«ng t¾c chän chøc n¨ng vµo ph¹m vi ®o c­êng ®é dßng ®iÖn. Chän mét khu vùc ®Ó c¾m ®Çu thö d­¬ng cã ph¹m vi thÝch hîp. §Ó ®o c­êng ®é cña mét dßng ®iÖn, ph¶i m¾c ampe kÕ nèi tiÕp víi m¹ch ®iÖn nµy. Do ®ã, h·y t¸ch mét khu vùc trong m¹ch ®iÖn ®Ó nèi c¸c ®Çu thö nµy. Nèi ®Çu thö d­¬ng vµo phÝa cã ®iÖn thÕ cao h¬n vµ ®Çu thö ©m vµo phÝa cã ®iÖn thÕ thÊp h¬n, vµ ®äc gi¸ trÞ ®o. (1/1) C¸c h­ háng cña m¹ch ®iÖn M¹ch hë Mét thiÕt bÞ ®iÖn ho¹t ®éng b×nh th­êng nÕu kh«ng cã c¸c sù cè trong m¹ch cña nã. Cã thÓ ®o ®iÖn ¸p ë c¸c gi¾c nèi nh­ thÓ hiÖn ë s¬ ®å nµy. Tuy nhiªn nÕu mét thiÕt bÞ ®iÖn kh«ng lµm viÖc b×nh th­êng, m¹ch cña nã cã thÓ ®· bÞ háng theo c¸ch nµo ®ã. Trong tr­êng hîp nµy, cã thÓ x¸c ®Þnh khu vùc cã sù cè b»ng c¸ch ®o c¸c gi¾c nèi. -16- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt X¸c ®Þnh khu vùc cã sù cè Gi¶ sö mét bãng ®Ìn kh«ng s¸ng lªn (hoÆc mét thiÕt bÞ ®iÖn kh«ng lµm viÖc b×nh th­êng) nh­ thÓ hiÖn trong s¬ ®å nµy. B»ng c¸ch ®o ®iÖn ¸p ë mçi khu vùc, cã thÓ thÊy râ r»ng kh«ng cã ®iÖn ¸p ë sau ®Çu nèi A (hoÆc C). §iÒu nµy cho thÊy r»ng d©y dÉn bÞ gi¸n ®o¹n ë gi¾c nèi A (hoÆc C), nã sÏ lµm ngõng dßng ®iÖn. Lo¹i h­ háng nµy ®­îc gäi lµ m¹ch hë. (1/1) M¹ch kÐm NÕu kh«ng cã h­ háng trong m¹ch, bãng ®Ìn trong m¹ch sÏ s¸ng lªn. Tuy nhiªn, nÕu bãng ®Ìn s¸ng lê mê, cã thÓ cã sù cè trong m¹ch nµy. (1/1) -17- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt X¸c ®Þnh khu vùc cã sù cè ViÖc kiÓm tra ®iÖn ¸p ë mçi ®Çu cña bãng ®Ìn trong m¹ch nµy ®· ph¸t hiÖn ®­îc 9V. Trong m¹ch nµy, ®iÖn ¸p b×nh th­êng t¹i mçi ®Çu cña bãng ®Ìn s¸ng lµ 12V. V× ®©y lµ dßng ®iÖn mét chiÒu, hiÖn t­îng nµy cho thÊy cã mét ®iÖn trë ngoµi bãng ®Ìn nµy. Sau ®ã kiÓm tra ®iÖn ¸p t¹i mçi ®Çu cña c«ng t¾c ®· ph¸t hiÖn 3V. §iÒu nµy cho thÊy r»ng c«ng t¾c nµy cã ®iÖn trë, cã thÓ do tiÕp xóc kÐm. (1/1) §o¶n m¹ch/ng¾n m¹ch Gi¶ sö r»ng cÇu ch× ®· bÞ ch¸y trong m¹ch ®­îc thÓ hiÖn trong s¬ ®å, h·y kiÓm tra nguyªn nh©n cña cÇu ch× bÞ ch¸y. X¸c ®Þnh khu vùc cã sù cè Chøc n¨ng cña cÇu ch× lµ ®Ó tr¸nh cho d©y ®iÖn hoÆc thiÕt bÞ kh«ng bÞ h­ háng b»ng c¸ch lµm hë m¹ch do cÇu ch× bÞ nãng lªn vµ ch¶y ra khi c­êng ®é qu¸ møc ch¹y qua nã. V× lý do nµy, cã thÓ cho r»ng c­êng ®é qu¸ møc ®· ch¹y qua m¹ch ®iÖn nµy. V× ®©y lµ m¹ch cña dßng ®iÖn mét chiÒu, trong ®ã ®iÖn ¸p kh«ng thay ®æi, cã thÓ cã ®o¶n m¹ch gi÷a d©y dÉn vµ nèi m¸t g©y ra c­êng ®é qu¸ møc cña dßng. Sau khi ®o ®iÖn trë gi÷a c¸c gi¾c nèi vµ ®iÓm nèi m¸t, ®· ph¸t hiÖn ®iÖn trë 0 t¹i gi¾c nèi B. §iÒu nµy cho thÊy gi¾c nèi B ®· nèi t¾t víi phÇn tiÕp ®Êt, g©y ra c­êng ®é qu¸ møc ch¹y qua m¹ch ®iÖn nµy. (1/1) -18- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt Nguyªn lý vÒ ph¸t ®iÖn C¶m øng ®iÖn tõ Mét d©y dÉn cã thÓ chuyÓn ®éng tù do ®­îc ®Æt gi÷a c¸c cùc (nam ch©m) N vµ S cña mét nam ch©m ®­îc thÓ hiÖn trong s¬ ®å. Sau ®ã, m¾c mét ®iÖn kÕ vµo d©y dÉn ®Ó thµnh mét m¹ch kÝn. Khi dÞch chuyÓn d©y dÉn nµy gi÷a c¸c cùc tõ nh­ thÓ hiÖn trong s¬ ®å, kim chØ cña ®iÖn kÕ sÏ xoay ®i. Nh­ vËy, khi d©y dÉn ®­îc dÞch chuyÓn gi÷a c¸c cùc tõ, d©y dÉn nµy sÏ ®i qua vµ c¾t tõ th«ng sÏ sinh ra mét dßng ®iÖn. V× vËy nÕu dÞch chuyÓn d©y dÉn song song víi tõ th«ng, sÏ kh«ng sinh ra dßng ®iÖn. HiÖn t­îng sinh ra dßng ®iÖn nµy ®­îc gäi lµ c¶m øng ®iÖn tõ, vµ dßng ®iÖn ch¹y qua d©y dÉn ®­îc gäi lµ dßng c¶m øng. Dßng c¶m øng nµy ®­îc t¹o ra bëi lùc ®iÖn ®éng ®­îc t¹o thµnh trong d©y dÉn do kÕt qu¶ cña c¶m øng ®iÖn tõ. Do ®ã lùc ®iÖn ®éng nµy ®­îc gäi lµ lùc ®iÖn ®éng c¶m øng. (1/1) ChiÒu cña lùc ®iÖn ®éng S¬ ®å nµy cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a chiÒu cña tõ tr­êng, chiÒu cña lùc ®iÖn ®éng c¶m øng, vµ chiÒu di chuyÓn cña d©y dÉn. Mèi quan hÖ nµy nãi chung ®­îc hiÓu lµ quy t¾c bµn tay ph¶i cña Fleming. Theo quy t¾c nµy, khi ngãn tay c¸i, ngãn trá vµ ngãn gi÷a cña bµn tay ph¶i më ra ®Ó t¹o thµnh c¸c gãc vu«ng: (1/1) -19- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt §é lín cña lùc ®iÖn ®éng §¹i l­îng cña lùc ®iÖn ®éng c¶m øng tû lÖ thuËn víi sè ®­êng ®iÖn th«ng mµ d©y dÉn c¾t trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Lùc ®iÖn ®éng c¶m øng nµy cña mét d©y dÉn dÞch chuyÓn víi mét tèc ®é kh«ng ®æi theo chiÒu gi÷a c¸c ®­êng ®iÖn th«ng cã cïng mËt ®é nh­ nhau ë bÊt kú ®iÓm nµo. Tuy nhiªn, nÕu chiÒu chuyÓn ®éng cña d©y dÉn kh«ng gièng nhau, lùc ®iÖn ®éng sÏ thay ®æi kÓ c¶ khi tèc ®é kh«ng thay ®æi vµ tõ th«ng cã cïng mËt ®é. Trong s¬ ®å nµy, d©y dÉn quay ng­îc chiÒu kim ®ång hå quanh ®iÓm 0, gi÷a c¸c cùc tõ. Khi d©y dÉn ë vÞ trÝ 0 vµ 6, chiÒu cña tõ th«ng vµ chiÒu chuyÓn ®éng cña d©y dÉn song song víi nhau. Do ®ã, nã sÏ kh«ng t¹o ra lùc ®iÖn D©y dÉn chuyÓn ®éng víi tèc ®é kh«ng ®æi vÒ mét chiÒu, ®éng. Ng­îc l¹i khi d©y dÉn ë c¸c vÞ trÝ 3 vµ 9, gi÷a c¸c ®­êng tõ th«ng cã cïng mËt ®é. chiÒu chuyÓn ®éng cña d©y dÉn sÏ c¾t tõ D©y dÉn chuyÓn ®éng víi tèc ®é kh«ng ®æi theo quü ®¹o th«ng theo chiÒu vu«ng gãc. §iÒu nµy t¹o cña vßng trßn gi÷a c¸c ®­êng tõ th«ng cã cïng mËt ®é. nªn ®¹i l­îng lùc tõ th«ng lín nhÊt. §å thÞ h×nh sin bªn tr¸i thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a chiÒu chuyÓn ®éng cña d©y dÉn vµ ®¹i l­îng cña lùc ®iÖn ®éng. (1/1) Nguyªn lý vÒ m¸y ph¸t ®iÖn Khi mét d©y dÉn ®¬n quay trong mét tõ tr­êng nh­ tr×nh bµy trong s¬ ®å nµy, mét lùc ®iÖn tõ c¶m øng sÏ ®­îc t¹o ra qua c¶m biÕn ®iÖn tõ. Khi d©y dÉn nµy bÞ uèn cong vµ quay nh­ thÓ hiÖn trong s¬ ®å, hai ®¹i l­îng cña lùc ®iÖn ®éng c¶m biÕn sÏ ®­îc t¹o ra. Khi d©y dÉn ®­îc t¹o thµnh mét cuén d©y nh­ thÓ hiÖn trong s¬ ®å th× sÏ t¹o ra mét l­îng lùc ®iÖn ®éng c¶m biÕn lín h¬n. Theo c¸ch nµy, viÖc quay d©y dÉn trong tõ tr­êng sÏ t¹o ra mét lùc ®iÖn ®éng c¶m øng. Sè vßng d©y trong d©y dÉn cµng nhiÒu th× ®¹i l­îng lùc ®iÖn ®éng c¶m øng sinh ra cµng lín. (1/1) -20- CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt