Tài liệu Giao an ngu van lop 10 bai 39

CẢNH NGÀY HÈ Nguyễn Trãi A-MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Cảm nhận vẻ đẹp độc đáo của bức tranh thiên nhiên ngày hè, vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi với tình yêu thiên nhiên, yêu đời, nặng lòng với nhân dân, đất nước. - Vẻ đẹp thơ Nôm Nguyễn Trãi 2. Kĩ năng: Có kĩ năng phân tích một bài thơ Nôm của Nguyễn Trãi. 3. Tư duy, thái độ, phẩm chất: Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước, tình cảm gắn bóa với cuộc sống của người dân. 4. Định hướng phát triển năng lực: Năng lực tự chủ và tự học, năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; năng lực thẩm mỹ, năng lực tư duy; năng lực sử dụng ngôn ngữ. B-CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH GV: SGK, SGV Ngữ văn 10, Tài liệu tham khảo, Thiết kế bài giảng HS: SGK, vở soạn, tài liệu tham khảo C- PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN Gv kết hợp phương pháp đọc sáng tạo, đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận, tích hợp. D- TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định tổ chức lớp: 2. Kiểm tra bài cũ ? Hào khí Đông A được thể hiện như thế nào trong bài thơ “Tỏ lòng” của Phạm Ngũ Lão. 3. Bài mới Hoạt động 1. Khởi động Nguyễn Trãi (1380-1442) là tác giả VH lớn của VHTĐVN. Ông không chỉ là tác giả của những áng hùng văn “có sức mạnh bằng mười vạn quân” (Bình Ngô đại cáo, Quân trung từ mệnh tập) mà còn là tác giả của những bài thơ Nôm chan chứa cảm xúc, tình yêu thiên nhiên, cuộc sống, nặng lòng với nhân dân, đất nước. Tập thơ Nôm Quốc âm thi tập của ông gồm 254 bài, là tập thơ Nôm sớm nhất, bông hoa đầu mùa rực rỡ nhất của thơ Nôm, đánh dấu bước phát triển của VH chữ Nôm trong VHTĐ. Tập thơ đó có nhiều phần, trong đó có phần Vô đề (không có tựa đề) nhưng được xếp thành một số mục cho chúng ta thấy rõ bức chân dung tinh thần của Ức Trai. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bài thơ Bảo kính cảnh giới-số 43 (Cảnh ngày hè) thuộc mục Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình). Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới I. Tìm hiểu chung GV Hd hs tìm hiểu phần tiểu dẫn SGK. 1. Tập thơ Quốc âm thi tập - Số lượng tác phẩm của tập thơ Quốc âm - Gồm 254 bài thơ Nôm. thi tập? - Các phần của tập thơ: - Các phần của tập thơ trên? + Vô đề: Ngôn chí, Mạn thuật, Tự thán, Bảo VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí kính cảnh giới,... + Môn thì lệnh: về thời tiết. + Môn hoa mộc: về cây cỏ. + Môn cầm thú: về thú vật. - Nội dung và nghệ thuật của nó? - Nội dung: Thể hiện vẻ đẹp của con người Nguyễn Trãi với 2 phương diện: + Người anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân. + Nhà thơ với tình yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước, cuộc sống, con người. - Nghệ thuật: + Việt hóa thơ thất ngôn bát cú Đường luật, sáng tạo thể thất ngôn xen lục ngôn. + Ngôn ngữ vừa trang nhã, trau chuốt vừa bình GV hd hs đọc bài thơ (đọc diễn cảm bài dị, tự nhiên, gần với đời sống thường ngày. thơ với giọng đọc: thanh thản, vui) 2. Bài thơ Bảo kính cảnh giới- số 43 - Xuất xứ bài thơ? - Là bài số 43 thuộc mục Bảo kính cảnh giới ? GV gọi hs nêu nhan đề của bài thơ ? (Gương báu răn mình) có 62 bài. ? Bài thơ được sáng tác theo thể thơ như - Nhan đề: Cảnh ngày hè do người biên soạn thế nào? sgk đặt. ? Bài thơ nên chia bố cục thành mấy phần? - Thể thơ: thất ngôn xen lục ngôn. Nội dung của từng phần? - Bố cục: 2 phần + Câu 2- câu 5: vẻ đẹp bức tranh thiên nhiên, cuộc sống. ? Chủ đề của bài thơ là gì? + Câu 1, câu 7 - 8: vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn GV Hd hs đọc – hiểu văn bản. Trãi. - Chủ đề: bộc lộ nỗi lòng, chí hướng của tác giả - Bức tranh cảnh ngày hè được cảm nhận II. Đọc- hiểu văn bản trong khoảng thời gian nào? 1.Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên, cuộc - Những hình ảnh nào, âm thanh nào được sống Nguyễn Trãi miêu tả trong bức tranh thiên - Thời gian: tịch dương- lúc mặt trời sắp lặn nhiên, cuộc sống ngày hè? chiều muộn, ngày tàn. - Tác giả dùng nhiều động từ diễn tả trạng - Những hình ảnh của bức tranh thiên nhiên, thái của cảnh ngày hè. Đó là những động cuộc sống được miêu tả: từ nào, trạng thái của cảnh được diễn tả ra + Cây hòe. sao? + Hoa lựu. - Phân tích, chứng minh cảnh vật thiên + Hoa sen. nhiên và cuộc sống con người có sự hài + Âm thanh của cuộc sống con người: lao xao hòa về âm thanh và màu sắc, cảnh vật và chợ cá. con người? + Âm thanh của tự nhiên: dắng dỏi cầm ve. - Sắc thái của cảnh vật: * Cây hoè: + Động từ mạnh “đùn đùn” gợi tả sự vận động của một nguồn sống mãnh liệt, sôi trào. + Kết hợp với hình ảnh miêu tả “tán rợp VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí Em có nhận xét gì về bức tranh thiên nhiên, cuộc sống được Nguyễn Trãi miêu tả? Gợi mở: +Sức sống của cảnh vật? + Sự kết hợp giữa đường nét, màu sắc và âm thanh, con người và cảnh vật ntn? GV bình: màu lục của lá hòe làm nổi bật màu đỏ của hoa lựu, ánh mặt trời buổi chiều như dát vàng trên tán hòe xanh; tiếng ve inh ỏi- âm thanh đặc trưng của mùa hè, hòa cùng tiếng lao xao nơi chợ cáâm thanh đặc trưng của của làng chài từ xa vọng lại. + Cảnh vật thiên nhiên ở đây mang vẻ đài các, sang trọng hay dân dã, giản dị đời thường? So sánh với cách miêu tả của tác giả thời Hồng Đức: Nước nồng sừng sực đầu rô trỗi/ Ngày nắng chang chang lưỡi chó lè (Lại vịnh nắng hè,3)? + Tác giả đã huy động các giác quan nào để cảm nhận và miêu tả bức tranh thiên nhiên, cuộc sống cảnh ngày hè? - Câu thơ đầu với 6 chữ đặc biệt cho thấy hoàn cảnh tác giả sáng tác bài thơ này ntn? Hs thảo luận, phát biểu. Gv bình giảng sâu hơn. - Từ câu 2-5, Nguyễn Trãi đã mở rộng hồn thơ của mình, huy động nhiều giác quan và cả sự liên tưởng để cảm nhận và diễn tả những vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên, cuộc sống cảnh ngày hè rất chân thực, sinh động và gợi cảm. Điều đó cho thấy ông có giương”- tán giương lên che rợp.  Hình ảnh cây hoè đang ở độ phát triển, có sức sống mãnh liệt. * Hoa lựu: Động từ mạnh “phun” thiên về tả sức sống. Nó khác với tính từ “lập loè” trong thơ Nguyễn Du (Dưới trăng quyên đã gọi hè/ Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông) thiên về tạo hình sắc.  Động từ mạnh “phun” diễn tả trạng thái tinh thần của sự vật, gợi tả những bông thạch lựu bung nở tựa hồ một cơn mưa hoa. * Hoa sen: “tiễn mùi hương”- ngát mùi hương. Tính từ “ngát” gợi sự bừng nở, khoe sắc, toả hương ngào ngạt của hoa sen mùa hạ.  Các động từ mạnh, tính từ sắc thái hóa góp phần diễn tả một bức tranh thiên nhiên mùa hè tràn đầy sức sống. Nguồn sống ấy như tạo ra một sự thôi thúc tự bên trong, đang ứ căng, đang tràn đầy trong lòng thiên nhiên vạn vật, ko kìm lại được, khiến chúng phải “giương” lên, “phun” ra hết lớp này đến lớp khác. - Sắc thái của âm thanh: * Lao xao chợ cá: + Âm thanh đặc trưng của làng chài- dấu hiệu của sự sống của con người. + Âm thanh từ xa vọng lại cái nghiêng tai kì diệu, tinh tế và tấm lòng luôn hướng đến con người và cuộc sống của Nguyễn Trãi. * Dắng dỏi cầm ve- tiếng ve kêu inh ỏi như tiếng đàn.  Những âm thanh được gợi tả thật rộn rã, tươi vui. Nhận xét: - Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống được miêu tả vào thời điểm cuối ngày nhưng ko gợi cảm giác ảm đạm. Bởi ngày sắp tắt nhưng sự sống ko ngừng lại. Thiên nhiên vẫn vận động với một nguồn sống dồi dào, mãnh liệt. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống còn rộn rã những âm thanh tươi vui. - Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống còn hết sức sinh động. Bởi nó có sự kết hợp hài hòa giữa đường nét, màu sắc và âm thanh, con người và cảnh vật. - Cảnh vật thiên nhiên ở đây mang vẻ dân dã, giản dị đời thường nhưng cũng hết sức tinh tế, VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí tình cảm ntn với thiên nhiên và cuộc sống con người? - Vẻ đẹp của tâm hồn Nguyễn Trãi qua 2 câu kết? Hs thảo luận, phát biểu. Gv nhận xét, bổ sung, bình giảng. gợi cảm, khác với cách miêu tả bức tranh mùa hè có phần mộc mạc, thô tháp của tác giả thời Hồng Đức. Tác giả đã huy động mọi giác quan: thị giác, khứu giác, thính giác cả sự liên tưởng và tưởng tượng để cảm nhận và miêu tả bức tranh thiên GV bình: Nguyễn Trãi yêu thiên nhiên nhiên, cuộc sống cảnh ngày hè.  Cả thiên nhiên và cuộc sống con người đều nhưng trước hết tấm lòng của ông luôn đau đáu một niềm với dân với nước: Bui tràn đầy sức sống. Điều đó cho thấy một tâm một tấc lòng ưu ái cũ hồn khao khát sống, yêu đời mãnh liệt và tinh Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông. tế, giàu chất nghệ sĩ của tác giả. (Thuật hứng-5) b. Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi Vậy nên, Nguyễn Trãi hiếm khi có giây * Câu 1: Rồi- rỗi rãi hoàn cảnh đặc biệt hiếm phút thư nhàn, thanh thản. Nhưng ở trong hoi trong cuộc đời con người “thân” ko nhàn bài thơ này, ông có cả một “ngày trường” mà “tâm” cũng ko nhàn. thưởng thức thiên nhiên với một tâm trạng  Thời gian rảnh rỗi, tâm hồn thư thái, thanh lâng lâng, sảng khoái. Bởi niềm mơ ước, thản.  Một ngày với khí trời mát mẻ, trong lành. nỗi trăn trở, giày vò tâm can ông, mục  Hoàn cảnh lí tưởng cả điều kiện khách quan đích lớn nhất của đời ông đã được thực hiện: dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. và chủ quan để Nguyễn Trãi làm thơ và yêu Thế nên, nhìn cảnh sống của nhân dân qua say cảnh đẹp. cuộc sống của những người dân chài vốn Ức Trai là nhà thơ của thiên nhiên: “Non lam lũ nay được yên vui, no đủ, ông mơ nước cùng ta đã có duyên”(Tự thán- 4). Ông ước có được cây đàn của vua Thuấn để đến với thiên nhiên trong mọi hoàn cảnh:thời gảy khúc Nam Phong, ca ngợi cảnh “Dân chiến, thời bình, lúc buồn, khi vui, lúc bận rộn giàu đủ khắp đòi phương”. Đó là khát và cả khi thư nhàn. Ông luôn rộng mở hồn vọng cao cả, đẹp đẽ của một con người hết mình để đón nhận mọi vẻ đẹp của thiên nhiên, lòng vì dân vì nước. đất nước, cuộc sống con người: “Túi thơ chứa GV Hd hs tổng kết. hết mọi giang san”(Tự thán-2)... Một phút Nhận xét khái quát về những nét đặc sắc thanh nhàn với bậc khai quốc công thần, tận trong nội dung và nghệ thuật của bài thơ? trung, tận lực giúp vua, giúp nước ấy thật đáng quý biết bao... Hoạt động 3. Hoạt động thực hành - Nguyễn Trãi đã mở rộng hồn thơ, huy động *Tích hợp GD bảo vệ môi trường: Từ nhiều giác quan và sự liên tưởng để cảm nhận, bức tranh thiên nhiên trong bài, em thấy diễn tả những vẻ đẹp của bức tranh thiên mình cần có trách nhiệm như thế nào trong nhiên, cuộc sống cảnh ngày hè chân thực, tràn việc giữ gìn và bảo vệ thiên nhiên? đầy sức sống, sinh động , vừa dân dã, giản dị * Qua bài thơ, em thấy bản thân mình cần vừa gợi cảm. Điều đó cho thấy sự tinh tế, nhạy có trách nhiệm như thế nào đối với đất cảm, tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu cuộc nước? sống của ông. * Câu 7-8: - Ngu cầm- đàn của vua Ngu Thuấn, bậc minh quân gắn với khúc hát Nam Phong mơ ước cho nhân dân có cuộc sống giàu đủ. - Câu 8: 6 chữ dồn nén cảm xúc cả bài thơ VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí điểm kết tụ của hồn thơ Ức Trai ko phải ở thiên nhiên tạo vật mà chính ở cuộc sống con người, ở nhân dân.  Khát vọng về cuộc sống thái bình, no ấm, hạnh phúc cho nhân dân (dân giàu đủ) và đó phải là cuộc sống thái bình, ấm no, hạnh phúc cho tất cả mọi người ở mọi nơi (khắp đòi phương). III. Tổng kết 1. Nội dung Tư tưởng lớn xuyên suốt trong sự nghiệp trước tác của Nguyễn Trãi – tư tưởng nhân nghĩa yêu nước thương dân – được thể hiện qua những rung động trữ tình dạt dào trước cảnh thiên nhiên ngày hè. 2. Nghệ thuật - Sử dụng từ láy độc đáo: đùn đùn, lao xao, dắng dỏi… - Thể thơ: thất ngôn xen lục ngôn. - Ngôn ngữ: giản dị, tinh tế xen lẫn từ Hán và điển tích. * Bài học đối với thế hệ thanh niên ngày nay - Biết rung cảm trước sự tươi đẹp và trong sáng của thiên nhiên - Có ý thức bảo vệ thiên nhiên *Trách nhiệm của bản thân - Giữ gìn, bảo vệ những di sản thiên nhiên - Biết yêu cuộc sống bình dị nơi thôn dã - Có trách nhiệm xây dựng quê hương Hoạt động 5. Hoạt động bổ sung 4. Củng cố: - Nét đẹp về nghệ thuật và nội dung của bài thơ “Cảnh ngày hè”. 5. Dặn dò - Học thuộc lòng và diễn cảm bài thơ “Cảnh ngày hè”. - Chuẩn bị bài : Tóm tắt văn bản tự sự. VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí