Mô tả:
CA DAO THAN THÂN, YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA
A-MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
Giúp học sinh:
- Hiểu và cảm nhận được tiếng hát than thân và tiếng hát yêu thương tình nghĩa
của người bình dân trong xã hội phong kiến xưa qua nghệ thuật riêng đậm đà
màu sắc dân gian của ca dao.
- Hiểu t nh ch t tr tình và khả n ng biểu đ t của thể thơ 簸c bát trong ca dao
2. Kĩ năng:
- Biết cách tiếp cận và phân t ch ca dao qua đặc trưng thể o i.
3. Tư duy, thái độ, phẩm chất:
- Đồng cảm với tâm hồn người ao động và yêu quý nh ng sáng của họ. Biết
cảm th ng với s phận nh ng con người b t h nh th y được v đ p tâm hồn
của người ao động.
4. Định hướng phát triển năng lực
Giúp HS hình thành một s n ng ực trong các n ng ực sau:
- Năng lực chung: N ng ực tự học N ng ực giải quyết v n đề và sáng t o
N ng ực thẩm mỹ N ng ực giao tiếp...
- Năng lực riêng: N ng ực cảm th簸 v n học cảm nhận được v đ p tâm hồn
người dân ao động thời xưa và n ng ực tư duy phát hiện sự độc đáo trong
nghệ thuật của ca dao.
B-CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
GV: SGK SGV Ng v n 10 Tài iệu tham khảo Thiết kế bài giảng
HS: SGK vở so n tài iệu tham khảo
C- PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
Gv kết hợp phương pháp đọc sáng t o đ i tho i trao đổi nêu v n đề thảo uận
t ch hợp.
D- TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
- Phân t ch nghệ thuật gây cười qua hai truyện “Tam đ i con gà” và “Nhưng nó
phải bằng hai mày”.
3. Bài mới:
Hoạt động 1. Khởi động
Đã à người Việt hẳn kh ng ai kh ng một ần ru hồn mình theo nh ng gi c mơ
đ p của truyện cổ t ch ắng òng với nh ng ời ca dao dân ca... Ca dao được
coi à cây đàn mu n điệu của tâm hồn nhân dân Việt Nam. Bài học h m nay
chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về cây đàn y và nh ng giai điệu tiêu biểu của nó:
Nh ng bài ca dao than thân yêu thương tình nghĩa.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Hoạt động 2. Hình thành kiến thức
mới
GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung
Gv gọi nhóm HS đã chuẩn bị bài ở nhà :
Câu hỏi: Hãy trình bày những nét chính
về thể loại ca dao?
- Tác giả sgk dựa trên tiêu ch gì để phân
chia ca dao thành các o i ntn?
- Nêu các đặc sắc cơ bản về nghệ thuật
của ca dao?
- Thể thơ phổ biến của ca dao à nh ng
thể thơ nào? Nêu v d簸?
- GV gọi HS các nhóm khác nhận xét, GV
chốt ý.
* Gv ưu ý hs phân biệt ca dao - dân ca:
+ Ca dao à ời của dân ca.
+ Dân ca à nh ng sáng tác kết hợp ời (ca
dao) và nh c. Nói đến dân ca phải nói đến
m i trường và hình thức diễn xướng (dân
ca quan họ Bắc Ninh hát v hát dặm
Nghệ Tĩnh ...)
+ Các thể thơ tiêu biểu
- Lục bát:
“Anh đi anh nhớ quê nhà …”
- Lục bát biến thể:
“Nước chảy liu riu lục bình trôi líu ríu,
Anh thấy em nhỏ xíu anh thương”
- Thể vãn ba:
“Tháng giêng tháng hai tháng ba tháng
bốn tháng khốn tháng nạn
…
- Thể vãn b n:
“Khăn thương nhớ ai …”
- Hướng dẫn đọc:
- Các bài ca dao than thân: giọng xót xa
th ng cảm.
- Các bài ca dao yêu thương tình nghĩa:
giọng tha thiết sâu ắng.
- Xác định chủ đề của các bài ca dao?
GV hd hs đọc – hiểu v n bản ca dao than
thân.
- GV chia nhóm cho HS:
Câu hỏi nhóm 1: Nêu nhận xét về âm điệu
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Thể loại
* Khái niệm
Là ời thơ tr tình dân gian thường kết hợp với
âm nh c khi diễn xướng được sáng tác nhằm
diễn tả đời s ng nội tâm con người.
* Phân loại: Theo nội dung chủ đề:
- Ca dao than thân
- Ca dao yêu thương tình nghĩa
- Ca dao hài hước
* Đặc sắc nghệ thuật
- Dung ượng: ngắn gọn (từ 2 đến trên dưới 20
câu).
- Thể thơ: phần ớn được viết bằng thể 簸c bát và
song th t 簸c bát cùng các biến thể của chúng.
- Ngôn ngữ
+ Giản dị gần gũi với ời nói hàng ngày giàu
hình ảnh so sánh ẩn d簸.
+ Có i diễn đ t bằng một s c ng thức mang
đậm sắc thái dân gian (m t p nghệ thuật).
- Cách cấu tứ:
+ Phú: ph bày diễn tả một cách trực tiếp ko
th ng qua so sánh về người việc tâm tư tình
cảm.
VD: Đường vô xứ Nghệ quanh quanh/ Non xanh
nước biếc như tranh họa đồ; Nhớ ai ra ngẩn vào
ngơ/ Nhớ ai, ai nhớ, bây giờ nhớ ai;...
+ Tỉ: dùng các hình ảnh so sánh ẩn d簸 để bộc ộ
tâm tình của người ao động.
VD: Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa
như ngồi đống than; Thuyền ơi có nhớ bến
chăng/ Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền;...
+ Hứng: chỉ nh ng bài ca dao trước nói đến
“cảnh” (bao gồm cả sự vật sự việc) sau mới bộc
ộ “tình” (tình cảm ý nghĩ tâm sự)
VD: Trên trời có đám mây xanh/ ở giữa mây
trắng, chung quanh mây vàng/ ước gì anh lấy
được nàng/ Để anh mua...
2. V n bản
- Chủ đề: - Bài 1; 2: ca dao than thân.; Bài 3; 4;5:
ca dao yêu thương tình nghĩa.
II. ĐỌC – HIỂU
1. Tiếng hát than thân (bài ca dao 1)
- Âm điệu: xót xa ai oán than trách.
- Chủ thể ời than: người ph簸 n trong xã hội cũ.
- C ng thức (m t p) mở đầu: Thân em.
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
Ch “thân” trong từ “thân phận” chỉ địa vị xã
hội th p hèn và cảnh ngộ kh ng may của con
người do s phận định đo t kh ng thể thoát
khỏi được (theo quan niệm duy tâm).
T o cho ời than thân ngậm ngùi xót xa có
tác d簸ng nh n m nh đến thân phận nhỏ nhoi
đáng thương của người ph簸 n .
M t p “thân em” xu t hiện với tần s khá ớn
- Câu hỏi nhóm 3: Biện pháp nghệ thuật
trong ca dao.
được sử dụng trong bài ca dao? Phân t ch Lời than thân đã trở thành “lời chung’của
ý nghĩa biểu cảm của hình ảnh: tấm lụa
người phụ nữ trong XHPK bất công.
đào.
- Biện pháp nghệ thuật:
+ So sánh- ẩn dụ T o m i quan hệ tương
- HS thảo luận, trình bày bằng SĐTD
đồng gi a thân phận con người với sự vật hiện
- GV gọi các nhóm nhận xét, tiểu kết.
tượng.
Thân em - tấm lụa đào - phất phơ giữa chợ.
- Là tiếng nói tự khẳng định giá trị phẩm ch t t t
đ p của người ph簸 n : Hình ảnh t m 簸a đào:
sang trọng quý giá đ p đẽ biểu tượng cho:
Nhan sắc rực rỡ gi a độ xuân thì.
Tâm hồn đằm thắm dịu dàng của người ph簸
n .
GV bình: Lẽ thường cuộc s ng tương
+ Cách xây dựng tương quan đối lập:
xứng dành cho người con gái có nhan sắc
Hình ảnh tấm lụa đào và tấm lụa đào phất phơ
và phẩm h nh t t đ p à cuộc s ng h nh
giữa chợ:
sự đối lập giữa vẻ đẹp, giá trị >< thân phận.
phúc bình yên.
Nhưng ở đây thân phận của c chỉ được
- Chợ: kh ng gian ồn ào phức t p x bồ với đủ
coi như “tấm lụa đào phất phơ giữa chợ”, người thanh k th hiền nhân quân tử ẫn phàm
như 1 món hàng gi a chợ đời.
phu t簸c tử T m 簸a đào ko thể tự ựa chọn
người mua.
+ Phất phơ cái thế b p bênh ch ng chênh.
+ Biết vào tay ai cảm giác chới với đắng cay
của thân phận ko thể tự ựa chọn quyết định
được h nh phúc tương ai của mình. Nỗi đau xót
nh t của nhân vật tr tình trong ời than thở
ch nh à khi vừa bước vào độ tuổi đ p nh t h nh
phúc nh t của cuộc đời thì nỗi o thân phận i ập
đến ngay.
=> Bài ca dao là lời than của cô gái có thân
phận bị phụ thuộc, không thể làm chủ và quyết
Hoạt động 3. Hoạt động thực hành
định được tương lai, hạnh phúc của mình.
GV tổ chức trò chơi ”Tiếp sức”
- GV chia ớp ra àm 3 nhóm và nêu v n
Mỗi nhóm cử 1 thành viên ên bảng ngay sau
đề: Hãy chép i nh ng bài ca dao bắt đầu khi thành viên thứ nh t viết hết nh ng câu mình
bằng Thân em hoặc Thân em như...
nhớ thì thành viên thứ 2 tiếp t簸c. Đội thắng sẽ à
- Luật chơi: Mỗi nhóm cử 1 thành viên
đội có s bài CD nhiều nh t và đúng nh t (Có thể
của bài ca dao có gì đặc biệt? Chủ thể lời
than là ai? Cách mở đầu ntn?
Câu hỏi nhóm 2:
- Tìm 1 số câu ca dao có cùng mô - típ mở
đầu bằng “Thân em...”? Từ đó cho em
hiểu gì về đối tượng được nhắc đến trong
bài ca dao?
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
ên bảng ngay sau khi thành viên thứ nh t
viết hết nh ng câu mình nhớ thì thành
viên thứ 2 tiếp t簸c. Đội thắng sẽ à đội có
s bài CD nhiều nh t và đúng nh t (Có
thể sử d簸ng gi y A0 t i chỗ bằng kĩ thuật
kh n trải bàn).
Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng
- Hãy sáng t o ca dao theo cách của em
bắt đầu bằng “Thân em” hoặc “Thân em
như”
VD: Thân em như hạt mưa rào...; Thân
em như giếng giữa đàng...; Thân em như
miếng cau khô...; Thân em như cái chổi
đầu hè...;...
sử d簸ng gi y A0 t i chỗ bằng kĩ thuật kh n trải
bàn).
HS sáng t o theo cách của mình trình bày trước
ớp. Hình thức đúng thể thơ 簸c bát. Nội dung
hợp thuyết ph簸c phù hợp chuẩn mực đ o đức.
Hoạt động 5. Hoạt động bổ sung
4. Củng cố:
- Đặc trưng của ca dao.
- Nội dung nghệ thuật của ca dao than thân.
5. Dặn dò
- Học thuộc òng các bài ca dao than thân yêu thương tình nghĩa.
- Chuẩn bị tiết tiếp theo của bài này.
VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí
- Xem thêm -
.PDF 
4 
1 
116 
