ð I H C QU C GIA THÀNH PH H CHÍ MINH
VI N MÔI TRƯ NG VÀ TÀI NGUYÊN
TI U LU N MÔN H C
PHÂN TÍCH H TH NG MÔI TRƯ NG
ð tài:
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây
d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH
khu b o t n ðNN Láng Sen – Long An
GVC. TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
TP. HCM tháng 07, năm 2008
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
M CL C
M C L C ----------------------------------------------------------------------------------------- 1
CHƯƠNG 1 GI I THI U V ð TÀI ----------------------------------------------------- 2
I.
ð t v n ñ -------------------------------------------------------------------------------- 2
II.
M c tiêu c a ñ tài ---------------------------------------------------------------------- 2
III. Phương pháp nghiên c u c a ñ tài --------------------------------------------------- 3
CHƯƠNG 2 T NG QUAN V KHU B O T N ðNN LÁNG SEN ------------------ 4
I.
Quá trình hình thành -------------------------------------------------------------------- 4
II.
V trí – di n tích ------------------------------------------------------------------------- 4
III. M t s ñ c ñi m t nhiên -------------------------------------------------------------- 5
III.1. C nh quan t nhiên ------------------------------------------------------------------- 6
III.2. Các ki u nơi s ng c a loài ñ ng th c v t----------------------------------------- 7
IV.--Tính ña d ng sinh h c------------------------------------------------------------------11
IV.1. Th m th c v t ------------------------------------------------------------------------11
IV.2. Phiêu sinh v t------------------------------------------------------------------------11
IV.3. Th y s n ------------------------------------------------------------------------------12
IV.4. ð ng v t ------------------------------------------------------------------------------12
CHƯƠNG 3 ÁP D NG CÔNG C PHÂN TÍCH H TH NG
ð XÂY D NG CHƯƠNG TRÌNH B O T N ðDSH ðNN LÁNG SEN ---------14
I.
Áp d ng $ơ ñ nguyên nhân và h u qu ñ ñánh giá hi n tr ng khu b o t n
ðNN Láng Sen hi n nay---------------------------------------------------------------14
II.
Phân tích các bên có liên quan trong vi c qu n lý khu b o t n ðNN Láng Sen –
Long An----------------------------------------------------------------------------------15
III. Dùng phân tích SWOT ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ña d ng
sinh h c c a KBT ðNN Láng Sen – Long An -------------------------------------22
K T LU N ---------------------------------------------------------------------------------------30
TÀI LI U THAM KH O ---------------------------------------------------------------------31
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
2
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
CHƯƠNG 1
GI I THI U V ð TÀI
ð tv nñ
I.
Khu b o t n ñ t ng p nư c Láng Sen, v i t ng di n tích 5.030 ha, ñư c xem như
m t b n trũng n i ñ a thu c vùng trũng r ng l n ð ng Tháp Mư i, t nh Long An. V i
hình thái ñ a m o ña d ng và là vùng sinh thái tiêu bi u cho ki u ñ m l y ng p nư c.
S duy trì th m th c v t ven sông, ñ ng c t nhiên ng p nư c theo mùa, ñ m l y và
gia tăng di n tích tràm tr ng ñã làm phong phú qu n th ñ ng th c v t. K t qu kh o
sát sơ b cho th y hi n di n 156 loài th c v t hoang dã thu c 60 h ; 149 loài ñ ng v t
có xương s ng thu c 46 h , trong ñó có 13 loài n m trong sách ñ Vi t Nam; các loài
th y s n trên sông r ch, lung, tr p khá phong phú. Do h n ch th i gian nghiên c u nên
ch ghi nh n ñư c có 11 loài ñ ng v t ñáy. V i tính ña d ng sinh h c như th , vi c b o
t n s ña d ng sinh h c và các h sinh thái vùng ñ t ng p nư c tiêu bi u cho vùng
ð ng Tháp Mư i góp ph n vào vi c b o v tài nguyên thiên nhiên, văn hóa cho m t
vùng ñ t ng p nư c lưu v c sông Mekong.
Láng Sen là vùng sinh thái tiêu bi u cho ki u ñ m l y ng p nư c v i nhi u qu n th
ñ ng th c v t phong phú mang tính ñ c trưng. Qua nhi u năm khai thác cho m c ñích
s n xu t nông nghi p ñã làm gi m tính phong phú c a s ña d ng sinh h c d n ñ n
gi m s lư ng các ñ ng th c v t tiêu bi u. T năm 1998, nhi u nghiên c u v giá tr tài
nguyên thiên nhiên trong vùng trong vùng ñ t ng p nư c Láng Sen ñã ñư c th c hi n
do nhi u t ch c trong và ngoài nư c ñ có th ñánh giá t ng quan v tài nguyên t
nhiên làm lu n c khoa h c cho vi c thành l p khu b o t n thiên nhiên. ð u năm 2004,
khu v c này ñã ñư c quy t ñ nh chính th c tr thành Khu B o T n ð t Ng p Nư c
Láng Sen, ñư c ch n làm m t trong hai ñi m trình di n s d ng khôn ngoan và b o t n
ña d ng sinh h c ñ t ng p nư c lưu v c sông Mekong do IUCN, GEF, UNDP tài tr
MWBP.
Và ñ tìm ra ñư c hư ng phát tri n hi u qu cho vùng ðNN Láng Sen, thì c n ph i áp
d ng các công c trong phân tích h th ng môi trư ng ñ xây d ng chương trình giám
sát, b o t n và qu n lý ðDSH khu b o t n ð t ng p nư c Láng Sen.
II.
-
M c tiêu c a ñ tài
Tìm hi u v vùng ñ t ng p nư c Láng Sen, tính ña d ng sinh h c c a vùng ðNN
này.
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
3
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
-
Tìm hi u thêm v các công c s d ng trong phân tích h th ng qu n lý môi
trư ng.
-
Xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu b o t n ðNN Láng Sen
b ng các công c trong phân tích h th ng qu n lý môi trư ng.
III. Phương pháp nghiên c u c a ñ tài
-
Thu th p tài li u v khu b o t n ðNN Láng Sen - Long An.
-
Thu th p các tài li u v các công c phân tích h th ng môi trư ng qua tài li u,
giáo trình và các ngu n t internet.
-
T ng h p các tài li u ñã thu th p ñư c, áp d ng các công c c a phân tích h
th ng môi trư ng ñ xây chương trình qu n lý và b o t n ðDSH cho vùng ñ t
ng p nư c Láng Sen – Long An.
-
Phương pháp phân tích SWOT (Strength – Weakness – Opportunities - Threats)
-
S d ng phương pháp sơ ñ nguyên nhân và h qu (Cause and Effect Diagram
CED)
-
Phân tích các bên có liên quan (Stakeholder Analysis SA)
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
4
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
CHƯƠNG 2
T NG QUAN V KHU B O T N ðNN LÁNG SEN
I. Quá trình hình thành
Tính phong phú c a các loài ñ ng th c v t và s ña d ng sinh h c trong vùng Láng Sen
ñã ñư c ghi nh n t năm 1984 - 1985 thông qua Chương trình ñi u tra cơ b n vùng
ð ng B ng Sông C u Long (CT 60.02). M t s nhà khoa h c ñã có nh ng g i ý ch n
Láng Sen ñ thành l p m t khu b o v tài nguyên thiên nhiên ñ c trưng c a ð ng Tháp
Mư i. Nh n th c ñư c v n ñ này, vào năm 1994, UBND T nh Long An ñã ra quy t
ñ nh thành l p khu b o t n thiên nhiên Láng Sen nhưng mang tên Khu b o t n di tích
l ch s Láng Sen. V i nhi u ý ki n ñ xu t t các nhà khoa h c và cơ quan qu n lý,
UBND T nh Long An ñã quy t ñ nh ñ i tên là Khu b o t n thiên nhiên R ng ð ng
Tháp Mư i Láng Sen, nhưng sau ñó ñ i tên là Khu b o t n di tích l ch s cách m ng
Láng Sen và trình B Lâm nghi p Vi t Nam phê chu n d án và ñư c B Lâm Nghi p
ñ i tên thành: R ng phòng h biên gi i Vi t Nam – Campuchia và B o t n di tích l ch
s Láng Sen v i di n tích 2.847 ha, l y ñi m trung tâm c a vùng l i t i r ch Cái He.
ði m ñáng chú ý là trong khu v c vành ñai t nhiên c a Láng Sen có s hi n di n c a
Lâm trư ng Tân Hưng và ñã ñư c UBND t nh Long An quy t ñ nh thành Khu sinh thái
r ng tràm ð ng Tháp Mư i, vào năm 2000, v i di n tích 2.245 ha, khu v c này chưa
ph i là vùng lõi c a Láng Sen.
Trong quá trình này, m c dù khu ñ t ng p nư c Láng Sen v n chưa ñư c thành l p như
m t khu b o t n thiên nhiên nhưng có nhi u nhà khoa h c ñã ñ n nghiên c u và công
b k t qu sơ b v tính ña d ng sinh h c ñ t ng p nư c c a vùng Láng Sen.
Nh n th y vi c b o v tài nguyên t nhiên, ña d ng sinh h c vùng ñ t ng p nư c vùng
ð ng Tháp Mư i là vi c c n thi t, vào ñ u tháng 1 năm 2004, UBND t nh Long An ñã
ra quy t ñ nh s : 199/Qð-UB ngày 19/1/2004 thành l p Khu b o t n ð t ng p nư c
Láng Sen, v i di n tích là 5.030 ha. Trong ñó, bao g m c di n tích c a Khu b o t n
sinh thái r ng tràm ð ng Tháp Mư i, Lâm trư ng Vĩnh L i và m t ph n di n tích c a
xã Vĩnh L i và Vĩnh ð i. L y ñ a ñi m Cái He làm trung tâm c a vùng lõi.
II. V trí – di n tích
Láng Sen n m trong ph m vi t a ñ ñ a lý: 10o45’ - 11o50’ vĩ ñ b c và 105o45’ 105o50’ kinh ñ ñông.
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
5
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
Di n tích t nhiên c a Láng Sen là 5.030 ha, ph n l n n m trên ñ a bàn xã Vĩnh L i và
m t ph n thu c xã Vĩnh ð i, huy n Tân Hưng t nh Long An. Trong ñó có m t gi i h n
t nhiên khá ñ c bi t là m t "cù lao" di n tích kho ng 1.500 ha là m t vùng ñ m l y có
nhi u sinh c nh thích h p cho ñ ng th c v t ưa nư c và nơi d khôi ph c các h sinh
thái ñ ng c , bãi ăn c a nhi u loài chim nư c, ñư c bao b c b i sông Vàm C Tây.
ð ng c ng p nư c theo mùa
III.
Láng Sen
M t s ñ c ñi m t nhiên
ð a hình khu v c Láng Sen ñư c xem như m t b n trũng có cao ñ t 0.42 – 1.8 m (so
v i m c nư c chu n t i mũi Nai – Hà Tiên). V i ñ a hình như th , khu v c này ñư c
xem như m t vùng ñ m l y ng p nư c ch u nh hư ng tr c ti p ch ñ th y văn c a
sông C u Long, và ch u ng p lũ hàng năm .
ð a ch t khu v c ph n l n thu c tr m tích Holocen và nh ng gò Pleistocen (ho c
Pleistocen mu n) n i lên m t s nơi trong vùng. Ngoài ra, vài v t trũng th p là lòng
sông c v i l p ñ t m t tích t nhi u ch t h u cơ.
Các nhóm ñ t hi n di n trong vùng là k t qu t nh ng ti n trình và y u t hình thành
ñ t, trong ñó tính ña d ng c a v t li u tr m tích ñóng vai trò quan tr ng. Các nhóm ñ t
chính: ð t xám (Aeric Paleaquults, Aquic Arenic Paleustults, Typic Plinthaquults), ñ t
phèn ho t ñ ng (Typic Sulfaquepts, Umbric Sulfaquepts, Hydraquentic Sulfaquepts),
ñ t phù sa có t ng sinh phèn trung bình (Aquic sulfic Tropaquepts), ñ t phù sa có t ng
phèn trung bình (Sulfic Tropaquepts), ñ t phù sa phát tri n (Typic Tropaquepts).
Ch ñ th y văn t i ñây ch u nh hư ng tr c ti p c a sông C u Long và thay ñ i do
nh hư ng bi n ñ i v ch ñ dòng ch y trong toàn vùng Tân Hưng – Vĩnh Hưng.
M ng lư i sông r ch t nhiên trong khu v c Láng Sen và vùng lân c n khá d y, tuy
nhiên lưu lư ng lưu thông không l n do lưu v c nh . Láng Sen ñư c ti p nư c ch y u
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
6
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
do các kinh t o ngu n l n t sông C u Long như: kinh H ng Ng – Long An, kinh 79,
kinh 28 và sông Lò G ch. Ngu n nư c tr c ti p t i khu v c Láng Sen ñi qua 2 tuy n
d n nư c chính là kinh 79 và r ch Bông Súng. M c dù n m trong n i ñ a, nhưng nh
hư ng c a thu tri u bi n ðông theo ch ñ bán nh t tri u, và l n nh t vào mùa ki t
(mùa khô). Tuy nhiên biên ñ dao ñ ng m c nư c l n nh t cũng trong kho ng < 0.5 m.
Biên ñ này gi m d n t i khi ñ nh lũ xu t hi n.
Ng p lũ: vùng ng p sâu trung bình vùng t 2.5 ñ n 3,5 mét trong các năm lũ l n
(tương ñương lũ 1996, 2000). Th i gian ng p t 3 ñ n 4 tháng. Do m ng lư i kênh
mương ñư c phát tri n và m r ng nên th i gian ng p hi n nay là ng n hơn kho ng 1
tháng so v i trư c ñây. Vùng ng p sâu và lâu nh t v n là nh ng nơi lung bàu trũng như
Láng Sen, r ch Cá He, r ch Cái N .
Ch t lư ng ngu n nư c thay ñ i theo mùa và có s khác bi t trong t ng khu v c.
Tuy n kinh 79 ñi qua vùng ñ t phèn n ng nên nư c b chua phèn và ñ ñ c th p, ñ pH
thư ng th p dư i 4,5. Ch t lư ng nư c ch ñư c c i thi n vào mùa mùa lũ, ñ ng th i ñ
ñ c cũng tăng lên ít nhi u. Tuy n sông Bông Súng có ch t lư ng nư c t t hơn, lư ng
phù sa tương ñ i n ñ nh và cao hơn.
B i l ng phù sa trong n i ñ ng ch x y ra khi lư ng phù sa theo dòng nư c lũ ñưa v .
M t lư ng l n phù sa ph trên ñ ng ru ng ñã ñư c ghi nh n vào cu i tr n lũ năm 2000.
V i l p tr m tích phù sa khá d y ñã gây ra hi n tư ng nh ng cánh ñ ng năng b ch t
hàng lo t.
III.1. C nh quan t nhiên
M c dù di n tích khu v c tương d i nh nhưng ch u chi ph i b i tính ña d ng c a tr m
tích - th như ng và h th ng sông r ch nên Láng Sen mang ñ y ñ ñ c tính chung c a
c nh quan ð ng Tháp Mư i: c nh quan th m th c v t thân g ch u ng p ven sông, bãi
l y ven sông, các lung, láng, lòng sông c ... Các d ng ñ a m o này th hi n tính ña d ng
v sinh v t, ña d ng v sinh c nh.
R ng tràm trên vùng ñ t ng p nư c Láng Sen
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
7
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
III.2. Các ki u nơi s ng c a loài ñ ng th c v t
III.2.1. Th y v c nư c ch y
Th y v c nư c ch y g m h th ng sông r ch t nhiên và các kênh ñào. Thành ph n
th c v t các kênh ñào thưa th t và ít loài, các sông r ch t nhiên thành ph n th c
v t phong phú hơn, g m các loài: súng (Nymphaea spp.), rau tràng (Nymphoides
nouchali), nhĩ cán vàng (Utricularia aurea), ráng g t nai (Ceratopteris thalictroides),
m m m (Ischaemum spp.),...
ðây là nơi s ng c a nhóm cá ưa nư c ch y. Nhóm này g m các loài cá ch y u s ng t i
các dòng ch y chính, kênh ho c sông l n và thư ng di cư ngư c dòng v thư ng lưu
ho c di cư ñ n vùng ng p l t theo mùa ñ sinh s n ho c sinh trư ng. Chúng thư ng
ñư c g i chung là nhóm cá tr ng g m các loài ph n l n thu c h Cá chép (Cyprinidae)
như cá linh (Henycorhynchus siamensis), cá ng a (Hampala spp.), cá mè vinh
(Barbodes gonionotus), cá he (Barbodes spp.), … và các loài trong h Cá tra
(Pangasiidae), h Cá nheo (Siluridae), h Cá thát lát (Notopteridae) … ðây là nhóm cá
di cư ra vào trong khu v c theo s lên xu ng c a nư c lũ hàng năm ð ng b ng sông
C u Long.
III.2.2. ðai r ng t nhiên
ðai r ng t nhiên h n loài ven sông, r ch, ng p nư c thay ñ i t 3 tháng ñ n g n quanh
năm (tùy theo ñ cao c a t ng ñ a ñi m). Do quá trình khai phá, Láng Sen ư c tính
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
8
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
ch còn l i 15 - 20% so v i di n tích trư c năm 1975. ð r ng bình quân c a ñai r ng
này hi n nay ch còn kho ng 10 - 15 m, cá bi t có nh ng nơi r ng ñ n 100 m. Thành
ph n th c v t có c u trúc ph c t p, phong phú v loài và d ng s ng, trong ñó các loài
thư ng g p bao g m:
•
Nhóm cây thân g : Gáo (Sarcocephalus coadunata), Trâm (Syzygium cinereum),
Bún (Crateva nurvala), Trâm b u ba lá (Combretum trifoliatum), Côm háo m
(Elaeocarpus hygrophilus), Chi c kh (Barringtonia acutangula);
•
Nhóm dây leo: Bòng bòng leo (Lygodium scandens), Vác (Cayratia trifolia),
Mây nư c (Flagellaria indica);
•
Nhóm c , cây b i: Phèn ñen (Phyllanthus reticulatus), Chóc gai (Lasia spinosa),
ðình l ch (Hygrophila salicifolia), Cho i co (Cyclosorus sp).
III.2.3. ð ng c ng p nư c theo mùa
ð ng c ng p nư c theo mùa, th i gian ng p nư c kho ng 5 - 6 tháng/năm và d b
cháy vào mùa khô. ð ng c ng p nư c theo mùa thư ng phân b ngay sau ñai r ng ven
sông. Trư c ñây, khu l i c a Láng Sen, ki u nơi s ng này có di n tích l n nh t nhưng
hi n nay ch còn sót l i nh ng ñám nh có di n tích thư ng dư i 0,5 ha phân b r i rác
trong các lô r ng tràm, ru ng lúa, nh ng lô có di n tích l n hơn (2-3 ha) là nh ng ñ ng
c m i ñư c ph c h i l i sau khi không tr ng lúa n a (do năng su t th p). T i khu v c
b o t n sinh thái, nh ng cánh ñ ng c v i di n tích lên ñ n hơn 200 ha v n còn duy trì,
v i s hi n di n c a nhi u loài chim nư c; trong ñó có nh ng loài chim l n như Di c
Xám (Ardea cinerea), Già ð y (Leptoptilos dubius), và S u (Grus antigone),…. T
thành th c v t các ñ ng c hi n nay thư ng bao g m nhi u loài thân th o s ng chung
v i nhau như M m (Ischaemum sp), Năng ng t (Eleocharis dulcis), Lúa hoang (Oryza
rufipogon), c ng (Panicum repens), U du (Cyperus sp), Rau mác (Monochoria sp).
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
9
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
III.2.4. Lung, tr p
ðây là nh ng vùng ñ t th p trũng có th i gian ng p nư c quanh năm ho c g n như
quanh năm nên ít cháy vào mùa khô. Th c v t c a các lung, tr p bao g m các loài th y
sinh như Sen (Nelumbo nucifera), Súng (Nymphaea sp), Nh cán vàng (Utricularia
aurea) ho c ch u ng p nư c như Lúa hoang (Oryza rifipogon), Lác h n (Scirpus
grossus), M m (Ischaemum sp), C ñ ng tán (Fuirena umbellata). Ngoài ra, do có ñê
gi nư c nên có s hi n di n c a nh ng loài th c v t ngay sau ñê, nh ng bãi c phát
tri n trên n n c a nh ng mùn bã h u cơ ñư c tích lu d n theo th i gian. ð r ng phân
b trung bình c a chúng kho ng 20 m sau ñê, nh ng loài th c v t ñư c ghi nh n: C
năng (Eleocharis dulcis) (3m), Rau d a (Lasia spinosa) (1m), L c bình (Eichhornia
crassipes) (7m), U du (Cyperus sp) (1,5m), C b c (Leersia hexandra) (0,5m), ngoài ra
còn có: Ráng ñ i (Acrostichum anneura), Chò co, Lúa hoang (Oryza rufipogon), Lúa
ma (Oryza minuta).
Vào các tháng mùa khô, các lung, tr p là nơi trú n c a các loài bò sát như r n Ri cá,
r n Bông súng, Rùa, Cua ñinh và các loài cá thu c nhóm cá nư c tĩnh như Lươn, các
loài thu c h cá Lóc, h cá Trê, h cá Rô ñ ng. S k t h p gi a ñ ng c ng p nư c
theo mùa và các lung, tr p t i ñây ñã t h p khá nhi u loài chim nư c tiêu bi u c a
vùng ð ng Tháp Mư i như Già ñ y (Leptoptilos dubius), Di c l a (Ardea purpurea),
Di c xám (Ardea cinerea), Cò ma (Bubulcus ibis), Cò tr ng Trung Qu c (Cò Lông trĩ
chân xanh) (Egretta eulophotes), Trích (Porphyrio porphyrio), Còng c c
(Phalacrocorax carbo), Giang sen (Mycterria leucocephala), Chim su t, Chim h c trò,
V t tr i (Anas clypeata và Anas poecilorhyncha), Le le (Dendrocygna javanica), Dòng
d c (Ploceus spp), ðiêng ñi ng, Bói cá l n (Megaceryle lugubris), Bói cá nh (Ceryle
rudis).
III.2.5. R ng tràm
ðây là ki u nơi s ng nhân t o ñư c phát tri n m nh sau t năm 1983 ñ n nay. R ng
tràm thư ng ñư c tr ng trên các ñ t tr ng lúa kém hi u qu kinh t . V m t ña d ng
sinh h c, ñư c phân lo i như sau:
•
R ng tràm t 1 - 3 tu i: r ng chưa khép tán, m t ñ t có s hi n di n c a nhi u
loài cây thân th o. Ngoài ra r ng non còn t o nên l p tán r m r p, ti p xúc v i
m t ñ t, t o ñi u ki n t t cho các loài ñ ng v t sinh s ng như C c ð
(Phalacrocorax carbo), Chàng Ngh ch (Rallus aquaticus), Bìm B p (Centropus
sinensis và C. bengalensis), Chim Sâu (Alcippe poioicephala), Trao Tr o
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
10
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
(Pycnonotus spp), Chim Khách (Crypsirina temia), Qu c (Amaurornis
phoenicurus), V c (Nycticorax nycticorax), Cò B (Ardeola bacchus), Cò Ma
(Bubulcus ibis),…
•
R ng tràm t 4 tu i tr lên: r ng ñã khép tán, m t ñ thư ng trên 6.000 cây/ha.
Dư i tán r ng g n như không có các loài th c v t thân th o sinh s ng. Ngoài ra,
do dư i tán r ng tr ng tr i r ng nên r ng ñ tu i này thư ng không thích h p
cho các loài ñ ng v t sinh s ng. Các loài chim thư ng g p như C c ð
(Phalacrocorax carbo), Phư ng (Phaenicophaeus tristis), Cò b a (Nycticorax
nycticorax), Tu hú (Eudynamys scolopacea), Chim sâu (Alcippe poioicephala),
Trao tr o (Pycnonotus spp), Chim khách (Crypsirina temia).
III.2.6. Ru ng lúa
ðây là ki u nơi s ng nhân t o có di n tích l n nh t trong vùng ñi u tra. Ru ng lúa
(ph n l n là 2 v ) thư ng ñư c hình thành t nh ng nơi trư c ñây là nh ng ñ ng c
ng p nư c theo mùa, ít b phèn.
Th c v t hoang d i thư ng g p ru ng lúa vào các tháng lũ (các tháng không canh tác)
bao g m Ngò nư c (Limnophila heterophylla), Nhĩ cán vàng (Utricularia aurea), Súng
(Nymphaea sp) ...
Các loài chim thư ng g p ru ng lúa bao g m M Nhác (Limosa limosa), Se S
(Passer montanus), Dòng D c (Ploceus spp), Chim Sâu (Alcippe indicus), Cà Cu c
(Pseudibis gigantea), Cò Ma ((Bubulcus ibis),…
Các ki u nơi s ng này là môi trư ng s ng chính c a nhóm cá ưa nư c tĩnh. ðây là các
loài cá có kh năng s ng trong ñi u ki n môi trư ng kh c nghi t như nư c c n, oxy hòa
tan th p, chua phèn, ít di cư và thư ng ñư c g i là chung là nhóm cá ñen. Nhóm này
g m các loài cá thu c h cá Lóc (Channidae), các loài thu c h cá Trê (Clariidae), h
cá Rô ñ ng (Anabantidae), h cá S c (Belontiidae) ... ðây là nhóm cá chính ñ c trưng
c a khu v c, chúng có ngu n g c t i ch và có kh năng t n t i quanh năm trong khu
v c.
III.2.7. ðê nhân t o
Các ñê nhân t o có kích thư c ñáng chú ý trong vùng ñi u tra g m ñê r ch Cá Sách và
ñê kênh Cá N . Ki u nơi s ng này không b ng p nư c. Th c v t hoang d i thư ng g p
bao g m: C ng (Panicum repens), Bìm vàng (Merremia hederaceae), C lông tây
(Brachiaria mutica).
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
11
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
IV.
Tính ña d ng sinh h c
Tính ña d ng sinh h c trong khu v c Láng Sen ñư c ghi nh n v i s hi n di n c a
nhi u loài ñ ng th c v t ñ c trưng c a vùng ð ng Tháp Mư i.
IV.1. Th m th c v t
Th c v t trong khu v c Láng Sen khá phong phú v i 156 loài th c v t hoang dã trong
ñó có 152 loài ñã xác ñ nh ñư c tên khoa h c thu c 60 h ñư c tìm th y, trong ñó
khuy t th c v t (Pteridophyta) có 7 loài, song t di p (Dicotyledonae) có 88 loài và ñơn
t di p (Monocotyledonae) có 57 loài.
Các h có s loài nhi u nh t là Poaceae (24 loài), Cyperaceae (19 loài), Rubiaceae (6
loài) và Papilionoideae (6 loài). Trong ñó có 4 loài chưa xác ñ nh ñư c tên. S loài và
s chi n m trong các h c a 152 loài th c v t hoang dã Láng Sen.
ð m l y ng p nư c
Căn c vào d ng sinh trư ng, 152 loài th c v t hoang dã
•
Cây b i: 15 loài
•
Cây thân th o: 101 loài
•
Dây leo ho c dây bò: 8 loài
•
Láng Sen ñư c chia ra:
Cây thân g : 26 loài
•
Láng Sen
Ký sinh: 2 loài
IV.2. Phiêu sinh v t
Theo k t qu nghiên c u cho th y thành ph n phiêu sinh trong vùng không nhi u v i
Cyanophyta: 2 loài, Chlorophyta: 14 loài, Bacillariophyta: 8 loài. Có th vi c gi i h n
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
12
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
v th i gian và s m u nghiên c u nên chưa th hi n ñư c s li u chính xác thành ph n
phiêu sinh v t ñang hi n di n trong vùng.
IV.3. Th y s n
Do trong ñ t kh o sát m c nư c trên ñ ng khá cao nên chưa th ti n hành thu m u, k t
qu thu ñư c do ñi u tra các h t i ñ a phương. Các loài ñi u tra ñư c g m có: cá tr ch,
thát lát, cá rô, cá linh, cá mè, lóc, lia thia ñ ng, cá ch t, cá lìm kìm, cá trê, lươn, ch,
r n (3 loài), rùa, tôm.
Ngoài ra, m t s loài th c v t th y sinh khác ñã phát hi n như: Marsilea quadrifolia,
Ceratopteris siliquosa, Salvinia cucullata, Lemna tenera, Eriocaulon sp., Limnophylla
heterophylla, Najas sp., Blyxa sp., Valisneria gigantia, Rotala wallichii, Myriophyllum
tetandrum, Hydrilla verticilata.
IV.4. ð ng v t
ð có th ghi nh n ñư c nhi u thông tin v ñ ng v t, nhóm nghiên c u ñã dùng phương
pháp ph ng v n dân ñ a phương k t h p v i kh o sát th c t (ñ i v i l p Chim, ph ng
v n thông qua hình nh), có 128 loài ñ ng v t có xương s ng (không k l p Cá) ñư c
ghi nh n có m t
Láng Sen; trong ñó:
•
L p Lư ng thê: 4 loài
•
L p Bò sát: 17 loài
•
L p Chim: 101 loài
•
L p Thú: 6 loài
Theo Buckton, Cu, Tu và Quynh (1999) thì qua 2 ñ t kh o sát th c ñ a trong năm 1999,
các tác gi ñã phát hi n ñư c 61 loài chim Láng Sen. Trong 61 loài này, có 21 loài
không n m trong danh sách 101 loài chim ñư c trình bày
b ng trên. Như v y, t ng s
các loài chim phát hi n ñư c qua các ñ t ñi u tra, b ng cách k t h p các phương pháp
khác nhau, ñã lên ñ n 122 loài và t ng s các loài ñ ng v t có xương s ng (không k
cá) lên ñ n 149 loài, trong ñó có 13 loài có trong Sách ð Vi t Nam.
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
13
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c hình nh v vùng ðNN Láng sen
M t s Th o
14
Chương trình
b o v ðDSH
trong khu
b ot n
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
Các tr ng c t
nhiên trong
vùng b thu h p
Ngư i dân chưa
ñư c tuyên truy n
gi i thích v l i ích
c a vi c b o v
vùng ñ m, nên tàn
phá vùng ñ m
Ngư i dân trong
vùng khai hoang,
ch t phá KBT ñ
tr ng luá
S ñánh b t th y
s n, ñ ng v t quý
hi m c a ngư i
dân ñ c i thi n
ñ i s ng
Di n tích
r ng tràm
b thu h p
tài tr
15
chuyên môn
S thi u ý th c, tàn
phá thiên nhiên ñ
khai thác , làm kinh
t c a ngư i dân
ðai r ng t
nhiên ven sông
b tàn phá
Suy gi m ña d ng
sinh h c khu b o
t n ðNN Láng Sen
Chưa nh n th c ñư c rõ
giá tr c a cây tràm, ch t
phá b a bãi
Thi u cán b qu n lý,
năng l c ñi u hành
Không có các
Cán b qu n lý chưa ñu c
c a BQL KBT chưa
chương trình b o
ñào t o chuyên sâu, s
cao nên chưa ñưa ra
t n hi u qu ñ thu
lư ng cán b có chuyên
các chương trình b o
hút v n tài tr
môn còn quá ít
v tài nguyên, b o t n
Thi u cán b
ðDSH, phát tri n
Thi u
qu n lý có
kinh t cho ngư i dân ngu n v n
S suy gi m các
loài ñ ng v t quý
hi m, th y s n
Áp d ng $ơ ñ nguyên nhân và h u qu ñ ñánh giá hi n tr ng khu b o t n ðNN Láng Sen hi n nay
S xu t hi n
c a các cánh
ñ ng lúa trong
vùng ðNN
I.
CHƯƠNG 3
ÁP D NG CÔNG C PHÂN TÍCH H TH NG
ð XÂY D NG CHƯƠNG TRÌNH B O T N ðDSH ðNN LÁNG SEN
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu b o t n ðNN Láng Sen – Long An
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
II.
Phân tích các bên có liên quan trong vi c qu n lý khu b o
t n ðNN Láng Sen – Long An
Bư c 1: Xác ñ nh m c tiêu và ph m vi c a d án
M c tiêu:
− Xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH ðNN Láng Sen.
− Nâng cao ñ i s ng kinh t vùng ñ m và phát tri n c ng ñ ng.
− Nâng cao ý th c b o v t i nguyên thiên nhiên c a ngư i dân vùng ñ m và
khách du l ch
Pham vi:
Thành ph n tr c ti p
Ngư i dân trong trong khu b o t n ñ t ng p nư c Láng Sen
Ban qu n lý Khu b o t n ñ t ng p nư c Láng Sen g m:
- Phòng T ch c hành chánh qu n tr (g m c công tác k toán).
- Phòng K thu t b o t n.
- Phòng Vùng ñ m và phát tri n c ng ñ ng.
- Phòng Truy n thông và giáo d c - Du l ch.
- Phòng B o v .
H i nông dân xã
Du khách tham quan khu b o t n
Thành ph n gián ti p
B TN và MT, S TNMT t nh Long An
Ban qu n lý ðNN vùng ðBSCL
Chi c c ki m lâm t nh Long An
ðài khí tư ng và th y văn
S NN&PTNT, S th y s n t nh Long An
Chính quy n các c p trong khu v c
Các công ty du l ch l hành
Các cơ quan thông tin ñ i chúng báo, ñài…
Các nhà khoa h c, các vi n nghiên c u và trư ng ñ i h c
Các ñơn v tài tr
T ch c liên minh B o t n Thiên nhiên Qu c t - International
Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN)
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
16
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
Chương trình Phát tri n Liên Hi p Qu c - United Nations
Development Programme (UNDP)
T ch c GFF
T ch c
IUCN
B TN và MT
Chính quy n
các c p trong
khu v c
T ch c
UNDP
Các công
ty du l ch
l hành
H i nông
dân xã
S TNMT
Các h dân
trong khu
b ot n
Qu n lý và
b ot n
ðDSH ðNN
Láng Sen
Ban qu n lý
ðNN vùng
ðBSCL
Chi c c
ki m lâm t nh
Long An
Ban qu n lý
khu b o t n
Láng Sen
S NN&PTNT
S th y s n
T ch c
GFF
t nh Long An
Các cơ quan thông
tin ñ i chúng báo,
ñài…
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
Du khách
tham quan
khu b o t n…
ðài khí
tư ng và
th y văn
Các nhà khoa
h c, các vi n
nghiên c u và
trư ng ñ i h c
17
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
Bư c 2: Phân tích các bên có liên quan và vai trò ñ i v i d án
B ng: Phân tích liên h gi a d án v i các bên có liên quan
STT
Các bên có liên quan
Vai trò ti m
tàng trong d
án
M c ñ nh
hư ng c a
d án ñ n
các bên có
liên quan
M c ñ nh
hư ng c a
quy n l c ñ n
các bên liên
quan
+
+++
X
Th
y u
Quan
tr ng
1
Chính quy n các c p trong
vùng d án
2
Các h dân trong vùng d án
+++
+
X
3
H i nông dân xã, huy n
++
++
X
4
Du khách tham quan
+++
+
X
5
Các công ty du l ch l hành
+++
+
X
6
Ban qu n lý KBT Láng Sen
+++
+++
X
7
B TN & MT
+++
+++
X
8
S Tài nguyên & Môi trư ng
++
+++
X
9
S NN&PTNT, S th y s n
+
+++
10
B n qu n
ðBSCL
+++
++
X
11
Chi c c ki m lâm t nh Long An
++
++
X
12
Các cơ quan thông tin ñ i
chúng, báo, ñài
+
+
X
13
ðài khí tư ng và th y văn khu
v c
++
+
X
lý
ðNN
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
vùng
X
18
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
14
Các nhà khoa h c, vi n nghiên
c u và các trư ng ðH
++
++
15
Các nhà tài tr IUCN, GFF…
++
++
X
X
Bư c 3: ðánh giá nh hư ng và t m quan tr ng c a t ng bên có liên quan, cũng như
tác ñ ng ti m tàng ñ n d án
CÓ QUY N
Ban qu n lý KBT ðNN Láng Sen
S TNMT t nh Long An
Chính quy n các c p trong vùng d án
H i nông dân xã, huy n thu c vùng d án
S NN&PTNT t nh Long An
S th y s n t nh Long An
Chi c c ki m lâm t nh Long An
Ban qu n lý ðNN vùng ðBSCL
A
TÁC ð NG ÍT
B
TÁC ð NG NHI U
D C
Các cơ quan thông tin, báo ñài…
ðài khí tư ng và th y văn khu v c
Các nhà khoa h c, vi n nghiên c u
và các trư ng ðH…
Các nhà tài tr IUCN, GFF, UNDP
Các h dân trong khu b o t n
Khách du l ch, tham quan KBT
Các công ty du l ch, l hành
KHÔNG CÓ QUY N
Vùng A: là các bên có quy n quy t ñ nh ñ n vi c qu n lý và b o t n ña d ng sinh h c
c a KBT nhưng không tr c ti p nh hư ng ñ n KBT ðNN Láng Sen. C n ti n hành
cung c p thông tin ñ y ñ thông tin cho h ñ h hi u và ñưa ra nh ng chi n lư c, ch
ñ o nh m chương trình qu n lý và b o t n KBT ðNN Láng Sen.
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
19
Áp d ng công c phân tích h th ng ñ xây d ng chương trình qu n lý và b o t n ðDSH khu
b o t n ðNN Láng Sen – Long An
Vùng B: các bên có quy n và vai trò quy t ñ nh trong vi c qu n lý và b o t n ña d ng
sinh h c c a KBT và có tác ñ ng tr c ti p ñ n KBT ðNN Láng Sen. Ch u trách nhi m
tr c ti p trư c các cơ quan ch qu n..
Vùng C: là các bên không có quy n l c trong vi c ra quy t ñ nh có liên quan ñ n vi c
qu n lý và b o t n ña d ng sinh h c c a KBT nhưng tác ñ ng r t l n n u như h không
ñư c hư ng d n b o v tài nguyên thiên nhiên. ð i v i các ñ i tư ng này c n trao ñ i
và nâng cao nh n th c c a h v vi c b o v môi trư ng và b o t n ðDSH c a KBT
Láng Sen.
Vùng D: là các bên có liên quan nhưng ít tác ñ ng cũng như không có quy n trong
vi c ra quy t ñ nh trong các chương trình b o t n ðDSH t i KBT. ðây là ñ i tư ng có
s nh y c m thông tin, do ñó c n thi t ti n hành thu th p thông tin qua các hình th c
phát phi u, kh o sát c ng ñ ng ñ t ñó ñưa ra chính sách phù h p cho vi c b o v môi
trư ng và b o t n ðDSH c a KBT Láng Sen.
Bư c 4: Xác ñ nh cách ph i h p v i các bên liên quan
STT
1
2
Sách lư c ph i h p
Các bên cùng ph i h p
Ghi chú
Cung c p các d li u, thông tin
ñ các c p ra nh ng quy t ñ nh
b ng công tác qu n lý tài
nguyên, b o t n ðDSH t i KBT
Láng Sen
B TN & MT, S TN &
MT Long An, ban qu n lý
ðNN vùng ðBSCL, cơ
quan báo ñài, chính quy n
các c p.
T ch c ñi u tra kh o sát
th c t , các cu c h i
th o thu th p ý ki n.
Qu n lý ch t ch di n tích KBT
ðNN Láng Sen, duy trì tính
ðDSH trong KBT
L p các báo cáo v KBT,
tính ña d ng sinh h c,
Ban qu n lý KBT, S Tài hi n tr ng c a KBT, t
ch c các ho t ñ ng du
nguyên và Môi trư ng
Long An, h i nông dân và l ch sinh thái… b o v
nghiêm ng t nh ng vùng
các công ty du l ch l
"lõi", tr ng ñi m và x
hành.
lý kiên quy t, tri t ñ các
hình th c vi ph m làm
nh hư ng ñ n ch t
hành ñ ng
GVC: TS. Ch ðình Lý
HVTH: Nguy n Th Ng c Th o
20
- Xem thêm -
.PDF 
32 
64 
118 
