Tài liệu Bài giảng Thực vật và phân loại thực vật - Chương 3: Cơ quan dinh dưỡng (Rễ cây)

Chương III CƠ QUAN DINH DƯỠNG Trần Thị Thanh Hương Khoa Khoa học 1 Khái niệm chung • Cơ quan dinh dưỡng của thực vật bậc cao bao gồm rễ, thân, lá. • Lá và thân được hình thành trong mô phân sinh ngọn của chồi ngọn và chồi bên, thích nghi với chức năng vận chuyển chất dinh dưỡng và tiếp nhận ánh sáng mặt trời. • Thân và rễ cũng có những nét đặc trưng chung về hình dạng, cấu tạo, chức năng và đặc tính sinh trưởng. 2 Hoa Chồi ngọn Mấu Lóng Chồi nách Chồi của cành Hệ thân Cành Lá Cuống lá Phiến lá Thân Rễ chính Rễ bên Hệ rễ 3 RỄ CÂY • Là một bộ phận cơ quan dinh dưỡng của cây thường mọc ở dưới đất. • Chức năng của rễ: Hấp thụ nước và muối khoáng để nuôi cây Giữ chặt cây vào đất Một số rễ còn làm chức năng dự trữ 4 Hình thái rễ Khi quan sát bên ngoài một rễ chính của cây ta thấy nó gồm có 5 miền: Miền chóp rễ Miền sinh trưởng (Mô phân sinh ngọn) Miền phân hóa (Đoạn tăng trưởng) Miền hút (Miền hấp thụ, miền lông hút) Miền vận chuyển (Đoạn dẫn truyền ) 5 Các miền của rễ Vỏ Trụ giữa Tầng lông hút Lông hút Miền lông hút Miền phân hóa Mô phân sinh ngọn Chóp rễ Miền sinh trưởng 6 Miền chóp rễ Vỏ • Là bộ phận tận cùng bao bọc bên ngoài đầu rễ. • Chóp rễ có hình dạng một cái bao, màu trắng bọc lấy ngọn rễ, tế bào thường hóa nhầy để giảm sự cọ sát giữa rễ cây và đất, và tiết ra acid để hòa tan một số muối khoáng. Trụ giữa Tầng lông hút Lông hút Mô phân sinh ngọn Chóp rễ 7 Miền sinh trưởng (Mô phân sinh ngọn) Vỏ • Nằm ngay trong chóp rễ. • Là mô phân sinh đầu rễ, cấu tạo bởi những tế bào phân chia mãnh liệt làm rễ dài ra. Trụ giữa Tầng lông hút Lông hút • Họp thành 3 tầng tế bào: Tầng dưới: tầng sinh bì Tầng giữa: tầng sinh vỏ Tầng trên: tầng sinh trụ giữa Mô phân sinh ngọn Miền sinh trưởng Chóp rễ 8 Miền sinh trưởng (Mô phân sinh ngọn) 3 tầng tế bào trên: tầng sinh bì, tầng sinh vỏ, tầng sinh trụ giữa hoạt động hơi khác nhau ở cây 1 lá mầm và cây 2 lá mầm. Cây 2 lá mầm  Tầng sinh bì tạo ra: Chóp rễ ở bên dưới Cây 1 lá mầm Chóp rễ Tầng lông hút ở trên  Tầng sinh vỏ tạo ra: vỏ cấp 1 Tầng lông hút Vỏ  Tầng sinh trụ giữa tạo ra: trụ Trụ giữa giữa 9 Miền phân hóa (Đoạn tăng trưởng) Vỏ • Nằm ngay trên miền sinh trưởng • Tế bào của miền này đã bắt đầu phân hóa để hình thành các mô. Trụ giữa Tầng lông hút Lông hút Miền phân hóa Mô phân sinh ngọn Miền sinh trưởng Chóp rễ 10 Miền hút (Miền hấp thụ, miền lông hút) Vỏ • Là miền quan trọng nhất của rễ, có chức năng hút nhựa nguyên. • Miền này có chiều dài không đổi đối với mỗi loài. Trụ giữa Tầng lông hút Lông hút Miền lông hút Miền phân hóa Mô phân sinh ngọn Miền sinh trưởng Chóp rễ 11 Miền vận chuyển (Đoạn dẫn truyền ) • Có cấu tạo thứ cấp • Nhiệm vụ chính là vận chuyển thức ăn lên thân và góp phần nâng đỡ cây cùng với thân. • Mặt ngoài đoạn này đã tẩm chất bần (suberin) 12 CÁC KIỂU RỄ Gồm có 2 hệ rễ chính: Hệ rễ trụ Hệ rễ chùm Ngoài ra còn có những rễ phụ mọc ra từ thân cây, cành cây, có khi từ lá cây. 13 Hệ rễ trụ • Rễ chính lớn, mọc thẳng, được phát triển từ rễ phôi còn gọi là rễ cấp 1. Rễ chính phân nhánh thành rễ bên gọi là rễ cấp 2, từ rễ cấp 2 lại phân thành rễ cấp 3… • Đặc trưng cho rễ cây 2 lá mầm và cây hạt trần 14 Hệ rễ chùm • Không có rễ chính, gồm nhiều rễ con được sinh ra từ mấu dưới của thân, không phải từ rễ chính và rễ bên. • Các rễ này không có sinh trưởng thứ cấp, hình dạng và kích thước tương đối đồng đều. • Đặc trưng cho rễ cây 1 lá mầm. 15 BIẾN THÁI CỦA RỄ • • • • • • • • • • Rễ củ (Ví dụ: cà rốt) Củ (Ví dụ: củ cải, cà sắn, củ khoai mì…) Rễ chống (Rễ nạng, Rễ cà kheo) (Ví dụ: đước, sú…) Rễ bạnh (Ví dụ: đa, sấu…) Rễ khí sinh (Ví dụ: phong lan, tiêu, trầu…) Rễ cột (Ví dụ: Si, đa…) Rễ bám (Ví dụ: Trầu, tiêu…) Rễ hô hấp (Ví dụ: Cây bụt mọc, bần, vẹt…) Rễ phao (Ví dụ: Rau dừa nước…) Rễ giác mút (Ví dụ: Tầm gửi) 16 Hình ảnh một số loại rễ biến thái Rễ củ Rễ chống Rễ bạnh Rễ khí sinh 17 Hình ảnh một số loại rễ biến thái Rễ cột Rễ bám Rễ phao Rễ hô hấp Rễ giác mút 18 CẤU TẠO GIẢI PHẨU CỦA RỄ Rễ cây luôn có đối xứng qua một trục (đối xứng tỏa tròn hay đối xứng phóng xạ) Bao gồm: • Cấu tạo sơ cấp (cấu tạo cấp 1) Rễ cây 2 lá mầm Rễ cây 1 lá mầm • Cấu tạo thứ cấp (cấu tạo cấp 2) Rễ cây hạt trần và cây 2 lá mầm 19 Rễ cây 2 lá mầm sơ cấp (cấp 1) Khi cắt ngang rễ cây qua miền lông hút thấy gồm 2 phần rõ rệt: Vỏ: dày Trụ giữa: nhỏ 20