Tài liệu 10 điều đạo đức báo chí được hội nhà báo vn thực trạng nguyên nhân giải pháp

10 điều đạo đức báo chí được Hội Nhà báo Việt Nam công bố gồm: Điều 1: Trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; vì lợi ích của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân; góp phần nâng cao uy tín, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Điều 2: Nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp, Luật Báo chí, Luật bản quyền và các quy định của pháp luật Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích; nội quy, quy chế của cơ quan báo chí nơi công tác. Điều 3: Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm, không vụ lợi Bảo vệ công lý và lẽ phải. Không làm sai lệch, xuyên tạc, che giấu sự thật, gây chia rẽ, kích động xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tình đoàn kết, hữu nghị giữa các quốc gia, dân tộc. Điều 4: Nêu cao tinh thần nhân văn, tôn trọng quyền con người. Không xâm phạm đời tư, làm tổn hại danh dự, nhân phẩm, lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân. Điều 5: Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác. Điều 6: Bảo vệ bí mật quốc gia, bí một nguồn tin theo quy định của pháp luật. Điều 7: Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp. Điều 8: Tích cực học tập, nâng cao trình độ chính trị, nghiệp vụ, ngoại ngữ, phấn đấu vì một nền báo chí dân chủ, chuyên nghiệp và hiện đại. Điều 9: Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt Bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa Việt Nam, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Điều 10: Những người làm báo Việt Nam cam kết thực hiện những quy định trên, đó là bổn phận và nguyên tắc hành nghề, là lương tâm và trách nhiệm của người làm báo. Thực trạng: Những năm gần đây, hoạt động báo chí ở Việt Nam đã cho thấy nhiều ưu điểm khi tạo được hiệu ứng tích cực, góp phần vào sự phát triển của đời sống xã hội. Qua báo chí, nhiều tấm gương tốt được biểu dương, nhiều vụ việc tiêu cực được phơi bày, nhiều vấn đề bức xúc được giải quyết… Tuy nhiên, cùng với các thành tựu, vẫn còn một số sai phạm trong hoạt động báo chí tồn tại với biểu hiện, dạng thức khác nhau, và đáng nói là theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông, các vi phạm chủ yếu liên quan tới đạo đức nghề nghiệp của người làm báo, thể hiện qua việc thông tin sai sự thật. Sự kiện nổi bật nhất của các sai phạm là gần đây, hàng loạt tờ báo đăng tải thông tin sai sự thật về nước mắm truyền thống. Hậu quả là dư luận xã hội hết sức hoang mang, ảnh hưởng nghiêm trọng đến người tiêu dùng và hoạt động sản xuất nước mắm truyền thống cũng như tới thương hiệu hàng hóa của Việt Nam nói chung trên thị trường quốc tế. Một sự kiện đáng tiếc khác là cuối tháng 8-2016, một số tờ báo và trang tin điện tử đồng loạt đưa tin không đúng sự thật về sự việc Ksor Sôn - một cậu bé 11 tuổi ở tỉnh Gia Lai tự tử vì “không có áo mới đến trường”. Sự việc được làm sáng tỏ sau khi cơ quan chức năng xác minh nguyên nhân cậu bé tự tử lại là do bất đồng ý kiến với gia đình, do tâm lý không ổn định của lứa tuổi chứ không từ nguyên nhân như một số báo đã nêu. 14 cơ quan báo chí đăng thông tin này đã bị xử phạt, nhưng thông tin sai sự thật được đăng tải cũng kịp gây dư luận không tốt, và đã bị kẻ xấu lợi dụng để xuyên tạc. Đó mới chỉ là một số sự việc tiêu biểu cho tình trạng đăng tải thông tin sai sự thật trên báo chí thời gian qua. Ngoài ra còn phải kể đến hiện tượng một số báo, trang tin điện tử đăng thông tin giật gân, câu khách, không đúng sự thật qua cách rút tít theo lối “treo đầu dê bán thịt chó”,... Thậm chí, một số bài báo còn cố tình đăng tải thông tin mê tín dị đoan, lẫn lộn hư thực gây hoang mang trong người đọc, tạo hiệu ứng không tốt trong dư luận xã hội. Chưa kể thời gian qua, trong sinh hoạt báo chí còn có hiện tượng một số nhà báo cố tình vi phạm tính chân thực, khách quan để thực hiện hành vi “mưu lợi”, như: lợi dụng danh nghĩa nhà báo tống tiền doanh nghiệp, đơn vị, cá nhân; viết bài tâng bốc, quảng cáo (có cả quảng cáo không đúng sự thật) … Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, trong 5 năm (2011 - 2015), đã có: 242 lượt cơ quan báo chí bị xử lý vi phạm, phạt tiền 231 lượt cơ quan báo chí hơn 4,6 tỷ đồng; thu hồi 121 thẻ nhà báo (trong đó có 95 thẻ thu hồi do cơ quan báo chí dừng hoạt động và 26 trường hợp bị thu thẻ do có vi phạm). Năm 2015, Bộ Thông tin và Truyền thông đã xử lý hành vi hành chính 37 trường hợp cơ quan báo chí vi phạm, phạt tiền 33 lượt cơ quan báo chí hơn 1,5 tỷ đồng, phạt cảnh cáo bốn trường hợp, phạt tiền gần 800 triệu đồng đối với 18 tổ chức, cá nhân vi phạm trong quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng internet (in-tơ-nét). Còn tin từ Hội nghị tổng kết công tác năm 2016 và triển khai kế hoạch công tác năm 2017 của bốn đơn vị thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông là: Cục Báo chí, Cục Thông tin đối ngoại, Vụ Thông tin cơ sở, Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin cơ sở cho biết thêm: trong năm 2016, tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực báo chí là gần 1,7 tỷ đồng; 79 trường hợp báo chí bị xử phạt (trong đó sai phạm của báo điện tử là 76, báo in là ba); 27 quyết định xử phạt vi phạm trong lĩnh vực truyền hình và thông tin điện tử đã được ban hành. Lý do sai phạm chủ yếu của cơ quan báo chí là thông tin sai sự thật (75 trường hợp); đồng thời đã phát hiện ra một số sai phạm của cơ quan báo chí như chưa thực hiện đúng các quy định trong giấy phép hoạt động báo chí, vi phạm về nội dung thông tin, quảng cáo… Theo thống kê của Bộ Thông tin và Truyền thông, những vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm Báo chủ yếu là vi phạm thông tin sai sự thật. Những vi phạm này thường được xử lý bằng biện pháp: phạt cảnh cáo, thu hồi thẻ nhà báo, đình bản, thu hồi báo. Một ví dụ gần đây cho việc thông tin thiếu trung thực, khách quan và tôn trọng sự thật là việc xảy ra hiện tượng thông tin về chất lượng nước mắm. Những thông tin này được đăng tải một cách thiếu kiểm chứng khách quan gây hậu quả vô cùng nặng nề đến người tiêu dùng và các nhà sản xuất. Đặc biệt, những thông tin này lại được đăng ở nhiều báo lớn nên độ lan tỏa thông tin rất nhanh gây thiệt hại cả về vật chất lẫn tinh thần cho xã hội. 50 cơ quan báo chí trong thời gian ngắn đã cho đăng gần 560 tin, bài. Hậu quả của việc thông tin đã làm dư luận xã hội hết sức hoang mang, các sản phẩm nước mắm truyền thống bị người dùng tẩy chay,; các vùng, miền sản xuất nước mắm truyền thống càng khó khăn hơn, ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến người tiêu dùng và việc sản xuất nước mắm truyền thống cũng như thương hiệu hàng hóa của Việt Nam nói chung trên thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, một số nhà báo còn lợi dụng “quyền lực thông tin”, bẻ cong ngòi bút vì mưu lợi riêng mà vi phạm tính khách quan, chân thật của báo chí. Biếu hiện dễ nhận thấy là một số nhà báo dùng danh nghĩa “chống tiêu cực” để thực hiện hành vi tiêu cực: dựa trên những bằng chứng thu thập được qua điều tra để hù dọa, tống tiền doanh nghiệp, cá nhân. Nhiều trường hợp nhà báo không chịu đi thực tế mà dựa vào những thông tin trên internet hay được đồng nghiệp chia sẻ để viết bài, đưa tin, tùy tiện bịa đặt hư cấu chi tiết trong tác phẩm. Ví dụ, vào ngày 13-7-2016, nhiều tờ báo uy tín đã đăng bài viết: “Câu chuyện cô gái đòi mẹ mua xe máy đắt tiền gây bất bình”. Nội dung bài viết khai thác từ bức ảnh và bình luận của một facebooker sau khi thấy một nữ sinh đòi mẹ mua xe máy đắt tiền. Trong khi sự thật thì cô gái này có công việc, thu nhập ổn định, cô muốn người mẹ đi cùng để chọn lựa một chiếc xe phù hợp. Tuy nhiên, nhà báo lại không kiểm chứng lại thông tin. Sau phản hồi bức xúc của cô gái, nhà báo đã đính chính sự việc trên nhưng không gỡ bài viết cũ hoặc có lời xin lỗi nạn nhân và độc giả. Về công tác xử lý vi phạm, trong 5 năm qua, có 242 lượt cơ quan báo chí bị xử lý vi phạm, phạt tiền 231 lượt cơ quan báo chí hơn 4,6 tỷ đồng. Đáng lưu ý, giai đoạn này cơ quan quản lý đã thu hồi 121 thẻ nhà báo, trong đó có 95 thẻ thu hồi do cơ quan báo chí dừng hoạt động và 26 trường hợp bị thu thẻ do có vi phạm. Riêng năm 2015, Bộ Thông tin và Truyền thông đã xử lý hành vi hành chính 37 trường hợp cơ quan báo chí vi phạm, phạt tiền 33 lượt cơ quan báo chí với số tiền phạt hơn 1,5 tỷ đồng, phạt cảnh cáo đối với 4 trường hợp, phạt tiền gần 800 triệu đồng đối với 18 tổ chức, cá nhân vi phạm trong quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng Internet. Những con số trên là lời cảnh tỉnh về vấn đề đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam hiện nay. Nguyên nhân: Sự thúc đẩy của lợi ích kinh tế Cùng với việc không ngừng đi sâu hội nhập kinh tế thế giới, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân cũng ngày càng được nâng cao nhưng vẫn tồn tại một bộ phận nhà báo vì chưa hài lòng với những gì đang có, nên đã bất chấp mọi thủ đoạn đưa tin sai sự thật nhằm mưu cầu lợi ích cá nhân, đáp ứng nhu cầu, tham vọng riêng của mình. Đưa tin sai sự thật là một trong số những thủ đoạn đó. Thêm vào đó, dưới sự cạnh tranh mạnh mẽ và khốc liệt của báo chí truyền thông, thời gian đưa tin được tính đến từng giây, “thời gian là vàng”, do vậy vì thỏa mãn sự hiếu kỳ của công chúng mà một số nhà báo đã giả tạo tin tức, đưa tin không qua kiểm chứng hoặc thổi phồng tin tức nhằm “giật gân”, “câu khách”, mang lại lợi ích kinh tế lớn nhất có thể. Hay vụ Hoa hậu các dân tộc Việt Nam Nguyễn Thị Ngọc Anh vừa đăng quang (tháng 6/2013) đã bị cho là “mua giải với giá 1,5 tỷ đồng và có quan hệ với cậu con trai chưa đầy 16 tuổi của bà Kim Hồng, Phó Ban Tổ chức cuộc thi”! Nhiều tờ báo mạng vào cuộc, thổi phồng thông tin, liên tiếp tung các thông tin kiểu “nghi án hoa hậu mua giải” mặc dù vẫn chưa biết rõ là thật hư ra sao, khiến thông tin bị nhiễu loạn gây xôn xao dư luận khiến những người trong cuộc bức xúc, vất vả. Còn nhớ vào ngày 13/10/2003, tin Tổng Giám đốc Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB) khi đó là ông Phạm Văn Thiệt bỏ trốn lan truyền trên một số phương tiện truyền thông. Một ngày sau, ACB cũng như cả hệ thống ngân hàng bị chao đảo. Mặc dù sự cố này đã được giải quyết kịp thời và nhanh chóng nhưng cũng đã để lại những thiệt hại không nhỏ đến ngân hàng ACB, khách hàng và hệ thống ngân hàng trên cả nước. Thiếu trung thực, không tôn trọng sự thật Trong cuộc sống hằng ngày của xã hội, mỗi ngày đều phát sinh những việc lớn nhỏ khác nhau, và đó là đề tài khai thác tin bài của các nhà báo. Nhưng do sự chênh lệch về trình độ, khả năng tiếp nhận và xử lý thông tin cũng như nhu cầu, sự nhận thức về tính trung thực của mỗi nhà báo khác nhau, mà một số người làm báo đã đăng tin bài vô căn cứ, hoặc dựa trên những thông tin ít ỏi mà mình có được đã tự suy diễn theo chủ quan của mình, hoặc công bố những tin tức chưa qua kiểm chứng, đã gây ra những tác hại to lớn, gây bức xúc trong xã hội. Hẳn chúng ta chưa quên sự kiện hàng nghìn người dân ở Hà Nội chen lấn, xếp hàng từ đêm đến sáng với hy vọng tiêm được vắcxin dịch vụ 5 trong 1 (Pentaxim) cho con. Có gia đình mà ông bà, bố mẹ còn phải thay phiên nhau xếp hàng, có nhà thuê người giữ chỗ trước với giá 100 đến 200 nghìn đồng... Cuối cùng, do quá đông người chen lấn nên phải hoãn tiêm. Sau sự cố này, để tránh tình trạng chen lấn tại các điểm tiêm chủng, Bộ Y tế đưa ra giải pháp đăng ký trực tuyến, ai đăng ký thành công (có phiếu đăng ký riêng ghi rõ số thứ tự, thông tin của trẻ, người đưa trẻ đi tiêm, thời gian hạn tiêm chủng) thì mới đưa trẻ đến tiêm. Và không ngoài dự đoán, nhiều bố mẹ đã “trực chiến” bên máy tính mà vẫn không thể đăng ký nổi một suất tiêm cho con vì bị... nghẽn mạng, không đăng nhập được! Nhiều tờ báo đã vào cuộc một cách thái quá, có trang tin “ăn theo” sự cố để tăng lượng người đọc nên đã đưa vô số tin, bài để câu view, đưa thông tin ngoài lề, không cần thiết nhưng lại đánh trúng tâm lý lo lắng của người đọc. Hậu quả là truyền thông đã phần nào khiến người dân thêm hoang mang, lo lắng, đẩy phẫn nộ lên cao trào. Sự thiếu hoàn thiện của cơ chế Nếu như cơ chế có những quy định cụ thể và chặt chẽ về việc quy trách nhiệm của người lãnh đạo, quản lý các đơn vị báo chí; việc tự từ chức, cách chức khi để xảy ra sai sót; hay kịp thời tiến hành công tác bồi dưỡng và tập huấn về đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ những người làm công tác báo chí, thì tin chắc rằng việc vi phạm đạo đức nghề báo sẽ được hạn chế một cách triệt để. Việc Bộ Thông tin và Truyền thông xử lý vi phạm đối với 50 cơ quan báo chí ngày 14/11/2016 khi đăng thông tin sai sự thật về việc nước mắm có hàm lượng thạch tín (asen) vượt ngưỡng quy định cho thấy quyết tâm loại bỏ những cá nhân lạm dụng quyền tự do báo chí, bẻ cong ngòi bút để tiếp tay cho các thủ đoạn cạnh tranh không lành mạnh của một bộ phận doanh nghiệp hoặc phục vụ các “nhóm lợi ích” một cách phi pháp. Giải pháp: Để nâng cao trình độ đạo đức nghề nghiệp, kiên trì giữ vững “tính trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật” Đối với đại bộ phận công chúng, việc đọc báo chính là tìm hiểu thông tin và nội dung chân thực của tin tức, chứ không phải là tìm hiểu nội dung giả tạo hoặc phóng đại của tin tức. Vì vậy, trong quá trình phát triển của ngành báo chí truyền thông, tính trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật là cái gốc cho sự phát triển, là điều kiện cơ bản nhất để ngành báo chí tồn tại, vậy nên người làm báo phải đặt tính trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật lên hàng đầu, tích cực trau dồi lý luận, đem “tính chân thực” vận dụng vào trong hoạt động thực tiễn, nhằm đưa đến công chúng những tin tức trung thực và chính xác; không đưa tin sai sự thật, phóng đại, không nhìn nhận và giải thích sai tin tức; dẫn dắt công chúng với việc bình luận phân tích sự kiện tin tức theo hướng đúng. Người làm báo phải kiên định và lấy tính trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật làm nguyên tắc chủ yếu trong bài báo của mình, làm điều kiện phát triển đạo đức nghề báo, đồng thời thúc đẩy sự phát triển ngành báo chí truyền thông. Nâng cao năng lực dẫn dắt dư luận Dư luận xã hội có tác động rất mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, do đó một số thành phần có mục đích xấu đã lợi dụng sự hiếu kỳ và mức độ quan tâm của công chúng đã dẫn dắt dư luận phát triển theo hướng sai lầm, lệch lạc, điều này đã tạo nên những ảnh hưởng hết sức nghiêm trọng. Trong sự cạnh tranh mạnh mẽ của ngành báo chí, một số trang báo mạng đã phóng đại sự thật, thậm chí giả tạo tin tức nhằm thu hút lượt người xem, tạo nên những hình ảnh xấu, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực và nghiêm trọng, từ đó ảnh hưởng đến uy tín của toàn ngành báo chí truyền thông. Vì vậy, những người làm công tác báo chí cần phải kiên định và lấy “chính nghĩa”, “lý trí”, “lương tri” làm nguyên tắc trong công tác dẫn dắt dư luận. Bên cạnh việc truyền tải sự kiện tin tức, báo chí còn có trách nhiệm tác động, góp phần định hướng các giá trị văn hoá, tinh thần cho người dân, góp phần xây dựng nền văn hóa tinh thần cho đất nước, thông qua đó tăng cường công tác xây dựng đạo đức nghề nghiệp báo chí. Tăng cường công tác bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp Những người làm báo phải luôn bảo đảm tính trung thực, khách quan trong quá trình tác nghiệp. Song cùng với sự phát triển của xã hội, sự cạnh tranh trong ngành báo chí truyền thông ngày càng gay gắt, một số nhà báo chỉ vì lợi nhuận mà bóp méo sự thật hoặc đăng tin sai sự thật, hiện tượng này đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến phẩm chất chung của đội ngũ hành nghề báo chí. Bên cạnh việc chấp hành những quy tắc đạo đức nghề nghiệp, cũng cần phải chú trọng tiến hành bồi dưỡng và tập huấn về đạo đức nghề nghiệp cho người làm báo. Lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam làm tư tưởng chỉ đạo trong công tác xây dựng đạo đức tư tưởng. Tăng cường khả năng xét đoán, nhận định giá trị đạo đức tốt và xấu của mỗi nhà báo, để sau khi trang bị kỹ về kiến thức nghiệp vụ cơ bản, người làm báo có thể căn cứ vào tình hình thực tế mà đưa ra những phán đoán đúng đắn, đồng thời kiên quyết loại bỏ những tin bài báo chí không có tính trung thực, từ đó nâng cao phẩm chất đạo đức nghề nghiệp của những người làm công tác báo chí nói chung. Ở nước ta, việc nâng cao tính trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật của ngành báo chí là một công tác quan trọng mang tính xã hội. Công tác này không chỉ dựa vào sự quản lý có hiệu quả của các cơ quan chức năng cùng sự giám sát của nhà nước và công chúng, mà quan trọng hơn là phụ thuộc vào nhận thức và tuân thủ đạo đức nghề nghiệp của những người làm công tác báo chí. Phải tăng cường công tác quản lý, ràng buộc về đạo đức nghề báo từ mọi phương diện như thế mới nâng cao đạo đức, từ đó công chúng có thể được sống trong môi trường báo chí trung thực, trong sạch và lành mạnh.