Tài liệu Xác định malassezia trong bệnh lang ben và hiệu quả điều trị bằng thuốc kháng nấm nhóm azole

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI ========= TRẦN CẨM VÂN XÁC ĐỊNH MALASSEZIA TRONG BỆNH LANG BEN VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ BẰNG THUỐC KHÁNG NẤM NHÓM AZOLE Chuyên ngành: Da liễu Mã số: 62720152 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. Nguyễn Hữu Sáu 2. PGS.TS. Nguyễn Vũ Trung HÀ NỘI – 2017 LỜI CẢM ƠN T án V ế : Đ B Đ P S Y H Nộ D Bộ D T ề . Đặ ế ử ù ế GS TS T Vă T ữ T sinh, ế H K PGS TS N ê N ề T ê PGS TS N ỗ ê ứ này. ế ụ ê ữ ứ ế Hữ S ế ứ ộ ê . T ế PGS TS N ó ó ĩ hoàn thành ế V Vũ T ữ ộ ế ê và . T ĩ ù N T ê K D X T X ề ó tron . ứ X ữ ộ ó ó X ữ ê ứ X ê ê ă ó ộ ê án. Nghiên cứu sinh Trần Cẩm Vân LỜI CAM ĐOAN Tôi là Trần Cẩm Vân T Đ ê ứ Y H Nộ ó 33 - ê D : 1. Đ ế PGS TS N Hữ S 2. C ù V N PGS TS N ặ Vũ T ỳ ê . ứ . 3. C ê ứ ê T ề ữ ứ ế Hà Nội, ngày tháng Ngƣời viết cam đoan Trần Cẩm Vân năm CÁC CHỮ VIẾT TẮT BN :B FCZ : Fluconazole ITZ : Itraconazole KTZ : Ketoconazole KHV :K M. caparae : Malassezia caparae M. cuniculi : Malassezia cunniculi M. dermatis : Malassezia dermatis M. equina : Malassezia equina M. furfur : Malassezia furfur M. globosa : Malassezia globosa M. japonica : Malassezia japonica M. nana : Malassezia nana M. obtusa : Malassezia obtusa M. pachydermatis : Malassezia pachydermatis M. restricta : Malassezia restricta M. slooffiae : Malassezia slooffiae M. sympodialis : Malassezia sympodialis Malassezia spp. : Malassezia species plus P. orbiculair : Pityrosporum orbiculair P. ovale : Pityrosporum ovale PCR : Polymerase Chain Reaction PCR- RFLP : PCR PCR sequencing : PCR TB/VT : Tế ộ /V ế MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................................ 1 C 1: TỔNG QUAN............................................................................................. 3 11 N Malassezia ................................................................................................. 3 111 V ử ................................................................................. 3 1 1 2 Đặ Malassezia .............................................................. 4 113 V M z ............................................. 5 1 1 4 Mộ Malassezia ................................................ 7 12 B ...................................................................................................12 121 Đ ...................................................................................... 12 1 2 2 Că ê 123 X Malassezia ....................................................... 15 .................................... 18 124 C .............................................................. 27 125 Đề ................................................................... 33 126 P C Malassezia ............................. 39 2: ĐỐI T ỢNG VÀ PH ƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .........................45 21 Đ ê ứ ......................................................................................45 2.1 1 Đ ê ứ ụ ê 1........................................... 45 212 Đ ê ứ ụ ê 2........................................... 46 22 Đ 23 V ê ụ 231 V ụ ê ụ ụ 232 V ê 24 T ế ế ê ứ .......................................................................47 ứ ..........................................................................47 ê ứ ứ ứ ụ ụ ê ụ ê 1 ............................... 47 ê 2 .............................................. 51 ê ứ .............................................49 241 P ê ứ ụ ê 1 ............................................ 49 242 P ê ứ ụ ê 2 ............................................ 59 2.5 C ê ê ứ ...................................................................................61 2.5 1 Đặ ............................................................................ 61 2.5.2. Đặ ............................................................... 61 2.5 3 C ê ụ ê 1 ............................................ 62 2.5 4 C ê ụ ê 2 ............................................ 63 2.6 C ế 2.7 P ử 2.8 Đ ứ 2.9 H C ...........................................................................64 ...............................................................................64 ê ế ề ứ ...............................................................................64 ............................................................................................65 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .....................................................................67 31X Malassezia ........................................67 311 X Malassezia ằ 312 X Malassezia ằ 313 S 32 H ............... 67 PCR ế ................... 78 PCR ề 3 2 1 Đặ ó 322 S ....... 81 ằ ó z ề .......................................................... 82 ứ 3 2 3 Kế ề .................82 ề ... 84 .............................................................................. 90 CH ƠNG 4: BÀN LUẬN .........................................................................................99 41 X Malassezia 411 X Malassezia ằ 412 X Malassezia ằ 4.2. H ề ằ 421 S 4 2 2 Kế ứ ề .......................................99 ............... 99 PCR ................. 113 ó z .................115 ề . 116 ............................................................................ 121 KẾT LUẬN ................................................................................................................132 KIẾN NGHỊ................................................................................................................133 CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ Đ ỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG B ng 1.1. Đặ m chung c a n m Malassezia...................................................... 4 B ng 1.2. Phân b d ch t các loài Malassezia ê i kh e m nh và da b nh lang ben ...........................................................................................15 B ng 1.3. Đặ ù B ng 1.4. Đặ 14 Malassezia ..22 Malassezia ê ặ ó ................................................................................................23 B ng 1.5. Đặc tính các loài Malassezia trên CHROM agar Malassezia ..........25 B ng 2.1. Đ ứ ộ b nh theo Karakas ....................................................62 B ng 2.2. Đ ết qu B ng 3.1. Kết qu nh danh các loài Malassezia bằng nuôi c y ........................68 ều tr sau 4 tu n theo Karakas ..............................63 B ng 3.2. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo gi i ........................70 B ng 3.3. Phân b loài Malassezia gây b ....................71 B ng 3.4. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo th i gian b b nh ...72 B ng 3.5. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo tính ch t b nh .73 B ng 3.6. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo mứ B ng 3.7. Kết qu ộ b nh ...74 nh danh các loài Malassezia bằng PCR sequencing...........78 B ng 3.8. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo nhóm tuổi ........79 B ng 3.9. So sánh kết qu nh danh giữa nuôi c y và PCR sequencing ............81 B ng 3.10. Phân b b nh theo tuổi ............................................................................82 B ng 3.11. Phân b b nh theo gi i ............................................................................83 B ng 3.12. Phân b b nh theo mứ ộ b nh ...........................................................83 ều tr .................................84 B ng 3.13. So sánh tri u chứng v ều tr ....................................85 B ng 3.14. So sánh tri u chứng ngứ B ng 3.15. So sánh s ổi màu s ều tr .........................85 ổ ều tr ...................................87 B ng 3.16. So sánh di B ng 3.17. So sánh tổ m mứ ộ b nh B ng 3.18. So sánh xét nghi m nuôi c y n ều tr .......................88 ều tr ......................89 B ng 3.19. Kết qu ều tr chung c a 3 nhóm sau 4 tu n .....................................90 B ng 3.20. Kết qu ều tr theo 3 nhóm .................................................................90 B ng 3.21. Kết qu ều tr theo nhóm tuổi .............................................................91 B ng 3.22. Kết qu ều tr theo gi i nam ...............................................................91 B ng 3.23. Kết qu ều tr theo gi i nữ ..................................................................92 B ng 3.24. Kết qu ều tr theo th i gian b b nh B ng 3.25. Kết qu ều tr theo th i gian b b nh trên 3 tháng ..............................93 B ng 3.26. Kết qu ều tr theo tính ch t b nh l B ng 3.27. Kết qu ều tr theo tính ch t b nh tái phát .........................................94 B ng 3.28. Kết qu ều tr theo mứ ộ b nh nh ..................................................94 B ng 3.29. Kết qu ều tr theo mứ ộ b nh vừa-nặng ........................................95 B ng 3.30. Kết qu ều tr theo loài M. globosa .....................................................95 B ng 3.31. Kết qu ều tr M. globosa c a 3 nhóm ................................................96 B ng 3.32. Kết qu ều tr theo loài M. furfur ........................................................96 B ng 3.33. Kết qu ều tr M. furfur c a 3 nhóm ...............................................97 B ng 3.34. Kết qu ều tr theo loài M. dermatis ...................................................97 B ng 3.35. Kết qu ều tr M. dermatis c a 3 nhóm ..............................................98 B ng 4.1. X i 3 tháng ...........................92 u...........................................93 nh Malassezia bằng nuôi c nh danh các nghiên cứu .....101 ều tr b nh lang ben bằ ................................122 B ng 4.2. Kết qu DANH MỤC BIỂU ĐỒ Bi 3.1. Kết qu nuôi c y n m ............................................................................67 Bi 3.2. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo nhóm tuổi .............69 Bi 3.3. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo màu s c dát...........75 Bi 3.4. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo v Bi u 3.5. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo kết qu soi tr c tiếp ...77 Bi 3.6. Phân b loài Malassezia gây b nh lang ben theo gi i ........................80 Bi 3.7. Phân b loài Malassezia gây b ổn ...76 ....................80 DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Siêu c u trúc c a n m ................................................................... 5 Hình 1.2. C Hình 1.3. Viêm da d u Hình 1.4. C Hình 1.5. Viêm da ế gây b nh c a Malassezia .................................................. 5 mặ ( ) u (b) .................................... 7 ế gây b nh c a viêm da d a u ........................ 7 trẻ nh (a) và hình nh tế bào n m men t p ê KHV t kính 40x (b) ................................ 9 Hình 1.6. C ế gây b nh c a Malassezia Hình 1.7. Viêm nang lông do Malassezia (a) và hình nh tế bào n m men ê KHV t Hình 1.8. ê a ............... 9 t kính 40 (b)........................... 10 Hình nh gi i ph u b nh viêm nang lông do Malassezia trên tiêu b n nhuộm HE và nhuộm PAS ................................................... 11 Hình 1.9. Hình nh mô b nh h c lang ben trên tiêu b n nhuộm Hematoxylin- Eosin .................................................................... 17 Hình 1.10. Hình ”S ” ê KHV t kính 40x qua c tiếp bằng KOH + ParkerTM Ink ................ 18 Hình 1.11. Quy trình thử nghi m v i Tween và Cremophor EL ................. 24 Hình 1.12. Hình ă c t (a) và dát gi m s c t (b) .................... 27 Hình 1.13. Hình nh dát h ng (th viêm) ..................................................... 30 Hình 1.14. Hình nh lang ben vùng sinh dục (a), bàn tay (b) ................ 30 Hình 1.15. Hình nh lang ben th vòng cung (a) và th viêm nang lông (b) 31 Hình 1.16. C z ................................................................. 35 Hình 1.17. C z ................................................................... 35 Hình 1.18. C z .................................................................. 35 Hình 2.1. Hình nh s i n m (a), tế bào n m men (b), s i n m+tế bào n m men (c), trên KHV v t kính 40x ................................................ 50 Hình 2.2. Hình nh M. furfur (a) và M. globosa (b) trên mDixon ............. 52 Hình 2.3. Hình nh h p thu c 4 lo i Tween c a M. furfur (a) và không h p thu c 4 lo i Tween c a M. globosa (b) ..................................... 55 Hình 2.4. Q nh danh n m Malassezia có c i tiến () .................... 56 Hình 2 5. S nguyên lý k thu t PCR sequencing ................................ 58 Hình 2.6. S nghiên cứu ........................................................................ 66 1 ĐẶT VẤN ĐỀ ộ Malassezia ê ộ ó ê Nă 1853 R ổ Đế Ma z ặ ê là Malassezia furfur H ặ ê ê ặ ặ ứ B ê ổ 14 N ê Malassezia có [1]. ê ế ê .. G ă ộ Malassezia ộ ế [2]. L ặ ữ ù ó ế 0 5% ổ ế ó [3] Că ê ế ê ế ế 18% X ê P ề ó Malassezia w ế ẳ ă ử ụ ê T ụ ù T ế ằ V N ộ ”tiêu ê ề ỷ ề PCR Malassezia ” ù ộ ừ ó kháng ó Mặ ộ tìm nguyê loài : ê M. globosa ề ộ chính xác ặ , ù ế T ó ù ế Malassezia ề 1874 ặ Malassezia M. globosa, M. furfur, M. sympodialis ă ộ KOH 20% ặ ó 2 Malassezia T ê D ê ó ề ó T ó T ê ó B ụ ế PCR sequencing Malassezia. Đề ằ ứ ó ụ (3) ề ế z z ề : T ó ứ ỗ ó ó ề D ứ ử ặ ề U ế z . ặ ổ ộ ó ữ ó ụ ặ ă [4]. ó ế và (2) . Kháng sinh kháng z P : (1) ứ ê Malassezia ề ứ ề ă ê ụ ế ề : “Xác định Malassezia trong bệnh lang ben và hiệu quả điều trị bằng thuốc kháng nấm nhóm azole” ụ ê : 1. Xác định các loài Malassezia gây bệnh lang ben tại Bệnh viện Da liễu Trung ương từ tháng 01/2016 đến tháng 12/2016 2. Đánh giá hiệu quả điều trị bệnh lang ben bằng thuốc kháng nấm nhóm azole 3 Chƣơng 1 TỔNG QUAN 1.1. Nấm Malassezia 1.1.1. Vài nét lịch sử Nă 1853 R ổ ặ ê Microsporum furfur. Đế ữ ó ( ă ế 1874 Malassez ặ ụ ề ế ” ” ” ê ”) ặ ê ế ằ Malassezia furfur. Từ Malassezia Bằ ụ ữ Pityrosporum ứ G P. orbiculare và P. ovale, F J ũ P. orbiculare [5]. N Malassezia ó ữ ế ổ . Hai loài P. orbiculare và P. ovale ộ ê Malassezia K M. furfur [5]. ê ứ ũ ứ các nghiên Malassezia ề ứ [6]. Nă ử ộ N ặ ê B ộ ê ộ ụ ụ 2004 : M. dermatis và M. japonica ê [8],[9]; M. yamatoensis ừ ù ừ 1995-1996 ứ ộ Malassezia spp. [7] Nă ổ ê ừ ổ [10] Mộ ộ ó ă ụ ũ : M. nana [11], M. caparae, M. equina [12], M. cuniculi [13]. Và 4 ế ổ ă Malassezia ê 14 1.1.2. Đặc điểm nấm Malassezia ộ Malassezia spp. nóng N ộ trên da máu Malassezia ó ế ề ê ê ê ế Bảng 1.1. Đặc điểm chung của nấm Malassezia Đặc điểm Nội dung Phân loại T ộ ngành Basidomycota, phân ngành Ustilaginomycotina, Exobasidomycetes, ộ Malasseziales, khoa học Cấu trúc Hình dạng Kích Đ ó ặ H ặ D Malasseziacae ụ ă ộ ặ ừ 3-10  ộ 10 thƣớc Khả năng thích nghi +T +T ê ê ứ S ứ K ử ế Sinh sản ê Có 14 Các loài ặ Malassezia ề [14],[15],[1]. ê ộ ó3 M. globosa, M. sympodialis, M. furfur 5 Hình 1.1. Siêu cấu trúc của nấm: M. furfur (a,b), M. globosa (c,d,e,f) [16] 1.1.3. Vai trò của Malassezia trong bệnh da Tê ử ụ Malassezia ế ề K ộ Hình 1.2. Cơ chế gây bệnh của Malassezia [3] ặ 6 T ộ ;( ) :( ) ó ộ ứ ă ế ;( ) ế ê ê ổ ứ ); ( ) ( ứ ); ( ) ế ( êm da ê ( ê nang lông) [17]. N ằ Malassezia 8 3 tham gia vào quá trình ổ ế ụ Nă z Malassezia ề ă S ö P ó Malassezia spp. [21]. Nă A ó ó Malassezia ộ ê Mặ ă Mi n d ch d ch th và mi n d ch tế bào [22] T kh ă HR A ếb ov : ứng mi n d ch qua ổi ch s CD4/CD8 và ức chế s di chuy n b ch c u. Kết qu cho th y, ch s CD4/CD8 không có s khác bi t giữ ó (1994) ổ [19]. luôn tìm cách kháng l i Malassezia trung gian tế ó 35% ứ ế (ICZ) D [18], [19], [20]. ó 79 2% 2013 M thông qua ứ : 1988 C Đ [17], [18]...Ngoài ộ ra, Malassezia ằ gây ộ (A ) ế z ê ó ụ ó [15] N ữ ế ộ ă phân axit béo trung tính thành ứ ra các z ổi i kh e m i viêm da d u (ch s 2/1 ib i kh e m nh và 0,6/2,8 i viêm da d u) [23]. Khi tìm hi u m i quan h giữa kháng nguyên là Malassezia v i kháng th , các tác gi th y rằng có s xu t hi n ph n ứng 7 mi n d ch chéo giữa các hình thái tế bào n m men và n m s i. Do v y cho dù kháng nguyên Malassezia có là pha men hay pha s i v n chung một lo i kháng th trong huyết thanh b nh nhân lang ben [22]. 1.1.4. Một số bệnh lý do nấm Malassezia 1.1.4.1. Bệnh lang ben (X ụ 1 2) 1.1.4.2. Viêm da dầu Vê ặ (S B ề ế D ẻ ữ [24] B ù - SD) ổ ộ ổ ặ ề 50 ặ ứ ế ó ộ : ù ũ ứ ù ê Hình 1.3. Viêm da dầu ở mặt (a) và gàu da đầu (b) Hình 1.4. Cơ chế gây bệnh của viêm da dầu và gàu da đầu [24] 8 C ê ứ ề Malassezia ê ặ ề ế (2008) ê ứ ê 31 ê ó Malassezia Đề T j ê 93 5% ù 3 ù ổ 61 3% [25]. ằ ó ộ Malassezia do ứ X ế Malassezia Gàu da đầu C ê ế ế " à " ù ằ ề Malassezia spp. [26] C ê ứ ụ ộ ặ ê F ổ ế ứ ữ T ế ê ă ế ữ ề K ộ ứ ù ă ế : ê ũ [26], [24]. 1.1.4.3. Viêm da cơ địa (A Viêm D ) ộ ặ ặ ẻ ế ặ B ó ặ ẻ 2 ổ N õ ế ữ ộ gây viêm. T ề ê ê ằ ứ ó ê ứ ứ ề ă (A ) ổ ê ê là ữ ê ụ ế ê ế . ứ . Tuy nhiên, r ế g