Tài liệu Vườn trung hoa

DÀN BÀI THUYẾẾT TRÌNH SLID E 4 NGƯỜI THUYẾẾT TRÌNH Slide 1 NỘI DUNG GHI CHÚ IMở đầầu: Chào các bạn đếến với bài thuyếết trình c ủa nhóm 6. Hôm nay chúng mình sẽẽ giới thiệu cho các b ạn vếầ l ịch s ử c ảnh quan thếế k ỷ 18. Đặc điểm chung của vườn đầầu thếế kỷ 18 đó chính là các v ườn phong c ảnh. Nghệ thuật công viến này đôếi lặp với nghệ thuật vườn cần xứng đếầu đặn. Nguyến lý cơ bản của công viến phong cảnh là lầếy thiến nhiến đa dạng của đầết n ước làm c ơ s ở cho sáng tác ngh ệ thu ật v ườn công viến. Nguyến tắếc này đã bắết nguôần t ừ ngh ệ thu ật v ườn c ổ Trung Quôếc và đ ặc bi ệt phát triển ở TK XVIII lan truyếần khắếp Chầu Âu. 5 6 - - IVƯỜN TRUNG HOA 1- Bốối cảnh lịch sử: Cuôếi thếế kỉ 17 – đầầu 18, người Mãn Chầu tếến hành các cu ộc xầm lắng vào phía Bắếc Trung Quôếc cùng lúc dần cư Trung Quôếc nổi d ậy chôếng l ại vua Sùng Trinh (Minh T ư Tông). Nắm 1644, quần khởi nghĩa Lý Tự Thành tràn vào Bắếc Kinh, Sùng Trinh t ự trẽo c ổ t ự vầẽn. Chầếm dứt thời kỳ của triếầu đại nhà Minh tôần tại gầần 300 nắm trong l ịch s ử Trung Hoa. Các nhà lãnh đạo nước ngoài đã đẩy mạnh Hoa qia bắầng cách hòa gi ải v ới các b ộ t ộc khác và thoát khỏi sự vẽ vãn của tham nhũng. Nhờ đó mà lãnh th ổ Trung Hoa đ ược m ở r ộng sang đếến vùng Trung Á. Vào nắm 1710, có đếến gầần 110 tri ệu ng ười sinh sôếng ở Trung Hoa; và đếến nắm 1814, dần sôế đầết nước dã đạt tới 375 tri ệu ng ười. S ự th ịnh v ượng và phát triển đã đạt được đếến đỉnh cao trong suôết triếầu đ ại c ủa vua Càn Long (1736-1795), nhà vua cũng tập trung giáo dục vếầ sự phát tri ển c ủa khoa h ọc và ngh ệ thu ật. - 7,8,9 2- ĐẶC ĐIỂM VƯỜN TRUNG HOA: William chambers là kiếốn - - - Nét đẹp khống quy cách: Các nhà thám hiểm nước Anh và những th ương gia đã thu ật l ại sự ầến tượng của họ vếầ nét thanh thoát hay g ọi đúng h ơn là “v ẻ đ ẹp t ự nhiến” khi đ ược chiếm ngưỡng vườn Trung Hoa. Sau chuyếến du ngo ạn v ỏn v ẹn trong t ỉnh Qu ảng Đông, William Chambẽrs đã viếết vếầ tnh không đôếi x ứng trong cách t ạo hình v ườn c ủa ng ười Trung Hoa. Ông và những người ưa chuộng nét đẹp siếu phàm đã vô cùng nóng lòng vếầ những khu vườn mang những nội dung thị giác độc đáo, hầếp dầẽn. Vườn Trung Hoa có những đặc điểm chung là  dùng những yếếu tôế cầy cỏ non nước cùng nh ững đ ường nét t ự nhiến đ ể đ ưa tr ọn nét đẹp của thiến nhiến vào trong khu v ườn.  thưởng thức vườn không phải ngắếm nhìn từ xa mà ph ải là nh ững chuyếến tham quan, du ngoạn, nến môẽi nơi của khu v ườn đếầu mang yếếu tôế bầết ng ờ và ẩn d ụ.  vườn Trung Hoa không mang cảm giác thiếần đ ịnh sầu lắếng nh ư v ườn Nh ật, mà toát lến một vẻ thi vị nhầết định. (khi đọc tác phẩm Hốồng Lâu Mộng chương 17, 18 vếồ cách tại sao người ta lại bốố trí cây cảnh, và mốỗi phân khu trong vườn đếồu ẩn chứa một ý nghĩa riếng cũng như tnh lien kếốt của từng phân khu đó)  thể hiện đẳng câốp Ngoài ra trong giai đoạn chuyển giao giữa hai triếầu đ ại, có s ự thay đ ổi vếầ m ột sôế yếếu tôế cảnh quan, mà đặc trung nhầết là YẾẾU TỐẾ KHỐNG GIAN và MẶT NƯỚC Trong cuốốn sách MINH HỌA LỊCH SỬ CẢNH QUAN, có m ột chi tếốt khá sai vếề l ịch s ử mà các tác giả có lẽẽ khống để ý, đó là truyện Hốềng Lâu M ộng dù đ ược Tào Tuyếốt Câền viếốt d ưới thời nhà Thanh, nhưng bốối cảnh lại là th ời Minh, nến nh ững đ ặc điểm trong khu v ườn có thể cho ta thâốy được sự khác nhau của vườn dưới triếều đại Minh và Thanh. a- Vếồ yếốu tốố khống gian: Vườn nhà Minh: Trong tác phẩm Hôầng Lầu Mộng chương 17, 18 khi đọc ta có thể thầếy được , yếếu tôế bức tường được nhắếc đi nhắếc l ại rầết nhiếầu lầần trong trích đo ạn cũng giúp ta hình dung nến được hình ảnh khu v ườn c ủa Trung Quôếc lúc bầếy gi ờ hoàn toàn bị nắầm trong một không gian kín.  phong cách vườn nhà Minh khá hướng nội và nó không ch ỉ th ể hi ện gia thếế c ủa người chủ mà còn thể hiện đẳng cầếp và học thức của họ. Còn vườn của nhà Thanh: Những người dần tộc Mãn Chầu sôếng trến đại mạc hoang trúc sư người scotland qua Trung Hoa và xuâốt bản cuốốn sách - NHỮNG NÉT ĐẶC TRƯNG CỦA VƯỜN TRUNG HOA (thếm) + hoa viến Trung Quôếc là một nhà thủy tạ bến bờ nước. Một nửa kiếến trúc ở trến bờ, một nửa kiếến trúc lầến ra hôầ nước và đứng trến các cầy cột. + Một nét đặc trưng khác là hành lang có mái chẽ (trường lang), giúp người ta có thể thưởng ngoạn hoa viến ngay cả khi trời mưa hay đổ tuyếết. => Từ nhà thuỷ tạ hay hành lang có mái chẽ nhìn ra, người ta có cảm giác như ngắếm một bức tranh qua một cái khung. Khung cũng có thể là cửa sổ nhà thủy tạ thiếết kếế hình vuông, tròn, trái xoan, lá sẽn, v.v... Những nét đặc sắếc khác có thể tm thầếy qua từng chi tếết. Chẳng hạn lôếi đi lát gạch hay đá. Những hình trang trí hay các bộ phận kiếến trúc hình vuông và tròn có ý vu, thích ngắếm rừng xanh biển biếếc, khi m ới b ước chần vào T ử Cầếm Thành, h ọ b ị giam cầầm bởi những kiếến trúc tường đỏ ngói xanh, trong lòng đã n ảy sinh s ự chán ghét và mỏi mệt. Thếế nến, họ trưng thu rầết nhiếầu ru ộng đôầng hôầ n ước đ ể tu s ửa và xầy d ựng vườn cảnh ở ngoại ô thành Bắếc Kinh. Điếầu này dầẽn đếến nét khác bi ệt trong vi ệc xầy vườn của triếầu đại nhà Thanh so với triếầu đại nhà Minh. b- Yếốu tốố mặt nước: - Vườn nhà Minh: Minh luôn chọn yếếu tôế mặt nước trong v ườn là nh ững ao hôầ nh ỏ - Vườn nhà Thanh: yếếu tôế mặt nước được mở rộng thành những con sông, nh ững m ặt hôầ rộng lớn  Vườn thời nhà Thanh thể hiện sự hùng vĩ c ủa thiến nhiến rõ ràng nhầết, h ọ côế gắếng không để lại dầếu tay can dự c ủa con ng ười quá nhiếầu vào c ảnh quan trong vườn 10 3- Những khu vườn nổi bật trong thếố kỷ 18: Trong suôết thời kỳ đầầu của nhà Thanh, hoàng đếế th ường cho xầy các khu v ườn h ưởng l ạc trến những ngọn đôầi nắầm ở phía Tầy Bắếc kinh đô. Nh ững khu v ườn ở Tô Chầu nắầm ở phía Nam nghĩa sầu sắếc «trời tròn đầết vuông» (thiến viến địa phương). Những biểu tượng con dơi là điếầm hạnh phúc. Nắm con dơi trang trí thẽo hình tròn là «ngũ phúc lâm mốn» – nắm điếầu phúc đếến nhà: thọ (sôếng lầu),phú (giàu có), khang ninh (khoẻ mạnh bình an), du hiếốu đức (chuộng đạo đức), khảo chung mệnh (hưởng trọn mệnh trời). Những tranh vẽẽ tùng hạc trang trí trong các toà nhà thuộc quầần thể này cũng ngụ ý sôếng lầu (tùng hạc diến niến). Mai lan cúc trúc – dù là trong tranh vẽẽ trẽo trong nhà hoặc chẽn vai giữa những kỳ hoa dị thảo khác trong vườn – là biểu tượng cho tếết tháo của người quần tử. Như vậy quầần thể kiếến trúc hoa viến là sự kếết hợp giữa thiến nhiến, triếết lý, vắn hoá, nghệ thuật rầết cao, rầết sầu sắếc. 11 Trung Hoa cũng từng là nguôần cảm hứng cho việc thiếết kếế. Nh ững ví d ụ đi ển hình cho 2 ki ểu vườn trến đếầu được mô tả dưới đầy. Nổi tếếng nhầết là Viến Minh Viến và Di Hòa Viến ( b ản đôầ) A- VIẾN MINH VIẾN (còn được gọi là Ngự Viến), BẮẾC KINH (bản đôầ) - Hoàng đếế Khang Hy là người đầầu tến lến kếế hoạch xầy d ựng nh ững khu v ườn hoàng gia tọa lạc trến những ngọn đôầi phía Tầy nắầm bến ngoài T ử Cầếm Thành và vi ệc xầy d ựng đ ược tếếp tục bởi cháu trai của ông, vua Càn Long. - Viến Minh Viến thuộc quận Hải Điện, Bắếc Kinh, t ừ lầu đ ược biếết đếến là m ột di tch l ịch s ử nổi tếếng Trung Quôếc. Nơi đầy được ngợi ca là “Vườn của v ạn v ườn”, “V ườn c ủa muôn vườn” hay "Vườn chúa tể của vạn vườn" . - Ngự Viến đã bị phá hủy trong suôết cuộc chiếến gi ữa Pháp và Anh vào thếế k ỷ XIX. 12 - - - A- VIẾN MINH VIẾN Viến Minh Viến bao gôầm ba khu vườn lớn liến kếết v ới nhau, gôầm ba khu là Viến Minh Viến, Trường Xuần Viến, Kỳ Xuần Viến (sau này đổi thành V ạn Xuần Viến) t ạo thành “Viến Minh Tam Viến” với 123 thắếng cảnh kỳ quan, trong đó Viến Minh Viến có 69 thắếng c ảnh, Tr ường Xuần Viến 24 và Vạn Xuần Viến 30. Tổng diện tch trến 3,5 tri ệu mét vuông, dài h ơn 10 km. Viến Minh Viến có 19 cổng, 5 đập nước, hơn 140 tòa kiếến trúc c ổ, h ơn 100 cầy cầầu gôẽ. Ngoài ra còn lưu trữ rầết nhiếầu sách cổ quí giá. Trong đó, thông qua việc nạo vét và sang bắầng m ột cách nhần t ạo, ng ười thiếết kếế đã c ải tạo lại địa hình và hệ thôếng thoát nước thuôc ba khu v ực đ ịa lý c ủa Trung Hoa là cao nguyến Tầy Bắếc, những vùng đôầng bắầng lớn và miếần duyến h ải Đông Nam. Vua Càn Long đã chỉ định ra “40 cảnh sắếc đ ẹp nhầết” c ủa khu v ườn. Ông đã sáng tác rầết nhiếầu bài thơ vếầ khu vườn này và ủy nhiệm cho 2 h ọa sĩ c ủa triếầu đình là Thang Đ ại và Thịnh Nguyến vẽẽ 40 cảnh sắếc đó. Bộ tranh lụa đã đ ược hoàn thành vào nắm 1747 và hi ện nay đang nắầm trong thư viện Quôếc gia Pháp ở Paris Ngự Viến mang rầết nhiếầu điểm chung với vườn Vẽrsaillẽs. Khu vườn rộng lớn, phức tạp được xầy dựng trở thành thủ phủ của chính quyếần vua Càn Long cũng giôếng như việc vườn Vẽrsaillẽs trở thành chính điện dưới thời vua Louis XIV. Cả hai khu vườn đếầu phản ánh tham vọng to lớn của những nhà cầầm quyếần hoàng gia. 13 14 15  Vậy cùng nhóm mình tham quan 40 cảnh sắốc âốy nhé A- VIẾN MINH VIẾN - Giới thiệu sơ vếầ các vườn - Nhìn chung các bức tranh ta có thể thầếy đ ược m ột đ ặc đi ểm n ữa c ủa v ườn nhà Thanh. Chẳng hạn như thời Bắếc Tôếng thì lầếy sự hung vĩ của thiến nhiến làm ch ủ đếầ chính, con người và công trình chỉ là những yếếu tôế nhỏ nhoi, Nam Tôếng thì ưa chu ộnh nh ững chi tếết nhỏ bến trong khuôn viến, thì vườn nhà Thanh lại hướng đếốn một vẻ đẹp hài hòa cân bắồng giữa thiến nhiến và cống trình. Chèn hình ảnh của 40 cảnh sắốc Vườn 1: ĐẠI SẢNH - Lầếy hình ảnh thu nhỏ của đại sảnh Tử Cầếm Thành, nhưng với tỉ lệ nhỏ hơn - Là nơi vua tếếp những vị khách chính trị và những những người khác nước ngoài. - Bến ngoài là sần trong với phòng chờ. Bước qua cầy cầầu đá là tới sảnh, đầy là nói thường tổ chức cá yếến tệc. Khu phức hợp này dù kiếến trúc là những bức tường cao, hay những cầy cầầu đá thô cứng, nhưng vầẽn hài hòa bởi được bao bọc bắầng cầy cỏ non nước. Vườn 3: Dinh thự của vua - Phía Bắếc của Đại sảnh (cảnh sắếc 1) là khu trung tầm phức hợp của Viến Minh Viến - Đầy là nơi mà vua và các phi tầần của ông sôếng và hưởng lạc. - Trong khu này, kiếến trúc được coi là yếếu tôế thứ chính trong tổng thể việc thiếết kếế vườn. Điếồu có giá trị ở đây là thiến nhiến được sắốp đặt có chủ đích. - Không giôếng các vườn Vẽrsailẽs hay St Pẽtẽrpurg, viến minh viến không bị thôếng trị bởi 1 lầu đài nhầết định mà là hệ thốống hoa viến mà các công trinh được đặt vào. - Khi hoàng đếế ra lệnh thiếết kếế một phầần vườn mới, thì lúc nào họ cũng nghĩ tới việc phải xầy dựng một khung cảnh hoàn hảo và thật sự tnh xảo. Từ hôầ cầu, từng loại hoa, bụi cỏ hay cầy cảnh đếầu được sắếp đặt cẩn thận và tỉ mỉ, 16 - - Vườn VERSAILES của Trung Hoa: Hoàng đếế Càn Long đã yếu cầầu những giáo sĩ dòng Tến cư trú trong cung điện xầy dựng một khu v ườn mang phong cách Chầu Âu gi ữa lòng Viến Minh Viến. Càn Long vô cùng hứng thú với phong cách v ườn c ủa n ước ngoài và ông đã ra l ệnh cho các giáo sĩ dòng Tến thiếết kếế một khu v ườn thẽo phong cách Chầu Âu. Và công trình này được thực hiện bởi các linh mục Giusẽppẽ Castglionẽ, Michẽl Bẽnoit và Atrẽt. Họ đã tạo ra một khu vườn hoàn chỉnh c ực kỳ lôế b ịch v ới tranh điếu khắếc, đài phun nước, bôần hoa, một mế cung bắầng g ạch và m ột chiếếc đôầng hôầ n ước n ổi tếếng v ới 17 cách báo giờ bắầng cách phun nước từ miệng c ủa 12 b ức t ượng con v ật khác nhau. DI HÒA VIẾN: - Nắm 1680, vua Khang Hi bắết đầầu sửa ch ữa lại khu v ườn trến V ạn Th ọ S ơn. Nắm 1754 vua Càn Long tếếp tục việc đào hôầ Côn Minh đ ể k ỉ ni ệm sinh nh ật lầần th ứ 60 c ủa m ẹ ông. Cái hôầ lớn này làm gợi nhớ lại vẻ đẹp c ủa Hôầ Tầy ở Hàng Chầu. Vào thếế k ỉ 19 khu vườn được đặt tến là Di Hòa Viến ( Khu v ườn nuôi d ưỡng s ự ôn hòa). - Một hành lang ở phía bắếc hôầ Côn Minh có mái chẽ dài h ơn n ửa d ặm bao quanh. Những cái dầầm ngang hành lang của 273 nh ịp cầầu đ ược trang trí b ởi Các l ớp c ảnh quan và họa tếết hoa. Những cầy cầầu đ ẹp nh ư tranh vẽẽ, ch ẳng h ạn nh ư Cầầu Đá và những cầy cầầu thuộc kiểu kiếến trúc thếế k ỉ 17 đã kếết nôếi vô sôế nh ững con đế khác nhau. Đắầng sau Vạn Thọ Sơn vếầ phía bắếc, hoàng đếế đã cho tái thiếết l ập nh ững c ảnh quan đô thị dọc thẽo một bờ kếnh, mô phỏng thẽo một khu v ực buôn bán có th ực t ại Tô Chầu. Đắầng sau cung điện ở phía đông, một khu v ườn trong v ườn (Di Hòa Viến) đã mô phỏng thẽo một vườn khác nổi tếếng ở Tô Chầu. - Khu vườn bị phá hủy trong cuộc chiếến tranh Nha phiếến vào thếế k ỉ 19, và sau này đ ược xầy dựng lại.  vườn Trung hoa lại hướng đếốn một vẻ đẹp hài hòa cân bắồng giữa thiến nhiến và cống trình. 18 III. ẢNH HƯỞNG CỦA VƯỜN TRUNG HOA ĐẾẾN PHONG CÁCH VƯỜN CHÂU ÂU