THẾẾ KỶ XVII
1
Từ một quan điểm châu Âu, thếế kỷ 17 được mô tả là sự khởi đâầu của Age of Reason (Thời kỳ
khai sáng) , một thời kỳ khi những tếến bộ trong kiếến thức khoa học thách thức niếầm tn
trong học thuyếết tôn giáo và kiểu kiếến trúc Phục hưng. Thiến nhiến đã được thay đôầi theo ý
muôến của con người, và thường do đặc quyếần hoàng gia.
Từ năm 1600, Myỹ đã trở thành thuộc địa của nhiếầu quôếc gia. Thuộc địa thật sự thành công
đâầu tến của Anh được thành lập vào năm 1607 tại một khu vực tến là Virginia, trến một đảo
năầm trến sông James, gâần cửa sông trến vịnh Chesapeake. Thuộc địa này tến là Jamestown,
được một công ty cổ phâần tại Anh tài trợ và điếầu hành. Năm 1608 Pháp chiếếm Quebec, Tây
Ban Nha chiếếm Sante Fe năm 1609 và New Amsterdam thuộc vếầ Hà Lan năm 1624. Khi định
cư mở rộng, người dân bản xứ phải chịu đựng cực nhọc và cuộc sôếng cổ xưa hoàn toàn biếến
mâết .
Việc mở rộng ảnh hưởng đếến địa lý - chính trị: vườn kếết hợp với cảnh quan từ những khung
cảnh đếến những chân trời vô tận. Nghệ thuật Baroque được đánh dâếu băầng cuộc cách mạng
ở thếế kỷ 17 và mở đâầu cho thời kỳ Khai Sáng. “Trái đâết đã không còn là trung tâm của vũ trụ
tnh nhưng một phâần của một hệ thôếng đang chuyển động xung quanh mặt trời” . Vếầ chính
trị văn hóa, trọng tâm chuyển dâần sang Pháp, nơi mà những khu vườn trở thành địa địa
điểm cao quý, như là một biểu tượng chuyến chếế của The Sun King (vua Louis XIV)
Một sôế vườn nổi tếếng nhâết thếế giới, chẳng hạn như đếần Taj Mahal, Katsura Imperial Villa, và
Versailles, được xây dựng trong thếế kỷ XVII, và được thảo luận trong cuôến sách này
2
A./ SƠ LƯỢT VỀỀ NIỀN ĐẠI
1603 VIRGINIA SLIMS
Nôỹ lực ban đâầu của Sir Walter Raleigh để xâm chiếếm đ ảo Roanoke thâết b ại nhiếầu lâần. Cuôếi cùng, ông định cư tại
thuộc địa Anh , Virginia, 1603. Raleigh trở lại Anh với nhà máy Nicotnia ; bởi vì 1617, hút thuôếc lá là một môết
phổ biếến tại hoàng gia .
1610 STARRY MESSENGER
Galileo xuâết bản Sidereus Nuncius , gôầm các lý luận đâầu tến dựa trến những quan sát thực tếế thông qua một
kính viếỹn vọng. Ông đã côế găếng đâếu tranh với dị giáo vếầ lý thuyếết một vũ trụ nhật tâm .
1615 HYDRAULIC WIZARDRY
Kĩ sư - kiếến trúc sư người Pháp Salomon de Caus xuâết bản một cuôến sách vếầ một máy bơm chạy băầng h ơi n ước, ,
Les Raisons des Forces Mouvantes.Ông và em trai mình là Isaac de caus đã thiếết kếế nến vườn Ý. Điếầu này ảnh
hưởng đếến phong cách Băếc Âu và Anh.
Công trình cảnh quan lớn nhâết ông tham gia là lâu đài Hortus Palatnus ở Heidelberg – kì quan thứ 8 của thếế
giới đã bị tàn phá trong 30 năm chiếến tranh.
1633 GOING BANANAS
Những buôầng chuôếi đâầu tến ở Bermuda và chín ở Anh xuâết hi ện tại nh ững c ủa s ổ ở London đ ược bào chếế
thành thuôếc , Thomas Johnson.
1634 YUAN YEH
Họa sĩ, nhà thiếết kếế cảnh quan Mingperiod Ji Cheng xuâết bản m ột cuôến h ướng dâỹn làm v ườn, Yuan Yeh , trong
1634. Ji Cheng cho răầng: " không có quy tăếc nhâết định cho vi ệc quy hoạch v ườn. "
Vườn gợi ra một phản ứng cảm xúc và một ảo tưởng tnh thâần sâu săếc . Ba tập của ông cung câếp m ột lo ại yếếu tôế
thị giác của từng loại vườn. Nhưng thay vì phác thảo kyỹ thuật xây d ựng cụ th ể, ông đã gi ới thiệu các hi ệu ứng
thiếết kếế ví dụ , đá nến được săếp xếếp để chúng "chào đón nh ững đám mây và m ặt trăng . "
1642 THE NIGHT WATCH
Họa sĩ Rembrandt van Rijn đã có những cái nhìn sâu săếc vếầ cuộc sôếng. Những nét sáng tôếi của ông tạo ra những
câu chyện đâầy kịch tnh trong tác phẩm của mình.
1648 LANDSCAPE PAINTING
Họa sĩ Pháp Nicolas Poussin tạo nến quan điểm lý tưởng hóa của di tch c ổ ở Campagna La Mã. Các thiếết kếế c ủa
hình thức cổ điển trong một khung cảnh tạo ra một khung cảnh lãng mạn của thiến nhiến c ực kỳ có ảnh h ưởng
trong sự phát triển của các khu vườn cảnh quan nổi tếếng ở Anh trong thếế k ỷ 18.
1666 GREAT FIRE OF LONDON
Lửa phá hủy các thành phôế thời trung cổ cùng các bức tường La Mã cũ . Vua Charles xây d ựng l ại London v ới
đường phôế rộng lớn và quảng trường lớn ; xây dựng lại tòa nhà gôỹ với đá và g ạch. Xây dựng lại Nhà thờ St. Paul
của Christopher Wren minh họa phong cách mới làm thay đ ổi di ện m ạo c ủa thành phôế.
1669 STRADIVARIUS
Antonio Stradivari tạo nến hình dạng và tỷ lệ của violon và băết đâầu vi ệc t ạo nh ạc c ụ dây d ưới nhãn hi ệu riếng
của mình . Bí quyếết để có tông màu ngọt ngào của họ được cho là năầm trong công th ức c ủa mình t ừ dâầu bóng
(nay đã mâết).
1677 COGITO ERGO SUM
Triếết gia, nhà toán học và nhà khoa học người Pháp - Rene Descartes thâếy vũ tr ụ nh ư là m ột công trình toán h ọc
. Cuôến sách của ông - La Geometry - hình thành cơ sở của hình h ọc phân tch và đ ưa ra kếế ho ạch t ọa đ ộ có th ể
xác định một vị trí trong không gian. Tác phẩm của ông vếầ quang có nh ững ảnh h ưởng lớn.
1682 HALLEY’S COMET
Edmond Halley sử dụng các lý thuyếết hâếp dâỹn của Newton để d ự đoán m ột cách chính xác răầng các sao ch ổi sau
đó có thể nhìn thâếy trến bâầu trời có một quyỹ đạo hình elip và seỹ xuâết hi ện tr ở l ại vào năm 1758 .
1682 GREEN COUNTRY TOWNE
William Penn nhận được một chỉ thị từ Vua Charles II để thiếết lập m ột thu ộc đ ịa c ủa Quaker ở Băếc Myỹ. Kếế
hoạch lưới điện Penn cho phép xây một không gian mở công cộng trung ương và cây xanh công c ộng trong môỹi
góc phâần tư , và đòi hỏi các công trình đặt ở giữa các quy định phòng cháy, ch ữa cháy
1687 LAW OF UNIVERSAL GRAVITATION
Isaac Newton phát hiện ra lực tác động vào quả táo và mặt trăng là nh ư nhau. Điếầu này đã đc ch ứng minh băầng
toán học.
3
4
B./ NHẬT BẢN
1./ SƠ LƯỢC VỀỀ THỜI KỲ EDO (1603–1867)
Sau khi Hideyoshi qua đời, một tướng quân của Nobunaga,Tokugawa Ieyasu (1543-1616),đã
thành lập một triếầu đại chiếến binh mới tôần tại kéo dài cho đếến thếế kỷ 19. Ông chuyển M ạc
phủ ( sogunate) đếến Edo (bây giờ là Tokyo) và ban hành một loạt các săếc lệnh nghiếm ngặt
để kiểm soát tâết cả các khía cạnh của xã hội. Ngoại trừ giao thương một thuộc địa nhỏ của
Hà Lan gâần Nagasaki, Nhật bản đã đóng cửa giao thương với tâết cả các nước ngoài . Các nhà
truyếần giáo Cơ đôếc giáo đã bị trục xuâết, và các Kitô hữu bị ngược đãi. Ieyasu ủng hộ m ột triếết
lý Khổng Tử mới pha trộn từ các khía cạnh của Phật giáo và đạo giáo; nó nhâến mạnh đếến đạo
đức và lòng trung thành đóng góp phâần cho ý tưởng của ông vếầ một chính phủ Trung ương
vững mạnh
Trật tự xã hội và sự cô lập vềề văn hóa
Thời gian dài của hòa bình và thịnh vượng dâỹn đếến chi phí của quyếần tự do dân sự. Xã
hội được nghiếm chỉnh châếp lệnh theo một hệ thôếng phân câếp tâầng lớp quyếần lực với tướng
quân, sau đó daimyos, samurai,nông dân, nghệ sĩ, và cuôếi cùng, các thương gia. Để hạn chếế
các môếi đe dọa tếầm năng từ các gia tộc đôếi thủ ở các tỉnh, Ieyasu yếu câầu một "sự phục dịch
luân phiến " của daimyos — buộc daimyos phải cư trú tại thủ đô môỹi năm sau đó. Họ bị xa
cách từ Tokyo trong khi gia đình của họ thì ở lại.
Săếc lệnh của Ieyasu cũng câếm triếầu đình tham gia trong chính phủ và chính trị, hạn chếế các
hoạt động của hoàng đếế đếến các mục đích thẩm myỹ, như đã được thực hiện trong thời kỳ
Heian. Hai quâần thể bị giam giữ, daimyos bị băết làm con tn ở Tokyo và triếầu đình xa
lạ tại Kyoto, họ giam giữ chính mình băầng cách xây dựng các khu vườn lớn . Mô hình cho
những khu vườn mới đó chính là vườn trà, có chức năng như một nơi mà các lôếi đi
được thực hiện trến một quy mô vĩ đại hơn. Những khu vườn được gọi là “ Vườn dạo” –
Stroll garden
Vườn dạo được thiếết kếế để nhăếc lại các cảnh quan thiến nhiến của Nhật Bản. Từ du lịch trong
nước bị hạn chếế bởi tướng quân(shogun), những âến phẩm của cuôến sách minh họa các
"thăếng cảnh nổi tếếng" củaNhật Bản đã trở thành nến nổi tếếng. Những cuôến sách chứa bản
in khăếc gôỹ đâầy màu săếc của các cảnh như Núi Fuji, những đôầi thông, và hệ thôếng sông “eightbridge” . Những khu vườn đi dạo của thời Edo bị ảnh hưởng từ những cảnh quan nổi tếếng
thời bâếy giờ.
5
6
Tập trung vào nghệ thuật
Thành phôế Tokyo được mở rộng đáng kể.
Thương mại bây giờ được tạo điếầu kiện nếần kinh tếế tếần tệ chứ không phải một hệ thôếng giá.
Mặc dù ở một vị trí thâếp, các thương gia đã tch lũy râết lớn tài sản và trở thành khách
quen của hình thức nghệ thuật mới —Nhà hát Kabuki, haiku và in khăếc gôỹ.
Tâầng lớp thương giá bị câếm thể hiện sự giàu có của họ. Họ không thể công khai xuâết hiện
trong bộ quâần áo đăết tếần hay xây dựng những cơ ngơi to lớn. Thay vào đó, họ xây dựng các
sân vườn nhỏ, hoặc tsuboniwa, ở các không gian mở giữa các căn phòng của căn nhà đô thị
của họ.
Nhật bản vào thếế kỷ 17, làm vườn một công việc làm ăn đang bùng nổ. Nurserymen, thương
nhân đá, và những nhà thiếết kếế sân vườn chuyến nghiệp được hưởng lợi ích từ nếần kinh tếế
phát triển mạnh. Thiếết kếế Sân vườn đã trở thành một nghếầ nghiệp được tôn trọng, một nghếầ
thếế tục. Các khu vườn quý tộc không còn ám chỉ đếến văn học hoặc chủ đếầ tôn
giáo, nhưng đã được xây dựng dựa trến một quan niệm lãng mạn của thiến nhiến, thể
hiện thông qua những sáng tạo cá nhân. Các hoạt động của các tâầng lớp có thể bị căết
giảm, nhưng trí tưởng tượng của họ thì tự do bay xa.
TSUBONIWA: Sân vườn nội thâết chứa các yếếu tôế gợi cảm, cũng như vườn d ạo và
vườn chè, nhưng chỉ có nghĩa là để xem ngăếm, không sử dụng
7
2./ KIỀẾN TRÚC CẢNH QUAN THỜI KỲ EDO
Những đặc điểm của vườn dạo nguyền thủy
Sự đánh giá cảo vếầ các vùng nông thôn như một nơi của sự giải trí, chứ không phải là nơi của
công việc vâết vả, và giá trị của pastoral vista, là một lôếi suy nghĩ mới vếầ cảnh quan trong các
tâầng lớp ở Nhật ở tk 17. Cư dân trong đô thị đã mơ mộng hóa các quan điểm xa xôi: Cảnh
quan xa đại diện cho sự hâếp dâỹn của những kinh nghiệm của bản châết thiến nhiến mộc mạc,
giôếng như các vườn chè đã làm. Vườn dạo bao quanh một cái hôầ và thường được kếết hợp
quan điểm của tnh năng cảnh qua phía xa. Các tuyếến đường không có câếu trúc phân câếp,
nhưng được thiếết kếế như một loạt các sự kiện cảnh quan độc lập mà như một sự bâết ngờ
cho người xem. Vườn dạo thường chứa tea house, gian hàng, lôầng đèn điếu khăếc, và nh ững
ngôi chùa. Hôầ có những vịnh sâu, những tảng đá lớn nhâến mạnh các bờ biển. Khi khách di
chuyển dọc theo lôếi đi, quan điểm của các yếếu tôế đặc biệt cả gâần và xa đột nhiến xuâết hi ện,
đặt trong vườn như hoạt cảnh danh lam thăếng cảnh. Các nguyến tăếc ẩn- hiện (miegakure)
được thếm vào yếếu tôế dự đoán và bâết ngờ đếến sự trải nghiệm. Trong khu vườn dạo Edo, các
hướng nhìn chính chủ yếếu là núi Fuji và bếến cảng; các cảnh quan xung quanh không đẹp như
các vùng ven của Kyoto. Vườn dạo tập trung sự chú ý cả vếầ tnh năng nội bộ và view nhìn
bến ngoài. Việc sử dụng phong cảnh vay mượn, shakkei, tham gia nhiếầu hơn là một sự đánh
giá cao hình ảnh của cảnh quan. Thiến nhiến đã được giải thích lại; hình ảnh đã mang một
thông điệp. Không gian được sáng tác dựa theo những nguyến tăếc của tếần cảnh, trung c ảnh
và hậu cảnh, mở rộng các giới hạn của khu vườn một cách trực quan và khái niệm
Đấất đai Hoàng gia ở Tokyo
Để xoa dịu các gia đình hoàng gia, shogun đã ban cho họ đâết đai và tài trợ cho việc xây dựng
các biệt thự và các khu nghỉ dưỡng hưu . Nhờ năếm giữ các khu đâết đai rộng lớn; vườn dạo
của hoàng gia trung bình lớn hơn sân vườn của người tếần nhiệm thời Heian 10 lâần. Ví d ụ vếầ
các biệt thự hoàng gia bao gôầm: Katsura-Rikyu, Shugakuin, và Sento Gosho.
KATSURA-RIKYU
Katsura Villa đã được lến kếế hoạch như một nơi ở ẩn dật ở nông thôn năm 1620 bởi Hoàng
tử Toshihito (1570-1629), con trai nuôi của Hideyoshi, và hoàn thành th ập k ỷ sau đó b ởi con
trai ông, Toshitada. Bậc thâầy vếầ trà và chuyến gia thiếết kếế sân vườn, Kobori Enshu (15791649), thường được nhăếc đếến là có góp tay trong việc thiếết kếế của nó. Toshihito đã đ ược lâếy
cảm hứng từ thời kỳ vàng son của nếần văn hóa Heian, và tm cách pha trộn sự sang trọng
trong biệt thự ông của thời kỳ đó với sự đơn giản mộc mạc của văn hóa trà.
Katsura Villa đã trở thành một ví dụ điển hình của việc vườn dạo như là một trải nghiệm thơ
mộng. Hệ thôếng đường dâỹn được âến định một cách cẩn thận xung quanh một hôầ nước rộng
lớn với một bờ hôầ phức tạp. Tâầm măết được mở ra khi người tham quan đi theo chiếầu kim
đôầng hôầ quanh hôầ. Tính năng bao gôầm một hòn đảo rùa, một sự tái tạo của mỏm đâết nổi
tếếng Amanohashidate, một cây câầu băầng đá nguyến khôếi, và các lôầng đèn đá. M ột lo ạt các
nhà trà được đặt trong vườn.
Ba cái lếầu mộc mạc, “lâu đài” phong cách Shoin được đặt so le trến m ột đường chéo, tch
hợp một cách trực quan vào cảnh quan. Các khôếi hình học giao nhau của các kiếến trúc tạo
thành vếế đôếi lập với hình dáng thiến nhiến tự nhiến của khu vườn. Câếu trúc được nâng lến
cao để tránh nước lũ của con sông gâần đó, và có 1 khoảng sân dành cho việc ngăếm trăng.
SHUGAKU-IN RIKYU
8
Năm 1655, một biệt thự miếần quế được xây dựng bởi các shoguns cho chú của hoàng
tử Toshitada, hoàng đếế Gomizuno-o, người đã kếết hôn với cháu gái của Ieyasu. Khu đâết bao
gôầm ba biệt thự trến các cao độ khác nhau, năầm giữa rừng cây và cánh đôầng lúa.
Các biệt thự thâếp chứa các khu vườn nhỏ theo phong cách Shinden và nhà trà. Gomizunoo xây dựng một đập đâết để tạo ra một hôầ nước khá lớn với một bờ hôầ phức tạp đa dạng. Khu
vườn phía trến được biếết đếến với sự ứng dụng tuyệt vời của shakkei( Vay mượn phong
cảnh),nơi mà cả một chuôỹi các không gian được chếế tác để tạo trải nghiệm đặc biệt. Các vị
khác bước vào khu vườn trến thông qua một câầu thang băầng đá bị giới hạn bởi hàng rào căết
tỉa, tăng dâần đếến Pavilion in the Clounds (Run-te) và quay lưng lại với cảnh xung quanh.
Quay ngược lai, khung cảnh ngoạn mục của Kyoto hiện lến trến mặt hôầ, những đường nét
được băết chước lại hình dạng của các ngọn núi xung quanh.
SENTO GOSHO
Gomizuno-o thoái vị sớm; Sento Gosho là khu biệt thự nghỉ hưu mà ông đã lến kếế hoạch với
Kobori Enshu vào năm 1634. Khu vườn bao quanh một hôầ nước và suôếi và có một thác nước.
Những vịnh sâu và bán đảo chia nhỏ hôầ, tạo ra một chuyển động của không gian như khách
di chuyển qua khu vườn. Sento Gosho nổi tếếng bởi bãi biển của sỏi, đảo rùa, và câầu trái đâết.
9
Đấất đai của lãnh chúa
KOISHIKAWA KORAKUEN, TOKYO
Korakuen là một công viến tếu khiển được xây dựng bởi Tokugawa daimyo, Norifusa Mita
năm 1629. Khu vườn đã được dâng tặng cho Khổng Tử, người có giáo lý được tướng quân
Tokugawa coi trọng. Sự ảnh hưởng của Trung Quôếc có thể được nhìn thâếy trong một sôế tnh
năng của khu vườn, chẳng hạn như câầu Trăng Răầm (Engetsu-kyo), và một ngọn núi nhân tạo
cao 30-foot , được gọi là Lu Shan. Khu vườn có một hôầ nước, một con đảo rùa lớn với một
tảng đá thẳng đứng riếng biệt, các câầu khác nhau, và nhiếầu loại đá nhập khẩu. Cảnh vườn từ
đếần thờ nổi tếếng của Kyoto, cũng như những cảnh từ khu vườn Hàng Châu nổi tếếng được
sao chép ở đây. Korakuen đã trở thành một mô hình cho khu vườn của daimyo khác, phù
hợp với sự nhâến mạnh mới vếầ trật tự Nho giáo, chứa đựng những giải thích công khai hơn vếầ
chủ đếầ thơ mộng hơn là ám chỉ tnh tếế.
KORAKUEN: Shrubs were clipped to look like rocks:
low broad lanterns harmonize with the horizontality of
the lake
10
C./ ĐỀẾ QUỐẾC MỐ – GỐN
ĐĂNG ĐỐẾI TỈ LỆ
Đếế quôếc Mô-gôn tại độ cao được tnh từ đáy Himalaya cho đếến vịnh Bengal và lan r ộng ra
lãnh thổ mà ngày nay gọi là Afghanistan và Đông Băếc ÂẾn Độ. Cảnh quan quan nơi đây đa
dạng khác nhau từ sa mạc khô căần cho đếến những thung lũng bờ sông. Loại hình vườn được
hình thành theo sự thay đổi của thời tếết và địa thếế .
Các loại hình nghệ thuật là sự pha trộn giữa phong cách của người Iran , người Châu Á và
người ÂẾn Độ. Khi Timur chếế ngự Iran vào thếế kỉ 14 và phát triển đếế chếế Trung Tâm Châu Á
của hăến, người Mô-gôn thu nhận văn hóa truyếần thôếng của người Ba Tư. Phong cách người
Ba Tư bao gôầm hình thức Chahar Bagh được truyếần đếến ÂẾn độ sau khi con cháu của Timur là
Babur chiếếm lĩnh Delhi và xây dựng triếầu đại Mô-gôn vào năm 1526. Cháu trai Babur là
Akbar(1542-1605) làm đếế chếế Mô-gôn them hùng hậu khi ông ta chiếếm c ả Kashmir vào cuôếi
thếế kỉ 16. Nghệ thuật Mô-gôn thếế kỉ thứ 17 cho thâếy được sự ảnh hưởng của nếần văn hóa
đạo Hindu và đạo Hôầi: hình thái thẩm mĩ người Phật giáo dựa theo khuôn mâỹu và nghệ thuật
điếu khăếc được kếết hợp với ý nghĩa toán học, hình học người Hôầi Giáo. Sự ảnh hưởng đó có
thể thâếy qua đặc tnh kiếến trúc và tạo hình của vườn Mô-gôn và mô hình thu nhỏ được sáng
tác trong suôết giai đoạn này. Vườn lăng tẩm được kếết hợp đặc săếc từ cảnh quan và kiếến
trúc, ghép từ hình thái của vườn địa đàng Hôầi Giáo và vườn lăng tẩm truyếần thôếng Châu Á.
Quá trình xây dựng của vườn lăng tẩm băết đâầu trong suôết của đời của Hoàng Đếế và được sử
dụng như là công viến trước khi Hoàng đếế mâết và nó trở thành đèn thờ sau đó.r
Vườn Mô-gôn đạt đỉnh cao dưới thời cai trị của con trai Akbar là Jahangir(1569-1627), và
cháu trai là Shah Jahan (1592-1666)
LAKE DAL, KASHMIR: Hundreds of gardens were
believed to have been built around Lake Dal and the
town of Srinagar during Jahangir’s rule.
11
1./ TỔ CHỨC MẶT NƯỚC
Thung lũng tươi tôết của Kashmir trải dài khoảng 90 dặm. Những vườn còn sót l ại minh ch ứng
cho sự khai thác tnh phong phú của những con suôếi và mạch nước ngâầm làm điểm nhâến cho
vườn Mông cổ. Trến những vùng đâết dôếc, nước chảy quanh trục hùng vĩ, tráng lệ. Không còn
côế định trong hôầ nước hoặc những khe suôếi nhỏ, nước được chảy xuôếng những đường phủ
qua chini-kanas và đổ xuôếng chadars. Chini-kanas là tường thâếp với những cái hôếc nh ư t ổ bôầ
câu, còn Chadar là bếầ mặt nghiếng với những hình chạm nổi.Thếm vào đó, phâần đâết được
nâng cao gọi là Chabutras, cung câếp một điểm nghỉ ngơi lý tưởng tại những khe nước giao
nhau. Những rạp mở hoặc nhà nghỉ hè được gọi là Baradari, được xây dựng trến những góc
đường bao quanh bởi những thảm xanh rộng lớn mang lại sự thoáng đãng tâầm nhìn. Thảm
xanh được trôầng bởi những cây bóng mát, cây ăn trái và những loại hoa có mùi thơm tạo
nến khung cảnh và âm thanh tựa như thiến đàng trong mơ
Shah Jahn râết thích thung lũng Kashmir và tâm đăếc những cánh đôầng phía băếc, chúng có th ể
là sự gợi nhớ vếầ những kỉ vật Rajput của ông. Ông đã xây những vườn ở Lahore và Delhi với
cùng một cái tến là Shalamar Bagh. Sự đóng góp lớn nhâết của ông cho lịch sử cảnh quan Thếế
giới là Taj Mahal, vườn lăng tẩm cho bà vợ của ông là Agra. Shah Jahan cũng có những ảnh
hưởng trong lịch sử xây dựng thành phôế trong việc xây pháo đài tại Agra và Red Fort ở Delhi.
tons of the water
channels.
CHADAR: Paterns carved on the surface of the water chute created
diferent efects in the cascade.
CHINI-KANA: Candles or fowers placed in the niches enhanced the
efect of the falling water.
12
2./VƯỜN LĂNG TẨM VÀ CUNG ĐIỆN NGHỈ DƯỠNG
Thếm một vài ví dụ điển hình khác cho Taj Mahal vào thếế kỉ 17,vườn Maghal bao gôầm c ả
vườn Lăng Akbar ở Agra và những cung điện nghỉ dưỡng của Shalamar và Nishat Bagh trến
hôầ Dal.
Lăng mộ Akbar’s Tomb, Sikandra (Tp Agra)
Hoàn thành vào năm 1632, Lăng tẩm lớn này năầm trến đỉnh trung tâm giữa 2 tr ục nước giao
nhau như một địa thếế quan trọng. Đếần được xây dựng như là một chuôỹi những tam giác
đôầng tâm: ba câu chuyện đâầu tến được băết nguôần từ viến đá màu đỏ, và đá cẩm thạch trăếng
trến đỉnh. Bôến con đế được chia thành Char Bagh(Char Bagh là vườn phong cách người Ba
Tư, Char có nghĩa là tứ Bagh là vườn, khu vườn được chia làm 4 phâần bởi lôếi đi hoặc rãnh
nước chảy).Dòng nước nhỏ chảy dọc bến dưới những thếầm đá phẳng,ôếng dâỹn nước ngâầm từ
bôến lưu vực trung tâm. Những cây xanh cao (tượng trưng cho sự chếết) năầm trến những
đườg lớn. Cây ăn quả( tượng trưng cho sự sôếng) trôầng khăếp thảm xanh.
13
Shalamar, Kashmir
Shalamar được Jahanglr xây đựng như là cung điện mùa hè giữa những bãi biển ở Lake Dal
năm 1619 và được phát triển bởi Shah Jahan năm 1630. Được thiếết lập trong khe suôếi r ộng
và bôế cục bởi những ngọn núi, Shalamar gôầm ba mảnh vườn rộng liến kếết bởi những tr ục
nước chính và được nhâến mạnh băầng những khe nước nhỏ. Con kếnh chính giáp với 2 bờ lôếi
đi và che bóng bởi các cây giáp ranh. Bãi cỏ xanh, đôầng hoa và cây ăn trái m ọc trến nh ững
khu vườn rộng. Tại những địa hình thay đổi độ cao, những thác nước nhẹ như là điểm nổi
bật bởi Chini Kanas
Sự phân câếp bếầ mặt của SHALAMAR,KASHMIR: Tâầng thâếp nhâết chứa hội trường công cộng.
Tâầng trung bình được xem như là vườn của vua chúa và chứa hội trường kín. Lôếi đi căết ngang
trục chính làm chia bếầ mặt làm 4 phâần băầng nhau. Tâầng cao nhâết là zenana hoặc có th ể gọi là
vườn Phụ Nữ, chứa khu giải trí làm từ đá đen được xem như là vũ trường tệc tùng. Khu giải
trí này được bao quanh bởi bôến mặt của những ngọn núi.
Điểm nổi bật ở vườn Shalimar có 410 thác nước đổ từ nguôần xuôếng những hôầ nước làm
băầng đá cẩm thạch(bếầ mặt tâầng thâếp có 105 thác, tâầng trung có 152 thác,tâầngcao có 153
thác).Nó được xem như là thành tựu của các kiếến trúc sư Mông Cổ mà cho đếến nay các nhà
KTS chưa tm hiểu hếết được. Những thác nước chảy không chỉ làm đẹp khu vườn mà nó còn
làm khu vườn “giải nhiệt” khỏi cái năếng gay găết của mùa hè nơi này( có khi lến tới 49C)
14
Nishat Bagh, Kashmir
Nishat Bagh được xây dựng vào năm 1620-1633 bến bờ hôầ Dal Lake và phía sau dãy núi
Zabarwan , có khả năng là bởi một người thuộc họ hang với vợ của Jahangir (Asif Khan,anh
trai Nur Jehan), trở vếầ sau nó bị ngừng hoạt động. Nishat Bagh bao gôầm 12 mảng vườn ( đại
diện cho những dâếu hiệu chiếm tnh)hướng qua con dôếc, liến kếết với khoảng cách tới dãy
núi một cách trực quan. Khác với sự chia căết bếầ mặt theo thứ bậc ở Shalamar, những mảng
vườn ở Nishat Bagh định hình với những mảnh vườn thư giãn rộng lớn với phân cách nước
trến đỉnh. Khu vườn chỉ có 2 phâần chính , phâần công viến và phâần vườn riếng của Zenana
hoặc hậu cung khác với Shalamar có tới 4 phâần. Sự khác biệt này dựa trến thực tếế là nhung
vườn sau này phục vụ cho Hoàng Đếế Mông Cổ còn Nishat Bagh thuộc vếầ người đàn ông vĩ đại
của ông ta. Dù vậy nó cũng có những nét tương đôầng với vườn Shalamar là có những con
kếnh băầng đá láng bóng ,những mảng vườn rộng và cùng một nguôần nước.
Được xây dựng theo hướng Đông-Tây,Con kếnh có độ rộng khoảng 13 bước chân băếc qua
những dòng nước nhỏ và chia đôi mảng vườn ra làm đôi. Sự thay đổi độ cao được thể hi ện
qua những Chadar thâếp, những bước chân, hôầ nước và chabutras..Phâần vườn trến cao là
vườn Zenana và phâần vườn thâếp nhâết liến kếết với hôầ Dal Lake mà ngày nay nó được găến liếần
với con đường dọc bờ hôầ. Dòng nước chảy ở trung tâm xuyến suôết khu vườn từ cao xuôếng
thâếp có bếầ rộng 4 mét sâu 20cm, dòng thác chảy từ mảng vườn này đếến mảng vườn kia qua
những bậc thang dôếc băầng đá làm cho dòng chảy lâếp lánh. Tại môỹi mảnh vườn có những đài
nước băến giữa hôầ và những hàng ghếế dài bến các con kếnh giao nhau mang lại cho du khách
chôỹ ngôầi chiếm ngưỡng vẻ đẹp khu vườn
Taj Mahal, Kashmir
Còn được người Ba Tư gọi là “Crown of Palaces” .
Taj Mahal là Lăng xây băầng đá hoa cương trang ngà bến bờ phía nam Sông Yamuna.
Taj Mahal được Shah Jahan ủy thác xây dựng nhăầm tưởng nhớ vợ ông là công chúa Ba Tư
Mumtaz Mahal mâết sau khi sinh người con thứ 14 , được khỏi công từ 1632 – 1643 và nh ưng
công trình,khu vườn xung quanh được hoàn tâết 5 năm sau đó. Điểm độc nhâết của nó là năầm
ở phía cuôếi của khu vườn, giữa sông Yamuna, xa hơn là ở ngã tư những rãnh nước giao
nhau. Truyếần thuyếết cho răầng Shah Jahan đã từng mong muôến xây vườn lăng của ông như
một tâếm gương phản chiếếu hình ảnh bờ bến kia con sông ( khác với những bia đá màu đen).
Như vậy, con sông tạo ra trục ngã tư mà những ngôi mộ năầm ở trung tâm.
15
Bể nước nhô cao đánh dâếu trung tâm khu vườn ở Taj Mahal, gợi liến tưởng đếến mái vòm đá
trăếng và những cái tháp của nó. Những rãnh nước dưới hàng cây chia khu vườn thành bôến
khu điển hình. Người ta trang trí cho chúng băầng những loài hoa và cây xanh.
Ngôi mộ năầm độc lập trến phâần đâết lát gạch trăếng đen với những họa tếết gợn sóng. Những
cái tháp năầm ở những góc vùng đâết nhô cao, đôếi lại với sự đôầ sộ của công trình kiếến trúc và
tạo nến những khoảng trôếng thoáng đãng. Giáo đường Hôầi Giáo và quảng trường năầm ở hai
bến của ngôi mộ được làm từ đá cát đỏ, như là lôếi vào cổng nhà và hai rạp năầm ở cuôếi c ủa
giao điểm 2 trục.
Toàn bộ khu vườn 20-acre được ngăn vách. Mái vòm lăng mộ được đặt lến bát giác vuông;
bát giác là biểu tượng cho sự hợp nhâết của thiến đàng ( vòng tròn) và trái đâết ( hình vuông).
Và con sôế 8 cũng có ý nghĩa quan trọng trong giáo lý đạo Hôầi, là đại di ện cho sôế tâầng thến
đàng và sôế thiến thâần vây quanh Thượng Đếế.
16
D. VƯỜN BA TƯ
Vườn treo Babilon là món quà của một vị vua xây dựng cho Hoàng hậu của mình.
Trên mỗi tầng là một vườn phẳng, trồng nhiều cây và hoa mang về từ khắp các nơi.
Vườn treo 4 mùa xanh tươi, hoa trái râết nhiếầu, phong phú màu săếc râết đẹp
Shah Abbas I (1571-1629) là vị vua vĩ đại của vương triếầu Safavid, trị vì đếế quôếc Ba Tư t ừ
năm 1587 cho đếến khi mâết.
17
( Shah Abbas I)
Bên cạnh đó, Shah Abbas I là người có công rất lớn trong việc kế
thừa và phá triển nghệ thuật vườn Ba Tư.
18
.
1/ KINH THÀNH ISFAHAN
19
20
- Xem thêm -
.DOCX 
46 
354 
118 
