Tài liệu Văn minh inca p1

VĂN MINH INCA 1. Nền văn minh Inca được hình thành từ... phân lạc đà (VTC News) - Theo một nghiên cứu mới nhất, một trong những nền văn minh cổ xưa nhất thế giới có thể đã được hình thành từ phân của loài llama, một giống lạc đà không bướu ở Nam Mỹ. Tháng 7 tới đây là sẽ là kỷ niệm 100 năm kể từ khi thế giới bên ngoài phát hiện ra Machu Picchu, thành phố nổi tiếng của văn minh Inca nằm trên dãy Andes của Peru. Các nhà chức trách sẽ có chuyến đi đến khu di tích để tổ chức một sự kiện hoành tráng vào tháng 7, thời điểm đánh dấu 100 năm kể từ khi nhà thám hiểm Mỹ Hiram Bigham đặt chân lên vùng đất này. Nhưng nguồn gốc của Machu Picchu thì dường như không mấy “hoàng tráng”. Theo một nghiên cứu công bố trên Tạp chí cổ khảo cổ học Antiquity, phân của những con llama chính là nền tảng cho sự phát triển của xã hội Inca. Theo nghiên cứu của tác giả Alex Chepstow-lusty, chính sự chuyển đổi từ cuộc sống săn bắn hái lượm sang sản xuất nông nghiệp 2.700 năm trước đây đã lần đầu tiên khiến người Inca đến định cư tại khu vực Cuzco, nơi có thành phố Machu Picchu về sau. Ông Chepstow-lusty, thuộc Viện Nghiên cứu Andes của Pháp ở Lima, cho biết sự phát triển của nông nghiệp và việc trồng ngô là chìa khóa cho sự phát triển của xã hội. "Ngũ cốc đã tạo ra văn minh," ông nói. Ông Chepstow-lusty đã có nhiều năm phân tích các trầm tích hữu cơ trong bùn của một hồ nước nhỏ có tên là Marcaccocha nằm trên con đường nối giữa khu rừng rậm tầng thấp và Machu Picchu. Nhóm của ông đã tìm thấy một mối liên hệ giữa sự xuất hiện lần đầu tiên của phấn hoa ngô vào khoảng 700 trước công nguyên – cũng là lần đầu tiên cho thấy ngũ cốc có thể được trồng ở những vùng đất cao - và sự tăng đột biến số lượng những con mạt ăn phân động vật. Họ kết luận rằng, việc chuyển sang đời sống nông nghiệp trên diện rộng chỉ có thể diễn ra với một nhân tố nữa: đó là việc sử dụng phân bón hữu cơ trên quy mô lớn hay nói cách khác là phải có nhiều phân của loài llama. Di sản của llama Những con llama đã và vẫn đang được nuôi ở vùng Andes của Peru để vận chuyển hàng hoặc để lấy thịt và len. Marcaccocha nằm bên cạnh một tuyến đường thương mại cổ xưa, và những con llama được dùng để vận chuyển hàng hoá giữa các khu rừng rậm và các ngọn núi sẽ dừng lại để uống nước và "đại tiện luân phiên". Việc này đã tạo ra nguồn phân bón mà người dân địa phương đã có thể dễ dàng thu gom, như hiện nay, và dùng cho những cánh đồng xung quanh đó. Khi người Inca chuyển từ ăn quinoa dại (một giống rau chân vịt) sang ăn ngô, thứ thực phẩm có lượng calo cao hơn, xã hội của họ bắt đầu phát triển tại khu vực Cuzco. Khoảng 1.800 năm kể từ khi lần đầu tiên chuyển từ săn bắt hái lượm nông nghiệp, vào khoảng năm 1100 sau công nguyên, một đợt nắng ấm kéo dài làm cho đời sống thực sự sinh sôi nảy nở, dẫn đến việc xây dựng các khu nhà ở bằng đá lớn như Ollaytaytambo và Machu Picchu. Ngày nay, người Inca đã hoàn toàn biến mất, phần lớn đã bị “xóa sổ” bởi người Tây Ban Nha trong những năm 1500. Nhưng con cháu của họ, người Quechua, hiện vẫn còn sử dụng phân llama làm phân bón và nhiên liệu nấu ăn. "Những thung lũng tập trung nhiều người dân bản địa vẫn giữ nếp sinh hoạt của 2.000 năm trước đây," ông Chepstow-Lusty nói. Khi đến Machu Picchu để kỷ niệm 100 năm kể từ khi Hiram Bingham giới thiệu thành phố này với toàn thế giới, du khách có lẽ sẽ cảm ơn loài llama khiêm tốn vì những gì mà họ đang nhìn thấy trước mắt. 2. Các vùng cao nguyên của nền văn minh Inca STDLO - Các nền văn minh Inca phát sinh từ các vùng cao nguyên của Peru vào thế kỷ 13. Từ năm 1438, họ bắt đầu chinh phục các vùng đất xung quanh các khu trung tâm Inca của Cuzco, tạo nên đế chế lớn nhất tiền Columbus tại Mỹ. Năm 1532 đánh dấu sự kết thúc thời gian ngắn ngủi của Đế chế Inca với việc khai phá của Tây Ban Nha. Nhưng du khách vẫn còn có thể tham quan các tàn tích tuyệt vời của Đế chế Inca cổ đại được tìm thấy ở vùng cao nguyên của Nam Mỹ. Winay Wayna Các cao nguyên của Winay Wayna Inca được xây dựng vào một sườn đồi nhìn ra sông Urubamba. Nó nằm trên đường mòn Inca. Ngày nay đây là nơi phục vụ như là một nhà nghỉ cho du khách trên đường tới Machu Picchu nổi tiếng. Các di tích Inca của Winay Wayna bao gồm khu phức hợp căn nhà trên và dưới được kết nối bởi một cấu trúc cầu thang và đài phun nước. Bên cạnh những ngôi nhà nằm trên diện tích ruộng bậc thang nông nghiệp. Isla del Sol Isla del Sol (đảo của Mặt Trời) là một hòn đảo đá đồi núi nằm ở phần phía nam của hồ Titicaca. Theo các tôn giáo Inca, đó là đất đầu tiên xuất hiện sau khi các vùng nước của một trận lụt lớn bắt đầu rút và Mặt trời xuất hiện từ hòn đảo này để thắp sáng bầu trời một lần nữa. Là nơi sinh của Chúa Sun, người Inca được xây dựng một số địa chỉ thiêng liêng trên đảo. Trong số những tàn tích Inca là Thánh Đá và xây dựng một mê cung, như được gọi là Chicana. Pisac Pisac, một từ có nguồn gốc Quechua, có nghĩa là "chim đa đa". Inca quyết truyền thống thành phố xây dựng trong hình dạng của các loài chim và động vật. Các di tích Inca bao gồm một thành lũy quân sự, ngôi đền tôn giáo, và nhà ở cá nhân, và nhìn ra thung lũng Sacred, giữa các dãy núi Salkantay. Người ta cho rằng Písac bảo vệ lối vào phía nam cho đến thung lũng Sacred và kiểm soát một con đường mà kết nối đế chế Inca với biên giới của các rừng mưa. Ollantaytambo Trong thời Đế chế Inca, Ollantaytambo là vùng đất hoàng gia của Hoàng đế Pachacuti người chinh phục các khu vực, xây dựng các thị trấn và một trung tâm nghi lễ. Vào thời điểm các cuộc chinh phục Peru của Tây Ban Nha nó phục vụ như một thành trì cho các cuộc kháng cự của người Inca. Ngày nay, những tàn tích Inca của Ollantaytambo là một điểm du lịch quan trọng và một trong những phổ biến nhất điểm khởi đầu để tăng được gọi là đường mòn Inca. Machu Picchu Đẹp nhất và ấn tượng tàn tích Inca cổ đại trên thế giới, Machu Pichu đã được phát hiện năm 1911 bởi nhà sử học Hiram Hawaii sau khi nó nằm ẩn trong nhiều thế kỷ trên thung lũng Urubamba. Các " thành phố mất tích của người Inca" là không thấy được và hoàn toàn khép kín, xung quanh là ruộng bậc thang nông nghiệp và tưới bằng dòng nước tự nhiên. Mặc dù là công trình nổi tiếng nhưng nó chỉ được thế giới biết đến sau khi được phát hiện vào năm 1911. Từ đó, Machu Picchu đã trở thành điểm du lịch quan trọng nhất ở Peru. Hãy chia sẻ hình ảnh du lịch của bạn tại địa chỉ [email protected] để Ban biên tập www.sotaydulich.com đăng tải lên Cổng thông tin Sổ tay du lịch và khám phá cho đông đảo bạn đọc được tham khảo và chia sẻ những cảm xúc của chính mình. Bạn đang xem bản tin Các vùng cao nguyên của nền văn minh Inca từ Cồng thông tin Sổ tay du lịch và khám phá – www.sotaydulich.com www.sotaydulich.com – Tổng hợp 3. Khám phá các đài quan sát của nền văn minh cổ đại Từ xa xưa, con người đã biết quan sát vũ trụ nhằm phục vụ công tác sản xuất, đời sống của mình. 1. Quần thể đài quan sát Tiwanacu, Bolivia Toàn cảnh quần thể di tích Tiwanacu. Bằng phương pháp đặc biệt, các nhà khoa học đã xác định được quần thể đài quan sát Tiwanacu xuất hiện vào khoảng năm 1500 TCN. Đây là địa điểm khảo cổ lâu đời với kiến trúc đặc biệt gồm năm cấu trúc chính, bao gồm các Kim tự tháp Akapana và đền thờ Kalasasaya. Các công trình được xây theo hình chữ nhật, rộng 75m và dài 125m, tạo thành một đường chân trời "có răng" với khoảng cách đều. Nhờ quần thể đài quan sát này, người ta có thể tính toán được ngày tháng và các mùa trong năm. Đây là phần còn sót lại của Kim tự tháp Akapana - nơi trước đây từng là đài quan sát của người Inca. Chân dung thần Viracocha trong đền thờ thuộc quần thể di tích. Trong tín ngưỡng văn hóa Inca, Viracocha là một trong những vị thần quan trọng nhất. Hình ảnh của Viracocha xuất hiện trong các đền thờ và câu chuyện thần thoại vùng Andes (Nam Mỹ) như một vị thần sáng tạo ra tất cả, có liên quan mật thiết với biển. Thần Viracocha tạo ra Vũ Trụ, Mặt Trời, Mặt Trăng, các ngôi sao và cả thời gian. Viracocha được tôn thờ như thần Mặt Trời và các cơn bão của người Inca, với hình ảnh đại diện là một người đội vương miện có 24 nhánh, tay cầm quyền trượng hình dạng tia sét và nước mắt rơi như những hạt mưa. Cổng Mặt Trời nằm trơ trọi giữa đồng. Cổng Mặt Trời (Puerta del sol) ở Tiwanacu cũng là một trong những địa điểm thu hút sự chú ý của các nhà khảo cổ. Chiếc cổng này cao 2,75m, dài 4m, trọng lượng vào khoảng 10 tấn và được tạo ra từ một phiến đá duy nhất. Phần phía trên cổng được trang trí bằng những nét chạm khắc rất tinh xảo so với trình độ thời kỳ đó. Ở giữa của cổng là bức tượng thần Viracocha, bao xung quanh là 48 hình vuông tượng trưng cho 48 nhân vật có cánh. Trong số 48 ô vuông này, một số nhân vật có khuôn mặt của con người, số còn lại có đầu kền kền khoang cổ Nam Mỹ hoặc mèo. Cả 48 nhân vật đều quay đầu hướng về phía tượng thần Viracocha. Các gương mặt được chạm khắc tinh xảo trên đá. Tuy vậy, thật đáng tiếc khi phần chạm khắc trên Cổng Mặt Trời không còn nguyên vẹn do một vết nứt xuất hiện trước khi các nhà thám hiểm phát hiện ra, nhiều khả năng là do điều kiện tự nhiên tác động. Nhờ vào Cổng Mặt Trời (Puerta del sol) mà người cổ đại đã có thể tính toán gần chính xác thời gian của một năm theo loại lịch đặc biệt: Một năm chia thành 20 chu kỳ và mỗi chu kỳ kéo dài 18 ngày. Một góc khu di tích. 2. Các phiến đá Stonehenge, Anh Các nhà khảo cổ cho rằng tượng đài bằng đá này được dựng vào khoảng năm 3000 2500 TCN. Stonehenge là một quần thể đá đặt trên đồng bằng Salisbury miền Nam nước Anh, bao gồm 30 tấm đá thẳng đứng, mỗi tấm đá dài hơn 6m và nặng 26 tấn. Tất cả các tấm đá liên kết với nhau thành một vòng tròn, bên cạnh là 30 viên đá nhỏ khác (nặng khoảng 6 tấn) xếp theo chiều ngang trên đỉnh. Toàn cảnh Stonehenge khi nhìn từ trên cao. Có rất nhiều giả thiết được đưa ra về mục đích xây dựng Stonehenge. Theo nhiều nhà khảo khổ, Stonehenge là một trong những đài thiên văn cổ xưa nhất thế giới được dựng bởi các thầy tế. Vào mùa hè, trục quay của Stonehenge nằm trùng khớp với góc Mặt Trời mọc. Tuy nhiên, có người cho rằng đó là một cơ quan phòng thủ. Nhưng khi nhìn vào Stonehenge, ta lập tức nhận ra điểm vô lý của nhận định trên bởi khoảng cách giữa các tảng đá quá xa, chẳng ai có thể ẩn nấp sau đó để trốn tránh kẻ thù. Số khác thì cho rằng đó là bia tưởng niệm các chiến sĩ đã tử trận, song cũng không thiếu ý kiến cho rằng Stonehenge được tạo ra bởi những người ngoài hành tinh. Stonehenge trông càng huyền bí hơn trong buổi chiều tà. Stonehenge hiện là một trong những nơi bí ẩn nhất mà khoa học chưa tìm ra lời giải. 3. Những phiến đá đứng Nabta, Ai Cập Những phiến đá đứng (Standing Stone) Nabta nằm trong sa mạc Nubian (khu vực phía Đông của sa mạc Sahara). Theo các nhà khoa học, khu vực này xuất hiện vào khoảng năm 6400 đến 4900 TCN, đồng nghĩa với việc những phiến đá Nabta xuất hiện trước cả Stonehenge và những di tích đá thiên văn khác ở Châu Âu. Ở Nabta, những phiến đá được sắp xếp tạo thành 6 hàng, mở rộng dần trên các lớp trầm tích. Mỗi hàng có tổng cộng 24 phiến đá. Những hàng đá này được sắp xếp theo một cấu trúc phức tạp, giống như các nan hoa trên các bánh xe đạp. Các phiến đá ở Nabta được sắp xếp theo một quy luật phức tạp. Cho đến nay, Nabta được xem là di tích đá thiên văn lâu đời nhất được tìm thấy trên thế giới. Với “tuổi đời” lớn hơn Stonehenge gần 1000 năm, khu di tích này được xây dựng dọc theo bờ của một hồ nước đã khô cạn từ rất lâu. Điều gây ngạc nhiên cho rất nhiều nhà khoa học là từ 6000 năm trước, những phiến đá cao 3m đã được di chuyển trên những quãng đường dài để tạo ra khu vực này. 4. Đài quan sát Mặt Trời Chankillo, Peru Có thể coi đây là đài quan sát Mặt Trời cổ nhất được tìm ra ở châu Mỹ, cho thấy sự phát triển rực rỡ của nền văn minh thổ dân. Đài quan sát này bao gồm một nhóm 13 ngọn đã 2300 năm tuổi, được tìm thấy tại Chankillo, Peru. Từ các tòa tháp, ta có thể tính toán và thiết lập vòng cung hàng năm của Mặt Trời, cung cấp một “bộ” lịch đầy đủ để đánh dấu ngày đặc biệt. Cận cảnh 1 trong 13 tháp quan sát. Trải dài 230m từ Đông sang Tây dọc theo đường chân trời, 13 tháp quan sát này là một địa điểm lý tưởng để theo dõi đường đi của Mặt Trời, đặc biệt là ở hai tháp hai đầu cánh. Ví dụ, nếu bạn đứng ở điểm quan sát phía Tây, bạn sẽ thấy Mặt Trời buổi sáng mọc bên trái của tháp đầu tiên cùng cánh. Sự việc tương tự với tháp quan sát phía Đông. Chankillo nhìn từ xa. 4. Nền toán học tiền Inca hững di sản của nền toán học Inca dù bí ẩn (vì chưa được giải mã nhiều) nhưng cũng đủ để các nhà toán học hiện đại tin rằng nó là một nền toán học phát triển. Quipu và yupana còn được nghiên cứu tìm hiểu trong thời gian dài nữa. Lịch sử ghi nhận quipu và yupana chỉ được truyền dạy và sử dụng bởi số ít người thuộc tầng lớp quý tộc trong đế chế Inca, coi đó như một đặc quyền của giai cấp thống trị. Điều này chứng tỏ nền toán học này phải được tiếp nối từ một nền văn hóa phát triển trước nó. Ngày nay, người ta gọi đó là nền văn minh tiền Inca, với sự phát triển rực rỡ của toán học. Chúng ta cùng điểm một số thành tích nổi bật. Một số mô đất nhân tạo dài hàng trăm mét hình con vật được tìm thấy có nguồn gốc từ nền văn minh Inca lẫn nền văn minh tiền Inca. Năm 2012, quan sát ảnh chụp qua vệ tinh thung lũng Chillon và Casma của Peru, giáo sư Robert Benfer (Đại học Missouri, Hoa Kỳ) đã tìm ra 8 mô đất to và hàng chục mô đất nhỏ, tất cả đều là hình những động vật như cá, rắn, chim, hỗn hợp động vật. Những mô đất này có niên đại 2.200 năm trước Công nguyên (TCN). Mô đất dài nhất (được đặt tên là Condor) dài 400m, có hình con kền kền với mắt nhìn theo hướng thẳng hàng với dải Ngân hà (Milky Way). Ngay cạnh đó là mô đất Monstruo dài 324m hình một con báo ghép với một con vật thuộc loại bò sát giống cá sấu. Nối điểm đầu và cuối của mô đất này thành đường thẳng thì nó hướng đúng về vị trí mặt trời mọc ngày lập hạ. Đây là đặc điểm được tìm thấy ở nhiều mô đất khác ở Peru với những niên đại khác nhau như thế kỷ I, thế kỷ XV - XVI. Quần thể những mô đất trên cũng tương tự như một số di sản khác của người Inca được dự đoán là dùng để biểu diễn các chòm sao trong cung Hoàng đạo của Nam Mỹ. Trước đó, năm 2006, giáo sư Benfer cũng đã tìm ra một thiết bị để nghiên cứu thiên văn bằng đá trên đỉnh của một kim tự tháp 33 chân trong một bãi biển ở gần đó. Những điều trên giúp chúng ta khẳng định nền văn minh tiền Inca đã có những hiểu biết nhất định về kiến thức thiên văn, toán học. Trước đó, thập niên 1920, lần đầu tiên người ta phát hiện ra một "Vườn hình học" trên cao nguyên Nazca của Peru. Có khoảng 300 hình vẽ khổng lồ được tạo ra trong khoảng từ thế kỷ thứ III TCN đến thế kỷ thứ VII. Các hình vẽ bao gồm: hàng trăm đường vẽ đơn giản các mô hình hình học như đường thẳng, hình thang, hình chữ nhật, các tia đồng tâm; hơn 70 đường cong hình học như hình xoáy trôn ốc, hình tròn; hình người, cá voi, chim, khỉ, chó, thằn lằn, hoa. Các hình vẽ đều liền mạch, là những rãnh được đào sâu khoảng 35cm, rộng 20cm. Đường thẳng dài nhất hơn 10.000m, một hình thang lớn nhất có đáy dài hơn 9.000m. Rất khó lý giải là trên cao nguyên không bằng phẳng, cao nguyên, sa mạc, núi cao thì làm như thế nào để có thể vẽ được những đường thẳng tuyệt đối dài như vậy. Hơn nữa, để vẽ được những hình vẽ dài gần 300m, với tỷ lệ khi thu nhỏ đúng như tỷ lệ thật thì người Inca cổ đã làm như thế nào nếu không có một trình độ toán học hiểu biết về tam giác đồng dạng? Một vạt núi được san phẳng hình phễu, không rõ để sử dụng vào việc gì ở cao nguyên này nhưng riêng việc tạo ra một bề mặt phẳng, nhẵn với diện tích 500km2 ở đây bằng cách san phẳng những ngọn núi thì ngay cả ngày nay, với khoa học kỹ thuật phát triển nhất cũng khó làm được. Hơn nữa, phần núi bị phạt đó đã được mang đi đâu. Bí ẩn vẫn đang được tìm cách khám phá.