Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.Về mặt lý luận
Trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển như vũ bão của cuộc cách
mạng khoa học kĩ thuật là sự bùng nổ của những thông tin. Thế giới ngày càng
phát triển thì ý thức về vị thế của đất nước trên hoàn cầu ngày càng cao. Song
thực tế đặt ra trước mắt chúng ta một câu hỏi “Phải làm gì để theo kịp với tiến
trình phát triển của quốc tế”. Cùng với nhiều lĩnh vực kinh tế khác, giáo dục là
chìa khóa cho câu hỏi đó.
Ứng dụng công nghệ tin học nói chung và phần mềm dạy học nói riêng
vào hoạt động giảng dạy, học tập đang được sự quan tâm đăc biệt của ngành
giáo dục. Điều này được thể hiện rõ trong chủ đề năm học 2008-2009: “ Đẩy
mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập”.Sử dụng
phần mềm trong hoạt động dạy học cũng là một yêu cầu trong đổi mới phương
pháp dạy học nhằm tích cực hoá các hoạt động của học sinh với sự trợ giúp của
các phương tiện dạy học hiện đại.
2.Về mặt thực tiễn:
Thực tế đã chứng minh, công nghệ tin học đem lại hiệu quả rất lớn trong
quá trình dạy học. Giáo viên tiếp cận và sử dụng công nghệ thông tin sẽ làm cho
giờ dạy trở nên sinh động và hấp dẫn, học sinh hứng thú và tích cực tham gia
hoạt động tìm tòi học hỏi, khám phá tri thức.
Ở nhà trường THCS công nghệ thông tin đã được sử dụng vào các bộ môn
tự nhiên như: toán, lí, hóa, sinh...với các phần mềm: Paintbrush, Powerpoint, ..
Riêng đối với bộ môn Ngữ văn, với đặc thù của bộ môn, các đồ dùng trực quan
hầu như không có, tranh ảnh minh họa trong sách giáo khoa không nhiều lại tối
màu, khó quan sát và cảm nhận. Đặc biệt đây là môn học đựơc HS coi là “khó,
khổ, khô khan” những giờ học văn thường rất nặng nề, căng thẳng đối với một
số học sinh. Vì vậy để khắc phục tình trạng trên trong các tiết học giáo viên phải
chuẩn bị, sưu tập tranh ảnh, đồ dùng dạy học minh họa rất vất vả mà hiệu quả
chưa được cao.
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-1-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
Qua thực tế giảng dạy môn Ngữ văn lớp 8, tôi không khỏi băn khoăn,
suy nghĩ: Làm thế nào để xây dựng được một giờ dạy Ngữ văn tốt nhất vừa
đáp ứng được yêu cầu của môn học, vừa phù hợp với học sinh của mình để
các em có thể chủ động tiếp thu, lĩnh hội kiến thức một cách nhanh nhất,
nhớ lâu tiến bộ… gợi mở được tâm hồn, trí tuệ của các em từ những bài
giảng của mình một cách có hiệu quả, đáp ứng và theo kịp với phương
pháp dạy học mới hiện nay, sao cho các em hứng thú khi học môn này,
yêu văn và tìm thấy niềm say mê đối với bộ môn?
Nhờ sự quan tâm giúp đỡ của phòng giáo dục cũng như của nhà trường,
tôi đã được bồi dưỡng tin học. Từ những điều đã tiếp thu được, tôi nhận thấy
cần mạnh dạn ứng dụng công nghệ tin học vào việc thiết kế bài giảng và giảng
dạy bộ môn Ngữ văn với sự hỗ trợ của các phần mềm trong đó có phần mềm
Powerpoint , kết hợp với các phương tiện hiện đại như máy vi tính, máy chiếu
projector....để làm cho giờ dạy sinh động , hấp dẫn và mới mẻ hơn. Cách làm
đó còn có tác dụng thực sự cho việc nâng cao chất lượng dạy học văn ở nhà
trường THCS.
Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên tôi quyết định chọn đề tài:
“ Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào trong thiết kế dạy- học ngữ văn” làm
đề tài nghiên cứu của mình.
II. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI.
Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đề tài có các nhiệm vụ sau:
Một là nghiên cứu những vấn đề lí luận về việc xây dựng bài giảng điện tử bằng
phần mềm Powerpoint.
Hai là nghiên cứu thực trạng việc sử dụng bài giảng điện tử của giáo viên tại các
trường THCS.
Ba là trên cơ sở đó đề tài nêu rõ những phương hướng, giải pháp để từng bước
vận dụng phần mềm Powepoint vào bài giảng ngữ văn sao cho đạt hiệu quả.
III. ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Powerpoint là phần mềm công cụ giúp cho giáo viên có thể tự xây dựng
được các bài giảng trên máy tính một cách nhanh chóng và hiệu quả. So với các
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-2-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
công cụ khác, Powerpoint chú trọng hơn trong việc tạo ra các bài giảng có âm
thanh, hình ảnh, chuyển động và tương tác...phù hợp với mọi đối tượng học
sinh.
Với đề tài này, tôi không có tham vọng viết tất cả về công dụng của phần
mềm Powerpoint trong thiết kế và giảng dạy Ngữ văn vì sự hiểu biết về tin học
còn hạn chế. Từ thực tế những việc đã làm được tôi mạnh dạn đưa ra những ý
kiến để đồng nghiệp trao đổi bàn bạc, rút ra kinh ngiệm và vận dụng một cách
có hiệu quả các phương tiện hiện đại vào công tác chuyên môn nghiệp vụ.
IV.CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI
Ngoài phần đặt vấn đề, tài liệu tham khảo, kết luận, phụ lục, nội dung đề tài gồm
3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về sử dụng phần mềm Powerpoint.
Chương 2: Thực trạng việc sử dụng phần mềm powerpoint trong bài giảng điện
tử ở trường THCS
Chương 3: Giải pháp và vận dụng phần mềm powerpoint trong bài giảng điện tử
ngữ văn 8
B. NỘI DUNG
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
Hiện nay, công nghệ thông tin cung cấp khá nhiều phần mềm công cụ trợ
giúp giáo viên tạo ra các sản phẩm cá nhân. Các phần mềm công cụ này có các
đặc điểm rất dễ sử dụng: Giáo viên không cần có trình độ cao về CNTT, chỉ cần
có một số kiến thức cơ bản về công nghệ là có thể tạo ra các sản phẩm có chất
lượng. Sản phẩm được tạo ra bởi các phần mềm công cụ này tương ứng với các
phần mềm hệ thống như các thế hệ của hệ điều hành Windows và cứ thế sử dụng
ở các môi trường khác nhau như trên Internet, trên mạng LAN hoặc máy tính cá
nhân . Để thực hiện mục đích dạy học với sự hỗ trợ của máy tính, ta cần thực
hiện một giáo án điện tử để thiết kế toàn bộ kế hoạch hoạt động của mình Trước
hết chúng ta cần hiểu Giáo án điện tử là một phương tiện dạy học hiện đại hỗ
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-3-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
trợ cho quá trình lên lớp của giáo viên. Trong đó kế hoạch hoạt động dạy - học
của giáo viên và học sinh đã được multimedia hoá một cách chi tiết. Giáo án
điện tử là một sản phẩm của hoạt động thiết kế bài dạy được thể hiện bằng vật
chất trước khi bài dạy học được tiến hành. Như vậy giáo án điện tử chính là bản
thiết kế của bài giảng điện tử. Với bài giảng điện tử, người thầy được giảm nhẹ
việc thuyết giảng, có điều kiện tăng cường đối thoại, thảo luận với người học,
qua đó kiểm soát được người học; Người học được thu hút, kíc h thích khám phá
tri thức, có điều kiện quan sát vấn đề, chủ động nêu câu hỏi và nhờ vậy quá trình
học tập trở nên hứng thú, sâu sắc hơn.
Sử dụng phần mềm Powerpoint cho phép chọn nhiều kiểu giao diện (spin)
giáo viên có thế lựa chọn các giao diện khác nhau cho bài giảng, tuỳ thuộc vào
bài học, môn học và ý thích của giáo viên.
Với giao diện trắng thì bài giảng chỉ có 2 nút Next, Back ở dưới bên phải
để chuyển đổi giữa các trang màn hình.(chức năng tương đương như violet), các
tư liệu trong giao diện sẽ được hiển thị to hơn, tuy nhiên việc theo dõi và thay
đổi các mục sẽ khó khăn hơn.
Các kiểu giao diện khác sẽ hiện rõ các hoạt động ở trên cùng của giao
diện và các phần mục trong từng hoạt động phía bên trái của giao diện, tạo điều
kiện dễ dàng cho thao tác của giáo viên khi giảng dạy.
Powerpoint sử dụng linh hoạt nên font chữ trong các sản phẩm bài giảng
đều đẹp, dễ nhìn và ổn định trên mọi máy tính.
Trong quá trình soạn giáo án Powerpoint còn cung cấp sẵn nhiều mẫu bài
tập chuẩn thường được sử dụng trong sách giáo khoa và sách bài tập
Ngoài ra Powerpoint còn hỗ trợ sử dụng rất nhiều các slaider cho từng môn
học, giáo viên có thể tạo được những trang bài giảng chuyên nghiệp một cách dễ
dàng:
Sau khi soạn thảo xong bài giảng trên phần mềm Powerpoint giáo viên có
thể xuất bài giảng ra thành một thư mục chứa file, chức năng này xuất bài giảng
đang soạn thảo ra thành một sản phẩm chạy độc lập, có thể copy vào đĩa mềm,
USB hoặc đĩa CD để chạy trên các máy tính khác thông qua chưong trình
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-4-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
Powerpoint. Với chức năng này ta có thể liên kết với các bài giảng được tạo
bằng Powerpoint hoặc các công cụ khác có hỗ trợ liên kết. Ngoài ra phần mềm
còn có chức năng đóng gói bài giảng phần mềm sẽ chạy dưới dạng giao diện
Web và có thể đưa lên Website của trường (cá nhân) nhờ vậy giáo viên có thể
truy cập sử dụng bài giảng của mình thông qua Internet ở mọi nơi mọi lúc mà
không cần mang theo đĩa mềm, USB hoặc đĩa CD.
Chính vì vậy theo tôi mỗi giáo viên trước khi thực hiện soạn một giáo án
điện tử để tiến hành thực hiện bài giảng điện tử cần nắm được:
1. Cấu trúc và yêu cầu một giáo án điện tử.
Hiện nay, giáo viên thường tự xây dựng các giáo án điện tử. Sau đây là một số
gợi ý về cấu trúc của nó ( tôi có tham khảo tài liệu của Ths Phạm Mạnh Cường.
Trung tâm công nghệ dạy học Viện nghiên cứu khoa học giáo dục ĐHSP TP Hồ
Chí Minh)
1.1 Cấu trúc giáo án điện tử.
Cấu trúc hình thức của một bài giảng điện tử có những nét phù hợp với bài dạy
học truyền thống. Tuy nhiên cần phải thấy sự khác biệt rõ nhất và là ưu điểm
của bài giảng điện tử đó là: Ngoài khả năng trình bày lý thuyết nó cho phép thực
hiện phần minh hoạ và phần kiểm tra đánh giá tại từng vấn đề nhỏ, điều mà
trong bài giảng truyền thống khó thực hiện.
Một bài giảng điện tử cần thể hiện được:
- Tính đa phương tiện ( Multimedia) : Là sự kết hợp của các phương tiện khác
nhau dùng để trình bày thông tin thu hút người học( text, âm thanh ( sound),
hình ảnh đồ hoạ, phim minh hoạ...)
- Tính tương tác: Sự trợ giúp đa phương tiện của máy tính cho phép giáo viên và
học sinh khai thác đối thoại, xem xét khám phá các vấn đề, đưa ra câu hỏi và
nhận xét trả lời.
1.2. Các yêu cầu đối với một giáo án điện tử.
2.1. Yêu cầu về nội dung.
Cần trình bày nội dung với lý thuyết cô đọng được minh hoạ sinh động và có
tính tương tác cao rõ nét mà phương pháp giảng bằng lời khó diễn tả. Để thực
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-5-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
hiện vấn đề này giáo viên phải hiểu rõ vấn đề cần trình bày, phải thể hiện các
phương pháp sư phạm truyền thống và đồng thời phải có kỹ năng về tin học để
thực hiện các minh hoạ mô phỏng.
Cụ thể là:
* Có kỹ năng soạn thảo một văn bản (Word Processing Skills) sử dụng một
phần mềm soạn thảo (ví dụ Word) . Soạn thảo văn bản là một trong những ứng
dụng đầu tiên của máy tính cá nhân và được áp dụng rộng rãi trong tất cả các
quốc gia trên thế giới.
* Có kỹ năng thiết kế một trình diễn điện tử (Electronic Presentation Skills) bằng
PowerPoint để giảng dạy hoặc trình bày một vấn đề nào đó.
* Có hiểu biết và biết cách sử dụng, truy cập Internet . Có hiểu biết về các khái
niệm Website, trang Web liên kết siêu văn bản trên trang. Biết địa chỉ trang Web
và biết các công cụ tìm kiếm thông tin thông dụng trên Internet như Yahoo.com,
Google.com – violet.vn…
* Có hiểu biết và thực hiện các kỹ năng làm việc cơ bản trong hệ thống mạng
máy tính : ví dụ mạng LAN.
* Hiểu biết và thao tác thành thạo với tệp tin và thư mục trong hệ điều hành
Windows biết cách dùng Windows Explorer để thực hiện các thao tác như sao
chép, di chuyển, tạo mới và dịch chuyển thư mục, tìm kiếm thông tin trên đĩa.
* Biết cách tìm kiếm thông tin và phần mềm từ các kho dữ liệu khổng lồ trên
Internet.
* Có hiểu biết và sử dụng thành thạo máy quét (Scanner Knowledge) và phần
mềm nhận dạng thông qua máy quét. Biết sử dụng máy ảnh kỹ thuật số.
2.2 Yêu cầu về phần câu hỏi, giải đáp.
Bài giảng điện tử cần thể hiện một số câu hỏi, với mục đích:
- Giới thiệu một chủ đề mới.
- Kiểm tra đánh giá người học có hiểu nội dung (từng phần, toàn bài) vừa trình
bày không.
- Liên kết một chủ đề đã dạy trước với một chủ đề hiện tại hay kế tiếp.
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-6-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
Câu hỏi cần được thiết kế sử dụng tính đa phương tiện để kích thích học sinh
vận động trí não để tìm câu trả lời.
Phần đáp án cũng được thiết kế sẵn trong bài giảng điện tử nhằm mục đích:
+ Với câu trả lời đúng: Thể hiện sự tán thưởng. Ví dụ : Bạn đã trả lời rất chính
xác, xin chúc mừng,; bạn trả lời rất tốt! Và có một tràng pháo tay....lúc đó sẽ
kích thích lòng tự hào, say mê hợp tác tìm tòi tri thức của người học.
+ Với câu trả lời sai: Thông báo lỗi và gợi ý tìm chỗ sai và nhắc nhở học sinh
quay lại phần đầu bài đồng thời tạo cơ hội cho người học làm lại bằng nút quay
lại. Cuối cùng là một giải đáp hoàn chỉnh.
Yêu cầu về phần thể hiện khi thiết kế:
- Đầy đủ: Có đủ yêu cầu nội dung bài học.
- Chính xác: Đảm bảo không có thông tin sai sót.
- Trực quan: Hình ảnh, âm thanh, bảng biểu trực quan sinh động hấp dẫn người
học.
2. Qui trình thiết kế giáo án điện tử
Giáo án điện tử có thể được xây dựng theo quy trình gồm 6 bước sau:
- Xác định mục tiêu bài học.
- Lựa chọn kiến thức cơ bản, xác định đúng những nội dung trọng tâm.
- Multimedia hoá từng đơn vị kiến thức.
- Xây dựng thư viện tư liệu.
- Lựa chọn ngôn ngữ hoặc các phần mềm trình diễn để xây dựng tiến trình dạy
học thông qua các hoạt động cụ thể.
- Chạy thử chương trình, sửa chữa và hoàn thiện.
* Lưu ý: Đối với mỗi bài dạy nên dùng khung, màu nền (backround) thống nhất
cho các trang/slide, hạn chế sử dụng các màu quá chói hoặc quá tương phản
nhau. Không nên lạm dụng các hiệu ứng trình diễn theo kiểu "bay nhảy" thu hút
sự tò mò không cần thiết của học sinh, phân tán chú ý trong học tập, mà cần chú
ý làm nổi bật các nội dung trọng tâm, khai thác triệt để các ý tưởng tiềm ẩn bên
trong các đối tượng trình diễn thông qua việc nêu vấn đề, hướng dẫn, tổ chức
hoạt động nhận thức nhằm phát triển tư duy của học sinh. Cái quan trọng là đối
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-7-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
tượng trình diễn không chỉ để thầy tương tác với máy tính mà chính là hỗ trợ
một cách hiệu quả sự tương tác thầy-trò, trò-trò.
* Các bước tiến hành: Khi thiết kế bài giảng Ngữ văn, cũng như các phần mềm
khác tôi có thể tiến hành một số bước như sau:
Bước 1. Tạo trang bìa:
Tạo trang bìa giới thiệu bài giảng (chứa tiêu đề bài
giảng, tên giáo viên giảng dạy...) đây là màn hình không có giao diện ngoài (nội
dung phóng to toàn màn hình). Vào đầu tiết học, phần mềm bài giảng chỉ hiện
trang bìa, khi tiết dạy bắt đầu chỉ cần click chuột, lúc đó nội dung bài giảng sẽ
hiện ra.
ví dụ:
Ông đồ
(Vũ Đình Liên)
Giáo viên: ........
Trường
:
ViÖc thiÕt kÕ trang b×a gi¸o viªn cã thÓ sö dông c¸c file h×nh ¶nh, ©m thanh
(nh¹c) cã s½n, sö dông tranh vÏ, hoÆc tËn dông ngay tranh vÏ cã trong s¸ch gi¸o
khoa (®· qua sö lý mµu s¾c, h×nh ¶nh b»ng photosop) lµm nÒn cho trang b×a.
C¸ch lµm nµy cã thÓ kh¾c phôc nhîc ®iÓm cña tranh ¶nh ®en tr¾ng trong s¸ch
gi¸o khoa.
Bíc 2. Néi dung bµi gi¶ng
Tuú theo m«n d¹y ®Ó x©y dùng bµi gi¶ng theo c¸c ho¹t ®éng
Ho¹t ®éng 1. KiÓm tra bµi cò vµ giíi thiÖu bµi míi.
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-8-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
Ho¹t ®éng 2. T×m hiÓu v¨n b¶n (hoÆc h×nh thµnh kiÕn thøc
míi)
Ho¹t ®éng 3.Tæng kÕt (hoÆc luyÖn tËp)
Ho¹t ®éng 4. Cñng cè
Ho¹t ®éng 5. Híng dÉn vÒ nhµ
VÝ dô: Ho¹t ®éng 1
KiÓm tra bµi cò
*Sö dông kiÓu bµi tËp tr¾c nghiÖm ®Ó kiÓm tra lý thuyÕt.
Giíi thiÖu bµi míi (tuú theo ph©n m«n, theo bµi) gi¸o viªn cã thÓ sö dông h×nh
¶nh cã liªn quan ®Õn néi dung bµi häc, ®ã lµ nh÷ng tranh ¶nh, phim ®éng cho
häc sinh xem, quan s¸t tõ ®ã giíi thiÖu néi dung bµi häc ®Ó t¹o t©m thÕ cho häc
sinh.
H×nh ¶nh trùc quan sinh ®éng gióp t«i vµo bµi míi tù nhiªn h¬n vµ ®Æc
biÖt g©y høng thó cho häc sinh ®i vµo t×m hiÓu t¸c phÈm.( h×nh ¶nh c¸c nhµ v¨n,
nhµ th¬ hay c¸c tranh ¶nh liªn quan ®Õn bµi häc)
VÝ dô. Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu v¨n b¶n
T×m hiÓu kh¸i qu¸t v¨n b¶n.
Giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ t¸c phÈm, ta cã thÓ ®a ch©n dung nhµ v¨n, mét
sè t¸c phÈm tiªu biÓu vµ vµi nÐt vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm.(chän ¶nh mµu nh»m
t¸c ®éng tíi trùc quan cña häc sinh)
§äc t¸c phÈm gi¸o viªn sö dông c¸c bµi ®äc diÔn c¶m, ®äc nghÖ
thuËt tõ c¸c ®Üa CD, VCD ®îc cung cÊp hay ghi ©m chÝnh giäng ®äc chuÈn
cña m×nh, cña ®ång nghiÖp trong trêng vµo bµi d¹y. ViÖc sö dông ©m
thanh Powerpoint rÊt tiÖn dông v× ta cã thÓ t¹o mét c«ng cô ®Ó t¾t, më,
®iÒu chØnh ©m thanh to hay nhá, nhanh hay chËm... trªn chÝnh trang bµi
gi¶ng ®ang sö dông.
VÝ dô. Ho¹t ®éng 3. (Tæng kÕt, luyÖn tËp)
*Tæng kÕt: Gi¸o viªn cã thÓ ®a c¸c d¹ng biÓu b¶ng s¬ ®å tæng hîp lªn mµn h×nh
®Ó häc sinh tiÖn theo dâi tõ ®ã rót ra néi dung ghi nhí.
Bø¬c3 §ãng gãi bµi gi¶ng
ThiÕt kÕ bµi gi¶ng xong gi¸o viªn thùc hiÖn thao t¸c ®ãng gãi bµi gi¶ng.
XuÊt bµi gi¶ng ra thµnh mét th môc chøa file - coppy vµo ®Üa mÒm, USB, hoÆc
®Üa CD ®Ó thuËn lîi cho viÖc sö dông trªn mäi m¸y vi tÝnh.
Víi c¸ch chuÈn bÞ nh vËy, t«i thÊy giê d¹y lu«n ®¹t hiÖu qña cao, cßn gi¸o
viªn chñ ®éng lùa chän néi dung thÝch hîp ®Ó ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc.
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
-9-
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
Chương 2:
THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
Như tôi đã trình bày ở trên, sử dụng phần mềm vào thiết kế và giảng dạy
Ngữ văn là một trong những phương pháp dạy học mới cần được ứng dụng để
đem lại kết quả tốt nhất trong việc dạy và học. Đó còn là một cách tiếp cận công
nghệ thông tin phát huy tính tích cực, chủ động, mạnh dạn tiếp thu và sử dụng
tin học trong nhà trường của cả giáo viên và học sinh.
Trước đây, trong các tiết dạy Ngữ văn, giáo viên đã sử dụng phương tiện
hiện đại như máy chiếu Overhead, kết hợp với băng hình...rất cồng kềnh, vất vả
nhưng hiệu quả chưa cao. Từ khi làm quen với tin học và tiếp cận với phần mềm
Powerpoint tôi nhận thấy Powerpoint có giao diện được thiết kế trực quan và dễ
dùng, ngôn ngữ giao tiếp và phần phụ trợ đều bằng tiếng Việt, nên rất phù hợp
với giáo viên không giỏi tin học và ngoại ngữ. Powerpoint cho phép nhập các dữ
liệu văn bản, công thức, các file dữ liệu multimedia (hình ảnh, màu sắc, âm
thanh, phim, hoạt hình Flash...), sau đó lắp ghép các dữ liệu, sắp xếp thứ tự, căn
chỉnh hình ảnh, tạo các hiệu ứng chuyển động và biến đổi, thực hiện các tương
tác với người dùng. Với những tính năng trên khi thể hiện bài giảng được thiết
kế với phần mềm này, giờ học sẽ trở nên sống động, thu hút sự chú ý của học
sinh vào bài dạy. Đây cũng là cơ sở để học sinh phát huy tính độc lập, tự giác,
tích cực trong học tập.
Tuy nhiên thực tế ở trường tôi và trong quá trình đi dự giờ đồng nghiệp
trong các buổi sinh hoạt chuyên môn cụm trường và cả trong hội thi giáo viên
dạy giỏi cấp cơ sở thì việc giáo viên tự chiếm lĩnh CNTT để tạo ra các sản phẩm
cá nhân là giáo án điện tử còn nhiều hạn chế. Có giáo viên đã từng tham gia
giảng dạy- bài giảng điện tử song cũng còn lúng túng về nhiều mặt , đặc biệt là
việc định hình một cách sâu sắc về cấu trúc và yêu cầu của bài giảng điện tử
cũng như qui trình thiết kế bài giảng. Nhiều giáo viên chưa xác định rõ giáo án
điện tử chỉ là một phương tiện dạy học hỗ trợ cho việc dạy học của người thầy
dẫn đến những sai phạm như : lạm dụng tính năng, tác dụng của giáo án điện tử
mà bỏ qua tính truyền thống của quá trình dạy – học bằng phấn trắng bảng đen;
suốt tiết học chỉ thiên về trình diễn với những kiểu hiệu ứng bay nhảy, màu hình
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 10 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
loá mắt, chưa khai thác được tính năng chuyên biệt của giáo án điện tử mà giáo
án truyền thống không thể thực hiện được….điều đó đã dẫn đến những tiết học
mờ nhạt, sự lưu đọng kiến thức trong các em học sinh không được là bao. Làm
thế nào để có những giờ học văn thực sự có hiệu quả? Làm được điều này vai trò
của người thầy thật không nhỏ.
Việc sử dụng phương tiện hiện đại một cách hợp lý, khoa học sẽ rút ngắn
khoảng cách giữa lý thuyết với thực hành và làm cho quá trình nhận thức của
học sinh được cụ thể hơn. Các em lĩnh hội tri thức một cách đầy đủ chính xác
hơn đồng thời củng cố, mở rộng, khắc sâu và nâng cao kiến thức cơ bản cho các
em.
Chương 3:
ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO BÀI DẠY NGỮ
VĂN 8- TIẾT 66
Văn bản: Ông đồ
I/ Mục tiêu cần đạt
*Về kiến thức:
- Học sinh thấy được tình cảnh tàn tạ của Ông đồ qua những bước
thăng trầm của nền văn hoá Nho học nước nhà.
- Hiểu được niềm cảm thương và nỗi nhớ tiếc ngậm ngùi của nhà thơ
đối với cảnh cũ người xưa gắn liền với một nét đẹp văn hoá cổ
truyền.
- Hiểu được sức truyền cảm nghệ thuật đặc sắc của bài thơ
*Về kĩ năng:
- Học sinh có kĩ năng đọc, phát hiện, phân tích, so sánh, đánh giá, cảm
thụ những cái hay, cái đẹp của một văn bản thơ giàu yếu tố tự sự và miêu tả.
* Về thái độ:
- Học sinh có ý thức say mê, yêu thích bộ môn
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 11 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
- Có những rung cảm chân thành với một lớp người một thời được xã
hội tôn vinh nay đã đi vào quên lãng.
- Có ý thức trân trọng, giữ gìn và phát huy những nét đẹp văn hoá
truyền thống của dân tộc.
II. Chuẩn bị
Giáo viên :
- Tìm hiểu kĩ về lịch sử Việt Nam giai đoạn 1932- 1936 với những
biến đổi của văn học nước nhà để hiểu về hoàn cảnh ra đời và giá
trị tư tưởng của bài thơ.
- Nắm chắc về thể thơ
- Sưu tầm ảnh chân dung Vũ Đình Liên và các hình ảnh, băng hình
liên quan đến bài thơ.
- Quét hình ảnh và soạn giáo án trình chiếu trên công nghệ thông tin
điện tử.
Học sinh:
- Chuẩn bị bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn của giáo viên.
- Đọc văn bản và trả lời phần đọc hiểu văn bản.
III. Tiến trình bài dạy.
ổn định lớp
Kiểm tra bài cũ
Bài mới
GV vào bài: Trình chiếu 1 slide Video về những ông đồ ngày xưa với công
việc viết chữ, dạy học truyền bá đạo thánh hiền ….. qua lời thuyết minh của
nghệ sỹ Minh Trí – người đọc lời bình cho chương trình VTV3 của chương
trình “Nghệ nhân đất Việt”.
Hoạt động của thầy
Hoạt động
của trò
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
Nội dung cần đạt và trình chiếu các slide
- 12 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
Slide:1
I. Đọc – Hiểu chú thích
1.Đọc- hiểu từ:
Slide 2:( Bài tập trắc ngiệm)
Bài tập trắc nghiệm
HS suy nghĩ Giọng trầm lắng, ngậm ngùi phù hợp với
Bài thơ cần đọc với giọng
và xác định
việc diễn tả tâm tư, cảm xúc của nhà thơ.
như thế nào cho phù hợp ? phương án
đúng.
HS nghe
N xét đọc
HS đọc
HS nhận xét +Ông Đồ.
+Nghiên.
- Theo dõi chú thích –giải
HS theo dõi
thích nghĩa của từ ông Đồ
chú thích
Slide : 3( băng vidio+ giọng đọc bài thơ
và từ nghiên.
SGK và trả
bằng đường liên kết với các file âm thanh)
lời
HS nghe
2. Tác giả, tác phẩm
Slide: 4 ( Bức chân dung tác giả)
- Giới thiệu những nét
HS quan sát
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 13 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
khái quát nhất về nhà thơ
Suy nghĩ,
a. Tác giả
Vũ Đình Liên?
trả lời.
- Là nhà giáo, nhà thơ.
- Hai nguồn thi cảm chính trong thơ Vũ
- Tác giả nổi tiếng với
Đình Liên là lòng thương người và tình hoài
những tác phẩm nào ?
HS quan
cổ.
(Dùng Slide 4 để giới
sát
b. Tác phẩm.
thiệu)
Suy nghĩ,
Slide: 5 ( Những tuyển tập của Vũ Đình
trả lời.
Liên
- Nêu hoàn cảnh sáng tác
* Hoàn cảnh ra đời : ông đồ là bài thơ kiệt
bài thơ bài thơ Ông đồ ?
tác của Vũ Đình Liên, đăng trên báo tinh
hoa tuyển vào tập thi nhân Việt Nam.
GV: Bài thơ được viết vào
năm 1936 giai đoạn xã hội HS nghe và
Việt Nam có nhiều biến
suy nghĩ
động đã kéo theo sự biến
đổi của văn học : nhà nước
bảo hộ bãi bỏ khoa thi chữ
Hán, các nhà nho, những
ông đồ trở thành những kẻ
sinh không gặp thời bị gạt
ra ngoài lề xã hội và dần
dần vắng bóng. Khi đó
những ông đồ chỉ còn là
cái di tích tiền tuỵ đáng
thương của 1 thời tàn ->
thực tế đó là nguồn cảm
*Thể thơ : Ngũ ngôn (năm chữ) 100 câu xếp
hứng để Vũ Đình Liên cho
trong năm khổ.
ra đời bài thơ này.
- Bài thơ được viết theo
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
* Phương thức biểu đạt: biểu cảm- Tự sự –
- 14 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
thể thơ ? Những phương
miêu tả.
thức góp phần tạo lập nên
HS trả lời
bài thơ.
theo sự
Kể về cuộc đời của 1 ông đồ già với 1 duyên
chuẩn bị
phận hẩm hiu bị đẩy vào nghịch cảnh, qua
của cá nhân
đó bày tỏ niềm cảm thương chân thành của
mình.
- Với phương thức tự sự,
biểu cảm bài thơ kể về
*Bố cục
:3 phần.
câu truyện gì ? Tình cảm
- Khổ 1,2 : Hình ảnh ông đồ thời đắc ý.
nào được thể hiện trong
- Khổ 2,3 : Hình ảnh ông đồ thời tàn.
bài thơ?
- Khổ 5
:
Nỗi lòng của tác giả.
II. Đọc - hiểu văn bản.
-Theo mạch cảm xúc bài
1. Ông đồ thời đắc ý
thơ có thể chia bài thơ làm HS xác định
? đoạn? nội dung của từng
- Hoa đào nở.
đoạn.
Slide :6 ( Tranh minh hoạ)
-> Hoa đào nở báo hiệu xuân sang , sắc đào
tươi thắm rực rỡ biểu tượng cho vẻ đẹp của
Học sinh đọc khổ thơ 1.
HS đọc
thiên nhiên , của quê hương buổi xuân về.
Hoa đào nở nói nên điều
HS cảm
- Ông đồ già.
gì? ( Dùng Slide 6 ) giúp
nhận
- Bày mực tàu, giấy đỏ.
Ông đồ xuất hiện với
HS phát
-> Sự xuất hiện thường tình, thân quen đối
những hình ảnh nào?.
hiện
với mọi người mỗi dịp Tết đến xuân về.
-Sự lặp lại của thời gian
HS đánh giá
Tác giả giới thiệu ông đồ
xuất hiện vào thời điểm
nào?.
HS cảm nhận
“mỗi năm”, “lại thấy”điều
đó có ý nghĩ gì về sự xúât
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 15 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
hiện của ông đồ.
GV: Thiên nhiên đẹp ,
mùa xuân đẹp cùng với
hình ảnh ông đồ bày mực
tàu, giấy đỏ và những câu
đối Tết bên hè phố đông
HS nghe
người qua lại như góp mặt
vào cáI đông vui, náo
nhiệt của phố phường
mang theo hương sắc cho
mọi nhà, ông đồ đã cung
cấp cho mỗi gia đình Việt
Nam một thứ hàng cần
sắm , đó là thú chơi câu
đối cùng với:
Slide: 7 ( Tranh minh hoạ)
Thịt mỡ dưa hành câu đối
đỏ
Cây nêu tràng pháo bánh
HS theo dõi Bao nhiêu người thuê viết.
chưng xanh.
SGK và
-Sự có mặt của ông đồ đã
phát hiện
thu hút bao người xúm
đến.Tìm từ ngũ diễn tả
điều đó.
Bao nhiêu -> số từ: ông đồ thật đắt hàng
-Nhận xét về cách sử dụng
từ của tác giả, tác dụng
rút ra nhận
của cách sử dụng từ đó.
xét
- Sự đắt hàng của ông đồ
không chỉ vì người ta cần
Hoa tay thảo những nét
thuê ông viết chữ mà còn
Như phượng múa rồng bay
để thưởng thức tài viết chữ
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 16 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
đẹp của ông. Tài viết chữ
Nghệ thuật so sánh->nét chữ đẹp, sắc sảo,
của ông được gợi tả qua
mềm mại, vuông vức tung hoành như những
hình ảnh thơ nào?
sinh vật sống, như có hồn biết bay nhảy,
- Biện pháp nghệ thuật nào
múa lượn.
được sử dụng trong hình
ảnh thơ.
Slide: 8 ( Tranh minh hoạ)
- Em hình dung như thế
nào về nét chữ của ông đồ
từ hình ảnh so sánh?
HS quan sát - Quý trọng, ngưỡng mộ.
tranh và
- Nét chữ ấy đã tạo cho
đánh giá
ông đồ 1 địa vị như thế
nào trong con mắt người
đời.
GV:Các em ạ! Hạnh phúc
nhất của ông đồ thuở ấy
không chỉ dừng lại ở chỗ
HS nghe và
đông khách mà còn là
suy ngẫm
những lời ngợi khen bình
phẩm với 1 thái độ
ngưỡng mộ : câu đối của
ông không những hay về
nội dung, sâu sắc về ý
nghĩa mà nét chữ còn phải
đẹp , sắc sảo, mềm mại,
dáng chữ vuông sức tung
hoành như những sinh vật
- Quý trọng ông đồ…
sống có hồn biết bay nhảy
- Quý trọng 1 nếp sống đẹp…
múa lượn mới được mọi
- Mến mộ chữ nho, nhà nho
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 17 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
người tấm đắc ngợi khen.
- Em đọc được cảm xúc
nào của tác giả từ hai
-> Những tháng ngày vàng son của ông đồ,
khổ thơ này?
cuộc sống có niềm vui và hạnh phúc.
H: Nếu được đánh giá về
những tháng ngày này của
HS tự bộc
ông đồ thì theo em đó là
lộ theo cá
những tháng ngày như thế
nhân
nào?
GV: Có thể nói qua 2 khổ
thơ đầu hình ảnh ông đồ
hiện lên thật rực rỡ, ông
trở thành nhân vật trung
tâm không thể thiếu được
trong thời buổi trọng chữ
nho. Cái thời mà xin được
chữ đẹp là có được vật báu
trong nhà, thế nhưng thời
gian trôi qua, những mùa
xuân cũng nối tiếp trôi
qua, xã hội có nhiều biến
2.Ông đồ thời tàn
đổi, số phận của những
người viết chữ thuê như
- Người thuê viết.
ông đồ sẽ ra sao.
- Giấy đỏ.
- Mực ….nghiên.
- Những hình ảnh nào
được lặp lại trong khổ thơ.
Lặp từ.
- Hình ảnh ông đồ vẫn
xuất hiện với mực tầu,
HS phát
giấy đỏ nhưng tất cả đã
hiện
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
Câu hỏi tu từ
- 18 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
khác xưa: đó là:…….
Nhận xét gì về cách dùng
->Một cảm giác giật mình, bàng hoàng ngơ
từ và câu trong 2 câu thơ
ngác.
này .
- Em đọc được cảm xúc
nào của nhà thơ khi gửi
gắm vào câu hỏi tu từ?
HS nhận xét
- Sự lặp từ “mỗi năm”,
->Cảnh tượng vắng vẻ, thê lương, buồn tủi.
“mỗi vắng” cùng câu hỏi
tu từ trong câu thơ cho em
hình dung điều gì về cảnh
HS đánh giá
tượng lúc này ?.
Giấy đỏ buồn không thắm.
-Nỗi buồn tủi ấy lan sang
Mực đọng trong nghiên sầu.
cả những vật vô tri vô
giác: Giấy đỏ buồn không
Nghệ thuật nhân hoá
thắm, mực đọng trong
HS phát
-> Nỗi cô đơn, hiu hắt, buồn tủi của ông đồ
nghiên sầu.
hiện và
trước sự lãng quên của mọi người.
Biện pháp nghệ thuật được phân tích
sử dụng trong 2 câu thơ?
- Em hình dung được thực
Slide: 9 ( Tranh minh hoạ)
tế nào từ biện pháp nghệ
thuật nhân hoá này?
HS quan sát
( Dùng Slide 9 gt để HS tự tranh và tự
bộc lộ cảm nhận )
bộc lộ cảm
GV:Tác giả đã thổi linh
nhận
hồn và những vật vô tri vô
giác một cách tài tình đến
nỗi giấy , mực cũng như
ôm cả một tâm sự đau
đớn, buồn thương.Giờ đây
HS nghe
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 19 -
THCS Cao Minh
Ứng dụng phần mềm Powerpoint vào dạy - học ngữ văn
là một thực tế phũ phàng.
Những tờ giấy đỏ cứ phơi
ra đấy chẳng được dùng
đến lên cũng ủ ê, màu đỏ
của nó trở thành vô duyên
và không thắm lên được,
nghiên mực cũng vậy nó
không được chiếc bút lông
chấm vào nên mực như
đọng lại biết bao sầu tủi và
trở thành nghiên sầu. Giấy
mực giờ đây trở nên nhạt
nhẽo vô duyên, lạc lõng
giữa rừng phương tiện
Slide :10 ( Tranh minh hoạ)
hiện đại. Và ông đồ vẫn
ngồi đấy mặc cho dòng
Ông đồ vẫn ngồi đấy
đời tấp nập ngược xuôi.
Qua đường không ai hay
( Dùng Slide 10 giúp HS
Lá vàng rơi trên giấy;
cảm nhận)
Quan sát
- Em cảm nhận được gì từ
tranh và
hai hình ảnh thơ: Ông đồ:
cảm nhận
Ngoài đường mưa bụi bay.
Vẫn ngồi đấy: Ông đồ vẫn cố bám lấy cuộc
“ vẫn ngồi đấy”, “không ai
đời, vẫn muốn góp sự hiện diện của mình
hay”?
vào cuộc sống.
Không ai hay: Ông đồ vẫn ngồi đó mà
không một ai nhìn đến, đoáI hoài, ông trở
thành người lạc lõng bơ vơ giữa dòng người
tấp nập ngược xuôI đến chóng mặt.
Ông cố níu kéo nhưng cũng không
được, chẳng biết bám víu vào đâu.
Người viết: Hoàng Thị Tiêng
- 20 -
THCS Cao Minh
- Xem thêm -