Tài liệu Tiểu luận vai trò và sự cần thiết của việc hình thành và phát triển thị trường chứng khoán ở vn và biện pháp tạo ra hàng hoá cho thị trường chứng khoán

Lêi më ®Çu Sau cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu thµnh c«ng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kÝnh tÕ cña m×nh.Cuéc c¶i c¸ch nµy ®· cã nh÷ng t¸c ®éng rÊt lín tíi toµn bé ®êi sèng kÝnh tÕ x· héi vµ t¹o ra nh÷ng chuyªn biÕn tÝch cùc trong nÒn kÝnh tÕ .ChÝnh v× vËy mµ ®· xuÊt hiÖn nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c vµ ngµy cµng lín m¹nh ®Ó h×nh thµnh thÞ trêng tµi chÝnh ,quan träng nhÊt lµ sù h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. C¸ch ®i tõng bíc vµ chÝnh x¸c trªn con ®êng ®Ó ®i tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn lµ mét ®iÒu rÊt hoan nghªnh. TiÕn tr×nh c¶i c¸ch còng cho ra ®êi mét thÞ trêng tiÒn tÖ víi sù xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c hîp t¸c x· tÝn dông, ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, c«ng ty tµi chÝnh song song víi sù chuyÓn ®æi c¸c ng©n hµng quèc doanh trë thµnh nh÷ng ng©n hµng chuyªn doanh. Mét sè ng©n hµng liªn doanh víi níc ngoµi vµ chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi còng b¾t ®Çu ®îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy ®· chøng tá nhu cÇu vÒ vèn ngµy cµng t¨ng mµ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó më réng viÖc huy ®éng vèn nh·n rçi c¶ cña khu vùc d©n c ë trong níc vµ cña níc ngoµi. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy vµo n¨m 1990, ViÖt Nam ®· ban hµnh ®¹o luËt vÒ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ C«ng ty cæ phÇn. C¸c doanh nghiÖp theo m« h×nh cæ phÇn, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc: dÞch vô, th¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng ®· ®îc thµnh lËp. Thªm vµo ®ã tõ n¨m 1993 trë ®i, nhµ níc ViÖt Nam còng ®· thùc hiÖn réng r·i viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc gÇn ®©y LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam còng ®îc söa ®æi cho phÐp ngêi níc ngoµi tham gia trùc tiÕp ®©ï t díi h×nh thøc gãp vèn cæ phÇn vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn t¹i ViÖt Nam. TÊt c¶ c¸c ®iÒu trªn nãi lªn mét thÞ trêng vèn mµ ®Ønh cao lµ thÞ trêng chøng kho¸n ®· cã c¬ së ®Ó h×nh thµnh t¹i ViÖt Nam. Sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam còng lµ 1 mét yªu cÇu tÊt yÕu. C¸ch thøc huy ®éng vèn trªn thÞ trêng chøng kho¸n rÊt thuËn tiÖn kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm cña c¸c biÖn ph¸p huy ®éng vèn hiÖn nay. HiÖn t¹i c¸ch huy ®éng vèn cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ ph¸t hµnh tÝn phiÕu, kú phiÕu kho b¹c vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm. Theo c¸ch huy ®éng vèn nµy, chØ khi ®Õn h¹n ngêi së h÷u c¸c lo¹i kú phiÕu míi ®îc thanh to¸n c¶ gèc vµ l·i, cßn ®èi víi ngêi göi tiÒn tiÕt kiÖm nÕu rót tiÒn tríc thêi h¹n thanh to¸n, hä sÏ mÊt quyÒn ®îc híng l·i. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay th× vÊn ®Ò ®Çu t vèn gÆp ph¶i khã kh¨n thùc sù. Sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n sÏ gi¶i quyÕt ®îc c¸c trë ng¹i nãi trªn. Trªn thÞ trêng chøng kho¸n ngêi thõa vèn (c¸c nhµ ®Çu t ) cã thÓ mua vµ b¸n chøng kho¸n bÊt kú lóc nµo hä muèn, kh«ng bÞ c©u nÖ vÒ thêi gian vµ kh«ng bÞ lµm phiÒn hµ, rµng buéc vÒ thñ tôc mua b¸n. ChÝnh nhê sù thuËn tiÖn vµ th«ng tho¸ng nµy mµ tõ l©u thÞ trêng chøng kho¸n ®· trë thµnh m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn ®èi víi nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi, nh÷ng ngêi kinh doanh chøng kho¸n. Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n nhiÒu nuíc ®· huy ®éng ®îc mét khèi lîng lín vèn ®Çu t níc ngoµi vµ tËn dông ®îc nguån vèn nhµn rçi trong níc bá vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó ®¸p øng nh÷ng nhu c©u trªn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, ngµy 28/11/1996, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· kú NghÞ ®Þnh 75/CP khai sinh ra Uû Ban chøng kho¸n Nhµ níc ViÖt Nam ( UBCKNN ) víi mong muèn thóc ®Èy sù ra ®êi cã trËt tù vµ cã hiÖu qu¶ cña thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Sau mét thêi gian võa æn ®Þnh tæ chøc, võa tiÕn hµnh mét sè c«ng viÖc chuÈn bÞ, ngµy 25 th¸ng 8 n¨m 1997 t¹i Hµ Néi, Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc ®· chÝnh thøc lµm lÔ ra m¾t ( sau nay lµ ThÞ trêng Chøng kho¸n ViÖt Nam). Cïng víi sù chuÈn bÞ chÝnh thøc h×nh thµnh nµy viÖc t¹o ra c¸c hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng ®Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mét tæ chøc míi nµy. Trong khu«n khæ b¶n bµi viÕt nµy, em xin tr×nh bµy vÒ vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n vµ sù 2 cÇn thiÕt cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam , ®Æc biÖt lµ mét sè biÖn ph¸p t¹o ra hµng ho¸ cho TTCK ViÖt Nam. PHÇN A VAI TRß CñA TTCK §èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ i. thÞ trêng chøng kho¸n - kh¸i niÖm vµ chøc n¨ng 1) Kh¸i niÖm ThÞ trêng chøng kho¸n(tiÕng Latinh- nghÜa lµ c¸i vÝ tiÒn) lµ n¬i mµ cung va cÇu cña c¸c lo¹i chøng kho¸n gÆp nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶, sè lîng cña tõng lo¹i chøng kho¸n ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng. Víi c¸ch hiÓu nh vËy th× thÞ trêng chøng kho¸n bao gåm c¶ ho¹t ®éng mua b¸n trong së giao dÞch vµ ngoµi së giao dÞch, baogåm c¶ ho¹t ®éng mua b¸n chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc. Nh vËy kh¸i niÖm thÞ trêng chøng kho¸n bao trïm lªn kh¸i niÖm së giao dÞch chõn kho¸n .Së giao dÞch chøng kho¸n thêng g¾n víi mét ®Þa danh nµo ®ã nh New York, Tokyo, Lndon, Paris . . . 3 Ngay tõ khi së giao dÞch chøng kho¸n ®Çu tiªn ®îc thµnh lËp n¨m 1531 t¹i Anwerpen (BØ) t¹i toµ trô së cña nã ®· cã dßng ch÷ næi tiÕng "Phôc vô kh¸ch hµng tÊt c¶ c¸c d©n téc vµ tiÕng nãi kh¸c nhau". §iÒu ®ã mét phÇn nµo gi¶i thÝch ph¹m vi vµ quy m« ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n, nã kh«ng giíi h¹n trong mét kh«ng gian mµ ngµy tõ ®Çu nã ®· thÓ hiÖn tÝnh chÊt quèc tÕ. Víi sù thµnh lËp cña h·ng Hµ Lan-§«ng Ên n¨m 1602 së giao dÞch chøng kho¸n Amsterdam (Hµ Lan) ®îc thµnh lËp, nã trë thµnh së giao dÞch chøng kho¸n quan träng nhÊt trªn thÕ giíi vµo thêi kú ®ã víi kü thuËt kinh doanh chøng khãan ë mét tr×nh ®é kh¸ cao. Sau ®ã c¸c së giao dÞch chøng kho¸n ®îc thµnh lËp ë mét lo¹t níc nh §øc vµo cuèi thÕ kû 17, ë Anh vµ Mü thÕ kû 18, Thôy sÜ n¨m 1850, vµ ë NhËt b¶n n¨m 1878. Ngµy nay cã kho¶ng 160 së giao dÞch chøng kho¸n ë 55 níc t b¶n. C¸c së giao dÞch chøng kho¸n nµy ®Òu cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp hoÆc gian tiÕp víi nhau bëi v× viÖc bu«n b¸n chøng kho¸n ®· tõng bíc ®îc quèc tÕ ho¸. Tuy cã së giao dÞch chøng kho¸n nh vËy, nhng chØ cã mét sè së giao dÞch chøng kho¸n nh New York, Tokyo, London, Frankfurt, Zurich vµ Paris. . . chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt, ®Æc biÖt lµ së giao dÞch chøng kho¸n New York . Khi mét quèc gia bµn ®Õn viÖc thiÕt lËp thÞ trêng chøng kho¸n , chóng ta hiÓu ®ã lµ viÖc thiÕt lËp mét thÞ trêng chøng kho¸n cã tæ chøc (së giao dÞch chøng kho¸n). §ã lµ ly do ®Ó ngêi ta ®ång nghÜa thÞ trêng chøng kho¸n víi Së Giao dÞch chøng kho¸n. NhiÒu ngêi nghÜ r»ng Së Giao dÞc chøng kho¸n lµ n¬i mua vµo vµ b¸n ra c¸c lo¹i chøng kho¸n. Së Giao dÞch chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ c¬ quan së h÷u chøng kho¸n, do ®ã nã kh«ng mua vµo hoÆc b¸n ra bÊt cø mét lo¹i chøng kho¸n nµo c¶. Së Giao dÞch chøng kho¸n lµ n¬i gÆp gì c¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n, ®Ó th¬ng lîng ®Êu gi¸ mua b¸n chøng kho¸n, vµ lµ c¬ quan phôc vô cho ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n. 4 Nh vËy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n ®· chøng tá sù cÇn thiÕt cña nã cho ®êi sèng kÝnh tÕ x· héi cña c¸c níc. 2) Chøc n¨ng cña thÞ trêng chøng kho¸n ThÞ trêng chøng kho¸n cã chøc n¨ng c¬ b¶n sau ®©y : - Thø nhÊt : TTCK ®îc xem nh c¸c cÇu v« h×nh nèi liÒn gi÷a ngêi thõa vèn vµ ngêi thiÕu vèn, ®Ó hä gióp ®ì nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu, hay nãi c¸ch kh¸c, thÞ trêng chøng kho¸n sinh ra ®Ó huy ®éng vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ, bá vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng d©n c, æn ®Þnh x· héi. - Thø hai : TTCK ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao lu vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, nh÷ng thÞ trêng chøng kho¸n lín nh London, New York, Paris, Tokyo v.v . . . th× ph¹m vi ¶nh hëng cña nã vît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ nh÷ng thÞ trêng chøng kho¸n tõ l©u ®îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã t©m cì quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña thÞ trêng nµy kh«ng nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n níc së t¹i mµ cßn ¶nh hëng ®Õn thÞ trêng chøng kho¸n níc kh¸c. - Thø ba : TTCK b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi (cho c¸c nhµ ®Çu t vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n) vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, thÞ gi¸ cña tõng lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng m×nh vµ trªn c¸c thÞ trêng chøng kho¸n h÷u quan. - Thø t : TTCK b¶o ®¶m cho c¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc phÐp lu hµnh cã n¬i mua b¸n thuËn tiÖn theo quy luËt cung - cÇu, nh mäi hµng ho¸ kh¸c. Tuy nhiªn, gi¸ c¶ trªn thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng cßn do cung cÇu trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh n÷a mµ do sù 5 bïng næ cña cuéc c¸ch m¹ng th«ng tin vµ viÔn th«ng nªn gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i chøng kho¸n do cung cÇu trªn nhiÒu thÞ trêng chøng kho¸n h÷u quan quyÕt ®Þnh. V× vËy thÞ gi¸ cña cïng mét lo¹i chøng kho¸n trªn c¸c thÞ trêng kh¸c nhau kh«ng chªnh lÖch nhau nhiÒu l¾m, do ®ã lµm gi¶m sù di chuyÓn chøng kho¸n gi÷a c¸c thÞ trêng. Tãm l¹i, thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng lÊp ®i hè ng¨n c¸ch gi÷a cung vµ cÇu vÒ vèn, gi÷a ngêi mua vµ b¸n chøng kho¸n. §Æc biÖt thÞ trêng chøng kho¸n ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu vay vèn dµi h¹n trong nÒn kinh tÕ v× c¸c chøng kho¸n dµi h¹n vÉn ®îc c¸c nhµ ®Çu t ng¾n h¹n mua, khi cÇn tiÒn hä cã thÓ b¸n c¸c chøng kho¸n ®ã trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Nh vËy thÞ trêng chøng kho¸n ®· ®¸p øng ®îc ®ång thêi nhiÒu yªu cÇu tån t¹i trong nÒn kimh tÕ. II. VAI TRß CñA THÞ TRêng chøng kho¸n Sù t¹o lËp vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n cã ý nghÜa rÊt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nã lµ kªnh bæ sung c¸c nguån vèn trung vµ dµi hµn cho Nhµ níc vµ doanh nghiÖp. Nã lµ yªu tè h¹ tÇng quan träng nhÊt, mét c«ng cô cã rÊt nhiÒu lîi thÓ. ChÝnh v× vËy, ë hÇu hÕt c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Òu tån t¹i mét thÞ trêng chøng kho¸n víi c¸c vai trß chñ yÕu sau ®©y : 1). T¹o vèn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, kh«ng cã kh¸i niÖm vÒ giao lu vèn vµ còng kh«ng t¹o ra nhu cÇu vÒ tiÒn vµ vèn ®Ó ®Çu t cho s¶n xuÊt kinh doanh. NÒn kinh tÕ cña c¬ chÕ nµy lµ nÒn kinh tÕ gÇn nh ®¬n nhÊt, chØ tån t¹i chñ yÕu kinh tÕ quèc 6 doanh ho¹t ®éng theo sù chØ ®¹o tËp trung thèng nhÊt cña nhµ nãc. Nhµ níc giao chØ tiªu cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh , xÝ nghiÖp nµy lµm ra s¶n phÈm giao cho th¬ng nghiÖp quèc doanh lµ hoµn toµn kÕ ho¹ch. Bªn c¹nh ®ã, c¬ chÕ ph©n phèi b×nh qu©n theo gi¸ c¶ bao cÊp cho c¶ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®· lµm tª liÖt c¸c chøc n¨ng cña ®ång tiÒn, ph¸ vì mèi quan hÖ cung cÇu vµ quy luËt gi¸ trÞ. Trªn thùc tÕ, ®ång tiÒn trong kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung kh«ng ph¶n ¸nh ®îc b¶n chÊt cña sù vËn ®éng kinh tÕ x· héi. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, xÝ nghiÖp quèc doanh chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh, mäi vÊn ®Ò vÒ vèn ®îc thay ®æi sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng víi tù chñ tµi chÝnh trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®· thùc sù t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. ë ®©y, nhu cÇu giao lu vèn ®· xuÊt hiÖn, ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vµ quy luËt gi¸ trÞ. Nhu cÇu nµy b¾t nguån tõ hai phÝa: phÝa nh÷ng ngêi cÇn vèn vµ phÝa nh÷ng ngêi cã vèn. Trong c¬ chÕ thÞ trêng, kh«ng chØ bao gåm mèi quan hÖ cung cÇu hµng hãa, mµ ®· xuÊt hiÖn vµ ngay cµng ph¸t triÓn quan hÖ vÒ tiÒn vµ vèn. Quan hÖ nµy tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn nhu cÇu vËn ®éng vèn tõ n¬i thõa sang n¬i thiÕu. Sù vËn ®éng nµy phô thuéc vµo nhÞp ®é t¨ng trëng s¶n xuÊt vµ sù ph¸t triÓn cña nhu cÇu ®Çu t, bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, yªu cÇu vËn ®éng cña tiÒn vèn lµ hÕt søc phøc t¹p, ®a d¹ng vµ phong phó. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu nµy, ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh øng víi c¸c c«ng cô thuËn lîi nhÊt ®Ó thùc hiÖn giao lu vèn nãi trªn, ®ã lµ c¸c lo¹i chøng kho¸n. ThÞ trêng vèn ®Ønh cao lµ thÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i t¹o ra m«i trêng thuËn lîi ®Ó dung hoµ c¸c lîi Ých kÝnh tÕ kh¸c nhau cña c¸c thµnh viªn c¸c nhau trªn thÞ trêng th«ng qua mét c¬ chÕ ho¹t ®éng hîp ph¸p nh»m h¹n chÕ nh÷ng rñi ro. ThÞ trêng chøng kho¸n, nh mét trung t©m thu gom nguån vèn tiÕt tiÖm lín nhá cña tõng hé d©n c, nh mét nam ch©m cùc 7 m¹nh thu hót nguån vèn to lín tõ níc ngoµi, thu hót nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi tõ c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh , chÝnh phñ t¹o thµnh mét nguån vèn khæng lå tµi trî cho nÒn kinh tÕ, mµ c¸c ph¬ng thøc kh¸c kh«ng thÓ lµm ®îc. Nã t¹o ra c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu ®îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n, ®ång thêi nã gãp phÇn quan träng trong viÖc kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n b»ng c¸ch võa s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa võa mua b¸n chøng kho¸n t¹o thªm lîi nhuËn. Nã gióp nhµ níc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu hôt ng©n s¸ch trªn thÞ trêng tr¸i phiÕu, cã thªm vèn ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Nã còng trùc tiÕp c¸i thiÖn møc sèng cña ngêi tiªu dïng b»ng c¸ch gióp hä chän thêi ®iÓm cho viÖc mua s¾m cña hä tèt h¬n. 2) C«ng cô ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ ThÞ trêng chøng kho¸n lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh cùc kú m¹nh trong sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, bëi v× nã cã nh÷ng vai trß sau ®©y : _ Gióp nhµ níc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ : BÊt kú mét nhµ níc nµo còng cã nhiÖm vô æn ®Þnh vµ phat triÓn kinh tÕ. Nguån kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nµy ®îc lÊy tõ ng©n s¸ch nhµ níc. Ng©n s¸ch nhµ níc cµng lín th× c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cµng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®¹t ®îc thµnh c«ng. Nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ níc lµ thuÕ. Nhng th«ng thêng, thuÕ kh«ng ®ñ ®Ó cho chÝnh phñ chi tiªu v× vËy cÇn thªm c¸c kho¶n thu phô kh¸c ®ã lµ tõ c¸c kú phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c. XÐt vÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ, ®ã lµ biÖn ph¸p tÝch cùc. Nhµ níc kh«ng ph¶i th«ng qua Ng©n hµng trung ¬ng ®Ó ph¸t hµnh thªm tiÒn mÆt mµ ph¸t hµnh kú phiÕu vay 8 vèn trong d©n c cho nªn lîng tiÒn mÆt trong d©n c kh«ng t¨ng lªn vµ kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t. HiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c níc, nhµ níc ph¸t hµnh kú phiÕu th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. Kh«ng cã thÞ trêng chøng kho¸n th× nhµ níc vÉn ph¸t hµnh ®îc kú phiÕu. Nhng cã thÞ trêng chøng kho¸n th× nhµ níc b¸n ®îc mét c¸ch dÔ dµng. V× kú phiÕu cña nhµ níc còng lµ mét lo¹i chøng kho¸n chuyÓn nhîng ®îc vµ cã thÓ mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n. V× vËy thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét c«ng cô h÷u hiÖn gióp nhµ níc trong viÖc huy ®éng vèn cho viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. _ §iÒu tiÕt vèn ®Çu t : + TTCK lµ c«ng cô thu hót vµ kiÓm so¸t vèn ®Çu t níc ngoµi : thÞ trêng chøng kho¸n lµ c«ng cô cho phÐp võa thu hót, võa kiÓm so¸t vèn ®Çu t níc ngoµi mét c¸ch tèt nhÊt, v× nã ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c c«ng khai. NghÜa lµ mäi ®èi tîng tham gia mua b¸n chøng kho¸n ph¶i c«ng khai hãa vµ cËp nhËt hãa toµn bé nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn gi¸ trÞ chøng kho¸n, vµ c«ng khai kh¶ n¨ng tµi chÝnh trong c¸c giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n. Nh vËy, cã thÞ trêng chøng kho¸n sÏ kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin hoÆc th«ng tin kh«ng trung thùc, thiÕu chÝnh x¸c. §Çu t qua thÞ trêng chøng kho¸n, tøc lµ ®Çu t mua b¸n chøng kho¸n t¹i mét thÞ trêng chøng kho¸n cã tæ chøc. Trong mçi lo¹i chøng kho¸n theo luËt ®Þnh sÏ cã mét phÇn b¸n cho ngêi níc ngoµi. §ã lµ sù khèng chÕ ë c¸c møc t¬ng tù cho tõng ngµnh kinh tÕ, quyÒn kiÓm so¸t c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi lu«n lu«n thuéc vÒ níc së t¹i. §ã lµ u ®iÓm c¬ b¶n cña ph¬ng thøc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nhµ níc trong viÖc æn ®Þnh nÒn kinh tÕ tr¸nh sù lÖ thuéc vÒ kinh tÕ vµo c¸c nhµ t b¶n níc ngoµi. 9 + TTCK lu ®éng hãa mäi nguån vèn trong níc : c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu t¬ng trng cho mét sè vèn ®Çu t ®îc mua ®i b¸n l¹i trªn thÞ trêng chøng kho¸n nh mét thø hµng hãa. Ngêi cã vèn (cã cæ phiÕu, tr¸i phiÕu) kh«ng sî vèn m×nh bÞ ch«n v× bÊt c khi nµo cÇn hä cã thÓ b¸n l¹i c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu nµy trªn thÞ trêng chøng kho¸n, ®Ó mua l¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu kh¸c, nhê vËy sinh ho¹t kinh tÕ thªm s«i ®éng. Víi mét thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng tèt, c¸c nhµ doanh nghiÖp s½n sµng bá vèn ®Çu t ph¸t triÓn kü nghÖ, lµm cho mäi nguån vèn ®îc lu ®éng hãa. §èi víi nh÷ng ngêi cã vèn tiÕt kiÖm nhá còng cã thÓ mua ®îc chøng kho¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n, mµ kh«ng sî bÞ kÑt tiÒn, v× ngay khi cÇn hä cã thÓ b¸n sè chøng kho¸n ®ã ngay. Mét khi viÖc ®Çu t vµo c¸c doanh nghiÖp cã lîi ®èi víi c¸c tÇng líp ®©n chóng, th× qua thÞ trêng chøng kho¸n c¸c mãn tiÒn tiÕt kiÖm lín nhá ®Òu s½n sµng tõ bá sù bÊt ®éng hãa, chÊp nhËn vµo qu¸ tr×nh ®Çu t. _ Kh¾c phôc chu kú kinh doanh : + ThÞ trêng chøng kho¸n lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t : L¹m ph¸t lu«n lµ nguy c¬ ®e do¹ sù t¨ng trëng æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ.ThÞ trêng chøng kho¸n hç trî cho hÖ thèng ng©n hµng ®Æc biÖt lµ Nh©n hµng trung ¬ng trong viÖc gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. Khi xuÊt hiÖn hiÖn tîng l¹m ph¸t, Ng©n hµng trung ¬ng sÏ ®a ra b¸n c¸c lo¹i kú phiÕu trªn thÞ trêng chøng kho¸n víi l·i suÊt cao ®Ó thu hót bít sè tiÒn ®ang lu th«ng vÒ vµ lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. ThÞ trêng chøng kho¸n còng ng¨n chÆn viÖc chuyÓn ho¸ vèn qu¸ møc trong nÒn kinh tÕ. §ã lµ khi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cho c¸c c«ng ty vay nhng kh«ng thu håi ®îc do mét sè c«ng ty lµm ¨n thu alç, sè tiÒn nµy n»m l¹i trong lu th«ng lµm t¨ng lîng vèn lu hµnh. Do ®ã hÖ th«ng ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ h¹n chÕ cho vay ®èi víi nh÷ng dù ¸n cã kh¶ n¨ng sinh lêi thÊp. Trong 10 khi ®ã, thÞ trêng chøng kho¸n sÏ bï vµo kho¶n thiÕu hôt nµy vµ g©y ¸p lùc ®Ó c¸c dù ¸n ®Çu t ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nh vËy, thÞ trêng chøng kho¸n còng gióp lµm gi¶m nguy c¬ l¹m ph¸t. + Kh¾c phôc tÝnh tr¹ng suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ : Nh chóng ta ®· biÕt khi nÒn kinh tÕ ®ang trong tÝnh tr¹ng suy tho¸i , ®ã lµ tæng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong nÒn kinh tÕ gi¶m ®i. Nã ¶nh hëng mét c¸ch m¹nh mÏ vµ trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ tÊt c¶ chóng ta nh khi s¶n phÈm sôt gi¶m th× ®Ó t×m ®îc mét viÖc lµm tèt lµ rÊt khã kh¨n. §Ó kh«i phôc vÊn ®Ò nµy mét trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖn lµ më réng ®Çu t s¶n xuÊt(cung t¹o ra c©u). Nãi ®Õn ®Çu t më réng s¶n xuÊt ph¶i n¸i ®Õn vèn mµ trong ®ã thÞ trêng chøng kho¸n lµ mät tæ chøc tµi chÝnh huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n c¸c doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng ®îc vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu b¸n ra ®Ó më réng qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi chÝnh phñ cã thÓ mua c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®Ó t¹o vèn cho viÖc ®Èy m¹nh më réng s¶n xuÊt t¨ng s¶n phÈm cho nÒn kinh tÕ. Khi ®ã nÒn kinh tÕ sÏ ®îc kh«i phôc l¹i. _ Thóc ®Èy hiÖu qu¶ kinh tÕ : ThÞ trêng chøng kho¸n lµ mét c«ng cô tuyÖt vêi cho c¸c nhµ kinh doanh cã thÓ vay vèn ®Ó ®Çu t vµo s¶n xuÊt nhng còng ®ßi hái rÊt cao ë hä. Ban qu¶n trÞ thÞ trêng chøng kho¸n chØ cho phÐp cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña c¸c c«ng ty cã ®ñ ®iÒu kiÖn nh : kinh doanh hîp ph¸p, tµi chÝnh lµnh m¹nh, cã doanh lîi . . . ®îc lu hµnh trªn thÞ trßng vµ c«ng chóng chØ mua cæ phiÕu cña nh÷ng c«ng ty thµnh ®¹t. Thªm vµo ®ã, luËt lÔ thÞ trêng chøng kho¸n b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp cã chøng kho¸n lu hµnh trªn thÞ trêng chøng kho¸n ph¶i c«ng bè c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt 11 qu¶ kinh doanh qua ®ã c«ng chóng cã c¬ héi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty. NÕu mét c«ng ty lµm ¨n cã l·i, thÞ gi¸ chøng kho¸n cña nã sÏ t¨ng trªn thÞ trêng chøng kho¸n vµ c«ng ty cã thÓ dÔ dµng vay thªm vèn ®Ó më réng kinh doanh. NÕu mét c«ng ty lµm ¨n thua lç, gi¸ chøng kho¸n cña nã trªn thÞ trêng sÏ gi¶m v× tÊt c¶ nh÷ng ngêi së h÷u chøng kho¸n cña c«ng ty nµy sÏ ®ång lo¹t b¸n chøng kho¸n ra thÞ trêng chøng kho¸n. ViÖc nµy lµm cho tæng sè vèn cña c«ng ty gi¶m sót, c«ng ty kh«ng cã kh¶ n¨ng thµnh to¸n c¸c kho¸n nî ®Õn h¹n vµ dÉn tíi ph¸ s¶n. Do ®ã, thÞ trêng chøng kho¸n g©y ¸p lùc rÊt lín buéc c¸c c«ng ty cã chøng kho¸n lu hµnh trªn thÞ trêng chøng kho¸n ph¶i lµm ¨n cã l·i. V× cã nh vËy c¸c c«ng ty míi cã c¬ héi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn mµ nhê ®ã toµn bé nÒn kinh tÕ x· héi sÏ tèt h¬n. Tãm l¹i, chóng ta thÊy thÞ trêng chøng kho¸n ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ. Nã lµ mét c«ng cô kinh tÕ nhê ®ã ngêi ta cã thÓ huy ®éng ®îc nh÷ng nguån vèn kh¸c nhau cho ®Çu t, lµ mét c«ng cô ®Ó ph¸t triÓn vµ æn ®inh nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã bao gåm nhiÒu vai trß rÊt ®a d¹ng. V× vËy cÇn ph¶i sím h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®Ó khai th¸c nh÷ng u viÖt cña nã phôc vô cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®¸t níc. PHÇN B : T×NH H×NH H×NH THµNH Vµ PH¸T TRIÓN TTCK ë VIÖT NAM i. T×nh tÊt yÕu cña viÖc h×nh thµnh ttck ë viÖt nam 1) do yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ 12 Thùc tÕ ë tÊt c¶ c¸c níc cã thÞ trêng chøng kho¸n, khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi th× cha cã thÞ trêng chøng kho¸n. ThÞ trêng chøng kho¸n chØ ra ®êi khi nÒn kinh tÕ ®· ph¸t triÓn ë møc ®é nhÊt ®Þnh vµ ®ßi hái ph¶i h×nh thµnh mét tæ chøc nµo ®ã cã kh¶ n¨ng tiÕp thªm søc m¹nh cho thÞ tr¬ng - ®ã lµ thÞ trêng chøng kho¸n víi viÖc cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ. Cã thÓ nãi nÒn kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn lµm n¶y sinh thÞ tr¬ng chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®Õn lît nã l¹i tiÕp thªm nguån lùc (vèn) ®Ó thôc ®Èy nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn . Sù ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy cµng t¨ng cña ph©n c«ng lao ®éng theo híng chuyªn m«n hãa theo ngµnh, nghÒ trong c¬ cÊu s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ. Qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh cµng cao th× tÊt yÕu sÏ ®ßi hái sù giao lu, sù lu©n chuyÓn c¸c yÕu tè cña lùc lîng s¶n xuÊt, trong ®ã cã sù lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn tµi chÝnh gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng cô thuËn lîi nhÊt ®Ó thùc hiÖn sù giao lu nãi trªn lµ c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu mµ chñ yÕu ho¹t ®éng mua b¸n c¸c c«ng cô nµy thêng diÔn ra th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n vµ thÞ trêng "ngÇm". Trong môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ViÖt Nam hiÖn nay cÇn rÊt nhiÒu vèn. Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ, ®Ó duy tr× nhÞp ®é t¨ng trëng hang n¨m tõ 9-10% trong giai ®o¹n 1996-2000, cÇn ®¶m b¶o møc ®Çu t hµng n¨m Ýt nhÊt lµ 27-30% GDP. Víi tØ lÖ ®Çu t nãi trªn, khèi lîng cÇn cho ®Çu t trong 5 n¨m tíi sÏ lµ 40-50 tû USD, nghÜa lµ mçi n¨m ViÖt Nam ph¶i huy ®éng ®îc h¬n 8 tû USD cho ®Çu t ph¸t triÓn. ThÞ trêng ra ®êi sÏ gióp gi¶i quyÕt mét phÇn ®¸ng kÓ sè vèn nµy . Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n , nhiÒu níc mét sè níc ®· huy ®éng mét khèi lîng vèn khæng lå. VÝ dô ë thÞ trêng chøng kho¸n New York n¨m 1995 tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n ®îc niªm yÕt lµ 6.013 tû USD, ë thÞ treoÌng chøng kho¸n London lµ 1.344,425 tû USD. Xem xÐt tæng nguån vèn ®îc huy ®éng t¹i c¸c níc trong khu vùc ta thÊy (sè liÖu n¨m 1993);: 13 tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Kualalumpur lµ 220,328 tû USD, trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Thailand lµ 130,953 tû USD, trªn Së giao dÞch chøng kho¸n Jakarta lµ 32,953 tû USD. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi sÏ thu hót ®îc c¸c mãn tiÒn cßn ®ang n»m kh«ng trong d©n c, trong c¸c quÜ b¶o hiÓm, quÜ phôc lîi x· héi. Qua c¸c ®ît thu ®æi tiÒn tÖ ®· cho thÊy nguån vèn b»ng tiÒn n»m trong d©n c chiÕm tõ 65-70% tæng tiÒn tÖ trong lu th«ng. Theo íc ®o¸n sè ®«la n»m trong d©n c lµ kho¶ng 2 tû USD, sè lîng vµng b¹c ®¸ quý cã gi¸ trÞ tõ 7-10tû USD. §©y lµ nguån vèn kh«ng nhá ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn. ThÞ trêng chøng kho¸n còng sÏ thu hót ngêi níc ngoµi ®Çu t vµo trong níc. Trong 45 tû USD mµ ViÖt Nam cÇn tíi n¨m 2000, vèn ®Çu t níc ngoµi sÏ chiÕm kho¶ng 13 tû USD. §Çu t trªn thÞ trêng chøng kho¸n ®ªm l¹i cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi nhiÒu thuËn lîi do hä cã th«ng tin vµ gi¶m bít ®îc c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. Nh vËy, thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi t¹i ViÖt Nam sÏ huy ®éng ®îc nguån vèn ®¸ng kÓ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong giai ®o¹n s¾p tíi. 2) Do yªu cÇu cña Nhµ níc §Ó hoµn thiÖn nhiÖm vô cña m×nh nhµ níc lu«n ph¶i chi tiªu mµ nguån thu chñ yÕu cña nhµ níc tõ thuÕ thêng kh«ng trang tr¶i hÕt c¸c ho¹t ®éng cña nhµ níc. Nhµ níc buéc ph¶i vay vèn trong d©n c vµ c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng c¸ch ph¸t hµnh kú phiÕu. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi sÏ gióp cho qu¸ tr×nh ph¸t hµnh nµy ®îc thuËn lîi h¬n. Nh em ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn, thÞ trêng chøng kho¸n còng cã t¸c ®éng tÝch cùc trong viÖc gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. §Æc biÖt tõ n¨m 1993, nhµ níc ViÖt Nam ®· cã chñ trêng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc tøc lµ chuyÓn c¸c doanh nghiÖp quèc 14 doanh sang h×nh thøc cæ phÇn. Qu¸ tr×nh nµy diÔn ra cßn chËm nÕu thÞ trêng chøng kho¸n h×nh thµnh th× sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc diÔn ra nhanh h¬n. Nh÷ng ly do c¬ b¶n trªn nãi trªn sù h×nh thµnh cña thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÑt Nam lµ mét tÝnh tÊt yÕu vµ ch¾c ch¾n trong t¬ng lai gÇn ViÖt Nam sÏ cã mét thÞ trêng chøng kho¸n theo ®óng ý nghÜa cña nã ®Ó ®¸p øng c¸c nhu c©u cña nÒn kinh tÕ. II. c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thµnh lËp TTck ë viÖt nam X©y dùng mét thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét vÊn ®Ò kh«ng mÊy khã kh¨n nhng tæ chøc nã ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ®ªm l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cho nÒn kinh tÕ th× l¹i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n. §Ó cã ®îc mét thÞ trêng ho¹t ®éng lµnh m¹nh vµ h¹n chÕ ®îc nh÷ng tiªu cùc mkµ nã cã thÓ g©y ra cho nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam cÇn ph¶i chuÈn bÞ m«i trêng kinh tÕ, ph¸p lý chÆt chÏ vµ phï hîp víi c¸c quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nh vËy cÇn ph¶i chuÈn bÞ tèt c¸c yÕu tè vÒ kinh tÕ, ph¸p lý, kü thuËt vµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. 1) YÕu tè kinh tÕ : §©y lµ yÕu tè rÊt quan träng lµm nÒn t¶ng ®Ó ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng cã c¸c lo¹i chøng kho¸n lu th«ng trªn thÞ trêng. YÕu tè nµy ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cña nhµ níc. ViÖc th«ng qua c¸c LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËt Doanh nghiÖp vµ C«ng ty . . . lµ c¬ së ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n, c¸c c«ng ty liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh. §©y lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã thÓ ph¸t hµnh c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu lµ hµng ho¸ ®Ó giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n. ViÖt Nam còng ®ang 15 tiÕn hµnh c¸c doanh nghiÖp nhµ níc , ®iÒu nµy còng lµ yÕu tè ®Ó t¹o ra hµng hãa cho thÞ trêng chøng kho¸n . Nh vËy xÐt vÒ yÕu tè kinh tÕ, ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ nãi lµ ®· tho¶ m·n yÕu cÇu cña thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ níc ®· cho phÐp c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng, cho phÐp c¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc lu hµnh hîp ph¸p tøc lµ t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n. §iÒu nµy cho phÐp thÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ ra ®êi. 2 . YÕu tè ph¸p lý : NÕu yÕu tè kinh tÕ lµ nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n th× yªu tè ph¸p lý lµ c«ng cô duy tr× cho thÞ tr¬ng chøng kho¸n ho¹t ®éng ®Òu ®Æn, lµnh m¹nh, cã hiÖu qu¶ vµ ngµy cµng ph¸t triÓn . Cã hai ®iÓm khã kh¨n trong viÖc nghiªn cøu vµ ®Ò suÊt khung ph¸p lý cho thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay. Tríc hÕt ®ã lµ v× c¸c ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n tinh vi vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu c¸c lo¹i thÞ trêng kh¸c. Thø hai;, ViÖt Nam cha cã lý luËn thùc tiÔn vÒ nghÒ nghiÖp chøng kho¸n. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng khung ph¸p lý cho thÞ trêng chøng kho¸n, mét nguyªn t¾c cÇn ph¶i thùc hiÖn triÖt ®Ó lµ : luËt ph¸p vÒ chøng kho¸n ph¶i thÓ hiÖn chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n qu¶n lý nhµ níc cao nhÊt vÒ chøng kho¸n lµm nhiÖm vô ph¸t triÓn vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan tíi chøng kho¸n, kinh doanh chøng kho¸n, Së giao dÞch chøng kho¸n, c¸c thÞ trêng phi tËp trung (OTC), ph¸t hµnh vµ ®Êu thÇu chøng kho¸n míi, c¸c luËt vÒ th«n tÝnh vµ s¸t nh©p, ng¨n ngõa c¸c ho¹t ®éng kinh doanh bÊt hîp ph¸p. Còng nh c¸c níc kh¸c, ViÖt Nam sÏ ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh luËt chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. Trong luËt nµy, c¸c vÊn ®Ò sÏ ®îc luËt ho¸ lµ : c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n, c¸c ph¬ng ph¸p ph¸t hµnh chøng kho¸n míi, 16 quy chÕ ®Êu thÊu chøng kho¸n míi. Ngoµi ra quy chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Së giao dÞch chøng kho¸n còng cÇn ph¶i ®îc luËt quy ®Þnh chÆt chÏ. LuËt ph¸p vÒ chøng kho¸n còng ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc ®a ra thÞ trêng, nguyªn t¾c ®Þnh gi¸ chøng kho¸n, c¸ch thøc chuyÓn lÖnh, ®Æt gi¸, ®¨ng ký giao dÞch, quy ®Þnh vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n, c¸c yªu cÇu vÒ th«ng tin, xö lý tranh chÊp, xö ph¹t vi ph¹m, c¸c quy ®Þnh vÒ thanh tra, kiÓm tra . . . Quy chÕ ®Çu t c¸ nh©n ®Æc biÖt lµ quy chÕ cho c¸c nhµ ®Çu t thÓ chÕ nh c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c quü ®Çu t còng lµ bé phËn mµ luËt chøng kho¸n cÇn ph¶i ®Ò cÊp tíi. HiÖn nay ë ViÖt Nam, mét sè ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn quyÒn huy ®éng vèn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc quy ®Þnh trong luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp nhµ níc. Cßn bé phËn lín c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt kh¸c mµ cha ®îc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ. Do vËy cÇn ph¶i lµm nhiÒu viÖc ®Ó x©y dùng khung ph¸p lý chuÈn bÞ cho thÞ tr¬ng chøng kho¸n ra ®êi ë ViÖt Nam. 3) YÕu tè kiÓm so¸t vµ yÕu tè kü thuËt : Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ph¶i ®Æt díi sù kiÓm so¸t cña nhµ níc nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña nh÷ng ngêi kinh doanh chøng kho¸n vµ h¹n chÕ c¸c yÕu tè tiªu cùc cña thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ níc cÇn thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n quèc gia ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. Vµo ngµy 28 th¸ng 11 n¨m 1996 Uû ban chøng kho¸n quèc gia ViÖt Nam ®· ®îc chÝnh phñ thµnh lËp . Uû ban nµy cã nhiÖm vô x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p lý cho thÞ trêng chøng kho¸n ®ång th¬× x©y dùng mét hoÆc mét sè Së giao dÞch 17 chøng kho¸n, quü ®Çu t, trung t©m qu¶n lý lu gi÷ chøng kho¸n vµ thµnh to¸n bï trõ. YÕu tè kü thuËt cña thÞ trêng chøng kho¸n bao gåm c¬ së vËt chÊt kü thuËt thuÇn tuý vµ con ngêi. C¬ së vËt chÊt thuÇn tuý lµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn th«ng tin tÝnh to¸n, v¨n phßng giao dÞch. §©y kh«ng ph¶i lµ khã kh¨n khi x©y dng thÞ trêng chøng kho¸n. VÊn ®Ò khã chÝnh lµ con ngêi . ViÖt Nam cÇn cã c¸c nhµ m«i giíi chøng kho¸n, c¸c chuyªn gia chøng kho¸n, c¸c nhµ tæ chøc vµ ®iÒu hµnh thÞ trêng chøng kho¸n. Tríc mÆt cÇn ph¶i cã ch¬ng tr×nh ®µo t¹o khÈn cÊp c¸c c¸n bé trong ngµnh ng©n hµng tµi chÝnh sau ®ã sÏ ®µo t¹o víi quy m« dµi h¬n. §ång thêi cÇn ph¶i ®a m«n häc vÒ thÞ trêng chøng kho¸n vµo c¸c trêng ®¹i häc trung häc kinh tÕ nhÊt lµ trong c¸c chuyªn ngµnh nh©n hµng tµi chÝnh . Ngoµi c¸c yÕu tè nªu trªn, cÇn cã sù tuyªn truyÒn s©u réng trong d©n c vÒ tÝnh hÊp dÉn khi ®Çu t vµo thÞ trêng chng kho¸n còng nh ®a ra nh÷ng ®¶m b¶o cho quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c nhµ ®Çu t. §· cã nh÷ng c¬ së ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr¬ng chøng kho¸n, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ së lý luËn vµ biÖn ph¸p ®Ó khuyªn khÝch viÖc t¹o ra c¸c lo¹i chøng kho¸n mµ lµ hµng hãa cÇn thiÕt cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n míi mÎ nµy. PhÇn c: t¹o ra hµng hãa cho ttck viÖt nam I . ph©n lo¹i chøng kho¸n-hµng ho¸ cña ttck Hµng hãa cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ yÕu tè quan träng ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña nã. Trong hÖ thèng thÞ trêng, 18 mçi lo¹i thÞ trêng cã mét lo¹i ®èi tîng giao dÞch riªng cña nã. Trªn thÞ tr¬ng chøng kho¸n ®èi tîng giao dÞch cña nã lµ chøng kho¸n. Chøng kho¸n lµ mét thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ c¸c giÊy tê cã gi¸, tøc lµ giÊy tê ghi nhËn kho¶n tiÒn tÖ mµ ngêi së h÷u chóng bá ra sÏ ®îc quyÒn hëng nh÷ng khoanr lîi tøc nhÊt ®Þnh theo kú h¹n. Hay nãi c¸ch kh¸c,lµ c¸c lo¹i c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n, bao gåm c¸c lo¹i cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Ngoµi ra, trªn thÞ trêng chøng kho¸n cßn giao dÞch c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ liªn quan ®Õn chøng kho¸n, ®îc gäi lµ c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n, gåm cã : c¸c giÊy ®¶m b¶o quyÒn mua, c¸c quyÒn chän vµ c¸c hîp ®ång t¬ng lai . . . Tuú thuéc vµo tiªu thøc mµ ta lùa chän, sÏ cã mét c¸ch ph©n lo¹i chøng kho¸n t¬ng øng, ch¼ng han nh : 1. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña chøng kho¸n Chia chøng kho¸n thµnh 2 lo¹i : _ Chøng kho¸n vèn : lµ giÊy chøng nhËn sù hïn vèn vµo c«ng ty cæ phÇn, tøc lµ c¸c lo¹i cæ phiÕu. _ Chøng kho¸n nî : lµ giÊy chøng nhËn nî cã kú h¹n, tøc lµ nãi ®Õn c¸c lo¹i tr¸i phiÕu. 2. C¨n cø vµo chØ tiªu ph¸p lý chøng kho¸n ®îc shia thµnh 2 lo¹i : _ Chøng kho¸n v« danh : lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi râ hä tªn së h÷u chñ. ViÖc chuyÓn nhîng lo¹i nµy rÊt ®¬n gi¶n, dÔ dµng, kh«ng cÇn ph¶i cã thñ tôc ph¸p lý rêm ra. _ chøng kho¸n ký danh : lµ lo¹i chømg kho¸n cã ghi râ hä tªn së h÷u chñ. ViÖc chuyÓn nhîng lo¹i chøng kho¸n nµy ®îc thùc hiÖn b»ng thñtôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan ph¸t hµnh, ®«i khi ph¶i cã sù chÊp nhËn tríc. 3. C¨n cø vµo tÝnh chÊt tµi chÝnh chøng kho¸n cã 2 lo¹i : 19 _ Chøng kho¸n cã lîi tøc æn ®Þnh : lµ lo¹i chøng kho¸n ®îc x¸c ®Þnh tû lÖ l·i cô thÓ ph¶i tr¶ cho ngêi së h÷u khi ®Õn h¹n. Th«ng thêng, lo¹i vèn vµ l·i ®îc hoµn tr¶ khi ®¸o h¹n, ch¼ng h¹n nh : c¸c lo¹i tr¸i phiÕu, cæ phiÕu u ®·i . . . _ Chøng kho¸n cã lîi tøc kh«ng æn ®Þnh : lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng x¸c ®Þnh tríc tû lÖ l·i ®îc hëng. Lo¹i nµy tû lÖ l·i phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty, ch¼ng h¹n nh : cæ phiÕu th«ng thêng. A. Cæ phiÕu 1. Kh¸i niÖm : Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng th chøng minh quyÒn së h÷u cña mét cæ ®«ng ®èi víi mét doanh nghiÖp cæ phÇn. Hay nãi c¸ch kh¸c, cæ phiÕu lµ giÊy chøng nhËn viÖc ®Çu t vèn vµo c«ng ty cæ phÇn. Cæ ®«ng lµ ngêi cã cæ phÇn thÓ hiÖn b»ng cæ phiÕu. Cæ phÇn lµ phÇn vèn ®ãng gãp ®Ó cïng lµm së h÷u chñ c«ng ty. Lo¹i cæ phiÕu ra ®êi ®Çu tiªn lµ lo¹i cæ phiÕu cã ghi tªn ngêi së h÷u, ®îc gäi lµ cæ phiÕu ký danh. H×nh thøc nµy cã nhîc ®iÓm lµ khi muèn chuyÓn nhîng cho ngêi kh¸c ph¶i ®îc héi ®ång qu¶n trÞ cho phÐp. §iÒu ®ã ®· lµm trë ng¹i cho viÖc lu th«ng cæ phiÕu trªn thÞ trêng chøng kho¸n. §Õn thÕ kú 18 cæ phiÕu v« danh ra ®êi vµ sang thÕ kû 19 cæ phiÕu v« danh gÇn nh hoµn toµn thay thÕ cho cæ phiÕu ký danh. Cã phiÕu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau : _ Cæ phiÕu lµ giÊy chøng nhËn sù hïn vèn vµo c«ng ty cæ phÇn _ Cæ phiÕu kh«ng kú h¹n, nã tån t¹i cïng víi sù tån t¹i cña c«ng ty ph¸t hµnh ra nã. _ Cæ phiÕu cã thÓ ®îc ph¸t hµnh lóc vËn ®éng thµnh lËp c«ng ty hoÆc lóc c«ng ty cÇn gäi thªm vèn ®Ó më réng hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt. 20