Tài liệu Tiểu luận vai trò của công ty cổ phần trên thị trường chứng khoán

Lêi nãi ®Çu NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, theo xu thÕ héi nhËp, khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ. §Ó nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, chóng ta cÇn ph¸t huy ®îc nguån lùc néi sinh ë trong níc vµ thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng ®îc m« h×nh huy ®éng vèn hîp lý vµ hiÖu qu¶. TTCK ®· h×nh thµnh vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn t¹i ViÖt Nam trong 6 n¨m gÇn ®©y, nã kh«ng chØ ph¸t huy ®îc néi lùc cña nÒn kinh tÕ mµ cßn thu hót m¹nh mÏ h¬n c¸c nguån vèn ®Çu t níc ngoµi.Ph¸t triÓn TTCK ®Æt ra yªu cÇu th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c nhµ kinh tÕ vÜ m« ViÖt Nam. Trong ®ã qu¸ tr×nh thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn ®½ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n. C¸c c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn réng r·i ®· lµm thay ®æi c¨n b¶n c¬ cÊu c¸c lo¹i chøng kho¸n, t¹o ®iªï kiÖn cho thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng víi nh÷ng s¶n phÈm ®Ých thùc nh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu … vµ t¨ng thªm sù hng thÞnh cña kinh tÕ vµ x· héi. C«ng ty cæ phÇn ®ãng vai trß lµ chñ thÓ quan träng t¸c ®éng c¶ vÒ phÝa cung vµ cÇu cña thÞ trêng chøng kho¸n. VÊn ®Ò ®Èy m¹nh viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, ®ång thêi ph¸t triÓn vµ má réng thÞ trêng chøng kho¸n, nh»m gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu to lín vÒ vèn ®Çu t vµ n©ng cao chÊt lîng qu¶n lý kinh tÕ ®ang lµ mét vÊn ®Ò rÊt ®¬c quan t©m. Trªn c¬ së ®ã, t«i 1 chän ®Ò tµi “Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trªn thÞ trêng chøng kho¸n” 2 PhÇn I: thÞ trêng chøng kho¸n vµ vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trªn thÞ trêng chøng kho¸n. 1. thÞ trêng chøng kho¸n (TTCK). 1.1 LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK. H×nh thøc s¬ khai cña thÞ trêng chøng kho¸n ®· xuÊt hiÖn c¸ch ®©y hµng tr¨m n¨m. H×nh thµnh trong c¸c phiªn chî héi chî, c¸c th¬ng gia thêng tô tËp t¹i c¸c qu¸n cµ phª ®Ó th¬ng lîng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸. DÇn dÇn h×nh thµnh nªn mét thÞ trêng víi 3 giao dÞch: hµng ho¸, ngo¹i tÖ vµ chøng kho¸n bÊt ®éng s¶n. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng, do kh«ng ®¸p øng ®îc c¶ 3 yªu cÇu giao dÞch kh¸c nhau, thÞ trêng nµy ®· t¸ch thµnh thÞ trêng hµng ho¸, thÞ trêng hèi ®o¸i vµ TTCK. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña TTCK ®· tr¶i qua nhiÒu bíc th¨ng trÇm. LÞch sö ®· ghi nhËn 2 ®ét khñng ho¶ng lín, ®ã lµ khi c¸c thÞ trêng chøng kho¸n ë Mü, T©y ©u, B¾c ©u, NhËt b¶n bÞ sôp ®æ trong vµi giê vµo “ngµy thø 5 ®en tèi”, 29/10/1929 vµ “ngµy thø 2 ®en tèi”, 19/10/1987. Song, tr¶i qua c¸c cuéc khñng ho¶ng,cuèi cïng TTCK l¹i ®îc phôc håi vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn, trë thµnh mét thÕ chÕ tµi chÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. Chøng kho¸n lµ c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ, ra ®êi do ®ßi hái cña viÖc huy ®éng vèn (®èi víi tr¸i phiÕu) hoÆc do kü thuËt cña viÖc mua b¸n trao ®æi (®èi víi th¬ng phiÕu). Vµ c¸c ho¹t 3 ®éng trao ®æi mua b¸n trªn giÊy tê nµy h×nh thµnh nªn TTCK. §ã lµ TTCK tríc khi CTCP. C«ng ty cæ phÇn lµ mét s¸ng kiÕn trong kinh doanh.Nã gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Ó më hoÆc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp ®ßi hái vèn lín mµ mét c¸ nh©n kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó lµm ®iÒu ®ã.§ång thêi nh÷ng cæ ®«ng tham gia kinh doanh sÏ hi väng kiÕm ®îc lîi nhuËn tõ viÖc kinh doanh ®ã.Vµ trong tay hä n¾m gi÷ c¸c cæ phiÕu,hä cã quyÒn chuyÓn nhîng chóng cho ngêi kh¸c. Sù bïng næ cña thÞ trêng chøng kho¸n: c«ng ty cæ phÇn cã mét ¶nh hëng mang tÝnh chÊt c¸ch m¹ng lµm thay ®æi toµn bé ho¹t ®éng cña TTCK. TTCK g׬ ®©y cã thªm mét lo¹i chøng kho¸n cã søc hÊp dÉn ®Çu t rÊt lín lµ c¸c cæ phiÕu vµ cæ phiÕu chiÕm tû träng ¸p ®¶o trong giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n. 1.2 Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña TTCK. HiÖn nay, vÊn tån t¹i nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒTTCK: Quan ®iÓm thø nhÊt cho r¾ng TTCK vµ thÞ trêng vèn lµ mét, chØ lµ tªn gäi kh¸c nhau cña cïng mét kh¸i niÖm: ThÞ trêng t b¶n (Capital Market). NÕu xÐt vÒ mÆt néi dung, th× thÞ trêng vèn biÓu hÖ c¸c quan hÖ b¶n chÊt bªn trong cña qu¸ tr×nh mua b¸n c¸c chøng kho¸n, TTCK lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi, lµ h×nh thøc giao dÞch vèn cô thÓ. Do ®ã c¸c thÞ trêng nµy kh«ng thÓ ph©n biÖt, t¸ch rêi nhau mµ thèng nhÊt 4 vµ cïng ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi cña thÞ trêng t b¶n. Quan ®iÓm thø hai cña c¸c nhµ kinh tÕ cho r»ng:”TTCK ®îc ®Æc trng bëi thÞ trêng vèn chø kh«ng ph¶i ®ång nhÊt lµ mét”. Nh vËy, theo quan ®iÓm nµy, TTCK vµ thÞ trêng vèn lµ kh¸c nhau, trong ®ã TTCK chØ giao dÞch, mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh trung vµ dµi h¹n nh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, cæ phiÕu va tr¸i phiÕu c«ng ty. C¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, kh«ng thuéc ph¹m vi cña TTCK. Quan ®iÓm thø ba, dùa trªn nh÷ng g× quan s¸t ®îc t¹i ®a sè c¸c Së giao dÞch chøng kho¸n l¹i cho r»ng:”TTCK lµ thÞ trêng cæ phiÕu”, hay lµ n¬i mua b¸n c¸c cæ phÇn b¸n ®îc c¸c c«ng ty ph¸t hµnh ra ®Ó huy ®éng vèn. Theo quan ®iÓm nµy, TTCK ®îc dÆc trng bëi thÞ tr¬ng mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh mang l¹i quyÒn tham gia së h÷u. C¸c quan ®iÓm trªn ®Òu ®îc kh¸i qu¸t dùa trªn nh÷ng c¬ së thùc tiÔn vµ trong tõng ®×u kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, quan nuiÖm ®µy ®ñ vµ râ rµng, phï hîp víi sù ph¸t triÓn chung cña TTCK hiÖn nay, ®îc tr×nh bµy trong gi¸o tr×nh lµ: TTCK lµ n¬i diÔn ra c¸c giao dÞch mua b¸n, trao ®æi c¸c lo¹i chøng kho¸n. Chøng kho¸n ®îc biÓu hiÖn lµ c¸c lo¹i gi¸y tê cã gi¸ hay bót to¸n ghi sæ, nã cho phÐp chñ së h÷u cã quyÒn yªu cÇu vÒ thu nhËp vµ tµi s¶n cña tæ chøc ph¸t hµnh hoÆc 5 quyÒn së h÷u. C¸c quyÒn yªu cÇu nµy cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c lo¹i chøng kho¸n, tuú theo tÝnh chÊt së h÷u cña chóng. C¸c giao dÞch mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n cã thÓ diÔn ra ë thÞ trêng s¬ cÊp (Primary Market) hay thÞ trêng thø cÊp (Secondary Market), t¹i së giao dÞch (Stock Exchange) hay TTCK phi tËp trung (Over The Counter Market), ë thÞ trêng giao ngay(Spot Market) hay thÞ trêng cã kú h¹n (Future Market). C¸c quan hÖ mua b¸n trao ®æi nµy lµm thay ®æi chö së h÷u cña chøng kho¸n vµ nh vËy thùc chÊt ®©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña t b¶n, chuyÓn tõ t b¶n së h÷u sang t b¶n kinh doanh. TTCK kh«ng gièng víi thÞ trêng hµng ho¸ th«ng thêng kh¸c v× hµng ho¸ cña TTCK lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, lµ quyÒn së h÷u vÒ t b¶n. lo¹i hµng ho¸ nµy còng cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. Nh vËy, cã thÓ nãi b¶n chÊt cña TTCK lµ thÞ trêng thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu cña vèn ®Çu t mµ ë ®ã, gi¸ c¶ cña TTCK chøa ®ùng th«ng tin vÒ chi phÝ vèn hay gi¸ c¶ cña vèn ®Çu t. TTCK lµ h×nh thøc ph¸t triÓn bËc cao cña nÒn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. 1.3 VÞ trÝ vµ cÊu tróc cña TTCK. 1.3.1 VÞ trÝ cña TTCK trong thÞ trêng tµi chÝnh. TTCK lµ mét bé phËn cña thÞ trêng tµi chÝn. VÞ trÝ cua TTCK trong tæng thÓ thÞ trêng tµi chÝnh thÓ hiÖn: TTCK lµ h×nh ¶nh thÞ trêng ThÞ tr êng®Æc tiÒn trng tÖ cña ThÞ trêng vèn. vèn TTCK 6 Nh vËy, trªn TTCK giao dÞch 2 lo¹i c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ trêng vèn vµ c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ trêng tiÒn tÖ. TTCK lµ h¹t nh©n trung t©m cña thÞ trêng tµi chÝnh, n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh ph¸t hµnh, mua b¸n c¸c c«ng cô nî vµ c«ng cô vèn (c¸c c«ng cô së h÷u). 1. TT trêng nî phÇn TT vèn cæ TT tr¸i phiÕu cæ phiÕu TT 3.2 CÊu tróc cña TTCK: Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, cÊu tróc cña TTCK cã thÓ ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau.Tuy nhiªn, th«ng thêng ta cã thÓ xem xÐt ba c¸ch thøc c¬ b¶n lµ: ph©n lo¹i theo 7 hµng ho¸,ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc cña thÞ trêng vµ ph©n lo¹i theo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn. Ph©n lo¹i theo hµng ho¸: theo c¸c lo¹i hµng hoa ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng, ta cã thÓ ph©n thÞ trêng chøng kho¸n thµnh thÞ trêng cæ phiÕu, thÞ trêng tr¸i phiÕu vµ thÞ trêng c¸c c«ng cô dÉn suÊt. Ph©n lo¹i theo qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn: thÞ trêng ®îc ph©n thµnh thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp. ThÞ trêng s¬ cÊp lµ n¬i ph¸t hµng chøng kho¸n hay la n¬i mua b¸n chøng kho¸n lÇn ®Çu tiªn. ThÞ trêng thø cÊp lµ thÞ trêng giao dÞc mua b¸n, trao ®æi nh÷ng chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh nh»m môc ®Ých kiÕm lêi, di chuyÓn vèn ®Çu t hay di chuyÓn tµi s¶n x· héi. Ph©n lo¹i theo h×nh thøc tæ chøc cña thÞ trêng: TTCK cã thÓ ®îc tæ chøc theo 2 c¸ch lµ: TTCK tËp trung n¬i trao ®æi, mua b¸n c¸c chøng kho¸n cña c«ng ty lín ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; vµ TTCK phi tËp trung (OTC) lµ thÞ trêng cña nh÷ng nhµ bu«n, nh÷ng ngêi t¹o ra thÞ trêng. 1.4 C¸c chñ thÓ trªn TTCK: C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia thÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ dîc chia thµnh 3 nhãm sau: chñ thÓ ph¸t hµnh, chñ thÓ ®Çu t vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. 1.4.1 Chñ thÓ ph¸t hµnh: Chñ thÓ ph¸t hµnh lµ ngêi cung cÊp c¸c chøng kho¸n – hµng hãa cña TTCK. C¸c chñ thÓ ph¸t hµnh bao gåm ChÝnh 8 phñ, c¸c doanh nghiÖp vµ mét sè tæ chøc kh¸c nh: c¸c quü ®Çu t, tæ chøc tµi chÝnh trung gian… ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng lµ chñ thÓ ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n: tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ®Þa ph¬ng, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh, tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu kho b¹c. C«ng ty lµ chñ thÓ ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty. C¸c tæ chøc tµi chÝnh lµ chñ thÓ ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh c¸c tr¸i phiÕu, chøng chØ hëng thô… phôc vô cho viÖc huy ®éng vèn vµ phï hîp víi ®Æc thï ho¹t ®éng cña hä theo LuËt ®Þnh. 1.4.2 Chñ thÓ ®Çu t: Chñ thÓ ®Çu t lµ nh÷ng ngêi cã tiÒn, thùc hiÖn viÖc mua vµ b¸n chøng kho¸n trªn TTCK ®Ó t×m kiÕm lîi nhuËn. Nhµ ®Çu t cã thÓ ®îc chia thµnh hai lo¹i: nhµ ®Çu t c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t cã tæ chøc. Nhµ ®Çu t c¸ nh©n lµ c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh, nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi, tham gia mua b¸n trªn TTCK víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, trong ®Çu t th× lîi nhu©n lu«n g¾n víi rñi ro, kú väng lîi nhuËn cµng cao th× møc ®é chÊp nhËn rñi ro cµng lín vµ ngîc l¹i. ChÝnh v× vËy, c¸c nhµ ®Çu t ph¶i lu«n lùa chän h×nh thøc ®Çu t phï hîp víi kh¶ n¨ng còng nh møc ®é chÊp nhËn rñi ro cña m×nh. Nhµ ®Çu t cã tæ chøc lµ c¸c ®Þnh chÕ ®Çu t, thêng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè lîng lín trªn thÞ trêng. Mét sè nhµ 9 ®Çu t chuyªn nghiÖp chÝnh trªn TTCK lµ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty ®Çu t, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, quü t¬ng hç vµ c¸c quü b¶o hiÓm x· héi kh¸c. ®Çu t th«ng qua c¸c tæ chøc ®Çu t cã u ®iÓm lµ cã thÓ ®a d¹ng ho¸ c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t ®îc thùc hiÖn bëi c¸c chuyªn gia cã chuyªn m«n vµ cã kinh nghiÖm. 1.4.3 C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn TTCK: 1.4.3.1 C¬ quan qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng TTCK: LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn TTCK ®· cho thÊy TTCK h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t khi cã sù xuÊt hiÖn cña cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu vµ hÇu nh cha cã sù qu¶n lý. Nhng nhËn thÊy cÇn cã sù b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c nµh ®Çu t vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña thÞ trêng ®îc th«ng suèt, æn ®Þnh vµ an toµn, b¶n th©n c¸c nhµ kinh doanh chk vµ c¸c quèc gia cã TTCK ho¹t ®éng cho r»ng cÇn ph¶i cã c¬ quan qu¶n lý vµ gi¸m s¸t vÒ ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ kinh doanh chøng kho¸n. ChÝnh v× vËy c¬ quan qu¶n lý vµ gi¸m s¸t TTCK ®· ra ®êi. C¬ quan qu¶n lý vµ gi¸m s¸t TTCK ®îc h×nh thµnh díi nhiÒu m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng kh¸c nhau, cã níc do c¸c tµi chÝnh t nh©n thµnh lËp, cã níc c¬ quan nµy trùc thuéc chÝnh phñ, nhng cã níc l¹i cã sù kÕt hîp qu¶n lý gi÷a c¸c tæ chøc tù qu¶n cña Nhµ níc. Nhng nãi chung, c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ TTCK do ChÝnh phñ c¸c níc thµnh lËp víi môc ®Ých 10 b¶o vÖ lîi Ých cña ngêi ®Çu t vµ b¶o ®¶m cho TTCK ho¹t ®éng lµnh m¹nh, an toµn vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng… C¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ TTCK cã thÓ cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau tuú thuéc tõng níc vµ nã ®îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi TTCK. T¹i Hµn Quèc, qu¶n lý Nhµ níc vÒ TTCK cã Uû ban chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n (SEC) vµ Uû ban gi¸m (SSB) ®îc thµnh lËp díi sù qu¶n lý cña Bé kinh tÕ – tµi chÝnh. Ban gi¸m s¸t chøng kho¸n lµ c¬ quan ph¸t hµnh cña Uû ban chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n. 1.4.3.2 Së giao dÞch chøng kho¸n: Së giao dÞch chøng kho¸n thùc hiÖn vËn hµnh TTCK th«ng qua bé m¸y tµi chÝnh vµ hÖ thèng c¸c quy ®Þnh, v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ giao dÞch chøng kho¸n trªn c¬ së phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña LuËt ph¸p vµ Uû ban chøng kho¸n. 1.4.3.3 HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n: HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n lµ tæ chøc tù qu¶n cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ mét sè thµnh viªn kh¸c ho¹t ®éng trong ngµnh chøng kho¸n, ®îc thµnh lËp víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c thµnh viªn vµ c¸c nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng chÝnh nh sau: §µo t¹o, nghiªn cøu trong c¸c lÜnh vùc chøng kho¸n. KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh chøng kho¸n. 11 Ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c quy t¾c tù ®iÒu hµnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh Ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n hiÖn hµnh. Gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn. Tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ trong ngµnh chøng kho¸n. Hîp t¸c víi ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan kh¸c ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. 1.4.3.4 Tæ chøc lu kÝ vµ thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n: Lµ tæ chøc nhËn lu gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ cho c¸c giao dÞch chøng kho¸n. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, cty chøng kho¸n ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cña Uû ban chøng kho¸n sÏ thùc hiÖn lu kÝ vµ thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n. 1.4.3.5 C¸c tæ chøc hç trî: Lµ c¸c tæ chøc ®îc thµnh lËp víi môc ®Ých khuyÕn khÝch më réng vµ t¨ng thÞ t¨ng trëng cña TTCK th«ng qua c¸c ho¹t ®éng nh: cho vay tiÒn ®Ó mua cæ phiÕu vµ cho vay chøng kho¸n ®Ó b¸n trong c¸c giao dÞch b¶o chøng. C¸c tæ chøc hç trî chøng kho¸n ë c¸c níc kh¸c nhau cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Cã mét sè níc kh«ng cho phÐp thµnh lËp c¸c lo¹i h×nh tæ chøc nµy. 1.4.3.6 C¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm: C«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c«ng ty chuyªn cung cÊp dÞch vô ®¸nh gi¸ n¨ng lùc thanh to¸n c¸c kho¶n vèn gèc vµ l·i ®óng thêi h¹n vµ tiÒm lùc tµi chÝnh cña tæ chøc ph¸t 12 hµnh theo nh÷ng ®iÒu kho¶n cam kÕt cña tæ chøc ph¸t hµnh ®èi víi mét ®ît ph¸t hµnh cô thÓ. C¸c nhµ ®Çu t cã thÓ dùa vµo c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm cung cÊp ®Ó c©n nh¾c ®a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t cña m×nh. C¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n, ®Æc biÖt lµ ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n quèc tÕ. 1.5 Vai trß cña TTCK. Xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc víi sù ra ®êi cña Tæ chøc Th¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), cña lªn minh ch©u ¢u, cña c¸c khèi thÞ tr¬ng chung, ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i thóc ®¶y ph¸t triÎn kinh tÕ víi tèc ®é vµ hiÖu qu¶ cao. Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· kh¶ng ®Þnh vai trß quan träng cña thÞ trêng chøng kho¸n trong ph¸t triÓn kinh tÕ: thø nhÊt, TTCK víi viÖc t¹o ra c¸c c«ng cô cã tÝnh thanh to¸n cao, cã thÓ tÝch tô, tËp trung vµ ph©n phèi vèn, chuyÓn thêi h¹n cña vèn phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. ë Hµn Quèc, TTCK ®· ®ãng vai trß kh«ng nhá trong sù t¨ng trëng kinh tÕ trong h¬n ba m¬i n¨m cho tíi cuèi thËp kØ 90. TTCK Hµn Quèc ®· ®· lín m¹nh ®øng hµng thø 13 trªn thÕ giíi, víi tæng gi¸ trÞ huy ®éng lµ 160 tû §« la Mü, ®· gãp phÇn t¹o møc t¨ng trëng kinh tÕ ®¹t møc b×nh qu©n 9%/n¨m,thu nhËp qu«c d©n b×nh qu©n®µu ngêi n¨m 1995 la trªn 10.000 USD. 13 YÕu tè th«ng tin vµ yÕu tè c¹nh tranh trªn thÞ trêng sÏ ®¶m b¶o cho viÖc ph©n phèi mét c¸ch cã hiÖu qu¶.Thi trßng tµi chÝnh la n¬i tiªn phong ¸p dông c«ng nghÖ míi vµ nh¹y c¶m víi m«i trêng thêng xuyªn thay ®æi,Thùc tÕ trªn thÞ trêng chøng kho¸n,tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®îc cËp nhËp vµ ®îc chuyÓn t¶i tíi tÊt c¶ c¸c nhµ ®Çu t,nhê ®ã,hä cã thÓ nhËn ®îc vèn vãi chi phÝ rÎ ttrªn thÞ trêng. ThÞtrêng chøng kho¸n t¹o mét dù c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ trêng tµi chÝnh,®iÒu nµy buéc c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ph¶i quan t©m tíi ho¹t ®éng cña chÝnh hä vµ lµm gi¶m chi phÝ tµi chÝnh. ViÖc huy ®éng vèn trªn thÞ trßng chøng kho¸n cã thÓ lµm t¨ngvèn tù cã cña c¸c c«ng ty vµ gióp hä tr¸nh tr¸nh c¸c kho¶n vay cã chi phÝ cao còng nh sù kiÔm so¸t chÆt chÏ cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.ThÞ trêng chøng kho¸n khuyÕn khÝch tÝnh c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty trªn thÞ trêng .Sù tån t¹i cña thÞ trêng chøng kho¸n trªn còng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Î thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi.§©y chÝnh lµ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o cho sù ph©n bæ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong c¸c quèc gia còng nh trong pham vi quèc tÕ. Thø hai,TTCK gãp phÇn thùc hiÖn t¸i ph©n phèi c«ng b»ng h¬n,th«ng qua viÖc buéc c¸c tËp ®oµn gia ®×nh trÞ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chøng,gi¶i to¶ sù tËp trung quyÒn lùc kinh tÕ cña c¸c tËp ®oµn,song vÉn tËp trung vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ.ViÖc t¨ng cêng tÇng líp trung lu trong x· héi,t¨ng cêng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi qu¸ tr×nh ph©n phèi ®· 14 gióp nhiÒu níc tiÕn xa h¬n tíi mét x· héi c«ng b»ng vµ d©n chñ.ViÖc gi¶i to¶ tËp trung quyÒn lùc kinh tÕ còng t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh c«ng b»ng h¬n,qua ®ã t¹o hiÖu qu¶ vµ t¨ng tr¬ng kinh tÕ. Thø ba,TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc t¸ch biÖt gi÷a së hu vµ qu¶n lý doanh nghiÖp.Khi quy m« cña doanh nghiÖp t¨ng lª,m«i trêng kinh doanh trë nªn phøc t¹p h¬n,nhu cÇu vÒ qu¶n lý chuyªn tr¸ch còng t¨ng theo.TTCK t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕt kiÖm vèn vµ chÊt x¸m,t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc.C¬ chÕ th«ng tin hoµn hao t¹o ra kh¶ n¨ng gi¸m s¸t chÆ chÏ cña TTCK ®· lµm gi¶m t¸c ®éng cña c¸c tiªu côc trong qu¶n lý,t¹o ®iÒu kiÖn kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña chñ së h÷u,nhµ qu¶n lý vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng. 2. c«ng ty cæ phÇn (ctcp). 2.1 Sù ra ®êi cña CTCP. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, muèn tån t¹i vµ th¾ng lîi trong c¹nh tranh, c¸c chñ xÝ nghiªp buéc ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó c¶i tiÕn vµ n©ng cao tr×nh ®é kÜ thuËt, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt,h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¸c xÝ nghiÖp nhá thêng kÐm u thÕ h¬n c¸c xÝ nghiÖp lín, nªn ®Ó khái thua lç, thÊt b¹i trong c¹nh tranh vµ bÞ ph¸ s¶n, c¸c nhµ t b¶n võa vµ nhá ph¶i liªn minh v¬Ý nhau, tËp trung c¸c t b¶n riªng lÎ l¹i thµnh t b¶n lín, thµnh CTCP ®Ó cã ®ñ søc ®æi míi thiÕt bÞ, c¶i tiÕn kÜ thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi nh»m dµnh u thÕ trong c¹nh tranh. C¸c CTCP dÇn dÇn ®· h×nh thµnh vµ 15 ph¸t triÓn ngµy cµng nhiÒu tõ ph¬ng thøc tËp trung vèn nh vËy. Thµnh tùu cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt ®· lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh chãng ®ßi hái ph¶i x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lín rÊt tèn kÐm nh nh÷ng nhµ m¸y ®iÖn, nhµ m¸y luyÖn thÐp, hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, ®êng s¾t, ®êng thuû,... ®ßi hái nh÷ng nguån tµi chÝnh lín mµ kh«ng mét nhµ t b¶n riªng lÎ nµo cã thÓ ®¸p øng ®îc vµ kh«ng cã c¸ch nµo gi¶i quyÕt tèt h¬n lµ tËp trung vèn cña nhiÒu nhµ t b¶n l¹i ®Ó thµnh lËp c¸c CTCP. Do khoa häc kÜ thuËt ph¸t triÓn kh«ng ngõng, trªn thÕ giíi xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu ngµnh nghÒ míi, nhiÒu s¶n phÈm míi, nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh míi cã hiÖu qu¶ h¬n, ®em l¹i nh÷ng nguån thu nhËp lín h¬n. Trong cac cuéc c¹nh tranh ®Ó giµnh lîi nhuËn siªu ng¹ch, ngay c¶ nh÷ng nhµ t b¶n lín còng kh«ng thÓ bçng chèc b¸n ngay c¸c xÝ nghiÖp cò kÐm hiÖu qu¶ ®Ó chuyÓn vèn sang x©y dùng ngay mét xÝ nghiÖp míi víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, mµ chØ cã thÓ rót bít vµ chuyÓn dÇn tõng phÇn vèn mµ th«i. Qu¸ tr×nh nµy rÊt khã thùc hiÖn v× bÞ kÐo dµi thêi gian,mÊt thêi c¬ vµ viÖc b¸n l¹i nh÷ng xÝ nghiÖp cò,kÜ thuËt l¹c hËu rÊt khã kh¨n ( Ýt ngêi muèn mua l¹i nh÷ng thø mµ ngêi kh¸c ®· bá ®i). Nh vËy chØ cßn c¸ch tèt nhÊt lµ liªn minh víi nhau,nh÷ng ngêi m¹o hiÓm cïng chung môc ®Ých kiÕm lîi nhuËn siªu ngh¹ch t×m ®Õn nhau, chia nhau hëng lîi nhuËn siªu ng¹ch do xÝ nghiÖp míi ®em l¹i. 16 S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn,tr×nh ®é kÜ thuËt ngµy cµng cao, nh÷ng ph¸t minh s¸ng chÕ míi ngµy cµng nhiÒu th× cuéc c¹nh tranh trªn th¬ng trêng ngµy cµng khèc liÖt, sù rñi ro trong kinh doanh cµng lín vµ sè xÝ nghiÖp bÞ ph¸ s¶n ngµy cµng nhiÒu. NÕu chØ kinh doanh trong mét ngµnh th× khi bÞ ph¸ s¶n sÏ bÞ tr¾ng tay. Do ®ã ngêi ta cã kinh nghiÖm lµ ph¶i ph©n t¸n vèn cña m×nh, ®Çu t vµo nhiÒu ngµnh kh¸c nhau, gãp vèn vµo nhiÒu c«ng ty cæ phÇn kh¸c nhau ®Ó nÕu cã thÓ mÊt vèn ë c«ng ty nµy th× vÉn cßn vèn vµ l·i ë c«ng ty kh¸c. MÆt kh¸c, mét c«ng ty cæ phÇn do nhiÒu ngêi cïng tham gia qu¶n lý, tËp trung ®îc trÝ tuÖ, cã nhiÒu nguån th«ng tin,... nªn còng h¹n chÕ ®îc rñi ro. Nh vËy CTCP ®îc ra ®êi tõ hai nguån gèc chÝnh lµ:Do tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc c«ng ty. CTCP lµ lo¹i h×nh kinh tÕ hçn hîp do nhiÒu chñ së h÷u cïng hïn vèn ®Ó kinh doanh,lêi cïng ¨n lç cïng chÞu..nã lµ h×nh thøc tæ chøc kinh doanh ®îc nhiÒu ngêi tÝn hiÖu nhÊt vµ CTCP ®· trë thµnh phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng. 2.2 §iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó CTCP ra ®êi vµ ho¹t ®éng. Tuy lµ mét tæ chøc kinh doanh do nhiÒu c¸ nh©n, ®¬n vÞ thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tù nguyÖn cïng gãp vèn kinh doanh lêi ¨n, lç chÞu, nhng c«ng ty cæ phÇn chØ cã thÓ ra ®êi vµ ho¹t ®éng ®îc sau khi ®· cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh: 17 Trong nuíc ph¶i cã mét nÒn kinh tÕ hµng hãa t¬ng ®èi ph¸t triÓn,trong d©n chóng cã nhiÒu nguêi cã vèn nhµn rçi muèn ®em vèn kinh doanh thu lîi nhuËn; Ph¶i cã sù nhÊt trÝ cao vÒ môc tiªu kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c gi÷a c¸c thµnh viªn s¸ng lËp c«ng ty; Thu nhËp do c«ng ty cæ phÇn mang l¹i cho nh÷ng ngêi gãp vèn ph¶i cã l·i suÊt lín h¬n l·i suÊt tiÒn göi ng©n hµng; Nhµ níc ®· ban hµnh ®Çy ®ñ c¸c LuËt vÒ c«ng ty cæ phÇn, LuËt th¬ng m¹i , LuËt c¹nh tranh, LuËt ph¸ s¶n , LuËt cÇm cè ,v.v.. ThiÕu mét trong bèn ®iÒu kiÖn trªn th× c«ng ty cæ phÇn cha thÓ ra ®êi vµ ho¹t ®éng ®îc. 2.3 Cæ ®«ng. Cæ ®«ng lµ nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ x· héi cã ®ñ t c¸ch ph¸p nh©n tù nguyÖn dïng vèn tù cã cña m×nh gép l¹i víi nhau thµnh vèn cña c«ng ty ®Ó thµnh lËp c«ng ty. Sè vèn ban ®Çu cña c«ng ty ®îc chia ra nhiÒu phÇn nhá b»ng nhau, mçi phÇn nhá ®ã gäi lµ mét cæ phÇn .Mçi cæ phÇn thÓ hiÖn b»ng mét tê phiÕu gäi lµ cæ phiÕu, cæ phiÕu la giÊy chøng nhËn ®· bá vèn vµo c«ng ty, lµ chñ mét phÇn cña c«ng ty vµ ®îc hëng lîi tøc cæ phÇn hay cæ tøc. Mçi cæ ®«ng cã thÓ gãp mét hay nhiÒu cæ phÇn, sÏ cã mét hay nhiÒu cæ phiÕu. Cæ ®«ng cã nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn lîi sau ®©y: NhiÖm vô : Gãp vèn ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n theo ®iÒu lÖ cña c«ng ty; 18 ChÊp hµnh ®óng toµn bé ®iÒu lÖ cña c«ng ty,c¸c quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi cæ ®«ng vµ nh÷ng quy ®Þnh cña c¸c LuËt cã liªn quan do Nhµ Níc ®· ban hµnh ; Cïng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ nh÷ng rñi ro x¶y ra trong kinh doanh cña c«ng ty; QuyÒn lîi : Tham gia ®¹i héi cæ ®«ng ®Ó bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh c¸c c«ng viªc cña c«ng ty; §îc hëng thu nhËp cña c«ng ty díi h×nh thøc lîi tøc cæ phÇn theo tû lÖ gãp vèn vµo c«ng ty; §îc hëng quyÒn u tiªn mua thªm cæ phÇn míi mçi khi c«ng ty ®îc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi; Khi c«ng ty bÞ gi¶i thÓ,sau khi c«ng ty ®· thanh to¸n hÕt nî nÇn víi bªn ngoµi,cßn l¹i bao nhiªu,®îc quyÒn ph©n chia sè tµi s¶n cßn l¹i cña c«ng ty,cã nhiÒu cæ phÇn chia nhiÒu,Ýt cæ phÇn chia Ýt; §uîc quyÒn b¸n,chuyÓn nhîng hay chuyÓn quyÒn thµ kÕ cæ phÇn cho ngêi kh¸c; Cã quyÒn ®îc cung cÊp th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty; Cã quyÒn ®îc kiÓm tra sæ s¸ch,chøng tõ kÕ to¸n vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña c«ng ty khi cã lý do chÝnh ®¸ng. 2.4 ¦u, nhîc ®iÓm cña CTCP. 2.4.1 ¦u ®iÓm. C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®èi víi sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty ®Ó kinh doanh., khi c«ng ty lµm ¨n thua 19 lç, m¾c nî bªn ngoµi, hä chØ chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty, cßn tµi s¶n c¸ nh©n cña hä kh«ng hÒ bÞ ®éng ch¹m ®Õn. Vèn lín, qui m« kinh doanh ®îc më réng, lîi nhuËn thu ®îc nhiÒu. Do ®ã, lîi tøc cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng thêng cao h¬n sè thu nhËp tõ c¸c kho¶n ®Çu t kh¸c ®em l¹i. ViÖc mua, b¸n, chuyÓn nhîng quyÒn së h÷u cña cæ phiÕu dÔ dµng, thuËn tiÖn. Thêi gian ho¹t ®éng cña c«ng ty lµ v« h¹n (v× hÕt h¹n ®¹i héi cæ ®«ng l¹i cã quyÒn xin gia h¹n cø thÕ m·i) nªn sù tån t¹i cña c«ng ty kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi sù kiÖn nh: thay ®æi ban l·nh ®¹o, c¸c cæ ®«ng bÞ tï téi hay qua ®êi C«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n, v× ®îc t¸ch khái quyÒn së h÷u cña c¸ cæ ®«ng, do nh÷ng nhµ chuyªn m«n giái lµm thuª. Do ®îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phiÕu míi hay tr¸i phiÕu c«ng ty nªn khi cÇn më réng s¶n xuÊt kinh doanh, cã thªm vèn ho¹t ®éng kÞp thêi. §îc hëng t c¸ch ph¸p nh©n, mäi viÖc tiÕn hµnh ®Òu nh©n danh c«ng ty chø kh«ng nh©n danh c¸ nh©n. C¸c cæ ®«ng (cã cæ phiÕu thêng) ®Òu cã quyÒn bÇu cö ®Ó chän ngêi l·nh ®¹o c«ng ty, øng cö vµo l·nh ®¹o c«ng ty, kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c«ng ty, ®îc cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty. 2.4.2 Nhîc ®iÓm: 20