Tài liệu Tiểu luận thị trường chứng khoán vn và 1 số vấn đề đang đặt ra để tiếp tục phát triển

Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh A. Lêi më ®Çu Trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i cña mét ®Êt níc, ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ mµ nã cßn thÓ hiÖn sù v¨n minh cña níc ®ã, ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh c¶ thÕ giíi cïng ®ang bíc vµo héi nhËp. Nhng cho dï thÓ hiÖn ë mÆt nµo ®i ch¨ng n÷a còng kh«ng thÓ bá qua vai trß quan träng cña thÞ trêng chøng kho¸n trong viÖc “huy ®éng vèn” trªn thÞ trêng. ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ra ®êi còng víi môc ®Ých t¹o kªnh huy ®éng vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ gãp phÇn ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. Qua gÇn n¨m n¨m ho¹t ®éng, thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc tiÕn vµ gÆt h¸i ®îc mét sè thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn so víi nh÷ng g× mµ thÞ trêng chøng kho¸n cña c¸c níc trong khu vùc ®¹t ®îc th× thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam vÉn cßn kh¸ non trÎ vµ cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Trong khu«n khæ h¹n hÑp cña bµi tiÓu luËn m«n häc nµy, em xin ®îc ®a ra hai vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam:  §¶m b¶o lîng vèn giao dÞch trªn thÞ trêng lu«n ®îc thêng xuyªn vµ æn ®Þnh  Huy ®éng vèn qua thÞ trêng chøng kho¸n – Bao giê thµnh kªnh chñ lùc? ®Ó ph©n tÝch, tõ ®ã t×m hiÓu nguyªn nh©n t¹i sao thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam l¹i ®ang tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò nµy, khiÕn cho Ngµnh Chøng kho¸n ph¸t triÓn chËm ch¹m; vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp gióp cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt -1- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh Nam ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc nh ®óng môc tiªu vµ môc ®Ých ra ®êi cña bÊt cø thÞ trêng chøng kho¸n nµo. Em xin c¶m ¬n c« §ç Thïy Giao ®· tËn t×nh híng dÉn em trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Tuy nhiªn, víi kiÕn thøc cßn h¹n hÑp vÒ m«n häc, ch¾c ch¾n ®Ò tµi sÏ cã nhiÒu sai sãt, khiÕm khuyÕt, em rÊt mong ®îc c¸c thÇy c« gióp ®ì ®Ó tiÕp tôc hoµn thµnh ®Ò tµi mét c¸ch tèt nhÊt. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. B. néi dung I. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) 1. Kh¸i niÖm TTCK lµ ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n dµi h¹n (cæ phiÕu, tr¸i phiÕu) cã tæ chøc, theo luËt ph¸p (luËt giao dÞch chøng kho¸n). TTCK lµ n¬i ch¾p nèi quan hÖ cung vµ cÇu vèn ®Çu t dµi h¹n cña nÒn kinh tÕ quèc gia vµ quèc tÕ, lµ n¬i gÆp gì, giao dÞch gi÷a nh÷ng ngêi cÇn huy ®éng vèn ®Çu t (ngêi ph¸t hµnh chøng kho¸n) víi nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi muèn ®Çu t (ngêi muèn mua chøng kho¸n) còng nh gi÷a c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n víi nhau. B¶n chÊt cña TTCK ®îc thÓ hiÖn trong c¸c chøc n¨ng cña TTCK. 2. Chøc n¨ng cña TTCK  Ch¾p nèi tÝch luü víi ®Çu t: TTCK lµ n¬i thu hót m¹nh mÏ mäi nguån vèn nhµn rçi vµ t¹m thêi nhµn rçi trong níc vµ ngoµi -2- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh níc vµ chuyÓn giao nh÷ng nguån nµy cho c¸c nhu cÇu ®Çu t ph¸t triÓn.  §iÒu hoµ vèn ®Çu t: Do t¸c ®éng cña cung cÇu, TTCK tù ®éng ®iÒu hßa c¸c luång vèn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, tù ®éng gi¶i quyÕt linh ho¹t, nhanh chãng m©u thuÉn cña t×nh tr¹ng thõa vµ thiÕu vèn ®Çu t gi÷a c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c khu vùc trong níc vµ gi÷a c¸c níc.  Cung cÊp th«ng tin kinh tÕ: TTCK lµ n¬i cung cÊp kÞp thêi, v« t vµ t¬ng ®èi chÝnh x¸c mäi nguån th«ng tin cã liªn quan ®Õn viÖc mua, b¸n, kinh doanh chøng kho¸n cña c¸c thµnh viªn trªn thÞ trêng.  Cung cÊp dÞch vô cho viÖc mua b¸n chøng kho¸n: B»ng nh÷ng dÞch vô vµ kü thuËt tÝnh to¸n, th«ng tin hiÖn ®¹i, TTCK t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c thµnh viªn cña thÞ trêng giao dÞch víi nhau ®îc nhanh chãng, dÔ dµng, gi¶m ®îc l·ng phÝ vµ tæn thÊt vÒ thêi gian vµ tiÒn b¹c. Tãm l¹i, TTCK ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt níc: - C¸c nhµ ®Çu t huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn - Nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi kh«ng sinh lîi thu ®îc lîi tøc chøng kho¸n - C¸c tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh chøng kho¸n thu ®îc lîi nhuËn - Thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng trëng 3. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK -3- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh TTCK lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh ph¸t triÓn cao trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ho¹t ®éng theo mét c¬ chÕ riªng biÖt ®îc tiªu chuÈn hãa vµ mang tÝnh quèc tÕ. ThÞ trêng nµy ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c sau:  ViÖc giao dÞch chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn qua ngêi m«i giíi: nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho nh÷ng ngêi mua chøng kho¸n, ®¶m b¶o cho tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®em ra b¸n trªn thÞ trêng ®Òu lµ chøng kho¸n hîp ph¸p, ®· ®¨ng ký trªn thÞ trêng.  C¹nh tranh hoµn toµn: viÖc mua b¸n chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn th«ng qua ®Êu gi¸ gi÷a nh÷ng ngêi m«i giíi víi nhau. Gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ trêng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cung cÇu, kh«ng mét ngêi nµo, mét tæ chøc nµo cã quyÒn ¸p ®Æt, hoÆc ®éc ®o¸n ®Þnh gi¸ theo ý m×nh ®îc.  C«ng khai: Mäi ho¹t ®éng trªn thÞ trêng ®Òu tiÕn hµnh c«ng khai cho mäi thµnh viªn cña thÞ trêng vµ cho c«ng chóng biÕt, kh«ng mét chi tiÕt nµo ®îc gi÷ bÝ mËt. §©y lµ mét nguyªn t¾c rÊt c¬ b¶n vµ quan träng cña TTCK.  Thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n theo tiªu chuÈn quèc tÕ: nh÷ng c«ng ty ®· ®¨ng ký vµ cã cæ phiÕu niªm yÕt trªn TTCK ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú, ®óng tiªu chuÈn. C¸c b¸o c¸o chØ cã gi¸ trÞ sau khi ®· ®îc tæ chøc kiÓm to¸n xem xÐt vµ x¸c nhËn. C¸c tµi liÖu ®· ®îc c«ng bè c«ng khai trªn thÞ trêng ®Òu ph¶i ®îc kiÓm to¸n. 4. C¬ cÊu TTCK C¬ cÊu TTCK gåm cã: -4- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh - C¸c TTCK - C¸c c«ng ty chøng kho¸n - C¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n II. ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam vµ mét sè vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn 1. Vµi nÐt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam – qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam cho ®Õn nay ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng ®îc 5 n¨m kÓ tõ ngµy thµnh lËp Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (TTGDCK) n¨m 2000 t¹i TP. Hå ChÝ Minh, ngµy 28/7/2000 TTGDCK TP. HCM ®· chÝnh thøc cã phiªn giao dÞch chøng kho¸n ®Çu tiªn. Vµ ®Çu n¨m 2005 võa qua, TTGDCK t¹i Hµ Néi còng ®· ®îc khai tr¬ng. * N¨m 2001: Bíc ®Çu thµnh lËp, thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Do míi h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cha chuyªn nghiÖp nªn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam lu«n thiÕu th«ng tin nghiªm träng, doanh nghiÖp chØ c«ng bè th«ng tin vÒ doanh nghiÖp mét c¸c tù ph¸t v× nghÜ r»ng nhµ ®Çu t cha cÇn th«ng tin, vµ thùc tÕ cung kh«ng cã ai híng dÉn doanh nghiÖp ph¶i th«ng tin nh thÕ nµo vµ tíi møc nµo. ChÝnh ®iÒu nµy ®· cµng lµm cho sù hiÓu biÕt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n cña ngêi d©n, cña c¸c nhµ ®Çu t vèn ®· “mï mê” l¹i cµng trë nªn nghiªm träng. ChÝnh ®iÒu ®è ®· g©y ra sù tÎ nh¹t vµ nhµm ch¸n trong c¸c phiªn giao dÞch . *N¨m 2002: -5- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh MÆc dï t¨ng 4% so víi n¨m 2001 nhng c¶ n¨m 2002 chØ cã xÊp xØ 1.070 tû ®ång gi¸ trÞ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu khíp lÖnh. So víi tèc ®é t¨ng GDP lµ 7% th× sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n ®ang cã xu híng chËm h¼n l¹i, trong khi theo kinh nghiÖm tõ c¸c níc ph¸t triÓn cho thÊy, t¨ng trëng cña giao dÞch chøng kho¸n thêng lín h¬n nhiÒu lÇn so víi t¨ng trëng kinh tÕ. Trong n¨m 2002, ñy ban Chøng kho¸n Nhµ níc ®· hoµn tÊt viÖc söa ®æi nghÞ ®Þnh 48/CP vÒ qu¶n lý thÞ trêng chøng kho¸n, theo néi dung dù th¶o NghÞ ®Þnh söa ®æi th× c¸c ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam sÏ ®îc tù do h¬n, cho phÐp mua, b¸n chøng kho¸n ngoµi sµn giao dÞch... ViÖc söa ®æi nµy t¹o ra c¬ së ph¸p lý cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi níc ®Èy m¹nh giao dÞch chøng kho¸n vµ lµ ®ßn bÈy c¨n b¶n cho viÖc ban hµnh LuËt Chøng kho¸n n¨m 2005. *N¨m 2003: Th¸ng 5 n¨m 2003, tuÇn lÔ chøng kho¸n ®Çu tiªn ®îc tæ chøc, nh»m thu hót vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t cã c¬ héi t×m hiÓu ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty niªm yÕt. Giao dÞch cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi còng t¨ng m¹nh trong n¨m nµy do QuyÕt ®Þnh 146 cña ChÝnh phñ cho phÐp n©ng tû lÖ n¾m gi÷ cña ngêi níc ngoµi t¹i mét tæ chøc niªm yÕt tõ 20% lªn 30%; ®Õn thêi ®iÓm cuèi n¨m 2003, tÊt c¶ c¸c cæ phiÕu niªm yÕt trªn sµn ®Òu cã sù tham gia së h÷u cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi víi tû lÖ n¾m gi÷ cao nhÊt lµ 30% vµ thÊp nhÊt lµ 0,31%. -6- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh Còng trong n¨m nµy, mÆc dï thÞ trêng cæ phiÕu bÞ gi¶m gi¸ nhng tæng gi¸ trÞ giao dÞch tr¸i phiÕu - theo sè liÖu tæng hîp cña TTGDCK Tp.HCM, ®¹t gÇn 2300 tû ®ång. *N¨m 2004: MÆc dï vÉn cßn mét sè tån t¹i, yÕu kÐm nhng cã thÓ nãi, n¨m 2004 lµ mét n¨m kh¸ thµnh c«ng cña TTCK ViÖt Nam, ®ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc can thiÖp ®óng lóc vµ kÞp thêi cña ChÝnh phñ víi c¸c NghÞ quyÕt vµ chñ tr¬ng liªn quan ®Õn chÊt lîng ph¸t triÓn cña toµn ngµnh, ®Èy m¹nh h¬n n÷a tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ (CPH) doanh nghiÖp Nhµ níc (DNNN) ®i ®«i víi ph¸t triÓn TTCK, ñy ban chøng kho¸n Nhµ níc ®îc chuyÓn giao vÒ Bé Tµi chÝnh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thóc ®Èy thÞ trêng ph¸t triÓn. Nh÷ng yÕu tè nµy ®· khiÕn thÞ trêng cæ phiÕu sau mét thêi gian dµi r¬i vµo t×nh tr¹ng trÇm l¾ng ®· cã sù håi phôc vµ t¨ng trëng m¹nh mÏ. Cô thÓ: chØ sè VNIndex tõ møc 166.94 ®iÓm vµo cuèi 2003 ®· t¨ng lªn gÇn 280 ®iÓm (t¨ng 67,7%), vµo ®Çu th¸ng 4 vµ ®Õn thêi ®iÓm cuèi n¨m th× kh¸ æn ®Þnh ë møc 230 ®iÓm. *N¨m 2005: Th¸ng 3 n¨m 2005, TTGDCK theo m« h×nh phi tËp trung ®· ®îc khai tr¬ng t¹i Hµ Néi ®· më ®Çu mét “hµnh tr×nh” míi, mét th¸ch thøc míi, còng nh mét c¬ héi míi cho ngµnh Chøng kho¸n ViÖt Nam. 2. Mét sè vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn 2.1. §¶m b¶o lîng vèn giao dÞch trªn thÞ trêng lu«n ®îc thêng xuyªn vµ æn ®Þnh -7- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh ViÖc ®¶m b¶o lîng vèn giao dÞch trªn thÞ trêng sao cho lu«n ®îc thêng xuyªn vµ æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn sù tån t¹i cña Ngµnh Chøng kho¸n, mµ cßn quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn vµ phån thÞnh cña ngµnh nµy. V× vËy, vÊn ®Ò nµy lu«n ®îc Ngµnh vµ ChÝnh phñ ®Æc biÖt quan t©m. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ lµm thÕ nµo ®Ó trªn thÞ trêng lu«n cã “hµng” ®Ó “b¸n”? Tuy thµnh lËp ®Õn nay ®· ®îc gÇn 5 n¨m, nhng TTGDCK ViÖt Nam vÉn cha thu hót ®îc nhiÒu c¸c doanh nghiÖp lªn “sµn”, mÆc dï sè doanh nghiÖp ®îc CPH hiÖn nay ®· lªn ®Õn con sè hµng ngh×n. Tríc ®©y, khi TTGDCK Hµ Néi cha ra ®êi, viÖc c¸c doanh nghiÖp kh«ng lªn sµn cã thÓ do ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc lªn sµn mµ TTGDCK Tp.HCM ®a ra b¾t buéc víi doanh nghiÖp lµ vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp ph¶i tõ 10 tû ®ång trë lªn vµ doanh nghiÖp lµm ¨n ph¶i cã l·i 2 n¨m liÒn, trong khi c¸c doanh nghiÖp cña níc ta ®a sè cã qui m« võa vµ nhá, nªn kh«ng nhiÒu c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña TTGDCK Tp. HCM. Nhng ®Çu n¨m 2005, khi TTGDCK Hµ Néi ra ®êi víi m« h×nh phi tËp trung, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ tõ 5 tû ®ång trë lªn vµ chØ cÇn cã l·i 1 n¨m lµ ®· ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia, sµn giao dÞch chøng kho¸n vÉn kh«ng trë nªn thËt s«i ®éng. Lý do v× sao? Theo ®iÒu tra vÒ nhu cÇu niªm yÕt cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn do Vô Ph¸t triÓn TTCK thùc hiÖn cho thÊy, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu cha ý thøc ®îc lîi Ých khi tham gia TTCK. Tõ ®ã l¹i n¶y sinh mét vÊn ®Ò kh¸c, ®ã lµ lµm -8- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh sao ®Ó c¸c doanh nghiÖp hiÓu ®îc lîi Ých mµ doanh nghiÖp sÏ cã ®îc khi tham gia TTCK Sau ®©y cã thÓ liÖt kª mét sè lîi Ých cña doanh nghiÖp khi niªm yÕt trªn TTCK:  T¹o kªnh huy ®éng vèn dµi h¹n cho c«ng ty, trong khi c«ng ty kh«ng ph¶i tr¶ l·i hµng th¸ng còng nh ph¶i tr¶ vèn gèc nh viÖc vay nî, tõ ®ã sÏ rÊt chñ ®éng trong viÖc sö dông nguån vèn huy ®éng ®îc cho môc tiªu vµ chiÕn lîc dµi h¹n cña m×nh.  KhuÕch tr¬ng uy tÝn cña c«ng ty: §Ó ®îc niªm yÕt cæ phiÕu trªn TTGDCK, c«ng ty ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn chÆt chÏ vÒ mÆt tµi chÝnh, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh,... Nh vËy viÖc trë thµnh c«ng ty ®îc niªm yÕt sÏ gióp khuÕch tr¬ng c«ng ty nh mét doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶.  §îc hëng u ®·i vÒ thuÕ: theo QuyÕt ®Þnh sè 39/2000/Q§TTg ngµy 27/3/2000 cña Thñ tíng ChÝnh phñ, ®¬n vÞ cã chøng kho¸n ®îc niªm yÕt ®îc gi¶m 50% sè thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong hai n¨m tiÕp theo kÓ tõ khi niªm yÕt chøng kho¸n lÇn ®Çu t¹i TTGDCK.  Chøng kho¸n cña c«ng ty ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng tËp trung vµ ho¹t ®éng nµy ®îc luËt ph¸p quy ®Þnh vµ b¶o vÖ chÆt chÏ h¬n nhiÒu so víi thÞ trêng tù do.  Doanh nghiÖp ®îc hëng lîi tõ hÖ thèng th«ng tin hiÖn ®¹i. Th«ng qua hÖ thèng nµy, doanh nghiÖp sÏ më réng ®îc m¹ng líi nhµ ®Çu t tham gia ®Êu gi¸, khiÕn ho¹t ®éng -9- Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh ®Êu gi¸ ®îc ®¶m b¶o chÝnh x¸c, nhanh chãng, ®¹t hiÖu qu¶ cao. MÆc dï ®· ®îc CPH nhng c¸c doanh nghiÖp thay v× huy ®éng vèn trªn thÞ trêng vÉn mang nÆng t tëng tr«ng chê vµo nguån vay u ®·i vµ vay ng©n hµng, trong khi nguån vèn vay tõ ng©n hµng chØ lµ nguån vèn ng¾n h¹n vµ doanh ngiÖp cßn ph¶i tr¶ l·i suÊt hµng th¸ng bªn c¹nh viÖc thÕ chÊp tríc khi vay, vµ nÕu chØ dùa vµo vèn vay ng©n hµng th× rÊt dÔ ph¸t sinh khñng ho¶ng tiÒn tÖ vµ dÉn ®Õn khñng ho¶ng nÒn kinh tÕ quèc gia v× ng©n hµng kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó cung cÊp cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu. 2.2 Huy ®éng vèn qua thÞ tr êng chøng kho¸n – Bao giê thµnh kªnh chñ lùc? ChÝnh thøc ho¹t ®éng ®îc gÇn 5 n¨m nhng TTCKVN vÉn giao dÞch “cÇm chõng” víi gi¸ trÞ rÊt thÊp. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm ®Çu th¸ng 3 n¨m 2005 (tøc lµ thêi ®iÓm ngay tríc khi TTGDCK Tp. Hµ Néi ra ®êi), chØ cã 27 c«ng ty ®îc niªm yÕt trªn TTGDCK Tp. HCM, ®©y thùc sù lµ mét con sè qu¸ nhá so víi con sè h¬n 2400 doanh nghiÖp ®· CPH. Tõ ®ã, mét vÊn ®Ò kh¸c l¹i ®îc ®Æt ra cho ngµnh Chøng kho¸n, ®ã lµ: V× sao ThÞ trêng Chøng kho¸n cha thùc sù trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho doanh nghiÖp? Sau ®©y lµ mét vµi nguyªn nh©n chÝnh. a. ThÞ trêng Chøng kho¸n ViÖt Nam qu¸ bÐ nhá. Theo thèng kª cña Quü ®Çu t Mekong Capital, tæng gi¸ trÞ thÞ trêng cña tÊt c¶ c¸c c«ng ty niªm yÕt t¹i TTCK ViÖt Nam chØ ®¹t kho¶ng 0,22 tû USD, trong khi trong khu vùc, TTCK - 10 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh Indonesia ®¹t 56,6 tû USD, Th¸i Lan lµ 101,1 tû USD vµ Malaysia lµ 172,1 tû USD. Bªn c¹nh ®ã, kh¶ n¨ng chuyÓn nhîng cña c¸c cæ phiÕu niªm yÕt trªn TTCK ViÖt Nam còng rÊt thÊp, c«ng t¸c huy ®éng thªm cæ phiÕu niªm yÕt qu¸ chËm, lÊy vÝ dô: T¹i thêi ®iÓm th¸ng 9/2004, sau h¬n mét n¨m TTCK Tp. HCM míi cã thªm ®îc 4 cæ phiÕu míi cña Cty cæ phÇn nhiªn liÖu Sµi Gßn, ®iÒu ®¸ng nãi h¬n lµ trong sèh¬n 1500 doanh nghiÖp ®· CPH, cã tíi trªn 200 doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ trêng. b. Khèng chÕ tû lÖ së h÷u ®· g©y khã kh¨n cho c¶ nhµ ®Çu t níc ngoµi lÉn doanh nghiÖp Nh ®· nªu ë trªn, quyÕt ®Þnh 144/2003/Q§-TTg cña Thñ tíng ChÝnh phñ quy ®Þnh “c¸c tæ chøc c¸ nh©n níc ngoµi chØ ®îc gãp vèn mua cæ phÇn hoÆc mua b¸n cæ phiÕu trªn TTCK ViÖt Nam ®îc n¾m gi÷ tèi ®a 30% tæng sè vèn cæ phÇn cña mét tæ chøc ph¸t hµnh”. ViÖc khèng chÕ tû lÖ së h÷u nµy ®îc coi nh mét biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ c¸c c«ng ty niªm yÕt tríc nguy c¬ “th«n tÝnh” cña nhµ ®Çu t níc ngoµi, bëi khi c¸c c«ng ty CPH ®îc niªm yÕt trªn TTCK, cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty nµy cã thÓ bÞ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi tiÕn hµnh giao dÞch th©u tãm, mua vµo å ¹t ®Ó n¾m cæ phÇn chi phèi vµ giµnh quyÒn ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. Møc khèng chÕ 30% cã thÓ ®îc coi lµ trªn møc “chÊp nhËn ®îc” v× t×m ®îc sù c©n b»ng gi÷a nguy c¬ bÞ “th«n tÝnh” vµ nhu cÇu huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp, tuy nhiªn tû lÖ khèng chÕ nµy l¹i lµm c¸c nhµ ®Çu t n¶n lßng v× viÖc ®Çu t kh«ng mang l¹i lîi Ých, bëi nhiÒu Quü ®Çu t, nhµ - 11 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh ®Çu t lín chØ ®Çu t vµo nh÷ng c«ng ty cã sè vèn hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m triÖu USD. Do ®ã, viÖc khèng chÕ víi tû lÖ nh vËy thùc chÊt ®· lµm mÊt ®i c¬ héi huy ®éng vèn cña chÝnh doanh nghiÖp trong khi nhiÒu ngµnh nghÒ, chóng ta cã thÓ më réng tû lÖ nµy ®Õn 100%. 3. Gi¶i ph¸p: Thø nhÊt, ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp “lªn sµn”, ngoµi viÖc lµm cho c¸c doanh nghiÖp hiÓu ®îc lîi Ých mµ doanh nghiÖp sÏ ®¹t ®îc cßn cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt nh gi¶m thuÕ, hç trî th«ng tin, kinh phÝ cô thÓ; ®ång thêi, vÒ phÝa c¸c nhµ ®Çu t, TTGDCK còng cÇn cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt vµ kÞp thêi khi tham gia thÞ trêng, gióp nhµ ®Çu t n¾m b¾t ®îc t×nh h×nh lµm ¨n cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t ®óng chç vµ cã hiÖu qu¶. Thø hai, cÇn hoµn thiÖn khung ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n, thùc hiÖn viÖc ®Êu gi¸ cæ phÇn ho¸ qua TTGDCK, t¨ng cêng gi¸m s¸t ho¹t ®éng trung gian t¹i c¸c TTGDCK. Thø ba, ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, tuyªn truyÒn, phæ cËp kiÕn thøc cho c«ng chóng vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n, bëi thùc tÕ hiÖn nay thÞ trêng chøng kho¸n cßn kh¸ xa l¹ víi ngêi d©n, trong khi nguån vèn nhµn rçi trong nh©n d©n hiÖn nay kh¸ lín, cã thÓ nãi ®©y thùc sù lµ nh÷ng nhµ ®Çu t tiÒm n¨ng mµ thÞ trßng chøng kho¸n cÇn khai th¸c. Thø t, cÇn ®iÒu chØnh tû lÖ khèng chÕ, c¸c chuyªn gia ®Çu t vµ c¸c nhµ so¹n th¶o luËt ®Òu cho r»ng nªn bá møc - 12 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh khèng chÕ 30%. §©y lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan bëi TTCK c¸c níc trong khu vùc gÇn nh kh«ng kh«ng khèng chÕ tû lÖ së h÷u cña nhµ ®Çu t níc ngoµi, trõ nh÷ng lÜnh vùc mang tÝnh nh¹y c¶m cao. “Theo «ng NguyÔn S¬n, Phã Vô trëng Vô Ph¸t triÓn thÞ trêng, Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc, viÖc h¹n chÕ ho¹t ®éng thèn tÝnh trªn TTCK hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng nhiÒu biÖn ph¸p kü thuËt mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i h¹n chÕ tû lÖ së h÷u. §Ó t¹o ®éng lùc míi cho TTCK vµ cho nhµ ®Çu t, kh«ng nªn giíi h¹n tû lÖ së h÷u ®èi víi c¸c lÜnh vùc ®· më cöa cho nhµ ®Çu t níc ngoµi 100% vèn. §èi víi c¸c lÜnh vùc cÇn khèng chÕ nªn cã híng dÉn riªng. §èi víi lÜnh vùc quan träng cÇn giíi h¹n nh ng©n hµng, b¶o hiÓm, viÔn th«ng... cã thÓ më tíi 49%” (C«ng NghiÖp ViÖt Nam 23/9/2004). - 13 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh c. KÕt luËn §Ó ®¹t ®îc lîi Ých vµ môc tiªu cã thÓ mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh, Ngµnh Chøng kho¸n ®èi víi mçi quèc gia, mµ cô thÓ lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mang mét tÇm quan träng nhÊt ®Þnh, nã nh mét Quü ®Çu t vµ cho vay víi nguån vèn v« tËn mµ nÕu biÕt c¸ch tËn dông, khai th¸c, doanh nghiÖp sÏ ®¹t ®îc nh÷ng lîi Ých mµ m×nh mong muèn Víi ba môc tiªu tæng qu¸t cña Ngµnh Chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn nay: thø nhÊt, x©y dùng Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh Së giao dÞch chøng kho¸n; thø hai, x©y dùng Thñ ®« thµnh trung tµi chÝnh - tiÒn tÖ cña c¶ níc; vµ thø ba lµ “thÞ trêng chøng kho¸n ph¶i lµ c¬ së ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖu qu¶, bÒn v÷ng, lín m¹nh” mµ Phã Thñ tíng NguyÔn TÊn Dòng ®· chØ ®¹o t¹i lÔ khai tr¬ng Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi, Ngµnh Chøng kho¸n ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc nhiÒu h¬n n÷a ®Ó kh«ng chØ thùc hiÖn ba môc tiªu trªn mµ cßn ph¶i t×m cho ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam mét vÞ thÕ xøng ®¸ng, cã thÓ s¸nh vai cïng c¸c thÞ trêng chøng kho¸n cña c¸c níc trong khu vùc, vµ xa h¬n lµ trªn trêng quèc tÕ./. - 14 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh môc lôc A. Lêi më ®Çu .................................................................................... ................ 1 B. Néi dung ................................................................................... ..................... 2 I. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) ................................................ 2 1. Kh¸i niÖm ................................................................................... .................... 2 2. Chøc n¨ng cña TTCK ................................................................................... .. 2 - 15 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh 3. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK ................................................................... 3 4. C¬ cÊu TTCK ................................................................................... ............... 3 II. ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam vµ mét sè vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn ................................................................................... ................................... 4 1. Vµi nÐt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam – qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.................................................................................... ................................... 4 2. Mét sè vÊn ®Ò ®ang ®Æt ra ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn .............................................. 6 2.1. §¶m b¶o lîng vèn giao dÞch trªn thÞ trêng lu«n ®îc thêng xuyªn vµ æn ®Þnh .................................................................................. ..................................... 6 2.2 Huy ®éng vèn qua thÞ trêng chøng kho¸n – Bao giê thµnh kªnh chñ lùc?.... 8 3. Gi¶i ph¸p ................................................................................... ....................... 9 C. KÕt luËn .................................................................................... .......................11 - 16 - Trêng §H Qu¶n Lý & Kinh Doanh Hµ Néi Khoa Tµi ChÝnh Tµi liÖu tham kh¶o: - Gi¸o tr×nh Tµi chÝnh – TiÒn tÖ (trêng §H QL&KD Hµ Néi) - B¸o C«ng nghiÖp ViÖt Nam - B¸o TiÕng nãi ViÖt Nam - B¸o Tin tøc - B¸o An ninh thñ ®« - 17 -