Tài liệu Tiểu luận thị trường chứng khoán ở vn thực trang và giải pháp phát triển

A – Lêi më ®Çu HiÖn nay ®Êt níc ta ®ang trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, c«ng cuéc trªn cÇn sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Nhu cÇu vÒ vèn ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc ngµy cµng trë nªn bøc thiÕt. Bªn c¹nh vèn cña nhµ níc còng cÇn thªm c¸c nguån vèn nhµn rçi n»m trong c¸c tÇng líp d©n c vµ vèn ®Çu t níc ngoµi. Tríc ®©y víi c¸c c¸ch huy ®éng vèn b»ng tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu ®· thu hót ®îc mét sè vèn ®Ó ®a vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhng chØ lµ mét lîng nhá trong vèn nhµn rçi cña d©n c. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn, níc ta ®· x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. §©y lµ h×nh thøc huy ®éng vèn cßn kh¸ míi mÎ ë níc ta. §Ó cã mét c¸i nh×n toµn diÖn h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy em xin chän ®Ò tµi “ ThÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam thùc trang vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn “. 1 B – Néi dung. Ch¬ng I – Lý thuyÕt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n. 1. Kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng chøng kho¸n. Vµo kho¶ng gi÷a thÕ kû 15 ë t¹i thµnh phè trung t©m bu«n b¸n cña ph¬ng t©y, c¸c th¬ng gia thêng tËp trung t¹i mét sè khu nh qu¸n cµ phª ®Ó trao ®æi mua b¸n c¸c lo¹i hµng ho¸ nh n«ng s¶n, kho¸ng s¶n, tiÒn tÖ vµ c¸c chøng tõ cã gi¸. §iÓm ®Æc biÖt ë ®©y lµ c¸c th¬ng gia chØ giao dÞch víi nhau b»ng lêi nãi, kh«ng cã hµng ho¸ thËt. Nh÷ng cuéc th¬ng lîng nµy nh»m thèng nhÊt víi nhau c¸c hîp ®ång trao ®æi mua b¸n ngay hoÆc cho t¬ng lai. Nh÷ng cuéc trao ®æi nµy ban ®Çu chØ lµ mét nhãm ngêi vµ sau ®ã ®«ng dÇn cho ®Õn khi nã trë thµnh mét khu chî riªng. Thêi gian häp chî lóc ®Çu lµ hµng th¸ng, sau ®ã hµng tuÇn råi rót ng¾n cßn hµng ngµy. Trong c¸c phiªn häp chî t¹i ®©y c¸c th¬ng gia thèng nhÊt víi nhau c¸c quy íc cho viÖc th¬ng lîng vµ sau nµy trë thµnh nh÷ng quy t¾c cã gi¸ trÞ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ai muèn tham gia thÞ trêng vµ thÞ trêng chøng kho¸n h×nh thµnh tõ ®ã. Nh vËy thÞ trêng chøng kho¸n xuÊt hiÖn tõ thÕ kû thø 15. Sù h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n còng ®ång thêi víi thÞ trêng hèi ®o¸i vµ mét sè thÞ trêng kh¸c. ThÞ trêng chøng kho¸n trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, ®îc quan niÖm lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trung vµ dµi h¹n. ViÖc mua b¸n nµy ®îc tiÕn hµnh ë thÞ trêng s¬ cÊp khi ngêi mua mua ®îc chøng kho¸n lÇn ®Çu tõ nh÷ng ngêi ph¸t hµnh, vµ ë nh÷ng 2 thÞ trêng thø cÊp khi cã sù mua b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh ë thÞ trêng s¬ cÊp. Nh vËy xÐt vÒ mÆt h×nh thøc, thÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng trao ®æi, mua b¸n, chuyÓn nhîng c¸c lo¹i chøng kho¸n, qua ®ã thay ®æi chñ thÓ n¾m gi÷ chøng kho¸n. 2. CÊu tróc vµ ph©n lo¹i c¬ b¶n cña thÞ trêng chøng kho¸n. 2.1. C¨n cø vµo sù lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn th× thÞ trêng chøng kho¸n ®îc chia ra thµnh 2.1.1. ThÞ trêng s¬ cÊp: Lµ thÞ trêng ph¸t hµnh. §©y lµ thÞ trêng mua b¸n c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu gi÷a nhµ ph¸t hµnh (ngêi b¸n) vµ nhµ ®Çu t (ngêi mua). Trªn thÞ trêng s¬ cÊp, chÝnh phñ vµ c¸c c«ng ty thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh- b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho nhµ ®Çu t. Vai trß cña thÞ trêng s¬ cÊp lµ t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ trêng giao dÞch vµ lµm t¨ng vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ. Nhµ ph¸t hµnh lµ ngêi huy ®éng vèn trªn thÞ trêng s¬ cÊp, gåm chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c«ng ty vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh. Nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng s¬ cÊp bao gåm c¸ nh©n, tæ chøc ®Çu t. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh nµo còng n¾m ®îc c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ph¸t hµnh. V× vËy, trªn thÞ trêng s¬ cÊp xuÊt hiÖn mét tæ chøc trung gian gi÷a nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t, ®ã lµ nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n. Nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n gióp cho nhµ ph¸t hµnh thùc hiÖn viÖc ph©n phèi chøng kho¸n míi ph¸t 3 hµnh vµ nhËn tõ nhµ ph¸t hµnh mét kho¶n hoa hång b¶o l·nh ph¸t hµnh cho dÞch vô nµy. 2.1.2 - ThÞ trêng thø cÊp: Lµ thÞ trêng giao dÞch. §©y lµ thÞ trêng mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh. ThÞ trêng thø cÊp thùc hiÖn vai trß ®iÒu hoµ, lu th«ng c¸c nguån vèn, ®¶m b¶o chuyÓn ho¸ c¸c nguån vèn ng¾n h¹n thµnh dµi h¹n. Qua thÞ trêng thø cÊp, nh÷ng ngêi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi cã thÓ ®Çu t vµo chøng kho¸n, khi cÇn tiÒn hä cã thÓ b¸n l¹i chøng kho¸n cho nhµ ®Çu t kh¸c. NghÜa lµ thÞ trêng thø cÊp lµ n¬i lµm cho c¸c chøng kho¸n trë nªn ‘láng’ h¬n. ThÞ trêng thø cÊp lµ n¬i x¸c ®Þnh gi¸ cña mçi lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n b¸n ë thÞ trêng thø cÊp. Nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng s¬ cÊp chØ mua cho c«ng ty ph¸t hµnh víi gi¸ mµ hä cho r»ng thÞ trêng thø cÊp sÏ chÊp nhËn cho chøng kho¸n nµy. 4 Nhµ Nhµ ®Çu ®Çu tt Nhµ Nhµ ®Çu ®Çu tt cã tæ cã tæ chøc chøc C«ng C«ng ty ty chøng chøng kho¸n kho¸n ThÞ ThÞ tr trêng êng thø cÊp thø cÊp SGDCK SGDCK OTC OTC Nhµ Nhµ ®Çu ®Çu tt c¸ c¸ nh©n nh©n ThÞ ThÞ tr trêng êng thø thø ba ba HÖ HÖ thèng thèng ®¨ng ®¨ng ký, ký, thanh thanh to¸n, to¸n, bï bï trõ trõ vµ vµ ll u u ký ký chøng chøng kho¸n kho¸n ThÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp lµ hai b¸nh xe cña mét chiÕc xe.thÞ tr¬ng s¬ cÊp lµ b¸nh ®éng lùc cßn thÞ trêng thø cÊp lµ b¸nh c©n b»ng.Nh vËy thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp cã mèi quan hÖ néi t¹i, trong ®ã thÞ trêng s¬ cÊp lµ tiÒn ®Ò cßn thÞ trêng thø cÊp lµ ®éng lùc. 2.2. C¨n cø vµo ph¬ng thøc ho¹t ®éng th× thÞ trêng chøng kho¸n ®îc chia thµnh thÞ trêng tËp trung vµ phi tËp trung. 2.2.1. ThÞ trêng chøng kho¸n tËp trung: ThÞ trêng chøng kho¸n tËp trung hay thÞ trêng chøng kho¸n cã tæ chøc lµ trung t©m mua b¸n chøng kho¸n ®îc tæ chøc mét c¸ch chÆt chÏ vµ ®îc gäi lµ së giao dÞch chøng kho¸n. Thêng chØ cã chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp lín, doanh nghiªp cã uy tÝn míi cã ®ñ tiªu chu¶n niªm yÕt ®Ó mua b¸n trªn thÞ trêng nµy. 2.2.2 - ThÞ trêng chøng kho¸n phi tËp trung: ThÞ trêng chøng kho¸n phi tËp trung lµ thÞ trêng kh«ng cã trung t©m giao dÞch mµ viÖc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n ®îc c¸c c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn th«ng qua m¹ng 5 líi ®iÖn tÝn, ®iÖn tho¹i víi hÖ yÕt gi¸ tù ®éng. Mét ®iÒu rÊt quan träng lµ c¸c nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng OTC kh«ng trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn mua b¸n chøng kho¸n nh trong phßng giao dÞch cña SGDCK, thay vµo ®ã hä thuª c¸c c«ng ty m«i giíi giao dÞch hé th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng. C¸c c«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ trêng OTC cã mÆt ë kh¾p n¬i trªn ®Êt níc, mçi c«ng ty chuyªn kinh doanh bu«n b¸n mét sè lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n cho m×nh vµ cho kh¸ch hµng th«ng qua viÖc giao dÞch víi c¸c nhµ t¹o thÞ trêng vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ã. C¸c c«ng ty còng thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n nh: giao dÞch mua b¸n cho chÝnh m×nh, m«i giíi mua b¸n cho kh¸ch hµng, dÞch vô t vÊn ®Çu t chøng kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh. C¸c chøng kho¸n mua b¸n trªn thÞ trêng OTC còng ph¶i ®îc niªm yÕt c«ng khai cho c«ng chóng biÕt ®Ó cã quyÕt ®Þnh ®Çu t. C¸c chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn thÞ trêng OTC t¬ng ®èi dÔ dµng, c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt kh«ng qu¸ nghiªm ngÆt. Nh vËy, hÇu nh tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n kh«ng ®îc niªm yÕt trªn SGDCK ®Òu ®îc giao dÞch ë ®©y. C¸c chøng kh¸n bu«n b¸n trªn thÞ trêng OTC thêng cã møc ®é tÝn nhiÖm thÊp h¬n c¸c chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn SGDCK. Song, do thÞ trêng n»m r¶i r¸c ë kh¾p c¸c n¬i nªn ®é lín cña thÞ trêng khã cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®îc, th«ng thêng khèi lîng bu«n b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng nµy lµ lín h¬n SGDCK. Tõ ®iÒu kiÖn niªm yÕt th«ng tho¸ng h¬n mµ chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty ®îc bu«n b¸n trªn thÞ trêng nµy nhiÒu h¬n, thËm 6 chÝ mét sè chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn SGDCK còng ®îc mua b¸n ë thÞ trêng nµy. Ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kh¸n trªn thÞ trêng OTC còng diÔn ra kh¸ ®¬n gi¶n. Khi mét kh¸ch hµng muèn mua mét sè lîng chøng kho¸n nhÊt ®Þnh, anh ta sÏ ®a lÖnh ra cho c«ng ty chøng kho¸n ®ang qu¶n lý tµi s¶n cña m×nh yªu cÇu thùc hiÖn giao dÞch hé m×nh. Th«ng qua hÖ thèng viÔn th«ng, c«ng ty m«i giíi- giao dÞch sÏ liªn hÖ tíi tÊt c¶ c¸c nhµ t¹o thÞ trêng cña lo¹i chøng kho¸n nµy ®Ó biÕt ®îc gi¸ chµ b¸n thÊp nhÊt cña lo¹i chøng kh¸n ®ã. Sau ®ã c«ng ty nµy sÏ th«ng b¸o l¹i cho kh¸ch hµng cña m×nh vµ nÕu kh¸ch hµng chÊp thuËn, th× c«ng ty sÏ thùc hiÖn lÖnh nµy vµ giao dÞch cña kh¸ch hµng sÏ ®îc thùc hiÖn. 2.3. C¨n cø vµo hµng ho¸ trªn thÞ trêng. C¨n cø vµo tÝnh chÊt c¸c c¸c chøng kho¸n ®îc giao dÞch, thÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ ®îc chia thµnh thÞ trêng cæ phiÕu,thÞ trêng tr¸i phiÕu, vµ thÞ trêng c¸c s¶n phÈm ph¸i sinh. 2.3.1. ThÞ trêng cæ phiÕu. Lµ thÞ trêng n¬i c¸c cæ phiÕu ®îc ph¸t hµnh vµ giao dÞch. ThÞ trêng cæ phiÕu gåm cã thÞ trêng cæ phiÕu s¬ cÊp vµ thÞ trêng cæ phiÕu thø cÊp. 2.3.2. ThÞ trêng tr¸i phiÕu. Lµ thÞ trêng n¬i c¸c tr¸i phiÕu ®îc ph¸t hµnh vµ giao dÞch, c¸c tr¸I phiÕu nµy bao gåm tr¸i phiÕu c«ng ty, tr¸i phiÕu ®« thÞ vµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ. 7 2.3.3. ThÞ trêng c¸c s¶n phÈm ph¸i sinh. ThÞ trêng chøng kho¸n ph¸i sinh lµ thÞ trêng ph¸t hµnh vµ mua b¸n c¸c chøng tõ tµi chÝnh nh : quyÒn mua cæ phiÕu, c¸c hîp ®ång t¬ng lai, c¸c hîp ®ång lùa chän. 3. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña thÞ trêng chøng kho¸n. 3.1. Nguyªn t¾c c¹nh tranh tù do. TTCK ph¶i ho¹t ®éng trªn c¬ së c¹nh tranh tù do. C¸c nhµ ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t ®îc tù do tham gia vµ rót khái thÞ trêng. Gi¸ c¶ trªn thÞ trêng ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t¬ng quan c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty. Trªn thÞ trêng s¬ cÊp c¸c nhµ ph¸t hµnh c¹nh tranh nhau ®Ó b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho c¸c nhµ ®Çu t, c¸c nhµ ®Çu t ®îc tù do lùa chän c¸c chøng kho¸n mµ hä muèn ®Çu t vµo. Trªn thÞ trêng thø cÊp, c¸c nhµ ®Çu t còng c¹nh tranh tù do ®Ó t×m kiÕm cho m×nh mét lîi nhuËn cao nhÊt. 3.2. Nguyªn t¾c giao dÞch c«ng b»ng. Cã rÊt nhiÒu ngêi tham gia TTCK víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho tÊt c¶ nh÷ng ngêi nµy, TTCK ph¶i ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c giao dÞch c«ng b»ng, tÊt c¶ mäi giao dÞch ph¶i thùc hiÖn dùa trªn nh÷ng quy ®Þnh chung, nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng ®Òu b×nh ®¼ng trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh nµy. C¸c trêng hîp giao dÞch bÊt b×nh ®¼ng nh giao dÞch tay trong, sö dông vèn lín ®Ó ®Çu c¬ lòng lo¹n gi¸…®Òu bÞ nghiªm cÊm. 8 3.3. Nguyªn t¾c c«ng khai. Mét yÕu tè hÕt søc quan träng ®èi víi nh÷ng ngêi ®Çu t chøng kho¸n ®ã lµ th«ng tin, ®Ó TTCK ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng th× c¸c tin tøc cã t¸c ®éng ®Õn sù thay ®æi gi¸ c¶ chøng kho¸n cÇn ph¶i c«ng khai cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t nh»m t¹o cho hä cã c¬ héi ®Çu t nh nhau ®ång thêi còng lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó ng¨n chÆn c¸c hµnh vi gian lËn trong kinh doanh chøng kho¸n. C¸c th«ng tin ®îc c«ng khai th«ng qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng cña së giao dÞch, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c. 3.4. Nguyªn t¾c trung gian mua b¸n. Trªn TTCK c¸c giao dÞch ®îc thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc m«i giíi ®Ó ®¶m b¶o c¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc giao dÞch lµ chøng kho¸n thùc tÕ vµ hîp ph¸p, tr¸nh sù gi¶ m¹o lõa ®¶o trong giao dÞch. C¸c c«ng ty chøng kho¸n b»ng viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô cña m×nh ®¶m nhËn vai trß trung gian cho cung vµ cÇu chøng kho¸n gÆp nhau. Trªn thÞ tr¬ng s¬ cÊp c¸c nhµ ®Çu t thêng kh«ng mua trùc tiÕp tõ c¸c nhµ ph¸t hµnh mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ trêng thø cÊp, th«ng qua c¸c nghiÖp vô m«i giíi, kinh doanh, c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua chøng kho¸n gióp c¸c nhµ ®Çu t hoÆc mua chøng kho¸n cña nhµ ®Çu t nµy vµ b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t kh¸c. 4. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña TTCK. 4.1. Chøc n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ. 9 Sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n t¹o ra mét c¬ chÕ chuyÓn c¸c nguån vèn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu. ThÞ trêng cung cÊp ph¬ng tiÖn huy ®éng sè vèn nhµn rçi trong d©n c cho c¸c doanh nghiÖp sö dông vµo nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt míi….chøc n¨ng nµy ®îc thùc hiÖn khi c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ c«ng chóng mua chøng kho¸n. Nhê vµo sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng mµ doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng ®îc mét sè lîng lín vèn ®Çu t dµi h¹n. Khi mua chøng kho¸n do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh sè tiÒn nhµn rçi cña c¸c nhµ ®Çu t ®· ®îc ®a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më réng s¶n xuÊt x· héi. Trong qu¸ tr×nh nµy, TTCK ®· cã nh÷ng t¸c ®éng quan träng trong viÖc ®Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n b»ng c¸ch hç trî c¸c ho¹t ®éng ®Çu t dµi h¹n cña c¸c doanh nghiÖp. Th«ng qua TTCK, ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ë c¸c ®Þa ph¬ng còng huy ®éng ®îc c¸c nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ ®Çu t ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ, phôc vô c¸c nhu cÇu chung cña x· héi. 4.2. T¹o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n. TTCK lµ n¬i c¸c chøng kho¸n ®îc mua b¸n trao ®æi bëi vËy nhê vµo TTCK c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ dÔ dµng chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä muèn. §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t cña chøng kho¸n. Chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n b¶o ®¶m cho thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ n¨ng ®éng. 10 4.3. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. TTCK lµ n¬i ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ t×nh h×nh cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c th«ng qua chØ sè gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ trêng. Tõ ®ã t¹o ra m«I trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi c¶i tiÕn s¶n phÈm. 4.4. T¹o m«i trêng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÜ m«. Th«ng qua TTCK, ChÝnh phñ cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó t¹o ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cã thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo TTCK nh»m ®Þnh híng ®Çu t ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi víi nÒn kinh tÕ. 5. C¸c chñ thÓ tham gia TTCK. C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia vµo TTCK cã thÓ ®îc chia thµnh 3 nhãm sau : Nhµ ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. 11 5.1. Nhµ ph¸t hµnh. Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc cÇn vèn vµ thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh lµ ngêi cung cÊp c¸c chøng kho¸n – hµng ho¸ cña TTCK. Th«ng thêng nhµ ph¸t hµnh bao gåm : ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh. 5.2. Nhµ ®Çu t. Nhµ ®Çu t lµ nh÷ng ngêi bá tiÒn ®Çu t vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých thu lêi. Nhµ ®Çu t cã thÓ ®îc chia thµnh 2 lo¹i: nhµ ®Çu t c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t chuyªn nghiÖp. 5.2.1. C¸c nhµ ®Çu t c¸c nh©n Nhµ ®Çu t c¸ nh©n lµ nh÷ng c¸ nh©n tham gia mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, lîi nhuËn lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t phï hîp víi m×nh. 5.2.2. C¸c nhµ ®Çu t chuyªn nghiÖp C¸c tæ chøc nµy thêng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè lîng lín vµ cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ trêng vµ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t. §Çu t th«ng qua c¸c tæ chøc nµy cã u ®iÓm lµ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t ®îc thùc hiÖn bëi c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm. Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, c«ng ty b¶o hiÓm còng cã thÓ trë 12 thµnh nh÷ng nhµ ®Çu t chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho m×nh. 5.3. C¸c tæ chøc kinh doanh trªn TTCK. 5.3.1. C«ng ty chøng kho¸n. Lµ c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n víi c¸c nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, m«I giíi chøng kho¸n vµ tù doanh chøng kho¸n… 5.3.2. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn ®Ó ®Çu t chøng kho¸n nhng chØ ®îc trong giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng tríc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. 5.3.3. C¸c c«ng ty t vÊn ®Çu t chøng kho¸n. Lµ c«ng ty cã chøc n¨ng t vÊn gióp ®ì c¸c nhµ ®Çu t trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t vµ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t ®ã. C«ng ty t vÊn ®Çu t còng cã thÓ ®a ra c¸c lêi khuyªn vÒ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®èi víi c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. 5.3.4. C«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t chøng kho¸n. Lµ c«ng ty ®øng ra qu¶n lý tµi s¶n cña c¸c quü tÝn th¸c ®Çu t, c«ng ty nµy dùa trªn ®éi ngò chuyªn gia cã kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é tiÕn hµnh ph©n tÝch vÒ TTCK ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t hîp lý. 5.4. C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn thÞ trêng chøng kho¸n 5.4.1. C¬ quan qu¶n lý nhµ níc C¬ quan nµy ®îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n. c¬ quan nµy cã 13 nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau tuú tõng níc. T¹i Anh cã Uû ban ®Çu t chøng kho¸n (SIB- Securities Investment Board), t¹i Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (SEC - Securities And Exchange Comission) hay ë NhËt B¶n cã Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (ESC - Exchange Surveillance Comission) ®îc thµnh lËp vµo n¨m 1992 vµ ®Õn n¨m 1998 ®æi tªn thµnh FSA - Financial Supervision Agency. Vµ ë ViÖt Nam cã Uû ban chøng kho¸n nhµ níc ®îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þng sè 75/CP ngµy 28/11/1996. 5.4.2. Së giao dÞch chøng kho¸n. Së giao dÞch chøng kho¸n lµ trung t©m giao dÞch cã tæ chøc ®Ó giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®îc niªm yÕt. Së giao dÞch thùc hiÖn vËn hµnh thÞ trêng th«ng qua bé m¸y tæ chøc bao gåm nhiÒu bé phËn kh¸c nhau phôc vô c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ trêng së giao dÞch. Ngoµi ra së giao dÞch còng ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n ë së, phï hîp víi c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p vÒ chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. 5.4.3. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ho¹t ®éng víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c c«ng ty thµnh viªn nãi riªng vµ cho toµn ngµnh chøng kho¸n nãi chung. HiÖp héi nµy cã mét sè c¸c chøc n¨ng chÝnh sau:  KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh chøng kho¸n.  Ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c quy t¾c tù ®iÒu hµnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n. 14  §iÒu tra vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn.  Tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ trong ngµnh chøng kho¸n. 5.4.4. Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n lµ c¸c tæ chøc nhËn lu gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ. 5.4.5. C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c¸c c«ng ty chuyªn ®a ra c¸c ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng cña c¸c c«ng ty kh¸c díi d¹ng c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm. 5.4.6. C¸c tæ chøc tµi trî chøng kho¸n. Lµ c¸c tæ chøc ®îc thµnh lËp víi môc ®Ých khuyÕn khÝch më réng vµ t¨ng trëng cña thÞ trêng chøng kho¸n th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cho vay b¶o l·nh, cho vay ®Ó mua cæ phiÕu, cho vay chøng kho¸n cho c¸c giao dÞch chªnh lÖch… C¸c tæ chøc tµi trî chøng kho¸n ë c¸c níc kh¸c nhau cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau, cã mét sè níc kh«ng cã lo¹i h×nh tæ chøc nµy. 15 Ch¬ng II. Thùc tr¹ng cña TTCK ë ViÖt Nam 1. Giíi thiÖu vÒ TTCK ë ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n. - NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña thÞ trêng chøng kho¸n trong chiÕn lîc t¹o vèn ®Çu t cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ ®ang ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. - Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®îc chia lµm 3 ®o¹n: + Giai ®o¹n 1: ChuÈn bÞ vµ hoµn tÊt c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt t¹o c¬ së cho sù ra ®êi cña thÞ trêng + Giai ®o¹n 2: H×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n + Giai ®o¹n 3: Ph¸t triÓn thÞ trêng - Sau mét thêi gian chuÈn bÞ vµ hoµn tÊt c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt , thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam më phiªn giao dÞch t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thµnh phè Hå ChÝ Minh vµo ngµy 28/7/2000.Trung t©m giao dÞch thµnh phè Hå ChÝ Minh ®îc tËp trung víi quy m« nhá, thùc hiÖn x¸c ®Þnh gi¸ chøng kho¸n theo hÖ cung cÇu vµ t¹o c¬ héi lu©n chuyÓn vèn cho nhµ ®Çu t chøng kho¸n. 2. Thùc tr¹ng cña TTCK ë ViÖt Nam 2.1. Nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu Do thÞ trêng chøng kho¸n cña ViÖt Nam míi ®i vµo ho¹t ®éng ®îc vµi n¨m nªn nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc cha cã g× ®¸ng kÓ nhng ®· cã nh÷ng bíc tiÕn lín. Tõ mét thÞ trêng ban 16 ®Çu chØ cã 4 lo¹i cæ phiÕu víi tæng gi¸ trÞ vèn cæ phÇn h¬n 300 tû ®ång vµ 2 lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ, ®Õn nay thÞ trêng ®· cã trªn 50 lo¹i cæ phiÕu ®îc niªm yÕt. Huy ®éng ®îc mét khèi lîng vèn nhÊt ®Þnh cho ng©n s¸ch nhµ níc th«ng qua ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu quü hç trî ph¸t triÓn ®Ó niªm yÕt thÞ trêng X©y dùng ®îc hÖ thèng c¸c tæ chøc trung gian ho¹t ®éng trªn thÞ trêng chøng kho¸n, bao gåm c¸c c«ng ty chøng kho¸n, ng©n hµng lu ký , ng©n hµng chØ ®Þnh thanh to¸n.C¸c trung gian tµi chÝnh ®· lµm tèt vai trß m«i giíi mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng tËp trung HiÖp héi kinh doanh chøng kho¸n ViÖt Nam ®îc thµnh lËp ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t, ®¶m b¶o kû c¬ng vµ m«i trêng kinh doanh c«ng b»ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi chÝnh phñ. Ho¹t ®éng qu¶n lý, vËn hµnh thÞ trêng cña UBCKNN vµ TTGDCK thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vµ tõng bíc hoµn thiÖn trªn c¬ së rót kinh nghiÖm tõ ho¹t ®éng thùc tiÔn. Ho¹t ®éng cña TTCK ®· gãp phÇn thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc vµ ¸p dông th«ng lÖ tèt nhÊt trong qu¶n trÞ c«ng ty, trong ®ã viÖc c«ng khai vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, t¹o tiÒn ®Ò phÊn ®Êu cho sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña doanh nghiÖp nãi chung, c«ng ty niªm yÕt nãi riªng. 17 TTCK ®· trë thµnh mét trong nh÷ng kªnh quan träng cña mét sè doanh nghiÖp nh: C«ng ty Cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh Tp.Hå ChÝ Min, C«ng ty Cæ phÇn C¸p vµ VËt liÖu ViÔn Th«ng, C«ng ty Cæ phÇn GiÊy H¶i Phßng.. Thu nhËp vµ ®êi sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¸ vµ tham gia TTCK ®Òu t¨ng 2-3 lÇn so víi tríc 2.2. Nh÷ng h¹n chÕ Cha ph©n ®Þnh râ vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng vµ niªm yÕt chøng kho¸n, cha thÓ hiÖn râ nguyªn t¾c vµ c¬ chÕ giao dÞch, cha ph©n ®Þnh cô thÓ vai trß cña trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n vµ uû ban chøng kho¸n cña Nhµ níc trong viÖc qu¶n lý, gi¸m s¸t thÞ trêng M« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña quü ®Çu t chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü cha râ rµng vµ thiÕu tÝnh hiÖn thùc Mét sè chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n ®èi víi c«ng ty cæ phÇn cha ®îc ban hµnh ®ång bé; Quy ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch thuÕ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi c¸c nµh ®Çu t níc ngoµi cha ®îc ban hµnh TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc cßn khã kh¨n trong khi ®ã ®iÒu kiÖn niªm yÕt gi¸ cao mµ phÇn ®«ng c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam cã quy m« nhá, thiÕu vèn kinh doanh kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia thÞ trêng nªn chØ mét sè c«ng ty tham gia niªm yÕt gi¸ trªn thÞ trêng.Theo sè liÖu thèng kª ë thêi ®iÓm 1/1/2000 th× cã ®Õn 78% DNNN lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû 18 ®ång hoÆc sè lao ®éng hµng n¨m kh«ng qu¸ 300 ng- êi.C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hÇu hÕt lµ qui m« nhá, sè doanh nghiÖp sö dông díi 200 lao ®éng chiÕm ®Õn 97, 77%, sè doanh nghiÖp cã vèn thùc tÕ díi 1 tû ®ång chiÕm 94,93%, b×nh qu©n vèn thùc tÕ sö dông cña mét doanh nghiÖp chØ lµ 3,7 tû ®ång.Mét sè Ýt doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã vèn nhµn rçi cã thÓ sö dông cho ®Çu t ®Ó kiÕm lêi nhng do ®Çu t chøng kho¸n lµ mét lÜnh vùc ®Çu t m¹o hiÓm, ®é rñi ro lín vµ cßn rÊt míi mÎ nªn nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng m¹nh d¹n tham gia vµo thÞ trêng. §iÒu nµy lý gi¶i v× sao trªn TTCK cña ViÖt Nam hiÖn t¹i chñ yÕu lµ c¸c nhµ ®Çu t c¸ nh©n, cßn thiÕu v¾ng nhiÒu nhµ ®Çu t cã tæ chøc, ®Çu t víi quy m« lín vµ dµi h¹n.ChÝnh v× vËy dÉn ®Õn sè lîng hµng ho¸ Ýt , quan hÖ cung cÇu mÊt c©n ®èi, tõ ®ã lµm ho¹t ®éng thÞ trêng cha thùc dù æn ®Þnh. HÖ thèng giao dÞch chøng kho¸n cßn h¹n chÕ, cha cã chøc n¨ng c¶nh b¸o, gi¸m s¸t, v× vËy phÇn nµo h¹n chÕ trong viÖc qu¶n lý C¸c tæ chøc trung gian cßn Ýt vµ ho¹t ®éng ®¬n ®iÖu Nhµ níc cÇn xem xÐt l¹i vai trß cña m×nh trong thÞ trêng nÕu can thiÖp qu¸ s©u sÏ ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn vµ mÊt ®i kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh cña thÞ trêng ThiÕu v¾ng c¸c nhµ ®Çu t cã tæ chøc nh c¸c quü ®Çu t, c«ng ty tµi chÝnh NhiÒu doanh nghiÖp cha cã chiÕn lîc ®Çu t hoÆc huy ®éng vèn ®Çu t dµi h¹n th«ng qua TTCK 19 §éi ngò nh©n viªn hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n cßn yÕu vÒ tr×nh ®é, thiÕu kinh nghiÖm vµ kü n¨ng hµnh nghÒ. Cha x©y dùng c¸c phßng ban ®éc lËp cho tõng lo¹i nghiÖp vô do ®ã dÔ dÉn ®Õn viÖc xung ®ét lîi Ých trong CtyCK khi triÓn khai ®ång thêi c¶ nghiÖp vô m«i giíi vµ tù doanh.. TTCK chñ yÕu míi thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n cña c¸c DNNN ®· cæ phÇn ho¸ mµ cha thùc sù trë thµnh kªnh huy ®éng v«n rung vµ dµi h¹n quan träng cho c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ ThiÕu c¸c yÕu tè ®Ó ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh an toµn, c«ng b»ng, minh b¹ch cña thÞ trêng nh qui chÕ vÒ c«ng bè th«ng tin, c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña thÞ trêng cßn nhiÒu bÊt cËp..v× vËy cha t¹o ®îc lßng tin cho giíi ®Çu t chøng kho¸n MÆc dï ®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu nhng nh÷ng hiÖn tîng ®Çu c¬, thao tóng thÞ trêng...®· cã dÊu hiÖu manh nha trªn TTCK ViÖt Nam, g©y khã kh¨n kh«ng Ýt cho ho¹t ®éng qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh thÞ trêng - KÕt cÊu h¹ tÇng cña TTCK vÉn cha ®îc thiÕt lËp hoµn chØnh theo ®óng nghÜa cña nã 20