Tài liệu Tiểu luận thị trường chứng khoán

Lêi nãi ®Çu HiÖn nay t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi ®· vµ ®ang cã nhiÒu biÕn ®æi phøc t¹p trong nhiÒu thËp kû qua cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt trong c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· t¹o tiÒn ®Ò vÒ kinh tÕ cho nhiÒu níc ph¸t triÓn. Hä ®· ra søc ®iÒu chØnh thÝch nghi vµ ®a l¹i sù t¨ng trëng kinh tÕ cao. ViÖt Nam lµ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, ®· nhiÒu n¨m chÞu sù tµn ph¸ cña chiÕn tranh. V× vËy mµ nÒn Kinh tÕ ph¸t triÓn thôt lïi so víi nh÷ng níc ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m. §Ó héi nhËp víi xu híng hiÖn nay §¶ng vµ nhµ níc ta ®· thùc hiÖn chñ tr¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Cuéc c¶i c¸ch nµy ®· xã nhiÒu t¸c ®éng to lín tíi toµn bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña níc ta vµ t¹o ra nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh tõ ®©y ®· xuÊt hiÖn nhiÒu c¬ së v÷ng ch¾c vµ ngµy cµng lín m¹nh ®Ó h×nh thµnh thÞ trêng tµi chÝnh mµ quan träng nhÊt lµ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ nh÷ng thùc thÓ phøc t¹p vµ lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §èi víi níc ta vÊn ®Ò nµy cßn kh¸ míi mÎ vµ ®ang thu hót réng r·i sù chó ý quan t©m cña c¸c nhµ kinh tÕ trong níc còng nh níc ngoµi. ChÝnh v× lý do thiÕt thùc ®ã, trong khu«n khæ bµi tiÓu luËn m«n häc nµy, em xin tr×nh bÇy nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n nhÊt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n vµ sù h×nh thµnh mét thÞ trêng chøng kho¸n ®Çu tiªn t¹i ViÖt Nam. Em mong muèn ®îc gãp 2 phÇn tri thøc nhá bÐ cña m×nh trong viÖc t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng thÞ trêng chøng kho¸n trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay. Dï ®· hÕt søc cè g¾ng, nhng trong bµi tiÓu luËn nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× thÕ em rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Ch¬ng I: C¬ së lý luËn chung vÒ thÞ trêng chøng kho¸n I. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n trªn thÕ giíi. LÞch sö ph¸t triÓn c¸c thÞ trêng chøng kho¸n thÕ giíi tr¶i qua mét sù ph¸t triÓn th¨ng trÇm. Vµo nhiÒu n¨m 1075 – 1913, thÞ tr¬ng chøng kho¸n thÕ giíi ph¸t triÓn huy hoµng cïng víi sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi lóc ®ã, nhng råi ®Õn ngµy 29/ 10/ 1929 thÞ trêng chøng kho¸n T©y, B¾c ¢u vµ NhËt B¶n ®· khñng ho¶ng. M·i tíi khi chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 kÕt thóc, c¸c thÞ trêng míi dÇn håi phôc vµ ph¸t triÓn. N¨m 1987 mét lÇn n÷a thÞ trêng chøng kho¸n thÕ giíi ®iªn ®¶o, do hÖ thèng thanh to¸n kÐm cái kh«ng ®¶m ®¬ng ®îc yªu cÇu cña giao dÞch, sôt gi¸ chøng kho¸n ghª gím, mÊt lßng tin vµ g©y ph¶n øng gi©y truyÒn mµ hËu qu¶ cña nã cßn nÆng nÒ h¬n n¨m 1929. GÇn ®©y nhÊt thÞ trêng ë Ch©u Mü còng ®· r¬i vµo vßng xo¸y cña c¬n lèc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, gi¶m lßng tin vµ cã tÝnh chÊt l©y lan, t¹o ra sù suy gi¶m ghª gím chØ sè gi¸ chøng kho¸n. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n thÓ giíi cho thÊy giai ®o¹n ®Çu thÞ trêng ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t víi sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu c¬. DÇn dÇn vÒ sau míi cã sù tham gia cña c«ng chóng. Khi ph¸t triÓn ®Õn møc ®é nhÊt ®Þnh thÞ trêng chøng kho¸n b¾t ®Çu ph¸t sinh nhiÒu trôc trÆc dÉn ®Õn ph¶i thµnh lËp c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vµ h×nh thµnh hÖ thèng ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña thÞ trêng. Kinh nghiÖm cho thÊy, phÇn lín c¸c thÞ trêng chøng kho¸n sau khi thiÕt lËp cã hiÖu qu¶, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o mäi mÆt vÒ hµng ho¸, luËt ph¸p, con ngêi, bé m¸y qu¶n lý vµ ®Æc biÖt sù gi¸m s¸t trong qu¶n lý nghiªm ngÆt cña nhiÒu níc. Cho tíi nay, thÞ trêng chøng kho¸n ph¸t triÓn ë møc cã thÓ nãi lµ kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu níc theo c¬ chÕ thÞ trêng vµ nhÊt lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn, cÇn thu hót luång vèn dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. II. ThÞ trêng chøng kho¸n vµ ph©n lo¹i thÞ trêng chøng kho¸n. 1) ThÞ trêng chøng kho¸n: ThÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ ®îc ®Þnh nghÜa nh lµ n¬i tËp trung c¸c nguån nh©n tiÕt kiÖm ®Ó ph©n phèi l¹i cho nhiÒu ngêi muèn sö dông nhiÒu nguån tiÕt kiÖm ®ã theo gi¸ mµ ngêi sö dông s½n sµng tr¶. Nãi c¸ch kh¸c thÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i tËp trung vµ ph©n phèi c¸c nguån ®Çu t nµy, cã thªm nguån vèn ®Ó ®a vµo s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ v× vËy cã thÓ lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ t¹o nªn sù thÞnh vîng. Theo ®Þnh nghÜa trªn, thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng ph¶i c¬ quan mua vµo hoÆc b¸n ra c¸c chøng kho¸n. ThÞ trêng chøng kho¸n còng kh«ng së h÷u c¸c lo¹i chøng kho¸n. ThÞ truêng chøng kho¸n lµ n¬i giao dÞch, ë ®ã viÖc mua b¸n chøng kho¸n. Nh vËy thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ n¬i giao dÞch (mua – b¸n) chøng kho¸n cña nhiÒu ngêi muèn mua hay b¸n chøng kho¸n mµ cña nh÷ng nhµ m«i giíi. GÝa c¶ chøng kho¸n ®îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan theo hÖ thèng b¸n ®Êu gi¸ hai chiÒu: ngêi m«i giíi mua c¹nh tranh víi nh÷ng ngêi m«i giíi kh¸c ®Ó mua víi nh÷ng ngêi m«i giíi kh¸c ®Ó mua ®îc víi gi¸ thÊp nhÊt, ngêi m«i giíi b¸n c¹nh tranh víi nhiÒu ngêi m«i giíi b¸n kh¸c ®Ó b¸n ®îc víi gi¸ cao nhÊt. V× thÕ mµ thÞ trêng chøng kho¸n lµ thÞ trêng cã tÝnh tù do cao nhÊt trong c¸c lo¹i thÞ trêng. 2) Ph©n lo¹i thÞ trêng chøng kho¸n: a) ThÞ trêng chÝnh kho¸n chÝnh thøc: HÇu hÕt c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Òu cã thÞ trêng chøng kho¸n chÝnh thøc, ®iÒu chØnh lµ c¸c thÞ trêng chøng kho¸n t¹i New York, Paris, London, Tokyo .... ThÞ trêng chøng kho¸n chÝnh thøc lµ 1 tæ chøc cã trung t©m giao dÞch, cã héi ®ång qu¶n trÞ, cã héi viªn vµ cã trô së riªng. Héi ®ång qu¶n trÞ th¶o ra ®iÒu lÖ riªng cho thÞ trêng chøng kho¸n ®Æt trô së. §iÒu lÖ thÞ trêng cã tÝnh ph¸p lý ®èi víi c¸c thµnh viªn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña héi ®ång gi¸m s¸t t¹i thÞ trêng chøng kho¸n. ThÞ trêng chøng kho¸n më cöa hµng ngµy, héi viªn häp t¹i héi trêng trô së víi nh÷ng trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i. C¸c nhµ m«i giíi cã thÓ liªn l¹c víi nh÷ng kh¸ch hµng cña hä ë kh¾p mäi n¬i hoÆc víi mét nhµ m«i giíi chøng kho¸n kh¸c. Chøng kho¸n c¹nh tranh nhau ®Ó mua b¸n theo h×nh thøc ®Êu gi¸. Ngêi ta c¹nh tranh ®Ó mua b¸n chøng kho¸n sao cho cã lîi nhÊt cho hä. Ngµy nay luËt chøng kho¸n ë c¸c níc quy ®Þnh chÆt chÏ vµ tØ mØ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n, tr¸nh khñng ho¶ng cho thÞ trêng khi mµ ta cã vèn lín thùc hiÖn ®Çu c¬ ®Ó ®Èy gi¸ lªn hoÆc d×m gÝa xuèng 1 c¸ch gi¶ t¹o, g©y tæn h¹i cho ngêi Ýt vèn Ýt cæ phÇn. b) ThÞ trêng chøng kho¸n phi chÝnh thøc Lµ mét tæ chøc kh«ng cã trung t©m giao dÞch, kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ. Tuy vËy, ngêi ta còng tiÕn hµnh b¸n theo ph¬ng thøc ®Êu gi¸. C¸c nhµ m«i giíi liªn l¹c víi nhau gióp thùc hiÖn viÖc mua b¸n. Sù tiÖn lîi ë thÞ trêng phi chÝnh thøc lµ ë chç ®èi víi cæ phÇn cña mét xÝ nghiÖp nhá, míi hoÆc Ýt ®îc nhiÒu ngêi biÕt ®Õn hay cha ®îc mäi ngêi tin tëng khi cÇn mua hay b¸n chøng kho¸n cã thÓ giao dÞch trªn thÞ trêng nµy cã ®é tin tÝn nhiÖm thÊp h¬n so víi c¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc giao trªn thÞ trêng tËp trung. Do tÝnh kh«ng tËp trung nªn khã x¸c ®Þnh ®îc quy m« cña thÞ trêng nµy lín h¬n trªn thÞ trêng chÝnh thøc do tÝnh chÊt th«ng tho¸ng h¬n trong c¸c c«ng viÖc ph¸t hµnh vµ yÕt gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ trêng nµy so víi trªn thÞ trêng chÝnh thøc. III. Chøc n¨ng, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n 1. Chøc n¨ng: - Huy ®éng vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ: Khi c¸c nhµ ®Çu t mua chøng kho¸n do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh, sè tiÒn nhµn rçi cña hä ®îc ®a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt x· héi. B»ng c¸ch hç trî c¸c ho¹t ®éng ®Çu t cña c«ng ty, thÞ trêng chøng kho¸n ®· cã nhiÒu t¸c ®éng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n, chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph¬ng còng huy ®éng ®îc c¸c nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ ®Çu t ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ, phôc vô nhu cÇu chung cña X· héi. - Cung cÊp m«i trêng ®Çu t cho c«ng chóng: ThÞ trêng chøng kho¸n cung cÊp cho c«ng chóng mét m«i trêng ®Çu t lµnh m¹nh víi c¸c c¬ héi lùa chän phong phó. C¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng rÊt kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt, thêi h¹n vµ ®é rñi ro cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ lùa chän cho lo¹i hµnh ho¸ phï hîp víi kh¶ n¨ng, môc tiªu vµ së thÝch cña m×nh. ChÝnh v× vËy thÞ trêng chøng kho¸n gãp phÇn ®¸ng kÓ lµm t¨ng møc tiÕt kiÖm quèc gia. - T¹o tÝnh thanh to¸n cho c¸c chøng kho¸n: Nhê cã thÞ trêng chøng kho¸n c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä muèn kh¶ n¨ng thanh to¸n. Lµ mét trong nh÷ng tÝnh hÊp dÉn cña chøng kho¸n ®èi víi ngêi ®Çu t. §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t, an toµn cña vèn ®Çu t. ThÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng cµng n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶ th× cµng cã kh¶ n¨ng n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ trêng. - §¸nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp: Th«ng qua gi¸ chøng kho¸n ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®îc ph¶n ¸nh 1 c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn, tõ ®ã còng t¹o hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm. - T¹o m«i trêng gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vi m«. C¸c chØ b¶o cña thÞ trêng chøng kho¸n ph¶n ¸nh ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch nh¹y bÐn trong chÝnh s¸ch. GÝa c¸c chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy ®Çu c¬ ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ngîc l¹i chøng kho¸n gi¶m sÏ cho thÊy c¸c dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét c«ng cô quan trong gióp chÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n, chÝnh phñ còng cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó t¹o ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra, chÝnh phñ còng cã thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo thÞ trêng chøng kho¸n nh»m ®Þnh híng ®Çu t ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. 2) Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. - Nguyªn t¾c c¹nh tranh theo nguyªn t¾c nµy gi¸ c¶ trªn thÞ trêng chøng kho¸n ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÌ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t¬ng quan c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty. Trªn thÞ trêng vµ cÊp, c¸c nhµ ph¸t hµnh c¹nh tranh víi nhau ®Ó b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho c¸c nhµ ®Çu t, c¸c nhµ ®Çu t ®îc tù do lùa chän c¸c chøng kho¸n theo c¸c môc tiªu cña m×nh. Trªn thÞ trêng thø cÊp, c¸c nhµ ®Çu t còng c¹nh tranh tù do ®Ó t×m kiÕm cho m×nh mét lîi nhuËn cao nhÊt, vµ gi¸ c¶ ®îc h×nh thµnh theo ph¬ng thøc ®Êu gi¸ - Nguyªn t¾c c«ng b»ng: Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cho tÊt c¶ nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng. C«ng b»ng cã nghÜa lµ mäi ngêi tham gia thÞ trêng ®Òu ph¶i tu©n thñ nhiÒu quy ®Þnh chung, ®îc b×nh ®¼ng trong viÖc chia sÎ th«ng tin vµ trong viÖc g¸nh chÞu c¸c h×nh thøc xö ph¹t nÕu vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh ®ã. - Nguyªn t¾c c«ng khai: Chøng kho¸n lµ c¸c hµng ho¸ tr×u tîng. Ngêi ®Çu t kh«ng thÓ kiÓm tra trùc tiÕp ®îc c¸c chøng kho¸n nh c¸c hµng ho¸ th«ng thêng mµ ph¶i dùa trªn c¬ së c¸c th«ng tin cã liªn quan. V× vËy thÞ trêng chøng kho¸n ph¶i ®îc x©y dùng trªn cã sá hÖ thèng c«ng bè th«ng tin tèt. Theo luËt ®Þnh, c¸c bªn ph¸t hµnh chøng kho¸n cã nghÜa vô cung cÊp ®Çy ®ñ, trung thùc vµ kÞp thêi nhiÒu th«ng tin cã liªn quan tíi tæ chøc ph¸t hµnh tíi ®ît ph¸t hµnh. C«ng bè th«ng tin ®îc tiÕn hµnh khi ph¸t hµnh lÇn ®Çu tiªn th«ng tin ®¹i chóng. Së giao dÞch, c¸c c«ng ty chóng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c. Nguyªn t¾c nµy nh»m b¶o vÖ ngêi ®Çu t, song ®ång thêi nã còng hµm nghÜa r»ng, mét khi ®· ®îc cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c th× ngêi ®Çu t ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vµ c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t cña m×nh. -Nguyªn t¾c trung gian: Theo nguyªn t¾c nµy, trªn thÞ trêng chøng kho¸n, c¸c giao dÞch ®îc thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc trung gian lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n. Trªn thÞ trêng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t chÝnh kho¸n thêng kh«ng mua trùc tiÕp cña c¸c nhµ ph¸t hµnh mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o hµnh. Trªn thÞ trêng thø cÊp th«ng qua c¸c nghiÖp vô m«i giíi, Kinh doanh c¸c c«ng ty chøng kho¸n, b¸n chøng kho¸n gióp c¸c kh¸ch hµng, hoÆc kÕt nèi c¸c kh¸ch hµng víi nhauqua viÖc thùc hiÖn c¸c giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n cña m×nh. -Nguyªn t¾c tËp trung: ThÞ trêng chøng khon¸ ph¶i ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c tËp trung. C¸c giao dÞch chøng kho¸n chØ diÔn ra trªn c¬ së giao dÞch vµ trªn thÞ trêng OTC, cã sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vµ c¸c tæ chøc tù qu¶n. C¸c chøng kho¸n hµng ho¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ c¸c s¶n phÈm, tµi chÝnh cao cÊp nªn viÖc giao dÞch chóng ®ßi hái thÞ trêng ph¶i cã nhiÒu cã së vËt chÊt nhÊt ®Þnh chø kh«ng thÓ diÔn ra 1 c¸ch tuú tiÖn. Ch¬ng II: Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan: Sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nhiÒu tiÕn bé hÕt søc quan träng trªn c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ X· héi ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu cã tÝch luü cho ®Çu t ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®Õn n¨m 2001 lµ phÊn ®Êu ®a níc ta vÒ c¬ b¶n thµnh 1 níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý ®¶m b¶o nhÞp ®é t¨ng trëng b×nh qu©n GDP ë møc 9 – 10% n¨m. Tríc t×nh h×nh ®ã nhu cÇu nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho t¨ng truëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng, kh¾c phôc nguy c¬ hËu qña so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, chóng ta cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc tµi chÝnh trong níc, biÕn c¸c nguån vèn nhµn rçi thµnh vèn ®Çu t ho¹t ®éng sinh lêi vµ thu hót vèn níc ngoµi b»ng h×nh thøc nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, më réng c¸c mèi ®Çu t .... tiÕn tíi h×nh thµnh tõng bíc thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam. ViÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay cßn cÇn thiÕt bëi nh÷ng lý do sau -Díi gãc ®é kinh tÕ , víi t c¸ch lµ bé phËn cña thÞ trêng tµi chÝnh cã chøc n¨ng huy ®éng vµ ph©n bæ nguån vèn vµ dµi h¹n cã hiÖu qu¶, thÞ trêng chøng kho¸n lµ trung t©m thu nhËp, ph©n phèi vµ giao lu c¸c vèn tiÕt kiÖm cho dÇu t cña toµn x· héi, g¨n bã h÷u c¬ trong sù ph¸t triÓn ®ång bé hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ cÊu thµnh nªn tÝnh chÊt quèc gia. -ThÞ trêng chøng kho¸n lµ 1 lo¹i cã së h¹ tÇng vÒ tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ gióp cho ®ång vèn ®Çu t ®i vµo nhiÒu ngµnh, nhiÒu doanh nghiÖp biÕt t¹o ra hiÖu qu¶ th«ng qua sù ®Þnh híng cña thÞ trêng vèn. -ThÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng tèt cung cÊp sù dù b¸o tuyÖt vêi vÒ chu kú kinh doanh trong t¬ng lai. §Æc biÖt thÞ trêng chóng kho¸n t¹o ra m«i trêng kh«ng thÓ thiÕu cho ch¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ thanhf c«ng v÷ng ch¾c, ®ång thêi viÖc cæ phÇn ho¸ còng t¹o lùc ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. -ThÞ trêng chøng kho¸n còng sÏ mang l¹i nhiÒu tiÖn Ých cho c«ng chóng, gióp c«ng chóng cã h×nh thøc ®µu t vµo c¸c c«ng ty, cho nhµ níc vay dµi h¹n qua c¸c tr¸i phiÕu, chuyÓn dÞch vèn mét c¸ch dÔ dµng tríc c¸c h×nh thøc ®Çu t. II. C¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n X©y dùng mét thÞ trêng chøng kho¸n nhng ®Ó tæ chøc nã ho¹t ®éng lµnh m¹nh ®Ó nã ®em l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cho nÕn kinh tÕ th× l¹i lµ mét vÊn ®Ò lín. §Ó cã ®îc 1 thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ h¹n chÕ tèi ®a nhiÒu tiªu cùc mµ nã cã thÓ g©y ra cho nÒn kinh Tõ. §¶ng vµ nhµ níc cÇn ph¶i chuÈn bÞ mét m«i trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng thuËn lîi . 1) Kinh tÕ: §©y lµ yÕu tè nÒn t¶ng b¶o ®¶m cho kh¶ n¨ng cã c¸c lo¹i chøng kho¸n lu th«ng trªn thÞ trêng. YÕu tè nµy ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cña nhµ níc. HiÕn ph¸p n¨m 1992 x¸c ®Þnh chÕ ®é kinh tÕ cña níc ta lµ chÕ ®é kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn dùu trªn chÕ ®é së hò toµn d©n, tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n. Trªn c¬ së nµy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c c«ng ty liªn doanh, cæ phÇn ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh. §©y lµ ®¬n vÞ kinh tÕ cã thÓ ph¸t hµnh c¸c lo¹i cæ phiÕu tr¸i phiÕu lµ hµng ho¸ ®Ó giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã ViÖt Nam còng ®ang tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c daonh nghiÖp nhµ níc, viÖc nµy t¹o ra ®îc hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n. XÐt vÒ yÕu tè kinh tÕ, ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ nãi lµ ®· tho¶ m·n yªu cÇu cña thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ nøoc cho phÐp c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng cho phÐp c¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc lu hµnh hîp ph¸p tøc lµ t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n. §iÒu nµy cho phÐp thÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ ra ®êi. 2) Ph¸p lý: NÕu yÕu tè kinh tÕ lµ nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n th× yÕu tè ph¸p lý lµ c«ng cô duy tr× cho thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng ®Òu ®Æn, lµnh m¹nh cã hiÖu qu¶ vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. Còng nh c¸c níc kh¸c, ViÖt Nam sÏ x©y dùng vµ ban hµnh luËt chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. Trong luËt nµy, c¸c vÊn ®Ò sÏ ®îc luËt ho¸ lµ: c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n, c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c trung gian tµi chÝnh tham gia ph¸t hµnh chøng kho¸n, c¸c ph¬ng ph¸p ph¸t hµnh chøng kho¸n míi, quy chÕ ®Êu thÇu chøng kho¸n míi. Ngoµi ra c¸c quy chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña së giao dÞch chøng kho¸n còng cÇn ph¶i ®îc quy ®Þnh chÆt chÏ. HiÖn nay ë ViÖt Nam, mét sè ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn quyÒn huy ®éng vèn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc quy ®Þnh trong luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp nhµ níc. Cßn bé phËn lín c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt kh¸c chóng ta vÉn cßn ®ang thiÕu. Do vËy cÇn lµm nhiÒu viÖc ®Ó x©y dùng khung ph¸p lý chuÈn bÞ cho thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi taÞ ViÖt Nam. 3) KiÓm so¸t vµ kü thuËt. Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ph¶i ®îc ®Æt díi sù kiÓm so¸t cña nhµ níc nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi mua chøng kho¸n vµ h¹n chÕ c¸c yÕu tè tiªu cùc cña thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ níc cÇn thµnh lËp mét uû ban chøng kho¸n quèc gia ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. Uû ban nµy cã nhiÖm vô x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p lý cho thÞ trêng chøng kho¸n ®ång thêi x©y dùng 1 hoÆc 1 sè së giao dÞch chøng kho¸n vµ hÖ thèng c¸c c¬ quan liªn hÖ nh c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n, quü ®Çu t träng t©m qu¶n lý lu gi÷ chøng kho¸n trong thanh to¸n bï trõ. YÕu tè kü thuËt cña thÞ trêng chøng kho¸n bao gåm c¬ së vËt chÊt kü thuËt thuÇn tuý vµ con ngêi. C¬ së vËt chÊt kü thuËt thuÇn tuý lµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn th«ng tin, tÝnh to¸n, v¨n phßng giao dÞch. Tríc m¾t cÇn ph¶i cã ch¬ng tr×nh ®µo t¹o khÈn cÊp c¸c c¸n bé trong ng©n hµng tµi chÝnh sau ®ã sÏ ®µo t¹o víi quy m« dµi h¬n. Chóng ta cÇn ®a m«n häc vÒ thÞ trêng chøng kho¸n vµo c¸c trêng §¹i häc, trung häc kinh tÕ tµi chÝnh ng©n hµng. Ngoµi c¸c yÕu tè nãi trªn, cÇn cã sù tuyªn truyÒn s©u réng trong d©n c vÒ tÝnh hÊp dÉn khi ®Çu t vµo thÞ trêng chøng kho¸n còng nh ®a c¸c ®¶m b¶o cho quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c nhµ ®Çu t. III. Thùc tr¹ng thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay. 1) Nh÷ng thuËn lîi: HiÖn nay nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu thay ®æi c¬ b¶n t¹o ®îc thuËn lîi cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. Chóng ta ®· t¹o ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. L¹m ph¸t ®· gi¶m tõ 67% n¨m 1992 xuèng cßn 14.4% n¨m 1994. Tû lÖ t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n trong 5 n¨m trë l¹i ®©y lu«n ®îc duy tr× ë møc tèt, nÒn kinh tÕ ®· b¾t ®Çu æn ®Þnh. Thu nhËp cña d©n c t¨ng vµ trong néi bé nÒn kinh tÕ ®· cã tÝch luü. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ngµy cµng ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch 1 gi¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ lu th«ng thuËn tiÖn gi÷a c¸c khu vùc trong níc, l·i suÊt tÝn dông vµ l·i suÊt tiÕt kiÖm ®· ®îc Ên ®Þnh trªn c¬ së t¬ng quan gi÷a cung cÇu vèn trªn thÞ trêng. Quy luËt cung cÇu vµ quy luËt gi¸ trÞ ®ang ph¸t huy nh÷ng t¸c dông tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn kh¸ m¹nh. Sè doanh nghiÖp cæ phÇn vµ c«ng ty liªn doanh thu hót nhiÒu vèn trong níc còng nh vèn t níc ngoµi còng t¨ng nhanh. Sù ra ®êi cña c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu do c¸c c«ng ty cæ phÇn, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ph¸t hµnh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi. Thªm vµo ®ã nÒn kinh tÕ thÞ trêng còng ®ang lµm thay ®æi dÇn thãi quen vµ nÕp nghÜ cña d©n chóng trong c«ng viÖc ®Çu t vèn mµ hä tÝch luü ®îc. C¸c yÕu tè trªn ®©y t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n vf kh¼ng ®Þnh lµ thÞ trêng chøng kho¸n sÏ ®îc c«ng nhËn v× nã ®îc ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi ®Çu t vèn, ngêi sö dông vèn vµ c¶ cña nhµ níc. 2) Nh÷ng khã kh¨n: -Hµng ho¸ ®Ó giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n cha ®ñ tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng còng nh cha ®ñ vÒ khèi lîng ®Ó giao dÞch khi thÞ trêng chøng kho¸n chÝnh thøc ®îc h×nh thµnh. Sè lîng vµ gi¸ trÞ cæ phiÕu hiÖn nay cßn qu¸ nhá cha ®¸p øng ®îc ®ßi hái cña thÞ trêng chøng kho¸n khi nã ra ®êi. C¸c lo¹i tr¸i phiÕu tuy cã ®a d¹ng nhng phÇn lín lµ c¸c tr¸i phiÕu ng¾n h¹n kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng chÝnh ®Ó mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n. -HÖ thèng ng©n hµng tuy ®· cã nhiÒu thay ®æi nhng cha m¹nh cÇn tiÕp tôa ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu vÒ thanh to¸n, chuyÓn giao, lu tr÷ vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô kh¸c khi thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi. -Cha cã khung ph¸p lý ®ång bé vµ ®Çy ®ñ cho sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. HiÖn nay mÆc dï ®· cã luËt c«ng ty, LuËt d©n sù... chóng ta vÉn thiÕu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ kinh doanh chøng kho¸n. C¸c v¨n b¶n cã liªn quan kh¸c vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n, kiÓm to¸n, kÕ to¸n tuy ®· cã nhng cha ®ñ vµ ®ång bé ®Ó cã kh¶ n¨ng bao qu¸t toµn bé ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. Thªm vµo ®ã lµ viÖc chÊp hµnh kh«ng nghiªm chØnh luËt ph¸p ®· kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc lµm gi¶m lßng tin trong d©n chóng vÒ hiÖu lùc cña ph¸p luËt. §©y lµ khã kh¨n cã ý nghÜa ®Æc biÖt nghiªm träng. Khi mµ khã kh¨n nµy cha ®îc kh¾c phôc th× viÖc tæ chøc ®îc mét thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng lµnh m¹nh lµ kh«ng thÓ cã ®îc. Nh vËy, ®Ó thµnh lËp ®îc mét thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng tèt cÇn ph¶i tiÕn hµnh mét khèi lîng c¸c c«ng viÖc chuÈn bÞ rÊt lín; ®ång bé trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. Chóng ta còng cÇn tuyªn truyÒn, gi¸o dôc c¸c kiÕn thøc c¬ së vÒ thÞ trêng chøng kho¸n cho nh©n d©n, cñng cè lßng tin cña hä b»ng c¸c luËt, qui ®Þnh chÆt chÏ vµ khÈn tr¬ng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé chøng kho¸n vµ thiÕt lË hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ tµi chÝnh réng lín (qua v« tuyÕn truyÒn h×nh, radio, b¸o chÝ...) Ch¬ng III: ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p hç trî ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n Sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ sù nhÊt qu¸n trong chiÕn lîc ph¸t triÓn, vai trß cña hÖ thèng qu¶n lý cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh b¹i cña 1 thÞ trêng. V× cËy chóng ta cÇn sím th«ng qua vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®ång bé vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ®Ó t¹o ra khu«n khæ ph¸t lý cho thÞ trêng ngay tõ ®Çu. ThÞ trêng tiÒn tÖ vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®Òu lµ c¸c thÞ trêng ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn vµ lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn, hai thÞ trêng nµy mang tÝnh c¹nh tranh vµ bæ sung lÉn nhau. ChÝnh v× vËy muèn x©y dùng thÞ trêng chøng kho¸n th× ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng ®Õn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ tËn dông c¸c c¬ së cã s½n cña thÞ trêng tiÒn tÖ ®Ó ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n theo mét sè híng ®iÒu chØnh linh ho¹t, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc ho¹t ®éng trªn thÞ trêng tiÒn tÖ tham gia vµo thÞ trêng chøng kho¸n vµ trªn c¬ së cã sù qu¶n lý chÆt chÏ cña nhµ níc. BÊt kú mét thÞ trêng nµo muèn ho¹t ®éng ®îc th× cÇn ph¶i cã cung vµ cÇu ®èi víi hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Trong thêi gian ®Çu chuÈn bÞ thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n, chóng ta cÇn tËp chung ®Èy m¹nh c¸c nguån cung vÒ chøng kho¸n theo híng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, tõng bíc n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¸n cña chøng kho¸n ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ngêi n¾m gix chøng kho¸n cã thÓ b¸n l¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng. Qóa tr×nh chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cho h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam diÔn ra trong thêi gian ng¾n v× vËy nhµ níc cÇn ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc cña thÞ trêng b»ng c¸ch thóc ®Èy sù h×nh thµnh cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian trªn thÞ trêng. Ngoµi ra, nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch t¹o nguån nh©n lùc vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. §©y lµ nhiÖm vô träng t©m hµng ®Çu vµ l©u dµi. CÇn tËp chung vµo viÖc më nh÷ng kho¸ ®µo t¹o kiÕn thøc chuyªn s©u vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n cho c¸n bé qu¶n lý cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng. §ång thêi phæ cËp kiÕn thøc chung vÒ thÞ trêng chøng kho¸n cho c«ng chóng qua tuyªn truyÒn trªn ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ gi¶ng dËy trong nhµ trêng. KÕt luËn Ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n lµ gi¶i ph¸p quan träng ®îc kh¼ng ®Þnh trong khu«n khæ cuéc c¶i c¸ch c¬ b¶n nhÊt cña §¶ng vµ nhµ níc ta. Nh»m t¸c ®éng néi lùc míi th«ng qua sù thay ®æi h×nh thøc së h÷u vµ c¬ cÊu tæ chøc. Nhê ®ã mµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. V× vËy trong thêi gian tíi ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu t¹o ra hµng ho¸ giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n chóng ta cÇn ph¶i xóc tiÕn m¹nh viÖc chuÈn bÞ hµng ho¸ th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh: §Èy m¹nh ph¸t triÓn tr¸i phiÕu chÝnh phñ trung vµ dµi h¹n trªn thÞ trêng trong níc, xem xÐt viÖc phat hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ra thÞ trêng vèn quèc tÕ. Xóc tiÕn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc. Ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n, ®i kÌm víi sù thµnh lËp nhiÒu c«ng ty cæ phÇn míi sÏ ®ãng vai trß quan träng x¸c lËp nÒn kinh tÕ thÞ trêng v÷ng ch¾c ë ViÖt Nam. V× thÕ viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ®îc sù l·nh ®¹o vµ chØ d¹o chÆt chÏ cña §¶ng vµ nhµ níc. Cuèi cïng em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« ®· gîi ý cho em vÒ ®Ò tµi lý thó vµ thiÕt thùc nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n vµ mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c«. môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch¬ng I : C¬ së lý luËn chung vÒ thÞ trêng chøng kho¸n I. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n trªn thÕ giíi II. ThÞ trêng chøng kho¸n vµ ph©n lo¹i thÞ trêng chøng kho¸n 1. ThÞ trêng chøng kho¸n 2. Ph©n lo¹i thÞ trêng chøng kho¸n III. Chøc n¨ng nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n Ch¬ng II : Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam I. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan II. C¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n III. Thùc tr¹ng thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam 1. thuËn lîi 2. Khã kh¨n Ch¬ng III : ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p hç trî ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n KÕt luËn