Tài liệu Tiểu luận phương hướng và những giải pháp cho thị trường chứng khoán vn

Lêi më ®Çu §Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng, t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng, kh¾c phôc nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c níc trong khu vùc cÇn ph¶I cã nguån vèn lín. Mµ ®Ó cã nguån vèn lín cÇn ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n.y kinh tÕ nhng còng chÝnh nã l¹i cã thÓ trë thµnh vËt c¶n cho nÒn kinh tÕ Êy. ChÝnh tÝnh chÊt quan träng, thùc tiÔn, phøc t¹p cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®· gîi ý cho SV cã nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ rÊt bæ Ých. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn cña c« gi¸o, ®· gióp em n©ng cao kiÕn thøc vµ hoµn thµnh bµi viÕt nµy. Trong khu«n khæ mét bµi viÕt ng¾n, vµ v× nh÷ng h¹n chÕ hiÓu biÕt, ch¾c ch¾n bµi viÕt kh«ng khái m¾c ph¶i nh÷ng sai sãt. Mong thÇy c« vµ b¹n bÌ gãp ý ®Ó bµi viÕt cã thÓ ®îc hoµn chØnh h¬n. 1 Ch¬ng 1 Kh¸i qu¸t vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n 1. Chøng kho¸n vµ c¸c lo¹i chøng kho¸n. 1.1. Kh¸i niÖm chøng kho¸n . Chøng kho¸n lµ ®èi tîng giao dÞch hay hµng ho¸ cña thÞ trêng chøng kho¸n. Chøng kho¸n ®îc ®Þnh nghÜa trªn ph¬ng diÖn tµi chÝnh lµ tµi s¶n nî, lµ b»ng chøng cña quyÒn tµi s¶n nªn gäi lµ chøng kho¸n cã gi¸,vÒ mÆt thuËt ng÷ ph¸p lý th× chøng kho¸n lµ lo¹i v¨n b¶n ghi râ quyÒn tµi s¶n thÓ hiÖn quyÒn chñ nî vµ quyÒn së h÷u. Ngêi së h÷u chøng kho¸n cã quyÒn tù do chuyÓn nhîng vµ ®Þnh ®o¹t chøng kho¸n thuéc së h÷u cña m×nh . Theo kho¶n 1, ®iÒu 2, NghÞ ®Þnh sè 48/CP ngµy 28/11/1998 th× chøng kho¸n ®îc ®Þnh nghÜa: "Chøng kho¸n lµ chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi së h÷u chøng kho¸n ®èi víi tµi s¶n hoÆc vèn cña tæ chøc ph¸t hµnh ". Chøng kho¸n bao gåm: + Cæ phiÕu + Tr¸i phiÕu + Chøng chØ quü ®Çu t vµ mét sè lo¹i chøng kho¸n kh¸c. 1.2. C¸c lo¹i chøng kho¸n 1.2.1. Chøng kho¸n vèn : Cæ phiÕu. 2 Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng kho¸n do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh chøng nhËn viÖc gãp vèn vµo c«ng ty cña c¸c cæ ®«ng. Th«ng t sè 01/1998/UBCK ®Þnh nghÜa :"Cæ phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n ph¸t hµnh díi d¹ng chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn quyÒn së h÷u vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi së h÷u cæ phiÕu ®èi víi tµi s¶n hoÆc vèn cña c«ng ty cæ phÇn ." Ph©n lo¹i cæ phiÕu. + Theo h×nh thøc ph¸t hµnh cã cæ phiÕu v« danh vµ cæ phiÕu ghi danh. + Theo quyÒn ®îc hëng lîi, cæ phiÕu ®îc chia thµnh cæ phiÕu thêng vµ cæ phiÕu u ®·i. 1.2.2. Chøng kho¸n nî : tr¸i phiÕu . Tr¸i phiÕu lµ mét h×nh thøc vay nî , trong ®ã ngêi ®i vay ph¸t hµnh mét chøng chØ víi l·i xuÊt nhÊt ®Þnh vµ ®¶m b¶o thanh to¸n vµo mét thêi gian nhÊt ®Þnh trong t¬ng lai . Theo th«ng t sè 01/1998/UBCK ngµy 13/10/1998 vÒviÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chøng th× :"Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n ph¸t hµnh díi h×nh thøc chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn nghÜa vô tr¶ nî ( bao gåm c¶ gèc vµ l·i ) cña tæ chøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu víi ngêi së h÷u tr¸i phiÕu ." Ph©n lo¹i tr¸i phiÕu: + C¨n cø vµo lîi tøc, tr¸i phiÕu ®îc ph©n thµnh tr¸i phiÕu cã lîi tøc æn ®Þnh vµ tr¸i phiÕu cã lîi tøc th¶ næi. + C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu ®îc ph©n thµnh tr¸i phiÕu c«ng ty ; tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng . 3 + C¨n cø vµo h×nh thøc ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu ®îc ph©n thµnh tr¸i phiÕu v« danh vµ tr¸i phiÕu ghi danh . 1.2.3. C¸c chøng tõ tµi chÝnh cã nguån gèc chøng kho¸n (chøng tõ ph¸t sinh). + Chøng quyÒn ( giÊy b¶o ®¶m quyÒn mua cæ phiÕu ). Lµ mét lo¹i chøng th do c«ng ty ph¸t hµnh cho c¸c cæ ®«ng, trong ®ã quy ®Þnh quyÒn cña cæ ®«ng ®îc mua mét sè lîng cæ phiÕu míi do c«ng ty ph¸t hµnh theo mét gi¸ quy ®Þnh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Cæ ®«ng cã thÓ thùc hiÖn quyÒn mua, nhng còng cã thÓ chuyÓn nhîng hoÆc ®em b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n vµ nhËn kho¶n chªnh lÖch gi¸ u tiªn nÕu kh«ng thùc hiÖn quyÒn mua hoÆc quyÒn ®Æt mua tríc. + B¶o chøng kho¸n (chøng khÕ). Lµ mét chøng tõ tµi chÝnh ph¸t hµnh cïng víi tr¸i phiÕu hay cæ phiÕu u ®·i. B¶o chøng phiÕu cÊp tr¸i chñ hoÆc cæ ®«ng khi ph¸t hµnh chøng kho¸n míi quy ®Þnh läng tr¸i phiªó hoÆc cæ phiÕu thêng ®îc quyÒn mua chøng kho¸n víi gi¸ ®¨ng ký cao h¬n gi¸ thÞ trêng vµo thêi ®iÓm ph¸t hµnh trong thêi h¹n t¬ng ®èi dµi, cã khi lµ vÜnh viÔn . + Chøng kho¸n quü ®Çu t . Theo quyÕt ®Þnh sè 05/UBCK3 th× chøng chØ quü ®Çu t lµ sù x¸c nhËn cña c«ng ty qu¶n lý quü ®èi víi phÇn vèn mµ ngêi ®Çu t ®· ®Çu t vµo quü nh»m môc ®Ých kinh doanh chøng kho¸n ®Ó kiÕm lêi. VÒ b¶n chÊt, nã gièng nh c¸c chøng kho¸n kh¸c ®Òu thÓ hiÖn quyÒn tµi s¶n cña ngêi së h÷u chóng víi tµi s¶n hoÆc vèn cña tæ chøc ph¸t hµnh . 4 2. ThÞ trêng chøng kho¸n. 2.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i. * Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm . Nãi ®Õn thÞ trêng chøng kho¸n lµ nãi ®Õn ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n, ë ®©u cã giao dÞch chøng kho¸n th× còng cã nghÜa lµ ë ®ã cã thÞ trêng chøng kho¸n. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao nhÊt cña thÞ trêng tµi chÝnh mµ t¹i ®ã diÔn ra c¸c ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lêi. §Æc ®Óm c¬ b¶n cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ thÞ trêng tù do, ë thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng cã sù ®éc ®o¸n, can thiÖp hoÆc cìng Ðp vÒ gi¸ c¶. Gݸ mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n hoµ toµn do cung cÇu quyÕt ®Þnh . *Ph©n lo¹i. + C¨n cø vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ giao dÞch chøng kho¸n th× thÞ trêng chøng kho¸n ®îc chia thµnh thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp . ThÞ trêng s¬ cÊp: lµ thÞ trêng mµ chøng kho¸n lÇn ®Çu ®îc ph¸t hµnh ra nh»m t¹o lËp mét doanh nghiÖp cæ phÇn hoÆc mét doanh nghiÖp ChÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ph¸t hµnh mét chøng kho¸n míi. ThÞ trêng s¬ cÊp lµ thÞ trêng t¹o vèn cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh. ThÞ trêng thø cÊp: lµ thÞ trêng mua ®i b¸n l¹i c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh qua thÞ trêng s¬ cÊp. TiÒn vµ lîi Ých thu ®îc tõ viÖc mua b¸n chøng kho¸n ®îc chuyÓn cho ngêi së h÷u chøng kho¸n. 5 + C¨n cø vµo tÝnh tËp trung cña thÞ trêng th× thÞ trêng chøng kho¸n ®îc ph©n thµnh thÞ trêng tËp trung vµ thÞ trêng kh«ng tËp trung. + C¨n cø vµo ®èi tîng mua b¸n lµ cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu, cã thÓ chia ra hai lo¹i thÞ trêng chøng kho¸n c¬ b¶n lµ thÞ trêng cæ phiÕu vµ thÞ trêng tr¸i phiÕu . + C¨n cø vµo kú h¹n giao dÞch , thÞ trêng chøng kho¸n ®îc chia thµnh thÞ trêng giao ngay, thÞ trêng giao dÞch kú h¹n vµ thÞ trêng giao dÞch t¬ng lai. 2.2. Vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n . * T¹o nguån vèn cho ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh . ThÞ trêng chøng kho¸n cã vai trß quan träng trong huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c nhu cÇu chi tiªu cña ChÝnh phñ. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi lµ n¬i thu hót m¹nh mÏ c¸c nguån vèn nhµn rçi vµo ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh, thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi t¹o thµnh nguån vèn khæng lå tµi trî cho nguån kinh tÕ mµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c kh«ng lµm ®îc. ThÞ trêng chøng kho¸n t¹o c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó thu nhiÌu lîi nhuËn. * ThÞ trêng chøng kho¸n khuyÕn khÝch ngêi d©n tiÕt kiÖm ®Ó ®Çu t vµo s¶n xuÊt kinh doanh . Víi viÖc mua b¸n chøng kho¸n mét c¸ch dÔ dµng trªn thÞ trêng chøng kho¸n, nguån tiÒn t¹m thêi nhµn rçi trong d©n c ®îc sö dông mét c¸ch linh ho¹t h¬n, t¹o ra lîi nhuËn, tr¸nh t×nh tr¹ng "vèn chÕt". ThÞ trêng chøng kho¸n ®îc xem lµ cÇu nèi v« h×nh gi÷a ngêi cã vèn vµ ngêi cÇn vèn. ThÞ trêng chøng 6 kho¸n lµ kªnh ®iÒu hoµ c¸c nguån vèn t n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu, gi¶i quyÕt linh ho¹t nhu cÇu vÒ vèn gi÷a c¸c vïng kinh tÕ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . * ThÞ trêng chøng kho¸n t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp sö dông vèn cã hiÖu qu¶, ®ång thêi lµ c«ng cô ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ThÞ trêng chøng kho¸n kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ®µng hoµng hiÖu qu¶ h¬n. D©n chóng chØ mua nh÷ng chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty lµm ¨n cã l·i , thÞ trêng chøng kho¸n buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh qua ®ã c«ng chóng cã c¬ héi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®Ólùa chän ®Çu t. V× vËy, muèn tån t¹i kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ doanh nghiÖp ph¶i lµm sao ®Ó sö dông ®ång vèn cã hiÖu qu¶ nhÊt. §èi víi nhµ níc, thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét c«ng cô ®Ó nhµ níc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. Th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n, Nhµ níc vay tiÒn trong d©n chóng ®Ó cïng ng©n s¸ch Nhµ níc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng gi¶i quyÕt nh÷ng th©m hôt ng©n s¸ch t¹m thêi. §ång thêi qua thÞ trêng chøng kho¸n, Nhµ níc kiÓm so¸t mét phÇn lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng vµ phÇn nµo cã t¸c dông kiÒm chÕ l¹m ph¸t, khuyÕn khÝch ®Çu t thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña m×nh. + ThÞ trêng lµ c«ng cô ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ vµ ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ. Th«ng qua gi¸ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng chøng kho¸n, ngêi ®Çu t biÕt ®îc kh¶ n¨ng kinh 7 doanh cña doanh nghiÖp . TrÞ gi¸ cæ phiÕu cao biÓu hiÖn doanh nghiÖp ®ã lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ thu hót ®îc ngêi ®Çut. Ngîc l¹i gi¸ cæ phiÕu trªn thÞ trêng thÊp h¬n mÖnh gi¸ chøng tá viÖc kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng tèt, nÕu doanh nghiÖp cã biÖn ph¸p chÝnh s¸ch kinh doanh kh«ng tèt sÏ ®i tíi ph¸ s¶n. TriÓn väng t¬ng lai cña c¸c doanh nghiÖp còng ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp trªn thÞ trêng gi¸ cæ phiÕu vµ sù diÔn biÕn qu¸ tr×nh biÕn ®éng thÞ trêng gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty. 2.3. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n. * Nguyªn t¾c c«ng khai. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®énh trªn thÞ trêng ®Òu ®îc c«ng khai. C¸c lo¹i chøng kho¸n ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng chõng kho¸n, t×nh h×nh tµi chÝnh, kÕt qu¶ kinh doanh ngiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n ®îc niªn yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n, c«ng khai sè lîng chøng kho¸n ®îc mua b¸n, gi¸ mua b¸n trªn thÞ trêng vµ trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. §ång thêi nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c chñ thÓ ph¸p hµnh ph¶i cung cÊp mét c¸ch trung thùc c¸c th«ng tin vÒ n¨ng lùc kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty vÒ lîi nhuËn, ph©n chia lîi nhuËn… vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng th«ng tin cña m×nh. * Nguyªn t¾c trung gian. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mäi ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ®Òu ph¶i th«ng qua nh÷ng ngêi m«i giíi thùc hiÖn mµ kh«ng ph¶i lµ do trùc tiÕp nh÷ng ngêi muèn mua vµ ngêi 8 muèn b¸n tiÕn hµnh. Nguyªn t¾c nµy ®¶m b¶o cho thÞ trêng ho¹t ®éng lµnh m¹nh, ®Òu ®Æn, tr¸nh sù lõa ®¶o gi¶ m¹o nh»m b¶o vÖ lîi Ých cho ngêi ®Çu t. Nh÷ng ngêi m«i giíi lµ nh÷ng ngêi cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch vÒ chøng kho¸n vµ biÕt râ ®îc t×nh h×nh tµi chÝnh kinh tÕ cña doanh nghiÖp mµ ®a ra ®îc nh÷ng lêi khuyªn. Trong ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n hä nh©n danh kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn viÖc mua b¸n víi gi¸ tèt nhÊt vµ ®îc hëng hoa hång cña hîp ®ång. Nguyªn t¾c nµy tr¸nh cho sù nhÇm lÉn hoÆc bÞ lõa ®¶o do cha hiÓu biÕt râ vÒ thÞ trêng chøng kho¸n, ®ång thêi nã lµm t¨ng nguån ®Çu t vµo thÞ trêng chøng kho¸n. * Nguyªn t¾c ®Êu gi¸. ViÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn th«ng qua mét cuéc ®Êu gi¸ . GÝa chøng kho¸n ®îc x¸c ®Þnh khi cã sù thèng nhÊt gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ mua. GÝa b¸n vµ gi¸ mua chøng kho¸n t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh do nhµ m«i giíi ®a ra tuú theo nhËn ®Þnh vµ kinh nghiÖm riªng cña hä vµ tuú theo sè lîng cung cÇu chøng kho¸n ë t¹i thêi ®iÓm ®ã . 9 Ch¬ng 2 Sù h×nh thµnh vµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam 1.1. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam 10 . §Ó ®a ®Êt níc ®i lªn vµ bíc vµo mét thêi k× míi, thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, thùc hiÖn qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ níc vÒ tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ th× §¶ng vµ Nhµ níc cÇn ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõng bíc thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng vèn trong níc lµ chÝnh, g¾n thÞ trêng vèn trong níc víi thÞ trêng vèn quèc tÕ, ®éng viªn thu hót tËp trung c¸c nguån lùc tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn ®¾c lùc c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn trªn ®Êt níc ®Æc biÖt lµ ®æi míi kinh tÕ. Bëi v× thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét h×nh thøc huy ®éng vèn dµi h¹n trong vµ ngoµi níc rÊt h÷u hiÖu gãp phÇn lµm cho dßng ch¶y vèn cã thÓ ®iÒu hoµ ®Õn tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cÇn më réng ph¹m vi vµ quy m« ho¹t ®éng. §ã còng lµ mét kªnh quan träng thu hót vèn dµi h¹n ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ë nh÷ng nghµnh kinh tÕ then chèt, ®æi míi c«ng nghÖ, më réng vµ n©ng cao søc canh tranh trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc, gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh x· héi ho¸ vèn ®Çu t ph¸t triÓn . 11 X©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét trong nh÷ng môc tiªu cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia, thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét thÓ chÕ tµi chÝnh tÊt yÕu, kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë níc ta. X©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam ®· ®îc §¶ng vµ ChÝnh phñ quan t©m rÊt cao trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. §iÒu nµy ®· ®îc kh¼ng ®Þnh râ th«ng qua hµng lo¹t nhh÷ng NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ¬ng II, Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII, NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ, NghÞ quyÕt ®¹i héi VIII cña §¶ng, NghÞ quyÕt k× häp thø 4 Quèc héi kho¸ IX cïng víi hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c ®îc ban hµnh cña ChÝnh phñ. 1.2. Nh÷ng thuËn lîi trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña trÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam 12 Tríc hÕt lµ xu híng ®¶o ngîc ®µ t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ tõ " ©m " (suy gi¶m tèc ®é) sang "d¬ng'' (n©ng cao tèc ®é ). Chóng ta cã hÖ thèng chÝnh trÞ æn ®Þnh . Sau nhiÒu n¨m ®æi míi ViÖt nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng trong mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ®Êt níc . Tèc ®é t¨ng trëng tæng s¶n phÈm quèc néi ( GDP) b×nh qu©n tõ 6-7%/ n¨m trong nhiÒu n¨m qua , s¸u th¸ng ®Çu n¨m 2000 lµ 6,2% (cïng k× n¨m ngo¸i lµ 4,3%). Tèc ®é t¨ng trëng c«ng nghiÖp t¨ng 14,3% cao h¬n so víi cïng k× n¨m ngo¸i Ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn kh¸ m¹nh víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t trªn 5 tû USD, t¨ng 28,5% so víi cïng k× n¨m tríc . Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n©ng cao sÏ gióp gi¶i to¶ t×nh tr¹ng ¸ch t¾c thÞ trêng l©u nay . Nhê ®ã , c¸c doanh nghiÖp sÏ tÝch cùc ®Çu t trë l¹i , c«ng chóng tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ víi møc ®é s½n sµng cao h¬n .Trong khu«n c¶nh nh vËy , thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n ch¾c ch¾n sÏ dÔ dµng thu hót sù quan t©m vµ tham gia ho¹t ®éng cña ®«ng ®¶o mäi ngêi . 13 Trong viÖc c¶i thiÖn m«i trêng kinh doanh diÔn ra trong nÒn kinh tÕ níc ta cã thÓ kÓ ®Õn hai biÕn cè chÝnh lµ söa ®æi vµ hoµn chØnh hÖ thèng thuÕ , ban hµnh luËt doanh nghiÖp. §i liÒn víi viÖc ¸p dông luËt doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh xo¸ bá hµng lo¹t c¸clo¹i giÊy phÐp con. Sè doanh nghiÖp míi ®¨ng kÝ t¨ng vät ®ã lµ sù ra ®êi cña h¬n 5000 doanh nghiÖp víi vèn ®Çu t ®¨ng kÝ trªn 4000 tû ®ång, ®iÒu nµy ®îc xem nh dÊu hiÖu chuyÓn ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ dîc c¸c nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ cao. §©y lµ m«i trêng rÊt thuËn lîi cho sù ho¹t ®éng cña thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n, m«i trêng ®ã chøa ®ùng kh¶ n¨ng t¹o nªn mét søc thóc ®Èy ®Çy tÝnh n¨ng ®éng ®Çu t vµ sù quan t©m m¹nh mÏ h¬n ®Õn ho¹t ®éng cña thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n. §èi víi lÜnh vùc tµi chÝnh - ng©n hµng, trong nh÷ng n¨m c¶i c¸ch vµ ®æi míi ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn kh¸ nhiÒu c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c t¹o nªn sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, ®· thóc ®Èy tÝnh hiÖu qu¶ trong mäi ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô ®èi víi khu vùc nµy, ®ång thêi l·i suÊt cho vay ngµy mét gi¶m. §©y lµ c¸c nh©n tè vµ ®iÖu kiÖn quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn thÞ trêng tµi chÝnh nãi chung vµ lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n nãi riªng. 14 ChÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc vµ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ®ang gi¶i phãng mäi n¨ng lîng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh , huy ®éng mäi nguån vèn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thÞ trêng vèn. Sau h¬n 8 n¨m kÓ tõ khi triÓn khai thùc hiÖn thÝ ®iÓm chuyÓn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn (theo qui ®Þnh 202 / CT ngµy 08 th¸ng 6 n¨m 1992) tÝnh ®Õn nay, chóng ta ®· thùc hiÖn CPH thµnh c«ng gÇn 500 doanh nghiÖp Nhµ níc. Bªn c¹nh ®ã hÖ thèng kiÓm to¸n, kÓ c¶ kiÓm to¸n Nhµ níc vµ phi Nhµ níc, kiÓm to¸n níc ngoµi ®· ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng m¾t xÝch vµ ®Çu mèi quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n. Ngoµi ra hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c truyÒn th«ng ë níc ta còng ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh vµ còng nhê chÝnh s¸ch më cöa, héi nhËp víi bªn ngoµi lµm cho nÒn kinh tÕ trong níc còng nh kinh tÕ ®èi ngo¹i ngµy cµng thu hót ®îc nh÷ng thµnh qu¶ rÊt ®¸ng phÊn khëi. 1.3. Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam . Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vµ nh÷ng yÕu tè cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng rÊt tÝch cùc ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam th× m«i trêng kinh tÕ vÜ m« hiÖn nay theo ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam sÏ gÆp ph¶i nhiÒu t¸c ®éng kh«ng hoµn toµn thuËn chiÒu. 15 Cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng níc cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp nhÊt thÕ giíi , tuy so víi n¨m ngo¸i , n¨m nay tèc ®é t¨ng trëng tæng s¶n phÈm quèc néi , tèc ®é t¨ng trëng c«ng nghiÖp vµ ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn kh¸ m¹nh nhng trong mÊy n¨m gÇn ®©y , tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cña níc ta bÞ chËm. l¹i. §©y lµ hËu qu¶ cña sù suy gi¶m m¹nh ®Çu t vµ nh÷ng khã kh¨n trong tiªu thô s¶n phÈm díi t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng khu vùc vµ nh÷ng yÕu kÐm néi t¹i cña nÒn kinh tÕ . Qu¸ tr×nh kh«i phôc tèc ®é t¨ng trëng diÔn ra chËm., hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng gÆp khã kh¨n trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ tiÕt kiÖm ®Çu t , tÝnh n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ gi¶m sót mµ b»ng chøng râ nhÊt lµ xu híng thiÓu ph¸t kÐo dµi . Trong vµi n¨m gÇn ®©y, ë níc ta, xu híng suy gi¶m ®Çu t,c¶ ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp lÉn ®Çu t trong níc béc lé kh¸ râ rµng. Trªn thùc tÕ ®· nãi ®Õn thÞ trêng th× ph¶i nãi ®Õn hµng ho¸ cho thÞ ®ã song , thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam vÒ hµnh ho¸ cßn rÊt nghÌo lµn c¶ vÒ sè lîng vµ chñng lo¹i, nh÷ng c«ng ty cæ phÇn ®ö tiªu chuÈn tham gia niªm yÕt cæ phiÕu t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n cßn rÊt h¹n chÕ, hiÖn nay chØ cã 4 c«ng ty cæ phÇn tham gia niªm yÕt chøng kho¸n t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n TP.HCM. Mét khã kh¨n n÷a cÇn ph¶i ®Ò cËp ®Õn ®ã lµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, ®iÒu hµnh thÞ trêng chøng kho¸n cßn non trÎ,thiÕu c¶ vÒ sè lîng ,kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc nghiÖp vô. Th«ng tin vÒ nh÷ng tæ chøc ph¸t hµnh cho nh÷ng ngêi bá vèn mua cæ phiÕu, cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp th× thêng bÞ 16 thiÕu. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy ®· g©y nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay - giai ®o¹n cña thêi k× trøng níc. 2. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn nay . Ngµy 20/7/2000 Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n TP.HCM ®îc khai tr¬ng vµ ngµy 28/7/2000 phiªn giao dÞch ®Çu tiªn cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn lµ mét sù kiÖn ®¸ng ghi nhí vµ cã ý nghÜa trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam díi m« h×nh Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n TP.HCM ®· ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc theo híng x©y dùng nh÷ng thÓ chÕ cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §· mÊy th¸ng tr«i qua kÓ tõ khi Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ra ®êi nhng ho¹t ®éng cña nã chØ cßn ®ang ë trong bíc thö nghiÖm.Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam ®îc ho¹t ®éng trong quy m« qu¸ nhá bÐ trong khi ®ã sè lîng cæ phiÕu n»m trong tay c¸c nhµ ®Çu t lín lµ kh¸ lín do ®ã mµ nã dÔ dµng bÞ t¸c ®éng bëi c¸c ®èi tîng nµy. TÝnh ®Õn th¸ng1/2001 th× tæng sè lîng cæ phiÕu niªm yÕt trªn thÞ trêng lµ 30.208.000 trong ®ã sè ®ñ ®iÒu kiÖn giao dÞch lµ 21.466.399 cæ phiÕu chiÕm 71% kho¶ng35% trong sè nµy ®îc lu kÝ . 17 tuy nhiªn chØ cã Cho ®Õn ngµy 13/12/2000,Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· tæ chøc thµnh c«ng 59 phiªn giao dÞch, chØ sè VNidex cã xu híng t¨ng liªn tôc trong thêi gian dµi, t¹i phiªn giao dÞch ngµy 13/12/2000 chØ sè VN-idex ®· ®¹t ®îc 184,48 ®iÓm, trung b×nh mçi phiªn giao dÞch t¨ng 1.07%. Nh×n chung gi¸ cæ phiÕu cã xu híng t¨ng ®¸ng kÓ, tuy nhiªn cßn qu¸ Ýt chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ trêng vµ khèi lîng tõng chñng lo¹i hµng ho¸ ®îc giao dÞch qu¸ Ýt, trong khi ®ã sù hiÓu biÕt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n cña ®a sè c«ng chóng cßn s¬ khai vµ t©m lý ban ®Çu lµ tham gia ®Ó biÕt, do vËy ®Ó æn ®Þnh thÞ trêng ngay tõ khi khai tr¬ng,Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc vµ Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n chØ ¸p dông khíp lÖch mét lÇn trong mét ngµy giao dÞch, gi¶m biªn ®é giao ®éng gi¸ cßn +2% hoÆc -2% kh«ng cho thùc hiÖn giao dÞch l« lín. 18 Trong th¸ng 3/2001 biÓu ®å VN-idex cã mét sè biÕn ®éng, chØ sè bÞ sôt gi¶m trong hai phiªn giao dÞch tõ ngµy 5/3 ®Õn ngµy 7/3 cô thÓ: T¹i phiªn giao dÞch ngµy 5/3 chØ sè gi¶m xuèng cßn 250,73 ®iÓm (gi¶m -2,91 ®iÓm so víi phiªn giao dÞch ngµy 2/3). §Õn phiªn giao dÞch ngµy 7/3 chØ sè tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 248,05 ®iÓm. Tuy nhiªn ®Õn phiªn giao dÞch tiÕp theo ngµy9/3 chØ sè b¾t ®Çu ®îc phôc håi trë l¹i ®¹t 252,61 ®iÓm t¨ng 4,65 ®iÓm so víi phiªn giao dÞch tríc ®ã, vµ t¨ng liªn tôc trong c¸c phiªn giao dÞch kÕ tiÕp t¬ng øng lµ 255,99 ®iÓm trong ngµy 11/3 t¨ng 3,38 ®iÓm, ngµy13/3 ®¹t 257,70 ®iÓm t¨ng 1,71 ®iÓm vµ ®¹t 258,52 ®iÓm trong ngµy 15/3 t¨ng 0,82 ®iÓm. Qua ®ã cho thÊy tuy chØ sè ®· ®îc phôc håi vµ còng cã híng t¨ng lªn song møc ®é t¨ng l¹i cã xu híng gi¶m dÇn møc t¨ng thÊp nhÊt chØ ®¹t lµ 0,82 ®iÓm. Trong phiªn giao dÞch ngµy 23/4/2001 gi¸ tÊt c¶ c¸c cæ phiÕu ®Òu t¨ng cã thÓ nãi lµ t¨ng ë møc cao nhÊt nªn chØ sè gi¸ chøng kho¸n còng t¨ng m¹nh, lªn tíi 317,36 ®iÓm nhng sau ®ã 2 ngµy th× chØ sè chøng kho¸n l¹i gi¶m m¹nh cô thÓ gi¶m 4,02 ®iÓm xuèng cßn 313,74 ®iÓm . Trong nh÷ng th¸ng qua, nh×n chung chØ sè chøng kho¸n cã nhiÒu lóc th¨ng trÇm song vÉn ë t×nh tr¹ng tr× trÖ, thiÕu linh ho¹t cha cã ®îc søc hót l«i cuèn t¹o nªn mét thÞ trêng chøng kho¸n s«i ®éng mÆc dï hÖ thèng giao dÞch cña thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n lu«n ho¹t ®éng tèt, gãp phÇn gióp thÞ trêng ho¹t ®éng æn ®Þnh. MÆt kh¸c hÖ thèng nµy cßn phô thu«c nhiÒu vµo hÖ thèng giao dÞch do phÝa Th¸i Lan cha chuyÓn giao ®Çy ®ñ, chØ míi ë møc vËn hµnh, cã khã kh¨n trong viÖc 19 b¶o tr× khi cã sù cè, viÖc c«ng bè th«ng tin cßn h¹n chÕ do cha x©y dùng ®îc m¹ng diÖn réng . VÒ phÝa ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n th× trong nh÷ng th¸ng qua, hÇu hÕt c¸c c«ng ty ®Òu lµm ¨n cã l·i hoÆc lç rÊt Ýt nhng l·i ë ®©y chØ chñ yÕu tõ tiÒn giö tiÕt kiÖm, tuy nhiªn hä ®Òu x¸c ®Þnh môc tiªu chÝnh cha ph¶i lµ lîi nhuËn trong giai ®o¹n nµy v× thÕ hä ®· c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®én. Võa qua c¸c c«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng nghiÖp vô chñ yÕu lµ m«i giíi cho kh¸ch hµng, mét sè c«ng ty do ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®· thu hót ®îc kh¸ch hµng ®Õn më tµi kho¶n vµ cã tæng gi¸ trÞ m«i giíi mua b¸n chøng kho¸n cho kh¸ch hµng kh¸ cao. Mét sè c«ng ty ®îc phÐp thùc hiÖn ho¹t ®éng t doanh còng b¾t ®Çu triÓn khai ho¹t ®éng nhng tû träng vÉn cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi ho¹t ®éng chøng kho¸n. 20