Tài liệu Tiểu luận phát triển thị trường chứng khoán ở vn

Môc lôc lêi më ®Çu......................................................................3 PhÇn 1: ®¹i c¬ng vÒ thÞ trêng chøng kho¸n................4 1 . ThÞ trêng chøng kho¸n (TTCK)......................................4 1.1. Kh¸i niÖm.................................................................4 1.2. B¶n chÊt cña TTCK trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i 4 1.3. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n.............................................................................4 2. Chøng kho¸n- hµng ho¸ cña TTCK.................................5 2.1. Kh¸i niÖm.................................................................5 2.2. Ph©n lo¹i chøng kho¸n..............................................5 2.2.2. C¨n cø vµo tÝnh chÊt tµi chÝnh..................5 2.2.3. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña chøng kho¸n....6 2.3 . C¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n:......................7 2.3.1.C¸c hîp ®ång t¬ng lai (Futures contracts -Futures).................................................................7 2.3.2.C¸c quyÒn chän (option)............................8 2.3.3.Chøng quyÒn (rights) vµ chøng khÕ (warrants)...............................................................8 3. C¬ cÊu cña thÞ trêng chøng kho¸n................................10 3.1. XÐt vÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý:.......................10 3.2. XÐt vÒ qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña chøng kho¸n:..................................................................11 3.3. C¨n cø vµo ph¬ng thøc giao dÞch................12 4 . Chøc n¨ng vµ vai trß cña TTCK....................................12 4.1.1 . Huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ...............12 4.1.2. Cung cÊp m«i trêng ®Çu t cho c«ng chóng 12 4.1.3. T¹o m«i trêng ®Ó chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch vÜ m«..................................................12 5. C¸c ®èi tîng tham gia TTCK.........................................14 5.1. Nhµ ph¸t hµnh..........................................14 1 5.2. Nhµ ®Çu t................................................14 5.3. C¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n...........14 5.4 . C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn TTCK.........14 6. Ho¹t ®éng cña TTCK...................................................16 6.1. C¸c nghiÖp vô cña thÞ trêng chøng kho¸n....16 6.2. Nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n....................................................17 PhÇn II: thÞ trêng Chøng kho¸n ë viÖt nam...............18 3.1. Thùc tr¹ng...............................................................20 3.2.1. MÆt ®îc.................................................21 3.2.2. MÆt h¹n chÕ..........................................21 PHÇN III: ®Þnh híng vµ mét sè GI¶I PH¸P.................22 cho ttck ViÖt Nam......................................................22 KÕt luËn.....................................................................26 Tµi liÖu tham kh¶o.........................................................27 2 lêi më ®Çu Ngµy nay ngêi ta cã hµng tr¨m c¸ch ®Çu t ®Ó t×m lîi nhuËn cao nhÊt tõ nh÷ng sè vèn nhá nhÊt. T¬ng øng, cã hµng tr¨m c¸ch huy ®éng vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn. PhÇn lín nh÷ng c¸ch ®Çu t vµ t¹o vèn ®¬n gi¶n vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt ®îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®Æc trng cña c¬ chÕ thÞ trêng. ChØ cã nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng, th× míi cã thÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) ®óng nghÜa. Vµ ngîc l¹i, mét thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ còng ®ñ nãi lªn ®ã lµ mét nÒn kinh tÕ ®îc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. ThÞ trêng chøng kho¸n cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc t¹o ra mét kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn , phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc , lµ s¶n phÈm cña nÒn chuyÓn ®æi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh hêng x· héi chñ nghÜa cña §¶ng vµ nhµ níc ta . Víi mong muèn t×m hiÓu TTCK nãi chung vµ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam nãi riªng nh»m ®ãng gãp mét phÇn søc lùc vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc em chän ®Ò tµi "Ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam". Song do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, mong ®îc sù lu ý ®ãng gãp ý kiÕn bæ sung cña thÇy ®Ó ®Ò tµi ®îc hoµn thiÖn h¬n . Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 3 PhÇn 1: ®¹i c¬ng vÒ thÞ trêng chøng kho¸n 1 . ThÞ trêng chøng kho¸n (TTCK) 1.1. Kh¸i niÖm ThÞ trêng chøng kho¸n (Securities Market) lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua vµ b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n nh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty vµ mét sè giÊy tê cã kh¸c. Nh vËy thÞ trêng chøng kho¸n bao gåm c¶ ho¹t ®éng mua b¸n chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc, c¶ ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n trong së giao dÞch vµ ngoµi së giao dÞch. 1.2. B¶n chÊt cña TTCK trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i Ngµy nay, ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, TTCK ®îc quan niÖm lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n trung vµ dµi h¹n. ViÖc mua b¸n nµy ®îc tiÕn hµnh ë thÞ trêng s¬ cÊp khi ngêi mua mua ®îc chøng kho¸n lÇn ®Çu tõ nh÷ng ngêi ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ ë thÞ trêng thø cÊp khi cã sù mua ®i b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh tõ thÞ trêng s¬ cÊp. XÐt vÒ mÆt h×nh thøc c¸c ho¹t ®éng trao ®æi mua b¸n chuyÓn nhîng c¸c chøng kho¸n chØ lµ viÖc thay ®æi c¸c chñ thÓ n¾m gi÷ chøng kho¸n; cßn xÐt vÒ thùc chÊt ®©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng t b¶n ë h×nh th¸i tiÒn tÖ, tøc lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ t b¶n së h÷u sang t b¶n kinh doanh. C¸c quan hÖ mua b¸n chøng kho¸n, trªn TTCK ph¶n ¸nh sù thay ®æi c¸c chñ thÓ së h÷u vÒ chøng kho¸n. Chñ thÓ tham gia TTCK víi t c¸ch lµ ngßi bá vèn ®Çu t, anh ta lµ chñ së h÷u t b¶n ; cßn khi tham gia víi t c¸ch lµ ngêi sö dông vèn ®Çu t, anh ta thùc hiÖn chøc n¨ng cña t b¶n kinh doanh. Do ®ã TTCK xÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, kh«ng chØ ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ trao ®æi mua b¸n mét sè lîng nhÊt ®Þnh c¸c t liÖu s¶n xuÊt vµ c¸c kho¶n vèn b»ng tiÒn, mµ lµ c¸c quyÒn së h÷u vÒ t b¶n. T b¶n hiÖn nay ®îc lu th«ng nh mét lo¹i hµng ho¸ th«ng thêng cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông. ThÞ trêng hµng ho¸ lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. 4 1.3. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n Phiªn chî ®Çu tiªn cña thÞ trêng chøng kho¸n diÔn ra vµo n¨m 1453 t¹i qu¶ng trêng gÇn ng«i nhµ cña nhµ bu«n m«i giíi mang tªn Vanber ë Bruges ( BØ ) .T¹i ®ã cã 1 b¶ng hiÖu h×nh 3 tói da víi 1 tõ tiÕng Ph¸p “Bourse” tøc lµ “ MËu dÞch trêng “ hay cßn gäi lµ “së giao dÞch” . “ MËu dÞch trêng “ lµ 1 b¶ng hiÖu chung , 3 tói da ®Æc trng cho 3 néi dung lµ: MËu dÞch trêng hµng hãa , MËu dÞch trêng ngo¹i tÖ , MËu dÞch trêng gi¸ kho¸n ®éng s¶n . N¨m 1547 , “MËu dÞch trêng “ ë Bruges bÞ sôp ®æ vµ ®îc chuyÓn qua thÞ trÊn Auvers , mét h¶i c¶ng lín cña BØ thêi ®ã . Gi÷a thÕ kØ 16 , viªn quan ®¹i thÇn tµi chÝnh Anh quèc Theomes Gresham ®Õn ®©y thÞ s¸t vµ sau ®ã thiÕt lËp “MËu dÞch trêng” t¹i London . C¸c “ MËu dÞch trêng “ kh¸c còng ®îc lÇn lît thµnh lËp t¹i Ph¸p , §øc vµ B¾c ¢u . 2. Chøng kho¸n- hµng ho¸ cña TTCK 2.1. Kh¸i niÖm Trong hÖ thèng thÞ trêng, mçi lo¹i thÞ trêng cã mét lo¹i ®èi tîng giao dÞch riªng cña nã. Trªn thÞ trêng chøng kho¸n ®èi tîng giao dÞch chÝnh cña nã lµ chøng kho¸n. Chøng kho¸n lµ mét thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ c¸c giÊy tê cã gi¸. Tøc lµ giÊy tê ghi nhËn kho¶n tiÒn tÖ mµ ngêi së h÷u chóng bá ra sÏ ®îc quyÒn hëng nh÷ng kho¶n lîi tøc nhÊt ®Þnh theo k× h¹n. Hay nãi c¸ch kh¸c, lµ c¸c lo¹i c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n, bao gåm c¸c lo¹i cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. 2.2. Ph©n lo¹i chøng kho¸n 2.2.1.C¨n cø së h÷u - Chøng kho¸n v« danh ( Bearer securities): Lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi râ hä tªn së h÷u chñ. ViÖc chuyÓn nhîng lo¹i nµy 5 rÊt ®¬n gi¶n, dÔ dµng, kh«ng cÇn ph¶i cã thñ tôc ph¸p lý rêm rµ ( trao tay). - Chøng kho¸n ký danh ( Nominal/registered securities): Lo¹i chøng kho¸n nµy cã ghi râ hä tªn vµ chñ së h÷u.ViÖc chuyÓn nhîng chøng kho¸n nµy ®îc thùc hiÖn b»ng thñ tôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan ph¸t hµnh, ®«i khi ®ßi hái cã sù chÊp nhËn tríc. 2.2.2. C¨n cø vµo tÝnh chÊt tµi chÝnh - Chøng kho¸n cã lîi tøc æn ®Þnh ( Fixed income securities): Lµ lo¹i chøng kho¸n cã x¸c ®Þnh tØ lÖ l·i cô thÓ ph¶i tr¶ cho ngêi së h÷u khi ®Õn kú h¹n. VÝ dô nh: c¸c lo¹i tr¸i phiÕu, cæ phiÕu u ®·i … - Chøng kho¸n cã lîi tøc kh«ng æn ®Þnh ( variable income secu rities): Lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng x¸c ®Þnh tríc tØ lÖ l·i ®îc hëng. Lo¹i nµy tØ lÖ tuú thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty ch¼ng h¹n nh: cæ phiÕu th«ng thêng. 2.2.3. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña chøng kho¸n - Chøng kho¸n vèn ( Equity securities): Lµ giÊy chøng nhËn së h÷u vèn vµo c«ng ty cæ phÇn, tøc lµ c¸c lo¹i cæ phiÕu. - Chøng kho¸n nî (Debt securities): Lµ giÊy chøng nhËn nî cã kú h¹n, tøc lµ nãi ®Õn c¸c lo¹i tr¸i phiÕu. 2.2.3.1. Cæ phiÕu (Stock/share) Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng th chøng minh quyÒn së h÷u cña mét cæ ®«ng ®èi víi mét doanh nghiÖp cæ phÇn . Cã 2 lo¹i lµ cæ phiÕu thêng vµ cæ phiÕu u ®·i . Cæ phiÕu thêng (common stocks): §©y lµ lo¹i cæ phiÕu cã ®Æc ®iÓm lµ lîi tøc cña nã phô thuéc vµo møc lîi nhuËn thu ®îc cña c«ng ty, tøc lµ c«ng ty kh«ng cã ®Þnh møc sè l·i sÏ ®îc chia vµo cuèi niªn ®é quyÕt to¸n. Ngêi mua cæ phiÕu thêng coi nh chÊp nhËn rñi ro,"lêi ¨n lç chÞu". Mçi cæ phiÕu thêng thÓ hiÖn quyÒn lîi së h÷u cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Sè lîng cæ phiÕu mµ cæ ®«ng n¾m cµng nhiÒu th× 6 quyÒn lîi së h÷u cña anh ta trong c«ng ty cµng lín. Cæ phiÕu thêng cã mét sè ®Æc ®iÓm sau : - Cæ phiÕu lµ chøng nhËn gãp vèn do ®ã kh«ng cã kú h¹n vµ kh«ng cã hoµn vèn . - Cæ tøc cña cæ phiÕu tuú thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp , do ®ã kh«ng cè ®Þnh . - Khi c«ng ty bÞ ph¸ s¶n , cæ ®«ng thêng lµ ngêi cuèi cïng ®îc hëng gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµI s¶n thanh lý . - Gi¸ cæ phiÕu biÕn ®éng rÊt nhanh nh¹y , ®Æc biÖt lµ trªn thÞ trêng thø cÊp , do nhiÒu nh©n tè nhng nh©n tè c¬ b¶n nhÊt lµ hiÖu qu¶ kinh doanh vµ gi¸ trÞ thÞ trêng cña c«ng ty . Cæ phiÕu u ®·i ( preferred stocks). Hay cßn gäi lµ cæ phiÕu ®Æc quyÒn lµ lo¹i cæ phiÕu ®îc háng quyÒn u tiªn: - §îc hëng mét møc l·i cæ phÇn riªng biÖt cã tÝnh cè ®Þnh hµng n¨m. Th«ng thêng cæ tøc nµy ®îc in trªn cæ phiÕu. - §îc u tiªn chia l·i cæ phÇn tríc lo¹i cæ phiÕu thêng. - §îc u tiªn ph©n chia tµi s¶n cßn l¹i cña c«ng ty khi ph¸ s¶n tríc lo¹i cæ phiÕu thêng. Tuy nhiªn, kh«ng gièng víi cæ phiÕu thêng, ngêi mua cæ phiÕu u ®·i thêng kh«ng ®îc hëng quyÒn bá phiÕu ®Ó bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ, ban kiÓm so¸t c«ng ty. Nh vËy do c¸c cæ ®«ng u ®·i kh«ng ®îc quyÒn ®Çu phiÕu vµ quyÒn hëng lîi tøc cæ phÇn bÞ giíi h¹n theo mét sè lîng nhÊt ®Þnh. ChÝnh v× thÕ, ngßi ta nãi r»ng cæ ®«ng u ®·i chØ cã quyÒn së h÷u h÷u h¹n trong c«ng ty. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn nªn gi¸ cæ phiÕu u ®·i trªn TTCK thêng kh«ng giao ®éng lªn hoÆc xuèng nhiÒu nh gi¸ cæ phiÕu thêng. ViÖc Ên ®Þnh cæ tøc cho cæ phiÕu u ®·i cã hai c¸ch: Cæ phiÕu u ®·i tr¶ theo gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vµ cæ phiÕu u ®·i tr¶ theo tû lÖ phÇn tr¨m (percent preferred ) 7 2.2.3.2. Tr¸i phiÕu (Bond) Tr¸i phiÕu lµ mét hîp ®ång nî dµi h¹n ®îc ký kÕt gi÷a chñ thÓ ph¸t hµnh (chÝnh phñ hay doanh nghiÖp) vµ ngêi cho vay , ®¶m b¶o mét sù chi tr¶ lîi tøc ®Þnh kú vµ hoµn l¹i vèn gèc cho ngêi cÇm tr¸i phiÕu ë thêi ®iÓm ®¸o h¹n . Trªn giÊy chøng nhËn nî nµy cã ghi mÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu vµ tû suÊt l·i tr¸i phiÕu . §Æc ®iÓm tr¸i phiÕu : - Tr¸i phiÕu lµ lo¹i giÊy nî do chÝnh phñ hay doanh nghiÖp ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn dµi h¹n cßn gäi lµ chøng kho¸n nî , cã kú h¹n nhÊt ®Þnh , thêng 3-5 n¨m lµ trung h¹n vµ 7-10 n¨m trë lªn lµ dµi h¹n . Cuèi kú ®¸o h¹n ph¶i tr¶ l¹i vèn gèc cho tr¸i chñ . - §îc hëng l·i cè ®Þnh vµ tû suÊt tr¸i phiÕu kh«ng cao nhng phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh , Ýt rñi ro . - Khi c«ng ty bÞ gi¶i thÓ thanh lý tµi s¶n , ngêi cÇm tr¸i phiÕu ®îc u tiªn tr¶ nî tríc cæ ®«ng. 2.3 . C¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n: 2.3.1.C¸c hîp ®ång t¬ng lai (Futures contracts -Futures) Hîp ®ång t¬ng lai (thêng viÕt lµ Futures) lµ hîp ®ång mµ trong ®ã mét ngêi b¸n cam kÕt giao mét sè hµng ho¸ nµo ®ã hay chøng kho¸n vµ ngêi mua sÏ tr¶ tiÒn khi nhËn hµng ho¸ ®ã hay chøng kho¸n, víi m«t gi¸ nhÊt ®Þng, t¹i mét ngµy nhÊt ®Þnh trong t¬ng lai ®îc x¸c ®Þnh tríc ë hiÖn t¹i t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång. §Ó tr¸nh mäi thiÖt h¹i khi hîp ®ång kh«ng ®îc t«n träng, c¶ hai bªn ®Òu ®îc yªu cÇu ký quü vµo lïc ký hîp ®ång. VÝ dô: Mét nhµ ®Çu t ®· mua mét hîp ®ång t¬ng lai 100 cæ phiÕu A, cã thÓ bï ®¾p hîp ®ång nµy b»ng b¸n mét hîp ®ång kh¸c vµo cïng th¸ng giao hµng. T¬ng tù, mét ngêi ®· b¸n mét hîp ®ång cã thÓ bï ®¾p hîp ®ång ®ã mét c¸ch ®¬n gi¶n b»ng c¸ch mua mét hîp ®ång kh¸c cã cïng sè lîng vµ th¸ng giao hµng. Nãi kh¸c ®i, mét tr¹ng th¸i nµy cã thÓ bï ®¾p tr¹ng th¸i kia vµ chªnh 8 lÖch gi÷a gi¸ cña hai giao dÞch thÓ hiÖn kho¶n lîi nhuËn cña nhµ ®Çu t. 2.3.2.C¸c quyÒn chän (option) QuyÒn chän lµ mét kiÓu hîp ®ång gi÷a hai bªn mµ trong ®ã mét bªn cho bªn kia hoÆc b¸n mét lo¹i hµng ho¸ cô thÓ hoÆc mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã, víi mét gia nhÊt ®Þnh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. QuyÒn h¹n nµy sÏ hÕt gi¸ trÞ vµo ngµy kÕt thóc thêi h¹n cña nã. Ngêi mua quyÒn ®îc mua hoÆc ®îc b¸n ph¶i tr¶ cho ngêi kia mét kho¶n tiÒn ®îc gäi lµ tiÒn cîc (premium) hay gi¸ trÞ quyÒn chän. QuyÒn chän cã hai lo¹i: - QuyÒn chän mua (call option ): lµ mét kiÓu hîp ®ång gi÷a hai bªn mµ trong ®ã mét bªn cho bªn kia ®îc quyÒn mua mét lo¹i hµng ho¸ cô thÓ hoÆc mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã, víi mét gi¸ x¸c ®Þnh, t¹i mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. - QuyÒn chän b¸n (put option): lµ mét kiÓu hîp ®ång gi÷a hai bªn mµ trong ®ã mét bªn cho bªn kia ®îc quyÒn b¸n mét lo¹i hµng ho¸ cô thÓ hoÆc mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã, víi mét gi¸ x¸c ®Þnh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. C¸c giao dÞch nµy trong TTCK ph¸t triÓn rÊt tÊp nËp. Ngêi ta cã thÓ lµm giµu trong phót chèc hoÆc bÞ ph¸ s¶n trong gi©y l¸t còng chñ yÕu xuÊt ph¸t tï giao dÞch nµy. ë Mü, ngêi ta thµnh lËp mét thÞ trêng chuyªn giao dÞch vÒ quyÒn lùa chän, gäi lµ "së giao dÞch c¸c hîp ®ång lùa chän Chicag«" (Chicago board ption exchange -cboe). Tuy nhiªn, t¹i së giao dÞch chøng kho¸n New York (New York stock Exchange-NYSE), c¶ giao dÞch chøng kho¸n Mü (American Stock exchange-Amex)… vÉn cã c¸c lo¹i giao dÞch vÒ quyÒn lùa chän. 2.3.3.Chøng quyÒn (rights) vµ chøng khÕ (warrants). - Chøng quyÒn (rights) : hay cßn gäi lµ quyÒn tiªn m·i hoÆc quyÒn ®Æt mua (quyÒn dù tÝnh ) lµ mét quyÒn u ®·i mµ c«ng ty 9 cæ phÇn cho c¸c cæ ®«ng ®îc hëng ®Ó mua cæ phiÕu mµ hä ®ang së h÷u. Th«ng thêng, c¸c cæ ®«ng cã chøng quyÒn, ®îc quyÒn "mua" hoÆc "®Æt mua" (subscription), víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ hiÖn hµnh cña cæ phiÕu. C¸c chøng quyÒn thêng cã kú h¹n ng¾n. Th«ng thêng, khi mét c«ng ty cæ phÇn muèn t¨ng thªm vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh thªm mét sè cæ phiÕu míi. C«ng ty sÏ trao cho nh÷ng ngêi ®ang së h÷u cæ phiÕu cña c«ng ty mét sè ®Æc quyÒn hay c¬ héi mua nh÷ng cæ phiÕu míi ph¸t hµnh thªm tû lÖ víi sè cæ phiÕu mµ hä ®ang n¾m gi÷. VÝ dô : mét c«ng ty cæ phÇn A cho c¸c cæ ®«ng cña nã quyÒn mua thªm mét cæ phiÕu míi øng víi 10 cæ phiÕu cò mµ hä ®ang n¾m gi÷. Mçi cæ ®«ng ®îc hëng u ®·i nµy sÏ ®îc nhËn mét tê chøng quyÒn thÓ hiÖn chÝnh x¸c sè lîng c¸c tr¸i quyÒn mµ nã ®îc hëng. C¸c tr¸i quyÒn sÏ ®îc thùc hiÖn (®«Ø lÊy cæ phiÕu ) trong mét thêi h¹n x¸c ®Þnh theo mét gi¸ Ên ®Þnh. NÕu mét cæ ®«ng muèn thùc hiÖn tr¸i quyÒn cña m×nh, anh ta ®iÒn vµo tê giÊy chøng quyÒn vµ göi ®Õn c«ng ty. Anh ta còng cã thÓ göi sÐc hoÆc ng©n phiÕu theo gi¸ trÞ cña nh÷ng cæ phiÕu mµ anh ta muèn mua thªm . Nãi chung, dï theo c¸ch nµo th× cæ ®«ng còng ph¶i thùc hiÖn theo thêi h¹n ®îc ghi trªn chøng quyÒn. Sau ngµy ®ã, chøng quyÒn kh«ng cßn gi¸ trÞ, tøc lµ nã kh«ng thÓ ®îc thùc hiÖn hoÆc ®em b¸n. - Chøng khÕ (Warrants) : cßn gäi lµ quyÒn dù tÝnh u tiªn mua cæ phiÕu míi hay b¶o chøng phiÕu. Mét chøng khÕ thêng ®îc ph¸t hµnh g¾n liÒn víi mét lo¹i chøng kho¸n kh¸c, cho phÐp ngêi së h÷u nã ®ùoc quyÒn mua cæ phiÕu thêng (hoÆc chuyÓn ®æi chøng kho¸n ®ã sang cæ phiÕu thêng) theo mét gi¸ ®Þnh cîc gäi lµ gi¸ ®Æt mua (subscription price) trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Gi¸®Þnh tríc trªn chøng khÕ cao h¬n gi¸ thÞ trêng hiÖn hµnh cña cæ phiÕu thêng vµ chøng khÕ cã kú h¹n dµi h¬n chøng quyÒn (rights), kho¶ng mét vµi n¨m. VÝ dô: Mét c«ng ty cæ phÇn B cã cæ phiÕu thêng ®ang lu hµnh trªn thÞ trêng víi gi¸ 100.000® mçi cæ phiÕu vµo ngµy1-5- 10 1996, t¹i thêi ®iÓm nµy c«ng ty ph¸t hµnh chøng khÕ cho phÐp ngêi së h÷u nã ®îc quyÒn mua cæ phiÕu thêng cña c«ng ty víi gi¸ 200.000® mçi cæ phiÕu vµo bÊt kú vµo n¨m 1997 mµ cßn cã thÓ ®îc bu«n b¸n trªn gi¸ ®ã, th× chøng khÕ sÏ rÊt hÊp dÉn. C¸c chøng khÕ thêng ®îc ph¸t hµnh cïng víi c¸c tr¸i phiÕu hoÆc c¸c cæ phiÕu u ®·i ®Ó gióp cho viÖc chµo b¸n lÇn ®Çu víi nh÷ng chøng kho¸n nµy t¹i së giao dÞch chøng kho¸n trë nªn hÊp dÉn h¬n. Do c¸c tr¸i phiÕu ®îc hëng l·i cè ®Þnh vµ c¸c cæ phiÕu u ®·i ®îc hëng c¸c tØ lÖ cæ tøc theo qui ®Þnh, c¶ hai kho¶n nµy ®îc thanh to¸n tríc khi c¸c cæ ®«ng thêng ®îc nhËn cæ tøc cña hä, nªn viÖc ph¸t hµnh c¸c chøng khÕ cã thÓ cho phÐp c¸c c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu u ®·i vµ tr¸i phiÕu víi tû lÖ thanh to¸n gi¶m, nhê ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ cho c«ng ty. Do c¸c chøng khÕ cã kú h¹n dµi nªn mét c«ng ty cã thÓ cã mét vµi lo¹i chøng khÕ lu hµnh vµo cïng mét thêi ®iÓm. Chøng khÕ thêng cã tÝnh chÊt t¸ch rêi ®îc, nghÜa lµ chøng khÕ cã thÓ ®îc mua hoÆc b¸n t¸ch rêi khái chøng kho¸n mµ nã ph¸t hµnh kÌm theo. - Nãi chung, c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n ®· tr×nh bµy trªn ®Òu b¾t nguån tõ mét vµi chøng kho¸n c¬ b¶n. V× vËy, phô thuéc vµo b¶n chÊt thùc sù gi÷a c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n vµ chøng kho¸n c¬ b¶n cña nã, ®óng theo l«rÝch ta thÊy, gi¸ c¶ cña hai lo¹i ph¶i dÞch chuyÓn cïng gÇn nhau. Th«ng thßng gi¸ cña c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n ®îc x¸c ®Þnh trùc tiÕp tõ chøng kho¸n khëi ®Çu. Víi c¸c quyÒn chän vµ chøng khÕ ngêi ta ®· mua quyÒn ®Ó thùc hiÖn víi chøng kho¸n nguån gèc, theo gi¸ c¶ vµ sè lîng ®· ®îc ®Þnh tríc, t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã hoÆc trong mét thêi h¹n ®· ®îc ®Þnh tríc. Nh vËy c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn gi¸ cña c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n, ®ã lµ: - Gi¸ cña chøng kho¸n nguån gèc. - Gi¸ thùc hiÖn. - Sù giao ®éng cña c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n. - Thêi gian cßn l¹i cho ®Õn khi ®¸o h¹n. 11 - Sù s½n cã cña c«ng cô vµ kü thuËt thay thÕ t¬ng tù. - C¸c l·i suÊt t¬ng ®èi vµ c¸c chi phÝ ®Ó gi÷ c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n. 3. C¬ cÊu cña thÞ trêng chøng kho¸n 3.1. XÐt vÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý: ThÞ trêng chøng kho¸n chÝnh thøc (Thestock exchange). Hay cßn gäi lµ thÞ trêng chøng kho¸n tËp trung lµ thÞ trêng ho¹t ®éng theo ®óng c¸c quy luËt ph¸p ®Þnh, lµ n¬i mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®îc ®¨ng biÓu (listed or registered securities) hay ®îc biÖt lÖ. Chøng kho¸n ®¨ng biÓu lµ lo¹i chøng kho¸n ®· ®îc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp b¶o ®¶m, ph©n phèi vµ mua b¸n qua trung gian qua c¸c kinh kû vµ c¸c c«ng ty kinh kû tøc lµ ®· héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®· ®Þnh. Chøng kho¸n biÖt lÖ lµ lo¹i ®îc miÔn giÊy phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn, do chÝnh phñ c¸c c¬ quan c«ng quyÒn, thµnh phè, quËn, huyÖn, thÞ ph¸t hµnh vµ b¶o ®¶m. TTCK chÝnh thøc cã ®Þa ®iÓm vµ thêi biÓu mua b¸n râ rÖt vµ gi¸ c¶ ®îc tÝnh theo thÓ thøc ®Êu gi¸ c«ng khai, cã sù gi¸m s¸t cña héi ®ång chøng kho¸n. TTCK chñ yÕu ®îc thÓ hiÖn b»ng c¸c së giao dÞch chøng kho¸n (Stock exchange). ThÞ trêng chøng kho¸n phi chÝnh thøc (Over-the- counter market viÕt t¾t OTC) Hay cßn gäi lµ thÞ trêng chøng kho¸n phi tËp trung, lµ thÞ trêng mua b¸n bªn ngoµi së giao dÞch chøng kho¸n, kh«ng cã ®Þa ®iÓm tËp trung nh÷ng ngêi m«i giíi, nh÷ng ngêi kinh doanh chøng kho¸n nh ë së giao dÞch chøng kho¸n . ë ®©y kh«ng cã sù kiÓm so¸t tõ bªn ngoµi (héi ®ång chøng kho¸n ), kh«ng cã ngµy giê ngµy thñ tôc nhÊt ®Þnh mµ do sù tho¶ thuËn gi÷a ngßi mua vµ ngßi b¸n. 12 C¸c chøng kho¸n liªn hÖ ë ®©y thêng lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ®Æc biÖt, Ýt ngêi biÕt ®Õn hay Ýt ngßi mua b¸n. 3.2. XÐt vÒ qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña chøng kho¸n: ThÞ trêng s¬ cÊp (primary market) Cßn gäi lµ thÞ trêng cÊp mét hay thÞ trêng ph¸t hµnh, hµm ý chØ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n nh÷ng chøng kho¸n míi ph¸t hµnh lÇn ®©ï, kÐo theo sù t¨ng thªm quy m« ®Çu t vèn. Nguån cung øng vèn chñ yÕu t¹i thÞ trêng nµy lµ nguån tiÕt kiÖm cña d©n chóng còng nh cña mét sè tæ chøc phi tµi chÝnh. ThÞ trêng s¬ cÊp lµ thÞ trêng t¹o vèn cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh. ThÞ trêng thø cÊp (secondary market) : Cßn gäi lµ thÞ trêng cÊp hai hay thÞ trêng lu th«ng, lµ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n ®Õn tay thø hai, tøc lµ viÖc mua b¸n tiÕp theo sau lÇn ®Çu tiªn. Nãi c¸ch kh¸c, thÞ trêng thø cÊp lµ thÞ trêng mua ®i b¸n l¹i c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh qua thÞ trêng s¬ cÊp. - §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp lµ vÒ môc ®Ých cña tõng lo¹i thÞ trêng. Bëi lÏ, viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu ë thÞ trêng s¬ cÊp lµ nh»m thu hót mäi nguån vèn ®Çu t vµ tiÕt kiÖm vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ. Cßn ë thÞ trêng thø cÊp, dï viÖc giao dÞch rÊt nhén nhÞp nhng kh«ng lµm t¨ng thªm quy m« ®Çu t vèn, kh«ng thu hót thªm ®îc c¸c nguån tµi chÝnh míi. Nã chØ cã t¸c dông ph©n phèi l¹i quyÒn së h÷u chøng kho¸n tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c, ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cña chøng kho¸n. * ThÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp gép l¹i ®îc gäi lµ thÞ trêng chøng kho¸n. Hai thÞ trêng nµy tån t¹i quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®îc vÝ nh hai b¸nh xe cña mét chiÕc xe, trong ®ã thÞ trêng s¬ cÊp lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò, thÞ trêng thø cÊp ®éng lùc. NÕu kh«ng cã thÞ trêng s¬ cÊp th× ch¼ng cã chøng kho¸n ®Ó lu th«ng trªn thÞ trêng thø cÊp vµ ngîc l¹i, nÕu kh«ng cã thÞ trêng thø cÊp th× viÖc ho¸n chuyÓn c¸c chøng kho¸n thµnh tiÒn mÆt sÏ bÞ khã kh¨n, khiÕn cho ngêi ®Çu t sÏ bÞ dÌ dÆt khi mua chøng kho¸n. Do ®ã thÞ trêng 13 s¬ cÊp sÏ bÞ thu nhá l¹i, h¹n chÕ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ. ViÖc ph©n biÖt thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp chØ cã ý nghi· vÒ mÆt lý thuyÕt. Trong thùc tÕ tæ chøc TTCK kh«ng cã sù ph©n biÖt ®©u lµ thÞ trêng s¬ cÊp vµ ®©u lµ thÞ thø cÊp . NghÜa lµ , trong mét TTCK võa cã giao dÞch cña thÞ trêng s¬ cÊp võa cã giao dÞch cña thÞ trêng thø cÊp . Võa cã mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n míi ph¸t hµnh võa cã chøng kho¸n theo tÝnh chÊt mua ®i b¸n l¹i . Tuy nhiªn, ®iÓm cÇn chó lµ ph¶i coi träng thÞ trêng s¬ cÊp, v× ®©y lµ thÞ trêng ph¸t hµnh, lµ ho¹t ®éng t¹o vèn cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh ®ång thêi ph¶i gi¸m s¸t chÆt chÏ thÞ trêng thø cÊp, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng ®Çu c¬ lòng ®o¹n thÞ trêng ®Ó ®¶m b¶o thÞ trßng chøng kho¸n trë thµnh c«ng cô h÷u dông cña nÒn kinh tÕ. 3.3. C¨n cø vµo ph¬ng thøc giao dÞch ThÞ trßng giao ngay: (spot market) Cßn gäi lµ thÞ trêng thêi ®iÓm, tøc lµ thÞ trêng mua b¸n chøng kho¸n theo gi¸ cña ngµy dao dÞch nhng viÖc thanh to¸n vµ giao ho¸n sÏ diÔn ra tiÕp theo sau ®ã vµi ngµy theo mét quy ®Þnh. ThÞ trêng thÞ trêng t¬ng lai (future Market): Lµ thÞ trêng mua b¸n chøng kho¸n theo mét lo¹i hîp ®ång ®Þnh s½n, gi¸ c¶ ®îc tho¶ thuËn trong ngµy giao dÞch, nhng viÖc thanh to¸n vµ giao ho¸n sÏ diÔn ra trong mét kú nhÊt ®Þnh ë t¬ng lai. 4 . Chøc n¨ng vµ vai trß cña TTCK 4.1 . Chøc n¨ng cña TTCK 4.1.1 . Huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ ThÞ trêng chøng kho¸n ®îc xem nh chiÕc cÇu v« h×nh nèi liÒn ngêi thõa vèn víi ngêi thiÕu vèn ®Ó hä gióp ®ì nhau th«ng 14 qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu vµ qua ®ã ®Ó huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp æn ®Þnh ®êi sèng d©n c vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Th«ng qua TTCK, chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng huy ®éng vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. TTCK ®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i thiÕu vèn. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng cña TTCK . Ch¼ng h¹n, nh÷ng TTCK lín nh Lu©n §«n, Niu Yoãc, Paris, Tokyo,… th× ph¹m vi ¶nh hëng cña nã vît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ nh÷ng TTCK tõ l©u ®îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã tÇm cì quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña thÞ trêng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n níc së t¹i , mµ cßn ¶nh hëng tíi TTCK níc kh¸c. 4.1.2. Cung cÊp m«i trêng ®Çu t cho c«ng chóng ThÞ trêng chøng kho¸n b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi (cho c¸c nhµ ®Çu t vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ), vÒ t×nh h×nh cung- cÇu thÞ gi¸ cña tõng lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ trêng m×nh vµ trªn thÞ trêng chøng kho¸n h÷u quan , tõ ®ã cung cÊp cho c«ng chóng mét m«i trêng ®Çu t lµnh m¹nh víi c¸c c¬ héi lôa chän phong phó . Tõ ®ã gãp phÇn ®¸ng kÓ lµm t¨ng møc tiÕt kiÖm quèc gia . 4.1.3. T¹o m«i trêng ®Ó chÝnh phñ thùc hiÖn chÝnh s¸ch vÜ m« C¸c chØ b¸o cña TTCK ph¶n ¶nh ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch nh¹y bÐn vµ chÝnh x¸c , gi¸ cña c¸c chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy ®Çu t ®ang më réng , ®Çu t ®ang t¨ng trëng vµ ngîc l¹i gi¸ chøng kho¸n gi¶m sÏ cho thÊy c¸c dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ . ChÝnh phñ cã thÓ mua b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó t¹o ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. Ngoµi ra chÝnh phñ cã thÓ sö dông c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµo thÞ trêng chøng kho¸n nh»m ®Þnh híng ®Çu t ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ . 15 4.2 . Vai trß cña TTCK 4.2.1. T¹o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n Nhê cã TTCK,c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn mÆt hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä muèn .Kh¶ n¨ng thanh kho¶n lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh hÊp dÉn cña chøng kho¸n ®èi víi nhµ ®Çu t . §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t,an toµn cña vèn ®Çu t .TTCK ho¹t ®éng cµng n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶ th× cµng cã kh¶ n¨ng n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n giao dÞch trªn thÞ trêng . 4.2.2. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp Th«ng qua gi¸ chøng kho¸n,ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÕp ®îc ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c , gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®îc nhanh chãng vµ thuËn tiÖn ,tõ ®ã còng t¹o ra ®îc mét m«I trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn , kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi,c¶i tiÕn s¶n phÈm. Sù biÕn ®éng kh«ng ngõng cña gi¸ chøng kho¸n ,®Æc biÖt lµ gi¸ cña cæ phiÕu ,nhµ ®Çu t cã thÓ ®¸nh gi¸ doanh nghiÖp mét c¸ch kh¸ch quan vµ khoa häc t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo . 4.2.3. Hç trî vµ thóc ®Èy c¸c c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn TTCK hç trî viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng ty cæ phÇn qua viÖc qu¶ng b¸ th«ng tin ,®Þnh gi¸ doanh nghiÖp ,b¶o l·nh ph¸t hµnh,ph©n phèi chøng kho¸n mét c¸ch nhanh chãng ,t¹o tÝnh thanh kho¶n cho chóng vµ nh thÕ thu hót c¸c nhµ ®Çu t ®Õn gãp vèn vµo c«ng ty cæ phÇn . Ngîc l¹i chÝnh sù ph¸t triÓn cña m« h×nh c«ng ty cæ phÇn ®· lµm phong phó vµ ®a d¹ng c¸c lo¹i hµng ho¸ trªn TTCK ,thóc ®Èy sù ph¸t triÓn s«i ®éng cña TTCK . Cã thÓ nãi TTCK vµ c«ng ty cæ phÇn lµ 2 ®Þnh chÕ song hµnh hç trî nhau cïng ph¸t triÓn . 4.2.4. Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi 16 TTCK kh«ng nh÷ng thu hót c¸c nguån vèn trong néi ®Þa mµ cßn gióp ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu hoÆc cæ phiÕu c«ng ty ra thÞ trêng vèn quèc tÕ ®Ó thu hót thªm ngo¹i tÖ .ViÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi qua kªnh chøng kho¸n (FPI) lµ an toµn vµ hiÖu qu¶ v× c¸c chñ thÓ ph¸t hµnh ®îc toµn quyÒn sö dông vèn huy ®éng cho môc ®Ých riªng mµ kh«ng bÞ rµng buéc bëi bÊt kú ®iÒu kiÖn nµo cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi . 5. C¸c ®èi tîng tham gia TTCK 5.1. Nhµ ph¸t hµnh Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh cã thÓ lµ chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c«ng ty hay c¸c tæ chøc tµi chÝnh. 5.2. Nhµ ®Çu t C¸c nhµ ®Çu t c¸ nh©n Nhµ ®Çu t c¸ nh©n lµ nh÷ng ngêi tham gia mua b¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, lîi nhuËn lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t phï hîp víi m×nh. C¸c nhµ ®Çu t cã tæ chøc C¸c tæ chøc nµy thêng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè lîng lín vµ cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ trêng vµ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t. Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t lµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ ®Çu t chuyªn nghiÖp khi hä mua b¸n chøng kho¸n cho m×nh. 5.3. C¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n 5.3.1. C«ng ty chøng kho¸n C¸c c«ng ty nµy ho¹t ®éng víi nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o l·nh ph¸t hµnh t doanh, m«i giíi, qu¶n lÝ danh môc ®Çu t vµ t vÊn ®Çu t chøng kho¸n 5.3.2. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i 17 C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn ®Ó ®Çu t chøng kho¸n nhng chØ ®îc trong giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng tríc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng kho¸n. 5.4 . C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn TTCK 5.4.1. C¬ quan qu¶n lÝ nhµ níc C¬ quan nµy ®îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lÝ nhµ níc ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n. T¹i Anh cã Uû ban ®Çu t chøng kho¸n (SIB - Securities Investment Boart ), t¹i Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n ( SEC - Securities And Exchange Comission ) hay ë NhËt B¶n cã Uû ban gi¸m s¸t chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n ( ESC - Exchange Surveillance Comission ) thµnh lËp vµo n¨m 1992 vµ ®Õn n¨m 1998 ®æi tªn thµnh FSA - Finan cial Supervision Agency. Vµ ë ViÖt Nam cã Uû ban chøng kho¸n nhµ níc ®îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þnh sè 75/CP ngµy 28/11/1996. 5.4.2. Së giao dÞch chøng kho¸n. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã ba h×nh thøc tæ chøc së giao dÞch chøng kho¸n (SGDCK): Thø nhÊt: SGDCK ®îc tæ chøc díi h×nh thøc " c©u l¹c bé mini " hay ®îc tæ chøc theo chÕ ®é héi viªn.§©y lµ h×nh thøc tæ chøc SGDCK cã h×nh thøc tù ph¸t. Trong h×nh thøc nµy, c¸c héi viªn cña SGDCK tù tæ chøc vµ qu¶n lý SGDCK theo ph¸p luËt kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ níc Thø hai: SGDCK ®îc tæ chøc díi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn cã cæ ®«ng lµ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn. SGDCK tæ chøc dãi h×nh thøc nµy ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty cæ phÇn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña mét c¬ quan chuyªn m«n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n do chÝnh phñ lËp ra. Thø ba: SGDCK ®îc tæ chøc díi d¹ng mét c«ng ty cæ phÇn nhng cã sù tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Nhµ níc. C¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý còng gièng nh h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nhng trong thµnh phÇn héi ®ång qu¶n trÞ cã mét sè 18 thµnh viªn do Uû ban chøng kho¸n quèc gia ®a vµo, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh SGDCK do Uû ban chøng kho¸n bæ nhiÖm. Thµnh viªn cña SGDCK cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc c¸c c«ng ty chøng kho¸n ( cßn gäi lµ c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n ). §Ó cho c¸c giao dÞch diÔn ra c«ng b»ng, ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t, SGDCK cã bé phËn chuyªn theo dâi, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kho¸n ®Ó ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c vi ph¹m trong giao dÞch nh lµ g©y nhiÔu gi¸, giao dÞch tay trong, giao dÞch cã giµn xÕp tríc. Bé phËn gi¸m s¸t tiÕn hµnh theo dâi díi hai h×nh thøc lµ theo dâi thêng hoÆc theo dâi ®Þnh kú. Khi ph¸t hiÖn cã vi ph¹m th× xö lý nhgiªm minh,nÕu ®Æc biÖt nghiªm träng th× tr×nh lªn uû ban chøng kho¸n ®Ó ®iªï tra xö lý. 5.4.3. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ho¹t ®éng víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c c«ng ty thµnh viªn nãi riªng vµ cho toµn ngµnh chøng kho¸n nãi chung. HiÖp héi nµy cã mét sè chøc n¨ng chÝnh sau: - KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh chøng kho¸n. - Ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c quy t¾c tù ®iÒu hµnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ kinh doanh chøng kho¸n. - §iÒu tra vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn. - Tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ trong nghµnh chøng kho¸n. 5.4.4. Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n lµ c¸c tæ chøc nhËn lu gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ. 5.4.5. C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm 19 C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c¸c c«ng ty chuyªn ®a ra c¸c ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng cña c¸c c«ng ty kh¸c díi d¹ng c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm. 6. Ho¹t ®éng cña TTCK. 6.1. C¸c nghiÖp vô cña thÞ trêng chøng kho¸n 6.1.1. NghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n. NghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n chÝnh lµ viÖc mua ®i b¸n l¹i c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®Ó kiÕm lêi hoÆc ®Ó chuyÓn vèn ®Çu t tõ lÜnh vùc nµy sang lÜnh vùc kh¸c hoÆc h¹n chÕ nh÷ng thiÖt h¹i cho tõng c«ng ty, tõng c¸ nh©n. §èi víi c¸c c¸ nh©n, c¸c c«ng ty nhá kh«ng cã ®¹i diÖn cña m×nh t¹i së giao dÞch chøng kho¸n, viÖc mua b¸n chøng kho¸n cña hä ®Òu ph¶i th«ng qua c¸c h·ng m«i giíi vµ c¸c ng©n hµng. Kh¸ch hµng cã thÓ sö dông 3 lo¹i lÖnh sau: - LÖnh giíi h¹n: Theo lÖnh nµy kh¸ch hµng ®· Ên ®Þnh s½n gi¸ c¶ cña c¸c giÊy tê t¹i mét ®iÓm hoÆc trong mét giíi h¹n kho¶ng nµo ®ã. - LÖnh thÞ trêng: §îc sö dông khi kh¸ch hµng kh«ng cã nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ râ rÖt vÒ gi¸ c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n mµ hä ®Þnh mua hay ®Þnh b¸n, do ®ã hä ra lÖnh mua hay b¸n c¸c chøng kho¸n theo gi¸ thÞ trêng. - LÖnh dõng: Lµ lÖnh ®îc sö dông khi ngêi kinh doanh chøng kho¸n muèn b¶o vÖ lîi nhuËn ®· thu ®îc vÒ mÆt danh nghÜa hoÆc h¹n chÕ thua lç trong trêng hîp ph¸n ®o¸n cña ngêi kinh doanh kh«ng phï hîp víi thÞ trêng. LÖnh dõng cã hai lo¹i: - LÖnh dõng b¸n: §îc sö dông ®Ó b¶o vÖ sè lîi nhuËn cña ngêi kinh doanh khi hä ph¸n ®o¸n gi¸ mét lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã cã xu híng t¨ng lªn nhng thùc tÕ th× l¹i h¹ xuèng tíi mét møc nµo ®ã. 20