Tài liệu tiểu luận cao học Tính nhân văn trong báo chí

MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU.....................................................................................2 1. Tính cần thiết, mục đích và lý do chọn đề tài..................................................2 2. Phạm vi nghiên cứu: Vụ án “Xác chết không đầu”........................................4 B. NỘI DUNG.............................................................................................7 Chương I: Một số khái niệm cơ bản....................................................................7 1. Tính nhăn văn của báo chí.............................................................................7 2. Yêu cầu cơ bản về tính nhân văn của con người nói chung và của người làm báo nói riêng...............................................................................................8 Chương II. Thực trạng việc thực hiện nguyên tắc tính nhân đạo trong hoạt động báo chí........................................................................................................10 1. Tình hình chung việc thực hiện nguyên tắc tính nhân đạo thông qua thông tin về sự kiện “ Xác chết không đầu”..............................................................10 2. Nhận xét và đánh giá về việc thực hiện nguyên tắc tính nhân đạo trong hoạt động báo chí thông qua sự kiện “Xác chết không đầu”..................................14 3. Khảo sát thực tế sự kiện “Xác chết không đầu” qua báo mạng Dân Trí....17 Chương III. Kết luận – Một số giải pháp để nâng cao hiệu quả của tính nhân văn trong báo chí.................................................................................................20 1 A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cần thiết, mục đích và lý do chọn đề tài. Ngày nay, tốc độ phát triển của xã hội nói chung và các kênh truyền thông đại chúng và đặc biệt là báo chí nói riêng đang ngày một nhah chóng, nhạy bén hơn. Điều đó tạo ra cho chúng ta một thế giới thông tin đầy đủ, phong phú và nhanh chóng hơn bao giờ hết. Trong xã hội hiện đại ngày nay, chỉ cần 1 cú click chuột, những tờ báo mạng sẽ sẵn sàng đưa ra cho chúng ta những thông tin mới nhất, nóng hổi nhất và toàn diện nhất. Bên cạnh đó không thế không nhắc đến báo giấy, truyền hình và các kênh truyền thông khác. Và dù ở loại hình truyền thông nào, nhất là báo chí, các sự kiện cũng được đến với công chúng một cách đa diện, nhiều chiều và đầy đủ. Thậm chí, không chỉ dừng lại ở một sự kiện nhất đinh, ngày nay, báo chí còn tập trung khai thác những câu chuyện ngoài lề, những chi tiết, sự kiện xoay quanh trục trung tâm chính là các vấn đề đang được dư luận quan tâm. Bên cạnh đó nhà báo cũng đưa ra các đánh giá, nhận xét và cái nhìn của riêng mình, từ đó, thông qua các bài bào, lối tư duy ấy sẽ tác động trực tiếp tới độc giả. Từ những thong tin, ý kiến mà nhà báo đưa ra nhắm đến các sự kiện, sự việc, ta dễ dàng nhận thấy được hầu hết những thông tin được đăng trên các mặt báo là những cơ sở đại diện cho công lý. Các tác phẩm báo chí trong xã hội ta ngày nay được coi nhu tiếng nói của Đảng và nhà nước. Ở đó, báo chí được biết đến như sự đấu tranh chống lại các tội ác xã hội, các hành vi làm tổn hại đến quyền con người, quyền dân chủ, quyền được sống trong độc lập tự do của con người. Mặt khác, song song với việc bảo vệ công lý, đưa những mặt tối của xã hội ra ánh sáng, báo chí còn góp phần kết nối, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa người với người, giữa những bộ phận người dân trong xã hội và giữa Đảng với nhân dân. Nhờ đó, tính nhân văn của báo chí được bộc lộ rõ ràng. Báo chí là kênh truyền thông không thể thiếu trong đời sống xã hội nhờ những ưu điểm và vị trí đặc biệt quan trong của 2 mình. TÍnh nhân văn trong báo chí luôn là “món ăn” bắt buộc cần phải có trong guồng quay của xã hội hiện đại. Nhưng mặt khác, không chỉ dừng lại ở việc khai thác sâu, rộng vào các sự kiện, không chỉ dừng lại ở những mục tiêu mang giá trị nhân văn sâu sắc ấy, ngày nay, báo chí đã và đang xuất hiện những mảng tối, những tin tức, bài viết phản ánh không hoàn toàn chính xác về tính chất sự việc. Những bài báo ấy xuất hiện khi những tờ báo lá cải ra đời, khi tính nhân văn của báo chí đang dần bị mai một, ăn mòn bởi giá trị đồng tiền. Những tin “Shock, hot, giật gân” ngày nay đang ngày một xuất hiện dày đặc trên các mặt báo. Trong thời kỳ mà đồng tiền gần như làm chủ được mọi thứ thì báo chí dường như cũng không tránh khỏi ma lực đó. Một bộ phận các nhà báo ngày nay đang viết báo, làm báo và đưa thông tin đến độc giả chỉ với cái đích là đồng tiền chứ trong đó không còn lòng yêu nghề, không còn sự say mê và quan trọng hơn cả là trách nhiệm của mình đối với từng tác phẩm báo chí xuất hiện trên mặt báo. Với việc thiếu hụt tính nhân văn trong một số các tác phẩm báo chí ngày nay, các tác giả dường như không còn quan tâm đến tầm ảnh hưởng của chính những ý kiến của mình đưa ra đối với dư luận và những tác hại liên quan trực tiếp đến sự kiện được đề cập tới. Vì vậy, tôi làm bài tiểu luận này nhằm đề cập đến vấn đề “Tính nhân văn trong báo chí”, giúp bạn đọc có cái nhìn rõ nét hơn, chân thực hơn về thực trạng nền báo chí ngày nay. Bài tiểu luận này sẽ giúp nhấn mạnh tầm quan trong của tính trung thực, khách quan trong báo chí và nêu rõ sự ảnh hưởng và vai trò đặc biệt quan trọng của các tác phẩm báo chí đến dự luận xã hội. Từ đó thấy được sự cần thiết của tinh thần trách nhiệm cũng như lương tâm nghề nghiệp của các nhà báo hiện tại và cả lứa nhà báo trong tương lai như mỗi sinh viên chúng tôi. 3 Để góp phần làm rõ hơn vấn đề, tôi xin trình bày bài tiểu luận này thông qua vụ án “Xác chết không đầu” đã từng gây xôn xao trong giới truyền thông nói riêng và toàn thể dư luận xã hội nói chung. 2. Phạm vi nghiên cứu: Vụ án “Xác chết không đầu” Vào khoảng thời gian tháng 5 năm 2010, dư luận xa hội đã không khỏi hoang mang, bàng hoàng về vụ án “Xác chết không đầu” tại chung cư G4, đường Trung Yên, phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy diễn ra hết sức man rợ và hoàn toàn mất tính người. Sự kiện diễn ra chính xác vào ngay 17/5/2010, khi người dân khu chung cư G4 phát hiện ra 1 xác phụ nữ trên tầng thượng của tòa nhà trong tình trạng lõa thể, đã mất đầu và một số bộ phận khác trên cơ thể. Xác chết đã vào giai đoạn đang phân hủy nên rất khó nhận dạng. Sự việc cho thấy tính chất đặc biệt nghiêm trọng của vụ án, đây là một vụ án giết người man rợ và hết sức tinh vi khi hung thủ đã cố ý loại bỏ một số bộ phận trên cơ thể nạn nhân để gây khó khăn cho cơ quan điều tra. Sau một thời gian điều tra làm rõ sự việc, danh tính kẻ sát nhân đã lộ diện. Nguyễn Đức Nghĩa đã bị cơ quan công an bắt dữ và điều tra nhằm làm sáng tỏ sự việc. Theo dòng sự kiện đó, hàng loạt những chi tiết của vụ án được hé lộ và nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận xã hội. Từ đó, vụ án “Xác chết không đầu” dường như trở thành một đề tài “hot” của giới truyền thông, báo chí nói chung và toàn xã hội nói riêng. Những thông tin nóng hổi, nghiêm trọng của vụ việc ngày càng xuất hiện dày đặc khiến giới truyền thông không thể ngồi im. Dường như Nguyễn Đức Nghĩa và “Xác chết không đầu” đã trở thành tâm điểm của mọi sự quan tâm và thu hút mọi cái nhìn của toàn xã hội. Đúng với tính chất nhanh nhạy, nắm bắt rất nhanh của mình, giới truyền thông, báo chí đã tiếp thu và truyền tải đầy đủ các dữ kiện liên quan đến sự việc trên các mặt báo. Lúc đó, dù đi đâu, làm gì, dù xem truyền hình hay đọc báo, những thông tin về vụ án này vẫn không ngừng 4 xuất hiện. Và nói không ngoa, dường như vụ án “Xác chết không đầu” đã trở thành miếng mồi béo bở cho giới truyền thông khai thác một cách triệt để. Trong khoảng thời gian đó, khi công an vào cuộc, báo chí vào cuộc cộng với sự “hot” và hấp dẫn của vụ án, những câu chuyện xoay quanh đó ngày càng nảy sinh, ngày càng được khai thác sâu rộng hơn. Từ đó, những câu chuyện xoay quanh các nhân vật dần được hé lộ, từ một cuộc tình rắc rối giữa Nguyễn Đức Nghĩa với Linh và Yến, rồi đến hoàn cảnh gia đình của từng nhân vật trong câu chuyện, rồi cảm xúc, suy nghĩ của những người trong cuộc, rồi cái chết đột ngột của cha Nguyễn Đức Nghĩa, hay người mẹ đáng thương của hung thủ và những giọt nước mắt của bà nơi tòa án..v..vv.. Dường như mọi vấn đề đều không qua mắt được giới truyền thông và được đưa đến cho công chúng một cách đầy đủ và nhanh nhạy nhất. Một năm sau khi vụ án khép lại, nhìn lại sự việc, ta thấy được nhiều điều, nhiều bài học cần rút ra. Nhưng đặc biệt hơn cả, trong bài tiểu luận này, tôi muốn đề cập cụ thể và nêu ý kiến của mình về việc các nhà báo khai thác cũng như đưa tin về sự kiện. Bắt đầu từ ngày đầu tiên khi xác chết được phát hiện, sau đó là hàng loạt những sự kiện, những chi tiết xoay quanh Nguyễn Đức Nghĩa, xoay quanh các nhân vật, các câu chuyện liên quan đến vụ án. Tính nhân đạo của báo chí được thể hiện thật sự rõ ràng trong thời gian này khi hàng loạt những tờ báo cùng đưa tin, bày tỏ quan điểm lên án, bức xúc về sự man rợ và thiếu tình người của hung thủ Nguyễn Đức Nghĩa. Sự kiện là một lời cảnh tỉnh về sự tuột dốc của các giá trị đạo đức trong xã hội mà ở đó, mỗi bài báo được đăng lên lại là một bài học, một lời nhắc nhở giành cho dư luận xã hội. Bên cạnh đó, những câu chuyện ngoài lề xoay quanh sự kiện cũng là những dữ liệu quan trọng để các nhà báo truyền tải đến công chúng về những nỗi đau, những mất mát mà từng nhân vật trong sự việc phải trải qa. Đại diện cho các chuẩn mực đạo đức trong xã hội, ta dễ dàng thấy được tầm ảnh hưởng rất lớn của báo chí đối với 5 công chúng. Từ đó, tính nhân văn sâu sắc của báo chí được bộc lộ hết sức rõ rang qua những quan điểm, những ý kiến về vụ án gây chấn động: “Xác chết không đầu” Nhưng không chỉ dừng lại ở đó, các phương tiện truyền thông không chỉ đưa ra thông tin, nêu ý kiến về vụ án mà hơn thế nữa, theo dòng sự kiện nóng hổi còn có những thông tin, bài viết không thực sự phản ánh đúng tính chất của vấn để. Bài tiểu luận này sẽ phần nào phản ảnh rõ sự việc cũng như làm sáng tỏ những chi tiết ngoài luồng, không chính xác. Từ đó, chúng ta dễ dàng rút ra được tính nhân văn của báo chí trong việc khai thác thông tin cũng như đưa tin về những sự kiện trong xã hội mà cụ thể ở đây là vụ án “ Xác chết không đầu” 6 B. NỘI DUNG Chương I: Một số khái niệm cơ bản 1. Tính nhăn văn của báo chí. Từ xưa đến nay, báo chí xuất hiện là một công cụ để truyển tải tính nhăn văn sâu sắc, mang đến cho công chúng những chuẩn mực về đạo đức. Nhờ vị trí đặc biệt quan trong của mình trong xã hội, báo chí đã tham gia đấu tranh chống lại các hành vi làm tổn hại đến quyền con người, quyền dân chủ, quyền đước sống trong độc lập tư do của con người. Từ đó, ta dễ dàng nhận thấy được tính nhân văn sâu sắc của báo chí thông qua các hành vi trên, Bên cạnh đó, báo chí còn giữ vai trog kết nối mọi người trong xã hội, tạo nên những mối quan hệ tốt đẹp giữa người với người, báo chí đóng góp tiếng nói của mình nhằm tạo nên một xã hội công bằng, một xã hội vì con người, cho con người. Đồng thời, báo chí tôn trọng, xây dựng, bảo vệ mỗi cá nhân con người, coi đó là những các thể độc lập tồn tại và hoạt động theo những chuẩn mực chung của xã hội và theo những đặc điểm riêng về thể chất, cá tính, tâm lý, thị hiếu. . Báo chí vô sản phấn đấu cho mục tiêu cac cả cuối cùng là một xã hội, trong đó sự phát triển tự do và toàn diện của mỗi con người là điều kiện cần thiết cho sự phát triển tự do và toàn diện của mọi người. Nguyên tắc tính nhân đạo của báo chí thể hiện ở chỗ nhiệt tình phản ánh và tham gia vào cuộc đấu tranh nhằm tạo ra những điều kiện thuận lợi cho con người về kinh tế - xã hội và văn hóa – tinh thần, đấu tranh bảo vệ quyền con người, bảo vệ những giá trị nhân đạo chân chính. Thực ra bản chất của tính nhân đạo của báo chí cách mạng được thể hiện trong nguyên tắc cao nhất của nó là nguyên tắc tính Đảng. Khi trực tiếp tham gia vào sự nghiệp xây dựng một chế độ chủ nghĩa xã hội, triệt để giải phóng con người, xây dựng một chế độ tất cả vì con người, cho con người, báo chí đã đứng trên lập 7 trường nhân đạo cộng sản để thông tin, lý giải các hiện tượng, sự kiện đời sống của xã hội. Tuy nhiên, việc làm rõ nguyên tắc nhân đạo của báo chí vẫn hết sức cần thiết cả trong tình hình hiện nay cũng như trong thực tiễn phát triển lâu dài của báo chí. Loài người đang bước vào nền văn minh thứ ba với những thành tựu kỳ diệu của cách mạng khoa học và công nghệ. Mặt khác, loài người cũng đang đứng trước hiểm họa đe dọa tàn phá môi trường sống, hủy hoại nhân tính con người, chà đạp các giá trị văn hóa, tinh thần của xã hội. Xuất phát từ nguyên tắc nhân đạo của báo chí, từ lâu, nhiều nhà báo đã lo lắng, lên tiếng cảnh tỉnh nhân loại về những hiểm họa đó. Báo chí đang bước vào một cuộc chiến đấu mới, bảo vệ nền văn minh của loài người, xứng đáng là tiếng nói lương tâm của nhân loại. 2. Yêu cầu cơ bản về tính nhân văn của con người nói chung và của người làm báo nói riêng. a. Về con người. Trong xã hội từ xưa tới nay, nói đến con người, chúng ta không thể không nhắc tới những giá trị đạo đức, những chuẩn mực về tình nhân đạo của cua người đối với thế giới xung quanh. Tính nhân đạo là một đức tính đáng quý, nó đem lại phẩm giá cao đẹp, xây dựng nên một con người đáng trân trọng, giàu lòng bác ái. TÍnh nhân đạo trong đời sống xã hội loài người đã và đang được khẳng định trong mọi mặt của đời sống xã hội. Con người thể hiện nó bằng những giá trị đạo đức, sự yêu thương, tôn trọng đối với phẩm chất của con người. Vì vậy, để có một cuộc sống tốt đẹp hơn, con người cần luôn luôn hướng tới những điều hạnh phúc và tập trung nâng cao phẩm chất của mình bằng tính nhăn văn sâu sắc. Dân tộc Việt Nam ta có một trang lịch sử hào hùng dựng nước và giữ nước. Một dân tộc gan dạ dũng cảm, một dân tộc đã gai góc chống lại những kẻ xâm lược khổng lồ, những chế độ áp bức tàn bạo dã man, để ngày nay, chúng ta đã trải 8 qua 4000 năm văn hiến với đầy thăng trầm lịch sử. Mỗi người con của dân tộc chúng ta dường như đã từ bao giờ mang trong minh lòng yêu nước nồng nàn và lòng tự hào về một dân tộc oai hùng. Và chính từ đó, tinh thần nhân đạo của nhân dân ta được hình thành, bồi đắp và dần dần trở nên ăn sâu vào cội rễ dân tộc. b. Về báo chí. Xuất phát từ tinh thần nhân đạo trong xã hội, báo chí phát triển dựa trên các chuẩn mực đạo đức đó. Nhờ có tầm ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đối với công chúng, báo chí được coi như một công cụ chuyển tải đến cho xã hội những cái nhìn, những đánh giá về một sự kiện nhất định. Chính vì vậy, tính nhân văn, nhân đạo trong các tác phẩm báo chí là không thế thiếu. Nhân văn ở đây được hiểu như tình yêu thương giữa con người với con người, , rộng hơn đó là bản chất cốt yếu của việc sử dụng ngôn từ trong các tác phẩm nghệ thuật, văn chương và ngay cả trong lĩnh vực báo chí. Nếu không có những giá trị này, tác phẩm báo chí dù có phân tích sâu kĩ đến đâu cũng chỉ là những mảnh giấy vụn không có giá trị lâu bền trong lòng bạn đọc. Ta cũng có thể dễ dàng nhận thấy rằng các tác phẩm báo chí xuất hiện trên mặt báo ngày nay đem lại những tác động không hề nhỏ đối với dư luận xã hội. Những bài báo gây ảnh hưởng trực tiếp tới nhận thức và cách nhìn nhận về một sự kiện nhất định nào đó của người dân, chính vì vậy, ta càng thấy rõ được sự cần thiết của tính nhân đạo được thể hiện trong các tác phẩm báo chí. Nếu như những nhà báo, những tác giả không tự ý thức được tầm ảnh hưởng to lớn của mình mà chỉ cho ra đời những tác phẩm sai lệch sự thật, đem lại lợi nhuận cho riêng cá nhân nhà báo thì sẽ khó tránh khỏi những hậu quả nghiêm trọng. Bên cạnh đó, những sự suy đồi trong nghề nghiệp của những nhà báo như vậy sớm muộn sẽ bị phơi bày và những tác phẩm báo chí được ra đời không vì mục đích chung của cộng đồng sớm muộn cũng sẽ bị rời vào quên lãng. 9 Chương II. Thực trạng việc thực hiện nguyên tắc tính nhân đạo trong hoạt động báo chí. 1. Tình hình chung việc thực hiện nguyên tắc tính nhân đạo thông qua thông tin về sự kiện “ Xác chết không đầu”. Sự kiện “Xác chết không đầu” xảy ra với những tình tiết man rợ, dã man và đã trở thành một cú shock cho toàn xã hội vì sự mất nhân tính của kẻ sát nhân Nguyễn Đức Nghĩa. Các tính chất của sự việc trở nên ngày một nghiêm trọng khi từng chi tiết dần dần được hé lộ. Với sự vào cuộc của các nhà báo, dư luận xã hội dần dần biết được những chi tiết xoay quanh vụ sát hại nghiêm trọng. Và cũng từ đó, những loạt bài lên án hành động man rợ của Nguyễn Đức Nghia thay nhau xuất hiện trên mặt báo. Thông qua sự kiện đó, báo chí đã thể hiện được tính nhân văn sâu sắc của mình khi đã lên tiếng bảo vệ nạn nhân, lên án mãnh liệt hành vi giết người của kẻ sát nhân máu lạnh. Đặc điểm của tính nhân văn trong báo chí ngày một được khắc họa rõ nét hơn qua từng bài báo phản ánh chân thực về vụ án. Thời gian đó, các nhà báo đã đồng loạt đăng tin, đưa ra các ý kiến, cái nhìn của mình về toàn bộ vụ việc rồi từ đó tác động đến công chúng. Trước hết, nhìn nhận về thái độ của báo chí đối với sự việc. Mỗi bài báo đưa lên có liên quan đến quá trình xảy ra vụ án hay xoay quanh nhân vật Nghĩa đều mang tính chất lên án rất mạnh. Ở đây, Nghĩa đã tước đoạt đi quyền được sống, quyền được làm người của nạn nhân. Và cũng từ đó, Nghĩa đã phạm phải một tội ác man rợ không thể tha thứ. Không chỉ dừng lại ở đó, hành vi giết người của kẻ sát nhân còn trở nên mất tính người hơn nữa khi hắn thực hiện các hành vi man rợ, dã man đối với nạn nhân như chặt đầu và một số bộ phận khác trên cơ thể nhằm gây khó dễ cho bộ phận công an. Ngay khi loạt bài về “Xác chết không đầu” được đăng trên đồng loạt các báo, một làn sóng phản ánh dữ dội đã xuất hiện trong dư luận. Điều đó bắt nguồn từ chính những tác phẩm trên các mặt báo mà báo chí đã 10 đem lại cho công chúng. Vì vậy ta có thể thấy, nguyên tắc tính nhân đạo được sử dụng triệt để thông qua vụ án này. Ngay từ những bài đầu tiên đưa lên phản ánh về vụ việc, các nhà báo đã khai thác triệt để các chi tiết dẫn đến cái chết của nạn nhân và cũng nhờ các tác phẩm báo chí của mình, các nhà báo đã đấu tranh, lên án hành vị của Nguyễn Đức Nghĩa. Không những vậy, bên cạnh những thông tin về các hành vi man rợ của Nghĩa, những bài báo về người thân, về số phận và cuộc đời của những người liên quan đến sự việc cũng dần được đưa lên mặt báo. Báo chí đã đưa đến cho công chúng một cái nhìn theo nhiều chiều, không chỉ là sự lên án, bất mãn về hành vi của kẻ sát nhân mà bên cạnh đó còn có sự cảm thông, đau xót giành cho những số phận bất hạnh xoay quanh vụ án. Ở đây, tôi đặc biệt quan tâm đến nhân vật mẹ của Nguyễn Đức Nghĩa là bà Phạm Thị Chuân. HÌnh ảnh một người đàn bà bất hạnh một lúc mất đi hai người thân trong gia đình được báo chí thời gian đó không ít lần nhắc tới. Là một người mẹ, sinh ra đứa con tội lội mang trong tội giết người, bà Chuân đã ném đủ khổ đau trong cuộc đời, nhưng tàn nhẫn hơn nữa khi chính trong thời gian đó, người chồng của bà cũng ra đi vĩnh viễn trong một vụ tai nạn thảm khốc. May mắn thay bà Chuân vẫn giữ được tính mạng của mình sau vụ tai nạn, nhưng thực sự đau xót thi giờ đây bà phải sống trong sự cô đơn, đau đớn mà số phận đã đem lại cho người đàn bà tội nghiệp. Khai thác về nhân vật này, hàng loạt những bài báo đã thể hiện rõ thái độ thương xót, chia sẽ với người đàn bà bất hạnh này. Ở đây, tính nhân đạo của báo chí lại một lần nữa được khẳng định thông qua câu chuyện đau xót này. Những bài báo nói về một cái tết buồn hay những giọt nước mắt xót xa của bà Chuân dường như đã lay động được trái tim của dư luận xã hội. Mỗi bài báo lại càng làm cho chúng ta cảm nhận được sự xót xa, tiếc nuối giành cho bà. Khi đó, báo chí đã khẳng định được nghĩa vụ bảo vệ, coi trong giá trị của mỗi cá nhân con 11 người trong xã hội. Tuy rằng con trai bà là kẻ tội lỗi, là kẻ sát nhân không thể tha thứ nhưng người mẹ đã mang nặng đẻ đau ra Nghĩa lại là người gánh chịu bao hậu quả, gánh chịu bao sự nghiệt ngã mà chính người con bà đã dứt ruột đẻ ra đem lại cho bà. Báo chí đã lên tiếng bảo vệ, chia sẻ và an ủi cũng bà Chuân những khổ đau nhọc nhằn đó. Và không chỉ dừng lại ở phạm vi nhỏ hẹp, báo chi đã đưa số phận đó đến toàn bộ công chúng và dư luận xã hội. Từ đó tạo nên làn sóng đồng tình, ủng hộ và chia sẻ cũng người đàn bà có số phận bất hạnh. Bên cạnh những mặt tích cực, những tinh thần nhân đạo được nêu ra qua sự việc “Xác chết không đầu” vẫn còn tồn tại những góc khuất, những bài báo chỉ mang hình thức đánh bóng tên tuổi của một số bộ phận nhà báo. Thật vây, trong bối cảnh xã hội hiện nay, thậm chí từ xa xưa, không có lĩnh vực nào tồn tại trong cuộc sống mà lại hoàn toàn hoàn hảo, tốt đẹp. Báo chí cũng vậy, trong khi đồng tiền đang từng ngày làm chủ mọi thứ, khi danh tiếng, tên tuổi trở thành thứ hào quang quan trọng với một số bộ phận nhà báo ngày nay thì việc họ lợi dụng, nắm bắt những vấn đề nổi cộm trong xã hội để đánh bóng, kiếm trác lợi nhuận về cho bản thân mình là điều khó tránh khỏi. Lướt qua một vào mặt báo giấy hay những trang báo mạng khoảng thời gian một năm trước đây, ta không khó để bắt gặp một bài báo liên quan đến vụ án Nguyễn Đức Nghĩa nhưng không hoàn toàn tất cả trong số đó là những bài báo mang tính nhân văn sâu sắc. Đâu đó trên các mặt báo vẫn còn nhưng thông tin ngoài luồng, những phỏng đoán, những ý kiến nhằm thu hút sự quan tâm của công chúng nhưng lại không thực sự đem lại một giá trị nhân đạo cụ thể nào. Ở đây, ta có thể dễ dàng bắt gặp những chi tiết này thông qua sự kiện cái chết của bố Nguyễn Đức Nghĩa. Một người cha đã không khỏi đau đớn, tuyệt vọng và bất lực khi mình không thể nuôi dậy chính đứa con mình đã bao công nuôi dưỡng sinh thành trở thành người có ích. Một người cha đã bao lo toan, suy tính chỉ mong 12 đứa con trai tội lỗi của mình được thoát khỏi tội chết. Một người cha cuối cùng đã ra đi trong đau đớn mà trong lòng vẫn canh cánh nỗi đau gia đình, nỗi đau về người con đã gây ra những tai họa không thể xóa bỏ cho gia đình ông. Cái chết của ông Hùng dường như càng xát thêm muối vào trái tim đau khổ của bà Chuân, người đàn bà đang phải chịu nỗi bật hạnh quá lớn. Và không chỉ có vậy, cái chết của ông cũng gây ra sự bàng hoàng thương tiếc trong dư luận. Chưa nói đến người con trai mất nhân tính Nguyễn Đức Nghĩa, nhưng với tư cách một độc giả, chúng ta cũng có đôi phần thương tiếc cho số phận của ông cũng như gia đình ông. Nhưng mọi chuyện không đơn thuần dừng lại khi ông Hùng đã an nghỉ nơi suối vàng. Trong nền báo chí nước ta ngày nay, vẫn tồn tại một số tờ báo, một số tác giả là những kẻ coi trọng giá trị đồng tiền và háo nhoáng danh vọng hơn là các ý nghĩa nhân đạo trong xã hội. Và từ đó, không ít những bài báo từ phỏng đoán, rồi bịa đặt hay đưa ra những chi tiết không phù hợp xoay quanh cái chết của ông. Một người cha đã an nghỉ nơi suối vàng và một người mẹ đang canh cánh nỗi đau mất mát như vậy còn cần gì hơn sự yên bình, cảm thông trong giai đoạn này. Ấy vậy mà tình nhân đạo của báo chí đã bị một số kẻ lãng quên, họ dẫm đạp lên nỗi đau của những người trong cuộc và cả sự thương xót của dư luận nói riêng để bới móc và đưa ra những thông tin thiếu chính xác. Những cái tít giật gân hay những phỏng đoán sai lêch xuất hiện không phải là hiếm trên các mặt báo nhằm thu hút tính hiếu kì, sự tò mò của bạn đọc. Tóm lại, bên cạnh những đặc điểm nổi bật và tích cực của tính nhân văn trong báo chí vần còn tồn tại những mặt khuất, những kẻ lợi dụng sự quan tâm đặc biệt của dư luận đến vụ án “Xác chết không đầu” nhằm trục lợi cho bản thân mà quên mất lương tâm nghề nghiệp của một nhà báo. 13 2. Nhận xét và đánh giá về việc thực hiện nguyên tắc tính nhân đạo trong hoạt động báo chí thông qua sự kiện “Xác chết không đầu”: Sau khi nghiên cứu về tính nhân văn của con người nói riêng và trong báo chí nói chung, chúng ta đã phần nào hiểu được nội dung, ý nghĩa và tầm quan trong của đề tài. Bên cạnh đó, bằng việc đi cụ thể vào sự kiện “Xác chết không đầu”, ta lại càng dễ dàng nhìn nhận được vấn đề một cách rõ nét hơn. Qua những trang báo, những tác phẩm mà báo chí đưa lên liên quan đến sự việc, không khó để nhận thấy một tinh thần nhân văn sâu sắc của các tác giả gửi gắm qua tác phẩm của mình. Nổi bật trong số đó là những ý kiến lên án, phản đối kẻ sát nhân máu lạnh đã sử dụng những thủ đoạn hết sức mất tính người để sát hại nạn nhân. Những sự kiện xoay quanh Nguyễn Đức Nghĩa được báo chí khai thác triệt để và đem lại cho công chúng cài nhìn sâu sắc nhất về những giá trị của cuộc sống và về quyền được sống của mỗi con người. Mỗi bài báo đều là nơi để các tác giả gửi gắm vào đó lương tâm nghề nghiệp và bộc lộ rõ nết tính nhân đạo của báo chí. Ngoài ra, thông qua sự việc trên cũng vẫn tồn tại những mặt xấu của nền báo chí khi tính nhân văn sâu sắc bị mai một và che lấp bởi giá trị đồng tiền và danh vọng. Vẫn còn một số nhà báo lợi dụng vấn đề này để đưa ra những thông tin sai lệch, giật gân nhằm thu hút sự chú ý của dư luận, đem lại lợi nhuận cho bản thân mà không quan tâm đến tầm ảnh hưởng của những bài báo đó khi đến với công chúng. Vì vậy, để có thể nhận xét và đánh giá chính xác về tính nhân văn của báo chí thông qua sự kiện “Xác chết không đầu” ta cần phải có một cái nhìn đa chiều đối với đề tài này. Mỗi vấn đề đều có những ưu điểm và khuyết điểm, chính vì vậy để hiểu rõ vấn đề hơn, ta cần khai thác sâu vào đồng đều mỗi mặt của đề tài. Trước hết, nói đến những ưu điểm nổi bật của tính nhân văn trong báo chí ngày nay, chúng ta không thể phủ nhận những đóng góp to lớn của đại đa số các nhà báo 14 hôm nay đang hành nghề với lòng nhiệt huyết và lương tâm nghề nghiệp rất lớn. Điều đó có thể dễ dàng nhận thấy cụ thể qua loạt bài viết về “Xác chết không đầu” của rất nhiều nhà báo khác nhau. Mỗi tờ báo, mỗi tác giả lại là một cây bút phản ánh khác nhau nhưng tất cả đều xoay quanh một ý kiến chủ yếu là lên án hành động thiếu nhân tính của Nguyễn Đức Nghĩa và bảo vệ quyền được sống của con người. Các tờ báo ngày nay tồn tại một phần không nhỏ làm đại diện cho công lý, là tiếng nói của Đảng, chính vì vậy các nhà báo luôn sẵn sàng đứng ra phơi bày tội ác và bảo vệ con người. Và cũng từ đó, tính nhân văn được bộc lộ rất rõ ràng qua mọi phương thức biểu đạt, qua từng bài báo trong loạt bài về vụ án đình đám trên. Đó quả là một tín hiệu rất tốt cho nền báo chí nước ta ngày nay. Khi đất nước đang trên con đường đổi mới, đang trên đà phát triển thì những vấp ngã, những sai lầm là khó tránh khỏi, nhưng báo chí ở đây đã đóng một vai trò chủ chốt để định hướng, đại diện cho công lý và vạch ra một con đường đúng đắn cho đất nước đi lên. Báo chí ngày nay tồn tại như một công cụ đại diện cho công lý, cho cái thiện, báo chí bảo vệ các quyền lợi của nhân dân và lật tấy, lên án cái ác, cái xấu đe dọa đến cuộc sống của công chúng. Như cụ thể trong vụ án “Xác chết không đầu”, báo chí đã góp một phần không nhỏ để giúp người dân cất lên tiếng nói của mình, để tác động đến dư luận xã hội và đem lại hình phạt thích đáng cho kẻ sát nhân. Nhưng bên cạnh đó, tính nhân đạo của báo chí con thể hiện rõ qua những loạt bài bên lề, về những người mẹ, người cha của Nguyễn Đức Nghĩa và cả gia đình nạn nhân, đó là những câu chuyện bi thương cần được chia sẻ, cảm thông trong cộng đồng xã hội. Và chính báo chí là cầu nối đem đến cho công chúng cái nhìn sâu sắc và đa diện về vấn đề, từ đó cảm thông và xót xa thay cho những số phận nghiệt ngã xoay quanh sự kiện trên. Tóm lại, tính nhân đạo của báo chí thông qua sự kiện “Xác chết không đầu” là không thể phủ nhận, nó tồn tại như một lẽ dĩ nhiên để giúp cho nền báo chí tồn tại. Muốn duy trì được một nền báo chí vững mạnh, lâu bền, điều cốt yếu là mỗi nhà báo cần trau dồi cho mình lương tâm nghề nghiệp và 15 trách nhiệm đối với những gì mình sẽ đưa lên mặt báo. Đó là một điều đàng tuyên dương và cần được tích cực phát huy trong nền báo chí ngày nay của nước ta. Bên cạnh những mảng sáng của nền báo chí, đương nhiên đâu đó vẫn còn những mặt tối cần được khắc phục. Khi không phải hoàn toàn tất cả nhà báo nào khi tham gia viết báo cũng có sẵn trong mình một lòng tâm huyết với nghề, một lương tâm nghề nghiệp lớn lao. Mà một số ít trong số các nhà báo ngày nay vẫn đưa lên mặt báo những thông tin chỉ vì đồng tiền. Đây là một vấn đề gây bức xúc và cần được giải quyết triệt để. Nếu một bài báo xuất hiện chỉ với những cái tít giật gân, những sự kiện gây shock hay các những hình ảnh đang hot thì sẽ mau chóng đi vào quên lãng. Mỗi bài phóng sự, mỗi bài phản ánh về một sự kiện nào đó cần trong nó rất nhiều yếu tố, và yếu tố quan trong hơn cả là tâm huyết của người tác giả. Chính vì vậy khi những câu từ xáo rỗng xuất hiện ngày một nhiều trên các mặt báo, vô tình chúng đã làm hình ảnh của nền báo chí Việt Nam không còn hoàn toàn sáng lạn. Và quan trọng hơn cả là những thông tin được truyền tải đến công chúng lúc đó đã không còn chính xác nữa, những ý kiến, những nhận định tác động trực tiếp đến độc giả nhưng lại không thực sự mang những ý nghĩa cao đẹp. Từ đó, không ít những hậu quả nghiêm trọng đã xảy ra và làm ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của nhân dân. Đó là những hành vi cực kỳ đáng phê phán và cần hạn chế trong nền báo chí nước ta. Một nền báo chí muốn phát triển bền vững thì không chỉ đơn thuần dựa vào những bản tin “người nổi tiếng lộ hàng” hay “tin gây shock, tin hot” được mà đó là cả một quá trình để các nhà làm báo đặt vào đó lương tâm nghề nghiệp, tư cách đạo đức và tâm huyết của mình đối với nghề báo cũng như trách nhiệm của người làm báo đối với công chúng. Tóm lại, khái quát chung về nền báo chí Việt Nam ngày nay, chúng ta đã và đang xây dựng được một nền báo chí vững mạnh, là tiếng nói của Đảng đến với công chúng, là nơi đại diện cho công lý, cho đạo đức. Và cũng từ đó, tính nhân văn 16 cao cả luôn được các nhà báo sử dụng triệt để, lấy đó làm mục tiêu chính cho mỗi tác phẩm báo chí khi được đưa lên mặt báo. Và nền báo chí nước ta sẽ còn có thể vươn xa hơn nữa, hoàn thiện hơn nữa nếu khắc phục được những nhược điểm, những mảng tối vần đâu đó còn nhem nhóm. Vì mỗi tác phẩm báo chí, khi đến với bạn đọc đều mang một thông điệp nhất định, đều tác độc trực tiếp tới công chúng và có tầm ảnh hưởng đến xã hội. Chính vì vậy, một tờ báo muốn phát triển vững mạnh cần đi theo đường lối của Đảng, cần có tính nhân văn sâu sắc, lên án cái xấu, bảo vệ quyền lợi của con người. Còn ngược lại, những bài báo chỉ mang tính chất trục lợi, câu khách sẽ mau chóng đi vào quên lãng và bị công chúng bỏ rơi. 3. Khảo sát thực tế sự kiện “Xác chết không đầu” qua báo mạng Dân Trí: Dân Trí là một trong những trang báo mạng được truy cập nhiều nhất ngày nay. Đó là một trang báo mạng khá uy tín, cập nhập từng ngày về những thông tin xã hội, chính trị quan trọng. Đặc biệt, vụ án Nguyễn Đức Nghĩa cách đây một năm cũng được Dân Trí thông tin đầy đủ, chính xác và nhiều chiều giúp độc giả có cái nhìn toàn diện nhất về vụ án. Trong thời gian diễn ra vụ án “Xác chết không đầu”, Dân Trí đã đưa ra hàng chục bài báo có liên quan đến sự kiện này. Ngay từ ngày đầu tiên, vụ án làm xôn xao dư luận khi người dân khu chung cư phát hiện xác chết một thiếu nữ trên tầng thượng khu nhà, tiếp đến là quá trình truy tìm hung thủ, rồi xét xử tại tòa án, các lời buộc tội, những lời khai, nhân chứng..v..vv... đều được Dân Trí đưa tin đầy đủ, chính xác. Bên cạnh đó, báo còn tập trung khai thác những chi tiết xoay quanh sự kiện như những nhân vật cha và mẹ của Nguyễn Đức Nghĩa, những chi tiết, bài báo về số phận hai con người này cũng phần nào làm rung động và dấy lên sự cảm thông trong lòng độc giả. Ngoài ra còn có những bài học được chính những nhà báo nghiên cứu, đúc kết sau khi sự việc xảy ra 17 Trong loạt bài đó, độc giả có thể dễ dàng nhận thấy tính nhân văn được thể hiện rõ nét qua từng bài báo. Khi thì đó là lời lên án, buộc tội kẻ sát nhân Nguyễn Đức Nghĩa với các hành vi man rợ của mình, khi thì đó là lời chia sẻ, đồng cảm với nỗi đau của những người trong quanh xoay quanh vụ án, đặc biệt là 2 gia đình của cả nạn nhân và kẻ giết người, và cuối cùng đó là những bài học rút ra, những lời cảnh tỉnh, báo động về những hành động suy đồi trong xã hội. Cụ thể, nói đến loạt bài về Nguyễn Đức Nghĩa, ta có thể ví dụ bằng tác phẩm: “ Y án tử hình Nguyễn Đức Nghĩa, hung thủ vụ “Xác không đầu”. Bài báo này là lời tường thuật về phiên tòa xét xử Nguyễn Đức Nghĩa khi ra quyết định tử hình cho kẻ sát nhân. Trong bài báo, tác giả đã tưởng thuật chi tiết từng mốc thời gian diễn ra trong phiên tòa cũng như các tình tiết, thái độ của những người tham gia. Ở đây, tác giả đã bộc lộ rõ được tính nghiêm minh của pháp luật trước hành vi được coi như đi đến tận cùng tội ác của Nguyễn Đức Nghĩa bằng mức án tử hình. Bên cạnh đó, người đọc còn nhìn thấy trong bài báo hình ảnh bà Chuân – mẹ của Nguyễn Đức Nghĩa đau khổ khi nghe bản ản của con trai mình. Xuyên suốt toàn tác phẩm là những chi tiết cụ thể về phiên tòa, bắt đầu khi tòa án thuật lại tội ác man rợ của Nghĩa, sau đó là những lời cuối cùng của kẻ tử từ và những tranh cãi của luật sư hai bên, xen kẽ những sự kiện trên là sự xuất hiện của bà Chuân với nỗi đau tột cùng mà đứa con trai oan nghiệt đã gây ra cho bà. Kết thúc bài viết bằng một bản án tử hình giành cho kẻ sát nhân, tác giả khép lại bài báo như một lẽ dĩ nhiên của quy luật cuộc đời và cũng là một bài học sâu sắc cho cộng đồng xã hội. Ngoài ra còn có loạt bài nói về cái chết của cha Nguyễn Đức Nghĩa hay người mẹ bất hạnh bà - Phạm Thị Chuân, đó đều là những tác phẩm thấm đậm nỗi đau của những người thân trong gia đình Nghĩa. Đọc những bài báo ấy, dư luận không khỏi động lòng, thương xót thay cho số phận những người cha, người mẹ đã bị chính người con trai mình nuôi nấng đạp đổ mất hạnh phúc. Qua đó, một cái nhìn 18 từ góc độ khác về sự kiện được mở ra, không chỉ là sự lên án đối với Nguyễn Đức Nghĩa mà bên cạnh đó còn có sự cảm thông chia sẻ với những người trong cuộc khác. Cuối cùng, trong loạt bài viết về Nguyễn Đức Nghĩa trên Dân Trí, ta còn bắt gặp một số tác phẩm như những lời đúc kết, những bài học được rút ra sau khi vụ án xảy ra. Tiểu biểu là bài viết: “Tại sao ngày càng có nhiều tri thức phạm tội?”. Trong bài báo này, Nguyễn Đức Nghĩa được nhắc đến chỉ như một ví dụ điển hình trong một loạt những ví dụ khác về những người sinh viên, tri thức nhưng chỉ do một phút bồng bột đã gây ra bao tôi lỗi không thể xóa bỏ. Bái viết đã đưa ra những ví dụ cụ thể về những vụ án mà hung thủ thuộc tầng lớp tri thức, có học vấn trong xã hội. Đó như một lời cảnh tỉnh, một câu hỏi cần được giải đáp và khắc phục ngay trong xã hội ta ngày nay. Bên cạnh đó, bài báo còn đưa ra lời lý giải về hiện tượng trên. Theo tác giả, ngoài việc đổ lỗi hoàn toàn cho kẻ tội phạm, xã hội ta cần nhìn nhận lại, ngành giáo dục cần suy nghĩ, quan tâm và định hướng rõ ràng hơn cho giới trẻ về giáo dục nhân cách ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Ngoài ra, bên cạnh sự giáo dục của nhà trường, gia đình, xã hội cũng đóng một vai trò không nhỏ trong việc ngăn chặn những hành vi phạm tội của giới trẻ. Những hình thức răn đe, tính pháp lý trong xã hội ngày nay vẫn chưa thực sự công minh, vì vây không tạo được sự nghiêm khắc, từ đó mội người dân cũng không tự tạo được cho mình trách nhiệm đối với mỗi hành vi của bản thân. 19 Chương III. Kết luận – Một số giải pháp để nâng cao hiệu quả của tính nhân văn trong báo chí. Theo tôi, để có thể nâng cao nhận thức của mỗi phóng viên về tầm quan trọng của tính nhân văn trong báo chí, chúng ta cần chú trọng từ khâu đầu tiên trong quá trình đào tạo, rèn luyện đội ngũ phóng viên. Một phóng viên tốt luôn cần được đi lên từ một nền giáo dục tốt. Các cơ sở đào tạo luôn đóng một vai trò quan trọng khi đó là cái nôi để cung cấp cho xã hội một số lượng phóng viên thật sự chất lượng. Ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường, các phóng viên tương lai như chúng tôi đã cần phải tự trau dồi bản thân cũng như cần thiết được truyền đạt, dậy dỗ bới các giảng viên trong trường. Chính từ đó, chúng tôi học được các kỹ năng, các kinh nghiệm cần thiết khi tham gia vào nghề báo. Nhưng quan trọng hơn cả đó là lòng yêu nghề và lương tâm nghề nghiệp. Là một nhà báo giỏi cần có sự nhạy bén, năng động, nhưng cũng không thể thiếu tinh thần trách nhiệm cao, và sự thận trong trong từng lời nói, câu viết để làm sao đem lại cho công chúng những thông tin chính xác, định hướng cho công chúng những hướng đi tốt nhất bằng cánh đứng về phía đạo đức, bảo vệ quyền con người. Bên cạnh đó, muốn nâng cao tính nhân văn trong báo chí, nền báo chí nước ta ngày nay cần kết hợp với các cơ quan chứng năng để khai thác, đưa ra những thông tin chính xác nhất cũng như kịp thời ngăn chặn những thông tin sai lệch, nhảm nhí và mang tính chất câu độc giả. Và giải pháp này cũng khiến tờ báo có uy tín hơn đối với công chúng, từ đó nhận được sự tin cậy, tin tưởng vào đường lối định hướng của tờ báo đối với xã hội. Quan trọng hơn cả, báo chí trong xã hội ta được coi như tiếng nói của Đảng, là công cụ để Đảng ta mang đướng lối đến với nhân dân, chính vì vậy, tính nhân văn của báo chí càng được khẳng đinh sâu sắc và trở nên cần thiết hơn bao giờ hết khi nền báo chí nước ta có sự kết hợp chặt chẽ với các co quan chức năng. 20