Tài liệu Thiết kế rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học toán 4 (2017)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ HIỀN THIẾT KẾ RUBRIC ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG VẼ HÌNH HÌNH HỌC TRONG DẠY HỌC TOÁN 4 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học Người hướng dẫn khoa học TS. PHẠM ĐỨC HIẾU HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Qua một quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành khóa luận, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn đến: Thầy Phạm Đức Hiếu, người hướng dẫn khóa luận đã tận tình giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Thầy, cô tại các trường Tiểu học Thanh Lâm A, Tiểu học Thanh Lâm B, Tiểu học Hùng Vương, Tiểu học Đồng Xuân, Tiểu học Việt Hùng đã giúp em tìm hiểu cơ sở thực tiễn cho khóa luận. Cuối cùng em xin kính chúc quý thầy, cô dồi dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp trồng người. Xuân Hòa, ngày 20 tháng 4 năm 2017 Tác giả Nguyễn Thị Hiền ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của TS.Phạm Đức Hiếu. Các kết quả nghiên cứu của đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Xuân Hòa, ngày 20 tháng 4 năm 2017 Người thực hiện Nguyễn Thị Hiền iii MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN………………………………………………………….ii LỜI CAM ĐOAN .................................................................................. iii MỤC LỤC .............................................................................................. iv MỤC LỤC BẢNG ................................................................................. vi MỤC LỤC HÌNH................................................................................. viii MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1 1 Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 1 2 Mục đích nghiên cứu ................................................................................ 3 3 Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 3 4 Khách thể nghiên cứu............................................................................... 4 5 Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 4 6 Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 4 7 Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 4 8 Cấu trúc khóa luận ................................................................................... 4 NỘI DUNG ............................................................................................. 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA NGHIÊN CỨU THIẾT KẾ RUBRIC ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG VẼ HÌNH HÌNH HỌC TRONG DẠY HỌC TOÁN 4 ............................................................................. 6 1.1 Những vấn đề chung về đánh giá ................................................. 6 1.2 Nội dung dạy học hình hình học và kỹ năng vẽ hình hình học trong Toán 4 ............................................................................................. 14 1.3 Rubric ....................................................................................... 15 Chương 2: THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG VẼ HÌNH HÌN HỌC TRONG DẠY HỌC TOÁN 4 .................................................. 27 2.1 Mục đích, đối tượng khảo sát .................................................... 27 iv 2.2 Nội dung khảo sát...................................................................... 27 2.3 Phương pháp khảo sát ............................................................... 28 2.4 Công cụ khảo sát ............................................................................. 28 2.5 Kết quả khảo sát ........................................................................ 30 Chương 3: THIẾT KẾ RUBRIC ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG VẼ HÌNH HÌNH HỌC TRONG DẠY HỌC TOÁN 4 ......................................... 41 3.1 Nguyên tắc thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình trong dạy học Toán 4 ............................................................................................. 41 3.2 Quy trình thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình trong dạy hoc Toán 4 ............................................................................................. 43 3.3 Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình trong dạy học Toán 4. ............ 49 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 56 TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................... 58 v MỤC LỤC BẢNG Trang Trang Bảng 1.1: Rubric tổng hợp đánh giá việc hoàn thành bài tập ................... 17 Bảng 1.2: Bảng Rubric phân tích đánh giá: Hát và múa bài “Cái cây xanh xanh” ................................................................................................ 18 Bảng 1.3: Thang đánh giá nhận thức của Bloom ..................................... 20 Bảng 1.4: Thang Bloom tu chỉnh ............................................................. 21 Bảng 1.5: Thang đánh giá kỹ năng của Bloom ........................................ 21 Bảng 1.6: Thang phát triển kỹ năng của Dreyfus .................................... 22 Bảng 2.1: Tầm quan trọng của kỹ năng vẽ hình hình học trong nội dung dạy học hình học ở Tiểu học .................................................................. 31 Bảng 2.2: Tầm quan trọng của kỹ năng vẽ hình hình học trong nội dung dạy học hình học lớp 4 ........................................................................... 32 Bảng 2.3: Thực trạng kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh lớp 4 hiện nay .......................................................................................................... 33 Bảng 2.4: Tầm quan trọng của việc đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh lớp 4 ................................................................................... 34 Bảng 2.5: Mức độ hoạt động đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học tại trường Tiểu học hiện nay............................................................................. 35 Bảng 2.6: Việc thực hiện hoạt động đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh ............................................................................................ 36 Bảng 2.7: Các thời điểm đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh ................................................................................................... 37 Bảng 2.8: Phương thức đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học ..................... 38 Bảng 2.9: Các đối tượng tham gia đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh ............................................................................................ 39 Bảng 3.1: Bảng mẫu Rubric tổng hợp....................................................... 45 Bảng 3.2: Bảng mẫu Rubric phân tích ...................................................... 45 Bảng 3.3: Bảng Rubric tổng hợp đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4................................................................................. 50 vi Bảng 3.4: Bảng Rubric phân tích đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4................................................................................. 51 Bảng 3.5: Bảng Rubric phân tích đánh giá kỹ năng vẽ hai đường thẳng vuông góc trong dạy học Toán 4 ..................................................... 52 Bảng 3.6: Bảng Rubric phân tích đánh giá kỹ năng vẽ hai đường thẳng song song trong dạy học Toán 4……………………………………….. 53 Bảng 3.7: Bảng Rubric phân tích đánh giá kỹ năng vẽ hình chữ nhật, hình vuông trong dạy học Toán 4 ............................................................ 54 vii MỤC LỤC HÌNH Trang Trang Hình 1.1: Quy trình đánh giá .................................................................... 11 Hình 1.2: Sự tác động lẫn nhau giữa các đối tượng tham gia đánh giá ... 13 Hình 1.3: Quy trình thiết kế Rubric .......................................................... 24 Hình 2.1: Biểu đồ tầm quan trọng của kỹ năng vẽ hình hình học trong nội dung dạy học hình học ở Tiểu học ............................................ 31 Hình 2.2: Biểu đồ tầm quan trọng của kỹ năng vẽ hình hình học trong nội dung dạy học hình học lớp 4 ..................................................... 32 Hình 2.3: Biểu đồ thực trạng kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh lớp 4 hiện nay ..................................................................................... 33 Hình 2.4: Biểu đồ tầm quan trọng của việc đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh lớp 4 .............................................................. 34 Hình 2.5: Biểu đồ mức độ hoạt động đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học tại trường Tiểu học hiện nay ..................................................... 35 Hình 2.6: Biểu đồ việc thực hiện hoạt động đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh ........................................................................ 36 Hình 2.7: Biểu đồ các thời điểm đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh ..................................................................................... 37 Hình 2.8: Biểu đồ phương thức đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học ........ 38 Hình 2.9: Biểu đồ các đối tượng tham gia đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học của học sinh ........................................................................ 39 viii MỞ ĐẦU 1 Lý do chọn đề tài Thế giới ngày càng phát triển, cuộc sống con người ngày càng được nâng cao, khoa học kỹ thuật ngày càng được xúc tiến mạnh mẽ. Cùng với việc phát triển đời sống thì giáo dục cũng ngày càng được quan tâm đầu tư phát triển một cách mạnh mẽ vì “Giáo dục là chìa khóa của tương lai”. Bởi vậy giáo dục là một nhiệm vụ cấp thiết đối với nền giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng. Trong những năm qua giáo dục tiểu học Việt Nam đã không ngừng thay đổi phương pháp và cách thức tổ chức dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, xây dựng con người mới theo hướng hiện đại đáp ứng yêu cầu của đất nước trong thời kì đổi mới và đáp ứng sự hội nhập với nền giáo dục thế giới. Trong các môn học ở tiểu học thì môn Toán là môn học giành được sự đầu tư đáng kể so với các môn học khác. Môn Toán bao gồm 2 nội dung lớn cơ bản: số học và hình học đều có vai trò rất quan trọng. Trong đó dạy học hình học được trải dài từ lớp 1 đến lớp 5. Hình học giúp học sinh bồi dưỡng năng lực tư duy, khả năng suy luận, óc sáng tạo, suy nghĩ linh hoạt, ngoài ra còn rèn cho học sinh những khả năng tổng hợp ở nhà trường, phát triển những đức tính tốt như: cần cù, chịu khó, kiên trì, nhẫn nại và làm việc khoa học, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và vận dụng chúng vào thực tiễn. Giai đoạn lớp 4 là giai đoạn học sinh bắt đầu học những hình học khó và phức tạp. Giai đoạn này cũng là tiền đề cho việc học hình học sau này. Do vậy việc bồi dưỡng kỹ năng vẽ hình là vô cùng cần thiết để nâng cao hiệu quả học tập phần hình học lớp 4 và trên cơ sở đó hoàn thành tốt chương trình phần hình học lớp 5 và hoàn thành bậc Tiểu học. Để giải một bài hình học thì có kỹ năng vẽ hình là vô cùng quan trọng, nếu vẽ hình đúng, chính xác thì việc tìm ra lời giải bài toán sẽ nhanh và dễ dàng 1 hơn. Ngược lại, nếu không có kỹ năng vẽ hình thì hoặc là việc giải bài toán mất nhiều thời gian hơn hoặc là vẽ sai dẫn đến không tìm ra được lời giải cho bài toán và lời giải không chính xác. Để học sinh học hình học tốt thì giáo viên cần bồi dưỡng kỹ năng vẽ hình cho học sinh tùy thuộc vào năng lực của chúng. Muốn làm được điều đó, trước tiên cần đánh giá mức độ kỹ năng vẽ hình hiện nay của mỗi học sinh để có kế hoạch dạy học phù hợp. Kiểm tra, đánh giá là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng trong quá trình dạy học nhằm xác định kết quả dạy và học và mức độ đạt được mục tiêu đề ra. Nếu kiểm tra, đánh giá chính xác, khoa học thì nó còn có tác dụng thúc đẩy quá trình học tập, động viên, khuyến khích người học, nâng cao chất lượng dạy học. Trong nhiều năm qua việc học tập ở các trường tiểu học tập trung vào đổi mới chương trình và đổi mới phương pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh với triết lý lấy người học làm trung tâm. Bên cạnh đó việc kiểm tra, đánh giá cũng đã có sự thay đổi, điển hình là Thông tư 22. Nhưng Thông tư này chỉ đặt ra đổi mới việc đánh giá của giáo viên với học sinh với mục đích chủ yếu vẫn là quản lý, phân loại học sinh, xét lên lớp… Ngoài ra trong quá trình đánh giá từ khâu ra đề, kiểm tra hay đánh giá vẫn phụ thuộc vào ý chí chủ quan của người dạy, hầu như không có một thang chấm điểm hay tiêu chí, tiêu chuẩn hay căn cứ nào rõ rệt. Ta có thể thấy một số bất cập như sau: - Thứ nhất các đề kiểm tra hoặc đề thi còn nặng về tái hiện kiến thức, đề thi thì quá khó hoặc quá dễ không phù hợp với trình độ của học sinh hoặc phân bố thời gian không hợp lý dẫn đến kết quả học tập không cao. - Thứ hai trong quá trình dạy học các giáo viên không coi trọng quá trình kiểm tra, đánh giá, chỉ coi đây là một khâu phụ hoặc có người chỉ lấy điểm cho đủ số lượng dẫn đến điểm số không phản ánh đúng năng lực. 2 - Thứ ba các mục tiêu học tập không được phổ biến rõ ràng cho học sinh mà chỉ có giáo viên biết dẫn đến học sinh không biết được mình phải đạt được những mục tiêu gì dẫn đến chất lượng giáo dục giảm xuống đáng kể - Thứ tư hiện tại kiểm tra, đánh giá chủ yếu giáo viên kiểm tra, đánh giá học sinh, học sinh không có cơ hội kiểm tra, đánh giá lẫn nhau hoặc tự đánh giá chính bản thân mình. - Thứ năm giáo viên chủ yếu quan tâm đến đánh giá để xác nhận kiến thức chứ không tập trung đánh giá quá trình, đánh giá để phát triển người học. Thực tế cho thấy các nước có nền giáo dục phát triển, xây dựng chương trình theo hướng tiếp cận năng lực đều sử dụng các công cụ để cụ thể hóa chuẩn kiến thức kỹ năng thành các tiêu chí đánh giá đó là Rubric. Rubric là công cụ có rất nhiều ưu điểm trong việc đánh giá kết quả học tập của người học, đặc biệt chúng có thể đáp ứng được ba phương diện trong thực hiện đổi mới kiểm tra đánh giá: mục đích, công cụ và chủ thể đánh giá. Tuy nhiên, hiện nay, công cụ trên vẫn chưa được đề cập một cách rộng rãi trong lí thuyết cũng như thực tiễn kiểm tra đánh giá trong dạy học nói chung và trong phân môn Toán nói riêng ở Việt Nam. Từ những lí do nêu trên, việc nghiên cứu đề tài “Thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4” là cần thiết. 2 Mục đích nghiên cứu Thiết kế được Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4. Qua đó nâng cao hiệu quả dạy học và góp phần đổi mới các phương pháp kiểm tra - đánh giá ở tiểu học. 3 Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài thực hiện một số nghiên cứu sau: - Cơ sở lý luận về nghiên cứu thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4. 3 - Làm rõ thực trạng đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4. - Thiết kế Rubric mẫu đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4. 4 Khách thể nghiên cứu - Hoạt động đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học môn Toán. 5 Đối tượng nghiên cứu - Phương pháp đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4 bằng Rubric. 6 Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này cần thực hiện một số phương pháp sau: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu các bài báo, các công trình nghiên cứu của các tác giả đi trước; Nghiên cứu chương trình hình học lớp 4. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra thực trạng đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4, phương pháp thống kê, xử lý số liệu. 7 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Kỹ năng vẽ hình hình học trong chương trình Toán 4 hiện hành. - Phạm vi điều tra: Điều tra thực trạng tại trường Tiểu học Thanh Lâm A (Mê Linh - Hà Nội), Tiểu học Thanh Lâm B (Mê Linh - Hà Nội), Tiểu học Hùng Vương (Phúc Yên - Vĩnh Phúc), Tiểu học Đồng Xuân (Phúc Yên - Vĩnh Phúc), Tiểu học Việt Hùng (Đông Anh - Hà Nội). 8 Cấu trúc khóa luận - Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, nội dung khóa luận gồm 3 chương: 4 Chương 1: Cơ sở lý luận của nghiên cứu thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4. Chương 2: Thực trạng nghiên cứu thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4 Chương 3: Thiết kế Rubric đánh giá kỹ năng vẽ hình hình học trong dạy học Toán 4. 5 NỘI DUNG Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA NGHIÊN CỨU THIẾT KẾ RUBRIC ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG VẼ HÌNH HÌNH HỌC TRONG DẠY HỌC TOÁN 4 1.1 Những vấn đề chung về đánh giá 1.1.1 Khái niệm đánh giá Có rất nhiều quan niệm khác nhau về đánh giá: Theo Beeby [1]: “Đánh giá là sự thu thập và lý giải một cách có hệ thống những bằng chứng dẫn tới sự phán xét về giá trị theo quan điểm hành động”. Theo P. E. Griffin [1]: “Đánh giá là đưa ra phán quyết về giá trị của một sự kiện, nó bao hàm việc thu thập thông tin sử dụng trong việc định giá của một chương trình, một sản phẩm, một tiến trình, mục tiêu hay tiềm năng ứng dụng của một cách thức đưa ra nhằm mục đích nhất định. Theo Nitko và Brookhart [2], đánh giá trong giáo dục là một khái niệm rộng, nó được định nghĩa như một quá trình thu thập thông tin và sử dụng các thông tin này để ra quyết định về học sinh, về chương trình, về nhà trường và đưa ra các chính sách giáo dục. Các quyết định liên quan đến học sinh bao gồm hoạt động giảng dạy trong lớp, xếp chỗ (xếp chỗ cho học sinh vào các chương trình học khác nhau), hướng dẫn và tư vấn, tuyển chọn học sinh để cấp học bổng… xác nhận năng lực học sinh. Đánh giá bao gồm tất cả các cách thức giáo viên thu thập và sử dụng các loại thông tin định tính, định lượng thu thập được trong quá trình giảng dạy trên lớp học nhằm đưa ra những phán xét, nhận định, quyết định [3]. Các thông tin này cũng được chính học sinh sử dụng để cải tiến tình hình học tập, đồng thời giúp giáo viên biết được điểm mạnh, điểm yếu và năng lực học tập của học sinh… để lập kế hoạch giảng dạy và điều chỉnh việc giảng dạy cho phù hợp và 6 phân loại, xếp hạng và thiết lập một môi trường học tập giúp cho học sinh học tập tiến bộ hơn [3]. Như vậy, đánh giá trong dạy học là một thuật ngữ chung, đó là một quá trình thu thập, tổng hợp, phân tích thông tin hay dữ liệu và đưa ra nhận định, phán đoán liên quan đến việc học tập và trải nghiệm của học sinh nhằm mục đích phát triển một sự hiểu biết sâu về những điều học sinh biết, học sinh hiểu và học sinh làm được, để đưa ra quyết định giáo dục liên quan đến học sinh. 1.1.2 Mục đích của đánh giá trong giáo dục Để việc giảng dạy đạt kết quả tối ưu nhằm hỗ trợ tốt nhất cho việc học tập và phát triển nhân cách của học sinh, mỗi giáo viên phải hiểu rõ mục đích đánh giá. Mục đích của đánh giá chủ yếu là: + Hiểu rõ hành vi khởi điểm và bố trí học sinh phù hợp. + Quy hoạch hoạt động dạy học và điều chỉnh hợp lí các bước dạy học. + Chẩn đoán khó khăn trong học tập của học sinh và cung cấp thông tin phản hồi cho hoạt động học tập. + Đánh giá thành quả học tập và báo cáo kết quả học tập. [4] Trong giáo dục việc đánh giá được thực hiện theo 4 hướng: - Đánh giá để phát triển học tập, đánh giá như là quá trình học và đánh giá quá trình học tập [5]. - Đánh giá để phát triển học tập hay đánh giá vì sự tiến bộ của người học: là xác định được rõ mức độ đạt kiến thức, kỹ năng mà học sinh đạt được, mức độ tiến bộ của học sinh trong quá trình học tập cũng như những khó khăn mà học sinh mắc phải để đạt được mục tiêu học tập đề ra. Đánh giá để phát triển việc học tập, đánh giá vì sự tiến bộ của người học đòi hỏi giáo viên phải sử dụng thông tin và kết quả sau khi kiểm tra, đánh giá để cải thiện các hoạt động giảng dạy, phát triển năng lực của học sinh. Kiểm tra, đánh giá vì sự tiến 7 bộ của học sinh có nghĩa là việc đánh giá phải diễn ra trong suốt quá trình dạy học và phải cung cấp những thông tin phản hồi giúp giáo viên biết mức độ tiến bộ của từng học sinh, từng lĩnh vực, những mặt còn yếu để có thể thay đổi, điều chỉnh quá trình dạy học. Đánh giá là để phát triển học tập hay sự tiến bộ của học sinh thay vì để xếp hạng, nhằm mục đích chủ yếu để phản hồi cho người học biết những điểm mạnh điểm yếu để điều chỉnh cách học, cải thiện thành tích. Đánh giá phải làm sao để học sinh không sợ hãi, không bị thương tổn để thúc đẩy sự nỗ lực học tập của học sinh. Đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh còn là sự đánh giá phải diễn ra trong suốt quá trình dạy học, giúp học sinh so sánh phát hiện mình thay đổi thế nào trên con đường đạt mục tiêu học tập của cá nhân đã đặt ra [5]. - Đánh giá như một phương pháp học tập/ đánh giá là hoạt động học tập: đánh giá cho phép học sinh phản ánh nói ra những suy nghĩ, kể cả những suy nghĩ không đúng và tự đánh giá sự tiến bộ của mình theo mục tiêu học tập cá nhân [5]. Khi xem đánh giá với tư cách là một quá trình học tập, thì học sinh không chỉ là người bị đánh giá mà còn là chủ thể cùng tham gia đánh giá, giáo viên giúp học sinh và học sinh học cách phản hồi để biết lý do mình mắc lỗi, điểm thiếu sót hoặc điểm yếu để điều chỉnh hoạt động học của chính mình. Đánh giá là một hoạt động học tập đòi hỏi giáo viên phải chỉ dẫn cho học sinh cách thức đánh giá, học sinh phải học được cách đánh giá của giáo viên, phải biết đánh giá lẫn nhau và biết tự đánh giá chính mình. Có như vậy, học sinh mới chủ động tự phản hồi, giám sát kết quả học tập của mình và mức độ tiến bộ, tốt hay chưa tốt. Đánh giá phải tạo ra và nâng cao năng lực đánh giá của chính người học, tức là giúp các em hình thành khả năng tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau… để phát triển năng lực tự học của từng học sinh. Đây cũng là mục tiêu của giáo dục. 8 - Đánh giá về kết quả học tập: Hỗ trợ giáo viên cách sử dụng chứng cứ để xác nhận kết quả học tập của học sinh theo mục tiêu và chuẩn. Sau khi học sinh kết thúc một giai đoạn học thì tổ chức đánh giá tổng kết; kết quả đánh giá thường là những điểm số dung để xếp hạng, phân loại học sinh, đối chiếu với mục tiêu và chuẩn để biết học sinh đã đạt được ở mức độ nào [5]. Từ các hướng đánh giá trên, có thể rút ra mục tiêu của đánh giá: - Đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh, để giáo viên điều chỉnh được các hoạt động dạy học cho hợp lý. - Đánh giá để phát triển năng lực của học sinh. - Đánh giá để xác nhận kết quả học tập: Kết quả đánh giá được sử dụng như chứng cứ để xác nhận kết quả học tập của học sinh theo mục tiêu và chuẩn. 1.1.3 Những đối tượng và lĩnh vực đánh giá trong giáo dục - Đối tượng đánh giá trong giáo dục: + Các đối tượng đánh giá trong giáo dục rất đa dạng: đánh giá về nhận thức, thái độ, hành vi của con người trong tình huống nhất định [5]. + Trong giáo dục, trước hết là đánh giá học sinh, đánh giá giáo viên [6]. Tất cả những người tham gia vào tiến trình giáo dục đều có thể là đối tượng để đánh giá. Tuy nhiên, sự đánh giá ở mỗi đối tượng khác nhau phải được xem xét theo những tiêu chuẩn và tiêu chí riêng cho phù hợp với đối tượng đó. Những tiêu chuẩn và tiêu chí đó phải thật rõ ràng, cụ thể. Trong giáo dục, việc đánh giá được tiến hành ở nhiều cấp độ và lĩnh vực khác nhau như: đánh giá hệ thống giáo dục, đánh giá một nhà trường, một cơ sở giáo dục và đào tạo, đánh giá hoạt động dạy học và giáo dục của giáo viên, kết quả học tập của học sinh, các thành tố của quá trình giáo dục, dạy học… Đánh giá hệ thống giáo dục của một quốc gia như: đánh giá chất lượng, hiệu quả của công tác tổ chức, quản lý, đào tạo, đánh giá kết quả của một cuộc 9 cải cách giáo dục, đánh giá hiệu quả công tác quản lý, chỉ đạo các hoạt động giáo dục của sở Giáo dục và Đào tạo, phòng Giáo dục và Đào tạo… [6]. Đối với nhà trường và cơ sở Giáo dục và Đào tạo, đánh giá theo một số lĩnh vực như: chương trình giáo dục, học liệu; trình độ chuyên môn và nhân cách giáo viên; cơ sở vật chất, kĩ thuật, phương pháp và công nghệ dạy học, kết quả học tập của học sinh, hiệu quả quản lý nhà trường [6]. Đánh giá các bộ phận cấu thành của quá trình giáo dục như: Đánh giá các mục tiêu giáo dục, nhằm giúp cho việc lựa chọn mục tiêu hợp lý hơn, đánh giá các chương trình đào tạo, mục đích là xem xét tính khả thi và hiệu quả của chương trình ở các mặt (mục tiêu chương trình, cấu trúc nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy và học tập dự kiến áp dụng cũng như các nguồn tài liệu, thiết bị, đội ngũ, tài chính, mức độ thực hiện chương trình), đánh giá các phương pháp và kĩ thuật được sử dụng trong giáo dục hoặc giảng dạy [7]. - Một vài lĩnh vực đánh giá trong giáo dục:  Đánh giá kết quả học tập của người học  Đánh giá chương trình  Đánh giá giáo viên, giảng viên  Đánh giá nhà trường và các cơ sở giáo dục và đào tạo - Chủ thể đánh giá trong giáo dục: Trong giáo dục, mỗi con người đều có thể là đối tượng đánh giá, đồng thời cũng lại là chủ thể đánh giá [8]: + Các nhà giáo dục thuộc một cơ sở giáo dục và đào tạo tham gia trực tiếp vào quá trình đào tạo là những người đánh giá thường xuyên nhất như: giáo viên tiến hành các hoạt động đánh giá học sinh, đánh giá về rèn luyện đạo đức, đánh giá kết quả học tập…Việc đánh giá này nhằm đảm bảo các mối liên hệ giữa người đánh giá và đối tượng được đánh giá. 10 + Đánh giá còn được thực hiện bởi các chuyên gia hoặc người độc lập. Họ được trao quyền tạm thời hoặc thường xuyên đánh giá sự cải cách, đánh giá các cơ sở giáo dục hoặc một hành động giáo dục cụ thể nào đó. + Đánh giá những người xung quanh mình. Công cụ đánh giá này thu được những thông tin rất đa dạng. + Tự đánh giá bản thân về bản chất là sự tự nhận xét, đánh giá. Để tự đánh giá các cá nhân cần phải tiến hành thu thập thông tin, phải phân tích, so sánh, tổng hợp… để rút ra nhận định, kết luận về bản thân để từ đó có những điều chỉnh phù hợp. Như vậy tự đánh giá không chỉ là một phương tiện bổ ích mà còn là một cách tốt để rèn tính tự lập của học sinh. 1.1.4 Quy trình đánh giá Tùy thuộc vào đối tượng đánh giá, cấp độ và phạm vi đánh giá mà mỗi loại hình đánh giá sẽ được tiến hành theo các bước cụ thể [9]. Tuy nhiên, một quy trình đánh giá chung thường bao gồm các bước theo sơ đồ sau: Xác định mục đích đánh giá Xác định tiêu chuẩn đánh giá Thu thập các thông tin đánh giá Đối chiếu các tiêu chuẩn với các thông tin đã thu thập Kết luận và đưa ra những quyết định Hình 1.1: Quy trình đánh giá 11 1.1.5 Các xu hướng đổi mới trong đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay. Cùng với sự phát triển kinh tế, sự thay đổi của xã hội, đòi hỏi giáo dục phổ thông nói chung, giáo dục tiểu học nói riêng phải có sự thay đổi [3; 8]. Một số xu hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh [10]: - Chuyển từ chủ yếu sử dụng đánh giá kết quả học tập cuối môn học, khóa học (đánh giá tổng kết) nhằm mục đích xếp hạng, phân loại sang sử dụng đa dạng các loại hình đánh giá, coi trọng đánh giá thường xuyên, đánh giá định kì sau từng phần, từng chương, từng quá trình học tập nhằm mục đích phản hồi điều chỉnh quá trình giảng dạy và học tập (đánh giá quá trình). - Chuyển dần từ chủ yếu đánh giá kiến thức, kỹ năng sang đánh giá năng lực, phẩm chất của người học. Tức là chuyển trọng tâm đánh giá chủ yếu ghi nhớ, hiểu kiến thức, sang đánh giá năng lực vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiễn cuộc sống, đặc biệt chú trọng đánh giá các năng lực tư duy bậc cao như năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo. - Chuyển từ đánh giá một chiều (giáo viên đánh giá) sang đánh giá đa chiều (không chỉ giáo viên đánh giá mà học sinh cùng đánh giá - tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau). Sự tác động lẫn nhau giữa các đối tượng đánh giá được thể hiện qua sơ đồ sau: 12