Tài liệu Thế giới nhân vật trong truyện ngắn của maxim gorki

Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Tr­êng ®¹i häc s­ ph¹m Hµ Néi 2 Khoa Ng÷ v¨n Ph¹m ThÞ Thuý V©n ThÕ giíi nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña m¨cxim gorki Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Chuyªn ngµnh: V¨n häc n­íc ngoµi Ng­êi h­íng dÉn khoa häc T.s. Vò C«ng H¶o Hµ Néi - 2007 Líp K29A - Ng÷ V¨n 1 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Tr­êng ®¹i häc s­ ph¹m Hµ Néi 2 Khoa Ng÷ v¨n Ph¹m ThÞ Thuý V©n ThÕ giíi nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña m¨cxim gorki Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Chuyªn ngµnh: V¨n häc n­íc ngoµi Hµ Néi - 2007 Líp K29A - Ng÷ V¨n 2 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Lêi c¶m ¬n Kho¸ luËn ®­îc hoµn thµnh ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n, t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì tËn t×nh c¶m thÇy gi¸o h­íng dÉn, Ts. Vò C«ng H¶o, cïng c¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n V¨n häc Nga, tæ V¨n häc n­íc ngoµi, Khoa Ng÷ v¨n. Cho phÐp t«i bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®èi víi c¸c thÇy c«, ®Æc biÖt ®èi víi Ts. Vò C«ng H¶o. Xin bµy tá lßng biÕt ¬n ®Õn gia ®×nh, b¹n bÌ, nh÷ng ng­êi ®· lu«n ®éng viªn khÝch lÖ, hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho t«i thùc hiÖn ®Ò tµi. Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2007 Ng­êi viÕt kho¸ luËn Ph¹m ThÞ Thuý V©n Líp K29A - Ng÷ V¨n 3 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Lêi cam ®oan Xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong kho¸ luËn ch­a tõng ®­îc c«ng bè trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c. NÕu sai t«i xin hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm! Líp K29A - Ng÷ V¨n 4 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Môc lôc më ®Çu 1 1. Lý do chän ®Ò tµi ............................................................................................ 1 1.1. Lý do khoa häc ........................................................................................ 1 1.2. Lý do thùc tiÔn ......................................................................................... 2 2. LÞch sö vÊn ®Ò ................................................................................................. 3 3. Ph¹m vi, ®èi t­îng, nhiÖm vô nghiªn cøu ...................................................... 7 3.1. Ph¹m vi, ®èi t­îng nghiªn cøu ................................................................ 8 3.2. NhiÖm vô nghiªn cøu ............................................................................... 8 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu................................................................................. 8 5. §ãng gãp cña ®Ò tµi ........................................................................................ 9 6. CÊu tróc cña kho¸ luËn ................................................................................... 9 Ch­¬ng 1: ThÕ giíi nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n cña M.Gorki 10 1.1. Nh©n vËt trong t¸c phÈm v¨n häc .............................................................. 10 1.2. Nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n hiÖn thùc ................................................. 13 1.2.1. Nh©n vËt “con ng­êi nhá bД.............................................................. 14 1.2.2. Nh©n vËt “con ng­êi thõa”.................................................................. 26 1.2.3. Nh©n vËt “ng­êi c«ng nh©n v« s¶n” ................................................... 30 1.3. Nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n l·ng m¹n ................................................. 34 1.3.1. C¬ së chÊt liÖu s¸ng t¸c ...................................................................... 35 1.3.2. Nh©n vËt “con ng­êi tù do” ................................................................ 37 1.3.3. Nh©n vËt tiªn phong ............................................................................ 42 1.3.4. Nh©n vËt “tÇm th­êng” ....................................................................... 44 Ch­¬ng 2: NghÖ thuËt kh¾c häa nh©n vËt 48 2.1. Kh¾c häa nh©n vËt qua nghÖ thuËt kÓ ....................................................... 49 2.1.1. Kh¸i niÖm........................................................................................... 49 Líp K29A - Ng÷ V¨n 5 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n 2.1.2. Ng«i kÓ .......................................................................................................50 2.1.3. Giäng ®iÖu kÓ chuyÖn ......................................................................... 55 2.2. Kh¾c häa nh©n vËt qua nghÖ thuËt t¶ ......................................................... 62 2.2.1. Kh¸i niÖm............................................................................................ 62 2.2.2. T¶ ngo¹i h×nh ...................................................................................... 62 2.2.3. T¶ hµnh ®éng ...................................................................................... 65 2.2.4. T¶ t©m tr¹ng ........................................................................................ 66 2.3. NghÖ thuËt kh¾c häa nh©n vËt qua ®èi tho¹i vµ ®éc tho¹i ......................... 68 2.3.1. §èi tho¹i ............................................................................................. 68 2.3.2. §éc tho¹i néi t©m................................................................................ 73 2.4. Kh¾c häa nh©n vËt qua nghÖ thuËt x©y dùng kÕt cÊu truyÖn ..................... 75 2.4.1. Kh¸i niÖm............................................................................................ 75 2.4.2. Tæ chøc cèt truyÖn .............................................................................. 76 2.4.3. X©y dùng nh©n vËt trong mèi quan hÖ t­¬ng ph¶n, ®èi lËp ................ 77 2.4.4. X©y dùng c¸c t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o ........................................... 78 kÕt luËn 81 Th­ môc tµi liÖu tham kh¶o 84 Líp K29A - Ng÷ V¨n 6 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi. 1.1. Lý do khoa häc. Nh¾c ®Õn v¨n häc Nga lµ nh¾c ®Õn mét nÒn v¨n häc lín cña nh©n lo¹i vµ nh¾c ®Õn nh÷ng tªn tuæi vÜ ®¹i nhÊt cña nÒn v¨n häc nµy, bªn c¹nh nh÷ng ®¹i diÖn tiªu biÓu nh­: A.X.Puskin; M.I.Lecmontop; N.V.G«g«n; V.G.Bªlinxki; Ph.M.§oxtoiepki; A.P.Sªkh«p… ng­êi ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi Alecx©y Macxim«vich Gorki. XuÊt hiÖn trong giai ®o¹n ®Æc biÖt cña lÞch sö mµ R.R«l¨ng ®· diÔn ®¹t b»ng h×nh ¶nh rÊt sèng ®éng: “Anh ra ®êi vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña mïa ®«ng, trªn ranh giíi cña mïa xu©n võa xuÊt hiÖn, vµo lóc tíi ngµy ph©n ®iÓm. Sù trïng hîp ®ã t­îng tr­ng cho cuéc ®êi anh, cuéc ®êi g¾n liÒn víi ngµy tËn thÕ cña thÕ giíi cò vµ n¶y sinh thÕ giíi míi trong b·o t¸p”. M.Gorki lµ g¹ch nèi ®¸ng tù hµo gi÷a hai thêi kú hoµng kim cña v¨n häc Nga, ng­êi ®· khai sinh ra chñ nghÜa hiÖn thùc X· héi chñ nghÜa trong v¨n häc thÕ kû XX. Lªnin gäi «ng lµ “bËc tµi hoa nghÖ thuËt v« cïng lçi l¹c”, “ng­êi ®¹i biÓu vÜ ®¹i nhÊt cña v¨n nghÖ v« s¶n”. §Õn Gorki, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, v¨n häc ®· g¾n liÒn víi cuéc c¸ch m¹ng d©n téc, t¸c phÈm cña «ng ®­îc ch¾t läc tõ nh÷ng “®¾ng cay” cña cuéc ®êi. Tõ ®ã cÊt tiÕng ngîi ca, t«n vinh vai trß, kh¶ n¨ng k× diÖu cña con ng­êi, h­íng con ng­êi tíi cuéc c¸ch m¹ng tù gi¶i phãng m×nh. Víi h¬n bèn m­¬i n¨m lao ®éng nghÖ thuËt cÇn mÉn vµ g¾n bã víi cuéc ®Êu tranh s«i næi cña quÇn chóng nh©n d©n trong buæi giao thêi ®Çy biÕn ®éng, M.Gorki ®· ®Ó l¹i mét di s¶n v¨n häc phong phó vµ ®éc ®¸o. Nã kh«ng chØ ph¶n ¸nh ®­îc ®êi sèng cña nh©n d©n Nga, t©m hån ng­êi Nga trong thêi kh¾c “ba ®µo” cña lÞch sö mµ cßn thÓ Líp K29A - Ng÷ V¨n 7 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n hiÖn ®­îc tµi n¨ng cña mét nghÖ sÜ lín, mét nh©n c¸ch vÜ ®¹i cña mét ng­êi con tiªn tiÕn cña “®¹i d­¬ng” nh©n d©n lao ®éng Nga. Trong giai ®o¹n lÞch sö ®ang chuyÓn m×nh sang giai ®o¹n c¸ch m¹ng v« s¶n, M.Gorki b­íc lªn v¨n ®µn vµ trë thµnh mét thiªn tµi nghÖ thuËt cña thÕ kû XX, lµ “con chim b¸o b·o cña c¸ch m¹ng Nga”, “®em ngßi bót c«ng khai vµ trùc tiÕp phôc vô sù nghiÖp ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n” [5,237]. Tµi n¨ng cña «ng ®­îc thÓ hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc: th¬, tiÓu thuyÕt, kÞch, tr­êng ca… ®Æc biÖt lµ truyÖn ng¾n. “§©y lµ thÓ lo¹i chiÕm ­u thÕ vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng trong s¸ng t¸c cña Gorki nh÷ng n¨m 90” [1,514]. Trong khu«n khæ cña kho¸ luËn, ng­êi viÕt chØ t×m hiÓu mét khÝa c¹nh trong truyÖn ng¾n cña «ng ®ã lµ sù thÓ hiÖn phong phó, ®éc ®¸o cña thÕ giíi nh©n vËt. Bëi t×m hiÓu nh©n vËt còng lµ h­íng tíi kh¸m ph¸ chiÒu s©u cña t¸c phÈm. Tõ chiÒu s©u ®ã chóng ta sÏ thÊy ®­îc c¸i nh×n cña nhµ v¨n nh÷ng n¨m vÒ cuéc ®êi vµ con ng­êi. Nh­ vËy víi tÝnh chÊt lµ mét c«ng cô, nh©n vËt bao giê còng lµ chÝa kho¸ më cöa thÕ giíi hiÖn thùc kh¸m ph¸ nh÷ng bÝ Èn cña ®êi sèng. Th«ng qua nh÷ng t¸c phÈm cña M.Gorki ng­êi ®äc kh«ng chØ thÊy ®­îc nh÷ng sè phËn, nh÷ng con ng­êi ®¹i diÖn cho tÇng líp giai cÊp m×nh trong x· héi mµ réng lín h¬n lµ bøc tranh vÒ x· héi Nga cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX. ë ®ã cßn thÓ hiÖn c¸ch nh×n, nh÷ng quan ®iÓm vÒ nghÖ thuËt còng nh­ vÒ x· héi, thêi ®¹i cña nhµ v¨n. T×m hiÓu vÒ truyÖn ng¾n cña M.Gorki nãi chung, vÒ thÕ giíi nh©n vËt trong t¸c phÈm cña «ng nãi riªng lµ mét c¸ch ®Ó tiÕp cËn vµ hiÓu vÒ mét tµi n¨ng, mét nh©n c¸ch vÜ ®¹i ®­îc c¶ thÕ giíi mÕn phôc vµ réng h¬n lµ vÒ cuéc sèng Nga, tÝnh c¸ch Nga trong thêi kú lÞch sö ®ã. 1.2. Lý do thùc tiÔn. Líp K29A - Ng÷ V¨n 8 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n ë Nga vµ c¸c n­íc ph­¬ng T©y ®· cã nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ t¸c phÈm cña Gorki mét c¸ch toµn diÖn vµ hÖ thèng. ë ViÖt Nam tªn tuæi vµ c¸c t¸c phÈm cña «ng tõ l©u ®· ®­îc biÕt ®Õn nh­ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nguån t­ liÖu nghiªn cøu vÒ M.Gorki cßn nhiÒu h¹n chÕ. §éc gi¶ trÎ tuæi phÇn lín chØ biÕt ®­îc vÒ «ng qua c¸c ch­¬ng trong gi¸o tr×nh lÞch sö v¨n häc, ®Çu mçi tuyÓn tËp t¸c phÈm cña «ng ®­îc dÞch giíi thiÖu hay trong nh÷ng bµi viÕt vÒ tiÓu sö cña nhµ v¨n trong s¸ch gi¸o khoa ë bËc THPT. §· h¬n 20 n¨m, M.Gorki lµ mét t¸c gi¶ v¨n häc n­íc ngoµi ®­îc chÝnh thøc ®­a vµo gi¶ng d¹y, häc tËp trong hÖ thèng nhµ tr­êng THPT; lµ mét sinh viªn ng÷ v¨n sÏ trùc tiÕp gi¶ng d¹y vÒ c¸c t¸c phÈmcña «ng trong t­¬ng lai, ng­êi viÕt rÊt muèn cã sù t×m hiÓu s©u s¾c vÒ t¸c gi¶ nµy ®Ó phôc vô tèt h¬n cho c«ng viÖc. Cïng víi lßng kÝnh träng tr­íc mét ®¹i biÓu vÜ ®¹i nhÊt cña nÒn v¨n häc hiÖn thùc X· héi chñ nghÜa vµ nh©n d©n lao ®éng Nga - X« ViÕt, yªu thÝch c¸c truyÖn ng¾n cña M.Gorki vµ c¸c lý do trªn, ng­êi viÕt thùc hiÖn ®Ò tµi:“ThÕ giíi nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña M¨cxim Gorki” víi mong muèn ®ãng gãp thªm mét tµi liÖu khoa häc nghiªn cøu vÒ truyÖn ng¾n nãi riªng vµ s¸ng t¸c cña M.Gorki nãi chung, gióp ng­êi ®äc cã c¸i nh×n s©u s¾c vµ toµn diÖn h¬n vÒ con ng­êi còng nh­ truyÖn ng¾n Gorki. 2. LÞch sö vÊn ®Ò. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu xuÊt hiÖn trªn v¨n ®µn, M.Gorki ®· t¹o ®­îc mét sù chó ý ®Æc biÖt trong c¸c nhµ v¨n vµ c¸c nhµ phª b×nh, uËn næi tiÕng cña Nga ®­¬ng thêi. Hä coi «ng lµ mét hiÖn t­îng ®Æc biÖt, mét nhµ v¨n xuÊt th©n tõ n«ng d©n, h¬n n÷a l¹i tõ tÇng líp d­íi ®¸y cña x· héi. Líp K29A - Ng÷ V¨n 9 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Tõ sau khi truyÖn ng¾n Makar Tsu®ra ®­îc ®¨ng trªn b¸o Kapkaz n¨m 1892, bót danh M¨cxim Gorki ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ trªn v¨n ®µn. C¸c s¸ng t¸c cña Gorki sau ®ã nhanh chãng ®­îc c«ng chóng hoan nghªnh ®ãn ®äc, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng. S¸ng t¸c cña «ng cã ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn phong trµo c«ng nh©n trong n­íc. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ giai cÊp c«ng nh©n lao ®éng Nga bÊy giê gäi «ng lµ “nhµ v¨n cña chóng ta”. ¶nh h­ëng cña Gorki kh«ng chØ dõng l¹i ë trong n­íc mµ nhanh chãng v­ît ra ngoµi biªn giíi n­íc Nga ®Õn víi c¸c nhµ v¨n tiªn tiÕn cña giai cÊp c«ng nh©n thÕ giíi. C¸c nhµ v¨n v« s¶n Nga t«n «ng lµ “ng­êi anh c¶”. Nhµ v¨n Ph¸p Anat«n Fr¨ngx¬ th× nhËn xÐt “con ng­êi nh­ Gorki thuéc vÒ toµn thÕ giíi”. Nh­ trªn ®· nãi, M. Gorki s¸ng t¸c trªn nhiÒu thÓ lo¹i, trong ®ã truyÖn ng¾n lµ thÓ lo¹i thµnh c«ng h¬n c¶. §©y còng lµ ®èi t­îng quan t©m th­êng xuyªn cña c¸c nhµ nghiªn cøu. Trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, truyÖn ng¾n bao giê còng cã mét vÞ trÝ xøng ®¸ng. C¸c t¸c gi¶ hÇu hÕt ®Òu thèng nhÊt chia truyÖn ng¾n cña M.Gorki thµnh hai m¶ng mét c¸ch t­¬ng ®èi: m¶ng truyÖn ng¾n l·ng m¹n vµ m¶ng truyÖn ng¾n hiÖn thùc. “Trong s¸ng t¸c cña Gorki nh÷ng n¨m 90 cã nh÷ng t¸c phÈm hiÖn thùc ®ång thêi cã c¶ nh÷ng t¸c phÈm l·ng m¹n” [1,514]. Trong gi¸o tr×nh LÞch sö v¨n häc X« ViÕt nhµ nghiªn cøu næi tiÕng cña Nga, S.O.Mªlich Nubar«p ®· ph¸c ho¹ toµn bé qu¸ tr×nh s¸ng t¹o nghÖ thuËt, ®Æc biÖt nhÊn m¹nh vai trß cña M.Gorki ®èi víi nÒn v¨n häc míi cña Nga nãi riªng vµ liªn bang X« ViÕt nãi chung. §¸ng chó ý lµ nhËn ®Þnh: “Sù vÜ ®¹i cña Gorki lµ ë chç khi tiÕp thu nh÷ng truyÒn thèng ­u tó cña nÒn v¨n häc cæ ®iÓn qu¸ khø, nhµ v¨n ®· lý gi¶i chóng theo quan ®iÓm cña thêi ®¹i lÞch sö míi, cña mét thÕ giíi quan míi, ch©n chÝnh c¸ch m¹ng, ®ã lµ quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c”[11,4]. Thµnh c«ng ®¸ng kÓ cña c«ng tr×nh lµ nh÷ng ph©n lo¹i, quy lo¹i vµ Líp K29A - Ng÷ V¨n 10 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n ph©n tÝch kh¸ s©u s¾c vÒ nguyªn nh©n tÝnh thµnh tùu còng nh­ sù x©m nhËp rÊt mùc hµi hoµ cña hai khuynh h­íng l·ng m¹n vµ hiÖn thùc trong truyÖn ng¾n cña nhµ v¨n. Nh÷ng ph©n tÝch ph¸t hiÖn cña t¸c gi¶ ®· cã t¸c dông gîi më cho ng­êi viÕt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. ë ViÖt Nam, sè l­îng c«ng tr×nh, bµi viÕt vÒ M.Gorki vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng kh¸ phong phó, tõ s¸ch nghiªn cøu ®Õn c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ. Trong Gi¸o tr×nh lÞch sö V¨n häc Nga do §ç Hång Chung chñ biªn, c¸c t¸c gi¶ tr×nh bµy mét c¸ch kh¸ toµn diÖn tiÓu sö, sù nghiÖp, nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn s¸ng t¸c cña Gorki qua tõng giai ®o¹n. T¸c gi¶ còng ®· chØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chung trong c¸c s¸ng t¸c hiÖn thùc vµ l·ng m¹n cña Gorki vÒ c¶ néi dung vµ h×nh thøc nghÖ thuËt. Mét sè nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n ®· ®­îc ph©n tÝch lµm râ cho c¸c luËn ®iÓm khi bµn vÒ ®Ò tµi, c¶m høng, chñ ®Ò cña truyÖn ng¾n M.Gorki. Nãi ®Õn nh©n vËt trong c¸c s¸ng t¸c l·ng m¹n cña Gorki, c¸c t¸c gi¶ cã nhËn xÐt: Trong c¸c s¸ng t¸c thuéc khuynh h­íng l·ng m¹n cña M.Gorki “næi bËt lªn h×nh t­îng con ng­êi trµn ®Çy ý chÝ tù do, bÊt khuÊt chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng vµ h×nh t­îng con ng­êi ®ã ngµy cµng v­¬n lªn cao lín rùc rì cã søc truyÒn c¶m m¹nh mÏ” [1,517]. T¸c gi¶ §ç Xu©n Hµ trong M¨cxim Gorki - Essenin - Aitmatov Ostrovxki khi viÕt vÒ M.Gorki ®· ph©n tÝch mét sè truyÖn ng¾n cña «ng, tõ ®ã chØ ra ®Ò tµi, ý nghÜa cña t¸c phÈm. Mét sè kiÓu nh©n vËt còng ®· ®­îc t¸c gi¶ kh¸i qu¸t tõ ®ã nh­: ng­êi du thö du thùc, ng­êi c«ng nh©n v« s¶n míi. Theo t¸c gi¶: “Sù quan t©m cña M.Gorki ®èi víi nh÷ng ng­êi du thñ du thùc trong c¸c truyÖn ng¾n nh÷ng n¨m 90, ®èi víi nh÷ng ng­êi tù t¸ch m×nh ra khái m«i tr­êng cña m×nh hoÆc m©u thuÉn s©u s¾c víi nã, trong c¸c vë kÞch, tiÓu thuyÕt sau nµy Líp K29A - Ng÷ V¨n 11 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n cña «ng còng ®Òu b¾t nguån tõ kh¸t väng cña nhµ v¨n muèn miªu t¶ hiÖn thùc nh­ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng ph¸t triÓn cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng”. Trong cuèn Gorki víi v¨n nghÖ d©n gian t¸c gi¶ Hå SÜ VÞnh ®· giíi thiÖu nh÷ng quan ®iÓm mÜ häc cña M.Gorki vÒ v¨n nghÖ d©n gian vµ ph­¬ng ph¸p vËn dông chÊt liÖu v¨n nghÖ d©n gian vµo c¸c truyÖn ng¾n cña «ng, ®Æc biÖt lµ c¸c t¸c phÈm viÕt theo khuynh h­íng l·ng m¹n. Cuèn s¸ch lµ tµi liÖu gióp ng­êi viÕt t×m ra mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a t¸c phÈm cña M.Gorki víi v¨n häc d©n gian, chÊt liÖu s¸ng t¸c chñ yÕu trong c¸c truyÖn ng¾n l·ng m¹n cña M.Gorki. Tuy nhiªn “«ng kh«ng chØ lµ ng­êi ph¸t ng«n nh÷ng quan ®iÓm mÜ häc míi vÒ t¸c phÈm d©n gian, lµ chiÕn sÜ ®Êu tranh chèng mäi ©m m­u lîi dông vµ xuyªn t¹c t¸c phÈm cña nh©n d©n lao ®éng mµ cßn lµ nhµ v¨n ®· tiÕp thu vµ vËn dông ®Çy s¸ng t¹o nh÷ng nh©n tè tiÕn bé trong v¨n nghÖ d©n gian c¸c d©n téc”. Bµn vÒ nh©n vËt trong t¸c phÈm cña Gorki trong t­¬ng quan so s¸nh víi nh©n vËt trong s¸ng t¸c d©n gian, t¸c gi¶ cã nhËn xÐt: “Nh÷ng nh©n vËt míi trong t¸c phÈm ®Çu thÕ kû chøa ®­îc nh÷ng t©m hån lín lao, nh÷ng con ng­êi c­êng tr¸ng mµ v¨n häc thÕ kû tr­íc ch­a biÕt ®Õn. Trong thêi kúc¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt (1902 1905), M.Gorki ®· mang vµo v¨n häc mét lý t­ëng thÈm mü míi. Ng­êi sø gi¶ c¸ch m¹ng b©y giê kh«ng ph¶i lµ ng­êi anh hïng ®¬n ®éc nh©n vËt næi lo¹n ë giai ®o¹n tr­íc mµ lµ tËp thÓ giai cÊp v« s¶n, lµ nh©n d©n lao ®éng, ng­êi s¸ng t¹o ch©n chÝnh cña lÞch sö” [13,31]. T¸c gi¶ còng chØ ra ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt anh hïng trong s¸ng t¸c l·ng m¹n cña M.Gorki: “Nh©n vËt anh hïng trong truyÖn cña M.Gorki kh«ng cã nh÷ng yÕu tè thÇn linh ma thuËt mµ lµ con ng­êi xuÊt th©n tõ tËp thÓ, sèng vµ hµnh ®éng v× tËp thÓ, ®ång thêi lµ con ng­êi c­êng tr¸ng, phi th­êng, cã hoµi b·o lín, tiªn phong trong mäi hoµn c¶nh”. Líp K29A - Ng÷ V¨n 12 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Bªn c¹nh c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn cßn rÊt nhiÒu t¸c phÈm nghiªn cøu, phª b×nh kh¸c vÒ s¸ng t¸c cña M.Gorki nh­ §Ó t×m hiÓu M.Gorki cña Tö Ngäc; NguyÔn H¶i Hµ víi V¨n häc Nga - Sù thËt vµ c¸i ®Ñp; L­u §øc Trung víi T¸c gia, t¸c phÈm v¨n häc n­íc ngoµi trong nhµ tr­êng; NguyÔn Kim §Ýnh víi M¨cxim Gorki… HÇu hÕt c¸c t¸c gi¶ ®Òu cung cÊp nh÷ng hiÓu biÕt vÒ cuéc ®êi sù nghiÖp cña M.Gorki, nh÷ng ®Ò tµi chñ yÕu trong s¸ng t¸c cña «ng ®Æc biÖt lµ truyÖn ng¾n qua c¸c giai ®o¹n lÞch sö, thÓ hiÖn nh÷ng chuyÓn biÕn trong quan ®iÓm vµ ngßi bót s¸ng t¸c cña «ng. Mét sè bµi viÕt cña c¸c t¸c gi¶ ®­îc ®¨ng trªn t¹p chÝ ®Æc biÖt trong dÞp kû niÖm 110 n¨m n¨m sinh M.Gorki (1868 1978): LÞch sö - nh©n d©n - con ng­êi trong s¸ng t¸c cña M.Gorki cña NguyÔn Kim §Ýnh; Gorki sèng m·i cña NguyÔn Kh¸nh Toµn; Gorki yªu s©u s¾c con ng­êi míi, cuéc sèng míi cña NguyÔn Xu©n Sanh… ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ vµ vai trß ®Æc biÖt to lín cña M.Gorki trong nÒn v¨n häc d©n téc Nga vµ trµo l­u v¨n häc hiÖn thùc X· héi chñ nghÜa nãi riªng, trong ®êi sèng míi v¨n häc thÕ giíi nãi chung. Nh­ vËy trªn c¬ së kh¶o s¸t nghiªn cøu chóng t«i thÊy c¸c nhµ nghiªn cøu trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam ®Òu viÕt vÒ truyÖn ng¾n cña M.Gorki víi c¶m høng chung lµ ngîi ca thiªn tµi nghÖ thuËt nµy. C¸c nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña «ng ®· ®­îc nh¾c ®Õn trong khi ph©n tÝch t¸c phÈm nh»m lµm s¸ng râ cho t­ t­ëng, ®Ò tµi s¸ng t¸c cña nhµ v¨n tuy nhiªn cßn lÎ tÎ, ch­a mang tÝnh kh¸i qu¸t vµ hÖ thèng. V× vËy ng­êi viÕt kho¸ luËn trªn c¬ së kÕ thõa nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ thuéc thÕ hÖ ®i tr­íc vµ nh÷ng ph¸t hiÖn riªng cña c¸ nh©n sÏ tiÕp tôc ®i s©u ®Ó t×m hiÓu sù biÓu hiÖn ®a d¹ng cña thÕ giíi nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña M.Gorki. 3. Ph¹m vi, ®èi t­îng, nhiÖm vô nghiªn cøu. Líp K29A - Ng÷ V¨n 13 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n 3.1. Ph¹m vi, ®èi t­îng nghiªn cøu. §èi t­îng nghiªn cøu chÝnh cña kho¸ luËn lµ nh÷ng truyÖn ng¾n cña M.Gorki ®Æc biÖt lµ nh÷ng nh©n vËt trong c¸c s¸ng t¸c ®ã. Do kh«ng cã ®iÒu kiÖn kh¶o s¸t toµn bé c¸c s¸ng t¸c cña «ng b»ng tiÕng Nga nªn ng­êi viÕt chØ lµm viÖc trªn c¬ së nh÷ng truyÖn ng¾n ®· ®­îc dÞch sang tiÕng ViÖt. Ph¹m vi nghiªn cøu chñ yÕu cña ®Ò tµi lµ qua 24 truyÖn ng¾n trong TuyÓn tËp truyÖn ng¾n M¨cxim Gorki do Cao Xu©n H¹o vµ Ph¹m M¹nh Hïng dÞch, Nxb V¨n häc, 2004. §©y lµ b¶n dÞch tõ nguyªn b¶n tiÕng Nga, bao gåm c¸c truyÖn ng¾n ®­îc s¸ng t¸c trong giai ®o¹n tõ n¨m 1892 ®Õnn¨m 1923. 3.2. NhiÖm vô nghiªn cøu. Thùc hiÖn ®Ò tµi trªn, ng­êi viÕt tr­íc hÕt ®­a ra mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nh©n vËt trong t¸c phÈm v¨n häc. Sau ®ã ®i s©u vµo t×m hiÓu nh÷ng kiÓu nh©n vËt ®­îc nhµ v¨n x©y dùng trong c¸c s¸ng t¸c hiÖn thùc vµ l·ng m¹n cña m×nh. Bªn c¹nh ®ã ng­êi viÕt còng ph©n tÝch t×m hiÓu nghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt cña Gorki. Tõ ®ã gióp ng­êi ®äc thÊy ®­îc thÕ giíi nh©n vËt ®a d¹ng, phong phó còng nh­ tµi n¨ng nghÖ thuËt cña t¸c gi¶, nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña «ng trong vÊn ®Ò nµy vµo nÒn v¨n häc chung cña d©n téc vµ thÕ giíi. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. Trong khi tiÕn hµnh thùc hiÖn kho¸ luËn ng­êi viÕt cã sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu sau: - Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn hÖ thèng. - Ph­¬ng ph¸p kh¶o s¸t ph©n tÝch v¨n b¶n - Ph­¬ng ph¸p thèng kª ph©n lo¹i. - Ph­¬ng ph¸p lÞch sö cô thÓ. Ngoµi ra ng­êi viÕt cßn sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p phô trî kh¸c. Líp K29A - Ng÷ V¨n 14 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n 5. §ãng gãp cña ®Ò tµi. Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi ng­êi viÕt mong muèn kho¸ luËn sÏ gãp phÇn bæ sung, cung cÊp thªm mét tµi liÖu khoa häc cã Ých cho viÖc nghiªn cøu c¸c s¸ng t¸c nãi chung vµ truyÖn ng¾n cña M.Gorki nãi riªng, gãp phÇn vµo viÖc phôc vô cho c«ng t¸c nghiªn cøu gi¶ng d¹y vÒ t¸c gi¶ næi tiÕng nµy trong nhµ tr­êng phæ th«ng ®­îc tèt h¬n. Ng­êi viÕt còng hy väng kho¸ luËn sÏ gióp ng­êi ®äc cã thªm mét c¸ch nh×n míi, s©u s¾c vµ toµn diÖn h¬n vÒ thiªn tµi truyÖn ng¾n M.Gorki. 6. CÊu tróc cña kho¸ luËn. Ngoµi phÇn Më ®Çu vµ KÕt luËn, kho¸ luËn gåm 2 ch­¬ng. Ch­¬ng 1: ThÕ giíi nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n cña M.Gorki. Ch­¬ng 2: NghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n cña M.G. Cuèi cïng lµ Danh môc t­ liÖu tham kh¶o. Líp K29A - Ng÷ V¨n 15 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n néi dung Ch­¬ng 1: ThÕ giíi nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n cña M.Gorki 1.1. Nh©n vËt trong t¸c phÈm v¨n häc. Trong t¸c phÈm v¨n häc nãi chung vµ truyÖn ng¾n nãi riªng nh©n vËt cã vai trß hÕt søc quan träng, nã lµ m¾t xÝch c¬ b¶n x©u chuçi, kÕt dÝnh c¸c biÕn cè, sù kiÖn vµ lµ n¬i chñ yÕu ®Ó nhµ v¨n thÓ hiÖn t­ t­ëng cña m×nh. ViÖc x©y dùng nh©n vËt v× vËy trë thµnh mét c«ng viÖc cùc kú quan träng cña nhµ v¨n trong qu¸ tr×nh s¸ng t¹o nghÖ thuËt. HiÖn nay kh¸i niÖm vÒ nh©n vËt ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ cña nhiÒu s¸ch lý luËn v¨n häc vµ thuËt ng÷ v¨n häc ®­a ra: Trong Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc nh©n vËt ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “Nh©n vËt v¨n häc lµ con ng­êi cô thÓ ®­îc miªu t¶ trong t¸c phÈm” Nh©n vËt v¨n häc cã thÓ cã tªn riªng (TÊm, C¸m, chÞ DËu…) còng cã thÓ kh«ng cã tªn riªng (“th»ng b¸n t¬”, “mét mô nµo” trong “TruyÖn KiÒu”). Kh¸i niÖm nh©n vËt v¨n häc cã khi ®­îc dïng nh­ mét Èn dô, kh«ng chØ con ng­êi cô thÓ nµo mµ chØ lµ mét hiÖn t­îng næi bËt trong t¸c phÈm, ch¼ng h¹n cã thÓ nãi ®ång tiÒn lµ nh©n vËt chÝnh trong “¥giªni Gr¨ng ®ª” cña Banz¾c. Trong Tõ ®iÓn v¨n häc, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1984, tr.186: “Nh©n vËt lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt trong t¸c phÈm v¨n häc, lµ tiªu ®iÓm ®Ó béc lé chñ ®Ò, t­ t­ëng chñ ®Ò vµ ®Õn l­ît m×nh nã l¹i ®­îc c¸c yÕu tè cã tÝnh h×nh thøc cña t¸c phÈm tËp trung kh¾c ho¹. Nh©n vËt do dã lµ n¬i tËp trung gi¸ trÞ t­ t­ëng nghÖ thuËt cña t¸c phÈm v¨n häc”. Líp K29A - Ng÷ V¨n 16 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n L¹i Nguyªn ¢n trong 150 thuËt ng÷ v¨n häc, Nxb §¹i häc quèc gia, Ha Néi, 2004, tr.241 ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ nh©n vËt v¨n häc: Lµ “H×nh t­îng vÒ con ng­êi, mét trong nh÷ng dÊu hiÖu vÒ sù tån t¹i toµn vÑn cña con ng­êi trong nghÖ thuËt ng«n tõ. Bªn c¹nh ®ã, nh©n vËt v¨n häc cã khi lµ c¸c con vËt, c¸c loµi c©y, c¸c sinh thÓ hoang ®­êng ®­îc g¸n cho nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng víi con ng­êi. Nh­ vËy cã thÓ nãi kh¸i niÖm nh©n vËt ®­îc c¸c s¸ch ®­a ra t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ thèng nhÊt. §ã lµ ®èi t­îng - con ng­êi ®­îc miªu t¶ trong t¸c phÈm, lµ tiªu ®iÓm ®Ó béc lé chñ ®Ò t­ t­ëng, lµ n¬i tËp trung gi¸ trÞ cña t¸c phÈm v¨n häc. Nh©n vËt v¨n häc lµ mét hiÖn t­îng hÕt søc ®a d¹ng, c¸c nh©n vËt thµnh c«ng th­êng lµ nh÷ng s¸ng t¹o ®éc ®¸o, kh«ng lÆp l¹i. Tuy nhiªn trong c¸c nh©n vËt, xÐt vÒ néi dung, cÊu tróc chøc n¨ng cã thÓ thÊy nhiÒu hiÖn t­îng lÆp l¹i t¹o thµnh c¸c lo¹i nh©n vËt. XÐt tõ gãc ®é néi dung t­ t­ëng cã thÓ chia nh©n vËt thµnh nhiÒu lo¹i. Nh©n vËt chÝnh diÖn (nh©n vËt tÝch cùc) vµ nh©n vËt ph¶n diÖn (nh©n vËt tiªu cùc). XÐt tõ gãc ®é kÕt cÊu vµ cèt truyÖn l¹i cã thÓ ph©n chia nh©n vËt theo c¸ch kh¸c: Nh©n vËt chÝnh, nh©n vËt phô, nh©n vËt trung t©m. XÐt tõ gãc ®é thÓ lo¹i cã thÓ ph©n chia nh©n vËt theo c¸ch kh¸c: nh©n vËt tù sù, nh©n vËt tr÷ t×nh, nh©n vËt kÞch. XÐt tõ gãc ®é chÊt l­îng nghÖ thuËt tæng hîp, kh¸m ph¸ kh¸i qu¸t, biÓu hiÖn th× cã thÓ ph©n lo¹i nh©n vËt thµnh 3 cÊp ®é: nh©n vËt ch­a cã tÝnh c¸ch, nh©n vËt tÝnh c¸ch, nh©n vËt ®iÓn h×nh. Sù ph©n chia trªn mang tÝnh t­¬ng ®èi øng víi c¸ch tiÕp cËn víi mét t¸c phÈm v¨n häc cô thÓ. Trong c¸c truyÖn ng¾n cña M.Gorki nh©n vËt chñ yÕu lµ con ng­êi. Thùc hiÖn nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi, kho¸ luËn kh«ng kh¶o s¸t, t×m hiÓu vÒ hÖ thèng nh©n vËt trong mét t¸c phÈm cô thÓ mµ kh¸i qu¸t tõ 24 truyÖn ng¾n cña Líp K29A - Ng÷ V¨n 17 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n M.Gorki thµnh c¸c kiÓu nh©n vËt riªng mang tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm chung cho mét giai cÊp, mét líp ng­êi trong x· héi. Nã t¹o nªn mét thÕ giíi nh©n vËt ®a d¹ng, phong phó vµ ®Çy phøc t¹p, ph¶n ¸nh hiÖn thùc x· héi ®Çy biÕn ®éng ®­¬ng thêi. Th«ng qua c¸c nh©n vËt ®ã nhµ v¨n ®· kh¸i qu¸t hiÖn thùc mét c¸ch h×nh t­îng, thÓ hiÖn quan ®iÓm, tõ t­ëng, t×nh c¶m cña m×nh víi tõng lo¹i ng­êi øng víi tõng kiÓu nh©n vËt trong t¸c phÈm. V× vËy cã thÓ nãi nh©n vËt lµ n¬i thÓ hiÖn quan niÖm vµ lý t­ëng thÈm mü cña nhµ v¨n vÒ con ng­êi. TruyÖn ng¾n cña Gorki lµ sù kÕt hîp hµi hoµ, linh ho¹t gi÷a yÕu tè l·ng m¹n vµ tÝnh chÊt hiÖn thùc cña cuéc sèng. Bëi ®èi víi Gorki viÕt v¨n kh«ng ph¶i lµ chØ ®Ó kiÕm sèng, còng kh«ng ph¶i lµ gióp “t©m hån th¶nh th¬i” còng kh«ng ph¶i ®Ó lµm nªn mét tÊm g­¬ng ph¶n ¸nh thô ®éng cuéc sèng. Nh÷ng môc ®Ých Êy theo «ng kh«ng xøng ®¸ng víi v¨n häc. Trong hoµn c¶nh x· héi Nga nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX, khi mµ c¶ khèi ®«ng quÇn chóng tõng chÞu bao cay ®¾ng d­íi chÕ ®é Nga hoµng ®ang tr¨n trë chuyÓn m×nh, thøc tØnh th× môc ®Ých cña v¨n häc lµ: Ph¶i giãng lªn “tiÕng chu«ng n¸o ®éng” lay chuyÓn tÊt c¶, thóc ®Èy x«ng lªn phÝa tr­íc. V¨n häc ph¶i “lµm bïng lªn c¬n b·o t¸p cña nh÷ng xóc c¶m vµ niÒm kh¸t khao cuéc ®êi ch©n chÝnh ®Õn møc cuång nhiÖt”. Ph¶i lµm cho ý thøc vÒ sai lÇm, vÒ nçi hæ thÑn, vÒ qu¸ khø trë nªn thËt râ rÖt. Ph¶i lµm cho sù ghª tëm hiÖn t¹i trë thµnh nçi ®au ®Õn sôc s«i, s©u s¾c vµ kh¸t väng t­¬ng lai thµnh nçi nhøc nhèi say mª”. (Hµ ThÞ Hoµ - Ch©n dung c¸c nhµ v¨n thÕ giíi). Víi kh¸t väng nghÖ thuËt ®ã, víi nh÷ng tr¶i nghiÖm cña b¶n th©n trong tr­êng ®êi gi÷a thêi kú ®en tèi cña lÞch sö, ngßi bót cña Gorki võa cµy xíi trªn nh÷ng c¸nh ®ång hiÖn thùc, kh¸m ph¸ vµ thÓ hiÖn ch©n thùc cuéc sèng, sè phËn cña nh÷ng ng­êi d©n lao ®éng Nga trong tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn khñng khiÕp, nh÷ng m©u thuÉn gay g¾t cña x· héi; võa viÕt nªn nh÷ng khóc ca ca ngîi tù do vµ ¸nh s¸ng - nh÷ng bµi ca dÊy lªn niÒm høng khëi m·nh liÖt trong nh©n d©n ®Æc biÖt Líp K29A - Ng÷ V¨n 18 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n trong líp ng­êi trÎ tuæi vÒ mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng ®­îc t¹o nªn tõ lao ®éng vµ ®Êu tranh. Sù ph©n chia c¸c truyÖn ng¾n cña «ng thµnh hai khuynh h­íng chÝnh: khuynh h­íng l·ng m¹n vµ khuynh h­íng hiÖn thùc chØ mang tÝnh chÊt t­¬ng®èi, tuy nhiªn nã ®· ®­îc giíi nghiªn cøu thõa nhËn tõ nh÷ng ngµy ®Çu. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi ng­êi viÕt còng t×m hiÓu sù thÓ hiÖn thÕ giíi nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n cña M. Gorki theo hai khuynh h­íng s¸ng t¸c nµy nh»m thÓ hiÖn vµ lµm s¸ng tá gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña viÖc x©y dùngc¸c kiÓu nh©n vËt trong t¸c phÈm cña «ng. 1.2. Nh©n vËt trong c¸c truyÖn ng¾n hiÖn thùc. M. Gorki thuéc mét trong sè nh÷ng nhµ v¨n X« ViÕt tµi n¨ng n¶y sinh tõ nh©n d©n. Tõ mét cËu bÐ må c«i nghÌo khæ nh­ng víi ý chÝ nghÞ lùc phi th­êng, lßng kh¸t khao hiÓu biÕt, niÒm say mª häc hái, «ng ®· v­ît lªn sè phËn, v­¬n tíi ¸nh s¸ng v¨n häc vµ trë thµnh mét trong nh÷ng nhµ v¨n lín nhÊt thÕ kû XX. Con ng­êi khæng lå Êy hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng mét c¸ch cÆn kÏ “nh­ chÝnh m×nh ®· t¹o ra nã”. ¤ng quan niÖm “Nhµ v¨n lµ con ng­êi hiÖn thùc ë møc ®é cao h¬n bÊt cø ng­êi nµo kh¸c, miÔn lµ trong khi vËn dông hiÖn thùc lµm tµi liÖu anh ta cè nghiªn cøu hiÖn thùc mét c¸ch toµn diÖn”. [4,272]. Vµ trong c¸c s¸ng t¸c mang ®Ëm mµu s¾c hiÖn thùc cña m×nh, lu«n lu«n «ng tá ra lµ mét c©y bót tr©n träng hiÖn thùc. Nh÷ng thùc tr¹ng ®en tèi cña x· héi Nga trong buæi giao thêi víi nh÷ng nh©n vËt, nh÷ng con ng­êi, nh÷ng sè phËn khèn khæ ®­îc «ng thÓ hiÖn mét c¸ch hÕt søc ch©n x¸c vµ s©u s¾c. Gorki tù nhËn m×nh lµ nhµ v¨n cña sù “cay ®¾ng”, ®ã lµ sù cay ®¾ng cña sè ®«ng ng­êi lao ®éng mµ Gorki c¶m th«ng, thÊu hiÓu vµ ®· viÕt lªn trªn nh÷ng trang s¸ch cña m×nh. §ã còng lµ sù cay ®¾ng mµ chÝnh b¶n th©n «ng tõng nÕm tr¶i, lín lªn vµ tr­ëng thµnh tõ ®ã. Líp K29A - Ng÷ V¨n 19 Khãa luËn tèt nghiÖp Ph¹m ThÞ Thuý V©n Mét tuæi th¬ c«i cót vµ ®Çy n­íc m¾t, m­êi tuæi Gorki ®· bÞ ®Èy ra ngoµi ®êi, tù lùc kiÕm sèng vÊt v¶, gian khæ b»ng nhiÒu nghÒ: bíi r¸c, ®i ë, bÉy chim, phô bÕp, khu«n v¸c… Lín lªn vµ tr­ëng thµnh tõ tr­êng ®¹i häc cuéc ®êi, nh÷ng cuéc hµnh tr×nh trªn kh¾p ®Êt n­íc ®Ó thùc hiÖn kh¸t väng t×m hiÓu “T«i ®ang sèng ë ®©u, nh©n d©n quanh t«i lµ nh÷ng ng­êi nh­ thÕ nµo” ®· t¹o cho M. Gorki cã ®iÒu kiÖn chung tay kÒ vai víi quÇn chóng Nga lao khæ nhÊt, cã dÞp tiÕp xóc víi nhiÒu ng­êi thuéc bËc thang x· héi, nhiÒu ng­êi kh¸c nhau víi nh÷ng tÝnh c¸ch, sè phËn rÊt ®a d¹ng. Vèn sèng, vèn hiÓu biÕt thùc tÕ mét c¸ch trùc tiÕp ®ã lµ nguån t­ liÖu, nh÷ng ®iÒu ®· gÆp trong cuéc sèng lµ nguån c¶m høng cho nh÷ng s¸ng t¸c hiÖn thùc cña «ng. Víi kh¸t väng “T«i muèn kÓ ra cho tÊt c¶ nh÷ng g× lµm t«i ®au lßng, lµm t«i vui mõng, t«i muèn kÓ ra ®Ó c¾t bá g¸nh nÆng” (Hµ ThÞ Hoµ - Ch©n dung c¸c nhµ v¨n thÕ giíi), M. Gorki ®· x©y dùng nªn trong t¸c phÈm cña m×nh nh÷ng nh©n vËt - nh÷ng con ng­êi g¾n víi hiÖn thùc cuéc sèng th«ng qua nh÷ng sè phËn, nh÷ng c¶nh ®êi ®Ó ph¶n ¸nh bøc tranh x· héi ®­¬ng thêi ngét ng¹t, tï tóng, ®Çy rÉy nh÷ng m©u thuÉn, gay g¾t. 1.2.1. Nh©n vËt “con ng­êi nhá bД. “Con ng­êi nhá bД ®ã lµ tÇng líp ng­êi d­íi ®¸y x· héi, lµ s¶n phÈm ®ång thêi còng lµ n¹n nh©n cña mét x· héi mµ chñ nghÜa t­ b¶n ®ang ph¸t triÓn lÊn ¸t chÕ ®é phong kiÕn víi søc v­¬n dËy m·nh liÖt cña uy lùc ®ång tiÒn. Nã dån ®Èy con ng­êi tíi t×nh tr¹ng cïng cùc, thËm chÝ bÞ tha ho¸ c¶ vÒ thÓ x¸c lÉn tinh thÇn. Cã thÓ nãi kh«ng ph¶i ®Õn M. Gorki nh÷ng nhËt vËt “con ng­êi nhá bД míi xuÊt hiÖn trong t¸c phÈm v¨n häc mµ tõ giai ®o¹n tr­íc ®ã, trong s¸ng t¸c cña c¸c nhµ v¨n hiÖn thùc phª ph¸n kiÓu nh©n vËt nµy ®· xuÊt hiÖn kh¸ phæ biÕn. Tuy nhiªn trong c¸c s¸ng t¸c cña m×nh Gorki kh«ng chØ x©y dùng nh©n vËt nµy Líp K29A - Ng÷ V¨n 20