Tài liệu Tăng cường tính thời sự, tính giáo dục qua bài bản tin ngữ văn 11

Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa TĂNG CƯỜNG TÍNH THỜI SỰ, TÍNH GIÁO DỤC QUA BÀI BẢN TIN - NGỮ VĂN 11 (Chương trình Chuẩn) Người viết : LÝ THỊ HÒA Chức vụ : Giáo viên – Tổ trưởng chuyên môn Năm học : 2011 – 2012 A. PHẦN MỞ ĐẦU I/ Bối cảnh của đề tài Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đồng thời còn hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để giáo dục thực hiện được chức năng, vai trò của mình thì đòi hỏi công tác giáo dục trong các nhà trường nói chung và việc đổi mới phương pháp giảng dạy của từng giáo viên nói riêng phải có những bước đi =1= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa lên, những giải pháp thiết thực hiệu quả, hoàn thiện để đạt mục tiêu yêu cầu đề ra. Trong đó, bộ môn Ngữ Văn trong nhà trường phổ thông có vai trò, vị trí rất quan trọng, nó là bộ môn giúp hình thành nhân cách, giáo dục lý tưởng sống, nâng cao tư duy, lý luận, sáng tạo... cho mỗi học sinh. Đứng trước nhiệm vụ lớn lao đó, đòi hỏi việc dạy và học Ngữ Văn trong nhà trường phổ thông phải không ngừng chuyển biến tích cực, hiệu quả hơn. II/ Lý do chọn đề tài. - Xuất phát từ mục tiêu của nền giáo dục Việt Nam nói chung, của tỉnh nhà và địa phương nói riêng, bản thân luôn ý thức trong vấn đề tìm tòi những biện pháp tốt nhất để học sinh ngày càng yêu thích môn văn, hứng thú trong giờ học văn. Ngoài cái hay, cái đẹp qua cảm nhận tác phẩm văn học, bản thân còn nhận thấy mảng kiến thức về báo chí được giảng dạy trong chương trình Ngữ văn 11 có vai trò giáo dục cao đối với học sinh. Đây là mảng kiến thức mới được đưa vào chương trình phổ thông từ khi cải cách về sách giáo khoa năm 2008. Có lẽ vì vai trò, tầm quan trọng của báo chí đối với xã hội phát triển. Bản thân rất tâm đắc và hứng thú khi dạy hai thể loại báo chí là bài “Bản tin” và bài “Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn”. Ngoài việc giúp các em nhận biết cơ bản về Bản tin, giáo viên cố gắng đem những yếu tố thời sự vào bài giảng tạo sự sinh động hấp dẫn nhằm tăng cường tính giáo dục qua bài học. - Cũng từ mục tiêu học tập mà UNESCO đã đề ra: “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để tự khẳng định mình”. - Đồng thời mục tiêu dạy học không chỉ “dạy chữ” mà còn chú trọng cả “dạy người”. Từ những lí do trên, bản thân đã lựa chọn vấn đề “Tăng cường tính thời sự, tính giáo dục qua bài Bản tin- Ngữ Văn 11” làm đề tài nghiên cứu. III/ Phạm vi và đối tượng của đề tài 1- Phạm vi của đề tài: =2= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa Với đề tài “Tăng cường tính thời sự, tính giáo dục qua bài Bản tin - Ngữ Văn 11”, người viết nghiên cứu trong phạm vi bài dạy cụ thể. Đó là thông qua các lớp mình phụ trách 11CB3, 11CB7 + Tiết 56 – Bản tin – Ngữ Văn lớp 11 – chương trình chuẩn. + Tiết 59 – Luyện tập viết bản tin - Ngữ Văn lớp 11 – chương trình chuẩn 2 - Đối tượng nghiên cứu: - Qua những tiết dự giờ của đồng nghiệp. - Qua cách học của học sinh lớp 11. - Kiểm nghiệm tính khả thi và kết quả của đề tài qua phiếu thăm dò và bài kiểm tra của học sinh. IV/ Mục đích của đề tài - Nhằm đổi mới phương pháp dạy học. - Nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh. - Hình thành và rèn luyện một số kĩ năng sống cho học sinh. - Đặc biệt tăng cường tính thời sự, tính giáo dục qua bài học. Tất cả những điều trên, đều hướng tới các mục tiêu giáo dục mà toàn ngành đã đề ra: “Lấy học sinh làm trung tâm”; “Xây dựng Trường học thân thiện, học sinh tích cực”; “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để tự khẳng định mình” … Với đề tài này bản thân thực hiện một cách nghiêm túc và khoa học từ việc dự giờ rút kinh nghiệm qua tiết dạy của đồng nghiệp, đến khâu chuẩn bị của giáo viên, học sinh và cuối cùng là thực hiện tiến trình giờ dạy, học. V/ Điểm mới cơ bản nhất trong kết quả nghiên cứu; Tính sáng tạo về khoa học và thực tiễn của vấn đề. - Giáo viên đã tích hợp được những bản tin có tính thời sự đang trong thời điểm thực hiện bài giảng tuần học 14 (ngày 14/11). Không chỉ những bản tin bằng văn bản như sách giáo khoa đã dẫn mà bài dạy được đưa vào bản tin có hình ảnh và âm thanh, nhằm đạt được mục tiêu: từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. - Tính thực tiễn, tính giáo dục qua bài học được phát huy triệt để. =3= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa - Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào bài giảng là rất cần thiết đối với bài dạy và đối với nhu cầu của thời đại. - Để học và tập viết bản tin có kết quả, học sinh không được sống thờ ơ, dửng dưng, mà phải thường xuyên, chăm chú theo dõi những sự kiện nổi bật, có ý nghĩa quan trọng đang diễn ra hàng ngày trong cuộc sống. Điều này còn hỗ trợ đắc lực về kiến thức khi học sinh thực hành viết bài văn nghị luận xã hội. Rèn luyện thói quen cập nhật tin tức, thông tin là một trong những nhu cầu không thể thiếu. - Đề tài nghiên cứu không đơn thuần là lí thuyết suông mà mang tính thực tiễn cao. Nó trực tiếp tham gia vào việc “nâng cao hiệu quả” dạy và học môn Văn trong nhà trường phổ thông, đồng thời còn góp phần “nâng cao chất lượng” của bộ môn. B. PHẦN NỘI DUNG I/ Cơ sở lí luận 1. Khái lược về phương pháp dạy học Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị quyết TW2 khoá VIII (12/1998) và được thể chế hoá trong Luật Giáo dục. Điều 28/2 Luật Giáo dục đã ghi “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận =4= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh ”. Phương pháp dạy học là cách thức, là con đường hoạt động chung giữa giáo viên và học sinh, trong những điều kiện dạy học xác định, nhằm đạt tới mục đích dạy học. (theo cuốn “Giáo dục kĩ năng sống qua bộ môn Ngữ Văn” – NXB GD tr27) Theo giáo sư Nguyễn Ngọc Khoa: Phương pháp dạy học là cách thức làm việc của thầy và trò trong sự phối hợp thống nhất và dưới sự lãnh đạo của thầy làm cho trò tự giác, tích cực tự học nhằm đạt tới mục đích dạy học. Tóm lại, có thể nói, cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học là hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động, nghĩa là phải phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập. 2. Về kĩ thuật dạy học tích cực Phương pháp dạy học ở bình diện vi mô là kĩ thuật dạy học. Hay nói cách khác kĩ thuật dạy học là những thành phần của phương pháp dạy học. Ví dụ trong phương pháp thảo luận nhóm có các kĩ thuật dạy học như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thật các mảnh ghép… Vậy kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học Phương pháp dạy học rất đa dạng nhưng những kĩ thuật dạy học càng phong phú, đa dạng hơn. Theo cuốn “Giáo dục kĩ năng sống trong môn Ngữ văn” Trung học phổ thông đã đưa ra 19 kĩ thuật dạy học tích cực. Tuy nhiên không phải bài nào, đối tượng nào, bộ môn nào chúng ta cũng vận dụng hết các kĩ thuật dạy học này. Bản thân nhận thấy một số kĩ thuật cơ bản sau thường được áp dụng vào trong giảng dạy bộ môn Ngữ văn: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật giao nhiệm vụ, kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật động não, kĩ thuật trình bày một phút, kĩ thuật hỏi và trả lời… =5= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa Thực tế đã cho thấy việc ứng dụng phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học phù hợp sẽ có ưu thế trong việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh, đồng thời còn tham gia vào việc tăng cường giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. 3. Tìm hiểu khái quát về các khái niệm: - Thời sự là gì? Là toàn bộ những sự việc ít nhiều quan trọng trong một lĩnh vực nào đó, thường là xã hội- chính trị, xảy ra trong khoảng thời gian gần đây nhất và đang được nhiều người quan tâm. - Giáo dục là gì? hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát trển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, để họ dần dần có được những phảm chất và năng lực như yêu cầu đề ra. Nó là hệ thống các biện pháp và cơ sở giảng dạy – giáo dục của một nước. II/ Thực trạng của vấn đề 1. Thuận lợi Trong quá trình hình thành ý tưởng và thực hiện cho bài nghiên cứu phát huy tính thời sự và tính giáo dục qua việc dạy bài Bản tin Ngữ Văn 11 tập một nhằm phát huy tính tích cực, tăng cường giáo dục kĩ năng sống của học sinh, bản thân có những thuận lợi nhất định. - Thứ nhất chúng tôi đã được tham dự nhiều đợt tập huấn chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy và học do Sở Giáo dục và đào tạo tổ chức. - Thứ hai, có nhiều bài viết và công trình nghiên cứu về vấn đề phương pháp dạy học, từ đó bản thân có cơ sở lí luận vững chắc để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu của mình. - Thứ ba mảng kiến thức liên quan đến lĩnh vực báo chí, đặc biệt là Bản tin – Luyện viết bản tin; Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn, mang ý nghĩa xã hội rất lớn, phản ánh trực tiếp hiện thực cuộc sống, mang đậm tính thời sự. Có lẽ vì thế mà sách giáo khoa Ngữ Văn 11 tập một hiện hành của chương trình chuẩn, giành số tiết khá nhiều cho mảng kiến thức về báo chí: 06 tiết (trong đó 02 tiết bài Phong cách ngôn ngữ báo chí; 02 tiết về bản tin; 02 tiết về Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn). Từ đó giáo viên có khả năng khai thác, phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ học cao hơn. =6= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa - Thứ tư đối tượng dạy là học sinh là lớp 11 nên phần nào các em đã làm quen với cách dạy và học của chương trình Trung học phổ thông. - Thứ năm nhà trường có nối mạng in-tơ-net để giáo viên có điều kiện nghiên cứu, tham khảo; có máy chiếu để giáo viên hỗ trợ công nghệ thông tin vào bài giảng. 2. Khó khăn Bên cạnh những thuận lợi nêu trên, bản thân cũng gặp một số khó khăn trong quá trình tìm tòi, ứng dụng, thực hiện đề tài. Trong những mục tiêu giáo dục: Đổi mới phương pháp, xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực….thực sự là một vấn đề còn nan giải. Nhiều đồng nghiệp đã đặt ra loạt câu hỏi: đổi mới cái gì? Đổi mới như thế nào? đổi mới bắt đầu từ đâu…mà họ trăn trở, dày công khám phá, vận dụng. Đó là một thách thức lớn. - Trước nay nhiều người chú trọng tìm tòi đổi mới phương pháp tìm hiểu tác phẩm vấn học, ít ai đánh giá cao tầm quan trọng, vai trò của mảng kiến thức về thể loại báo chí. - Còn đối với học sinh: Khó khăn đầu tiên mà học sinh gặp khi tập viết bản tin các em không có tin để viết. Mà muốn viết thì các em không có cách nào khác là phải quan tâm đến tình hình thời sự trong trường và ngoài xã hội. Học sinh chưa nhận thức hết tầm quan trọng, ý nghĩa xã hội của bài học, cho rằng nó không nằm trong câu hỏi 5,0 điểm khi kiểm tra, đánh giá. - Do sức nặng của chương trình, nhiều học sinh ngày nay không quan tâm đến thời sự, sự kiện trong và ngoài nước đang diễn ra như thế nào? Mà điều này rất thiết trong cuộc sống. - Việc học sinh chưa “hứng thú” và thiếu “mặn mà” với bài học còn có một nguyên nhân khá quan trọng đó là giáo viên chưa thực sự tạo ra sự cuốn hút, chưa phát huy được tính thời sự trong tiến trình bài giảng. Trường hợp có áp dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học như hỗ trợ công nghệ thông tin thì thấy rắc rối: nào là xách máy tính, máy chiếu, rồi kết nối…thường dẫn đến bị “Cháy giáo án”. Cứ nhiều lần như thế, giáo viên “ngại” ứng dụng công nghệ =7= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa thông tin, đổi mới phương pháp vào bài giảng, cứ thực hiện theo những gì sách giáo khoa hướng dẫn cho “chắc ăn”. - Việc lựa chọn thông tin, hình ảnh vào bài giảng đòi hỏi giáo viên phải biết một số thao tác, kĩ thuật cơ bản của môn tin học. III/ Các biện pháp tiến hành Bài: BẢN TIN (tiết 56 theo PPCT) SGK tập I - trang 160 -163. 1. Khâu chuẩn bị Bản thân xác định khâu chuẩn bị giáo án, phương pháp, kĩ thuật dạy học, thiết bị đồ dùng hỗ trợ cho dạy học góp phần không nhỏ vào sự thành công của đề tài. Nó như những viên gạch đầu tiên đặt móng cho một ngôi nhà kiến cố, vững chắc. Đối với giảng dạy cũng vậy! chúng ta toàn tâm toàn ý cho một giáo án, trong đó các mục như: mục tiêu cần đạt, chuẩn bị của thầy và trò, phương tiện thực hiện và cách thức tổ chức…được lựa chọn, tìm tòi, vận dụng nghiêm túc sẽ có một sự tự tin trước khi thực hiện tiến trình bài dạy. Chuẩn bị cái gì? Và như thế nào? - Xác định mục tiêu cần đạt của bài Bản tin: + Về kiến thức: học sinh nắm được những tri thức cơ bản về bản tin (khái niệm, mục đích, yêu cầu, các dạng bản tin và tầm quan trọng của bản tin trong đời sống hàng ngày) + Về kĩ năng: nắm được cách viết một bản tin về những sự kiện đáng chú ý diễn ra trong học tập và trong thực tế đời sống. Rèn luyện cách viết văn cô đọng, mạch lạc rõ ràng. + Về giáo dục: học sinh có ý thức quan tâm theo dõi tin tức qua các bản tin và thông báo tin tức dưới hình thức các bản tin (bằng lời nói hoặc chữ viết) - Xác định phương pháp kĩ thuật dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh sao cho phù hợp với bài Bản tin: + Kĩ thuật giao nhiệm vụ: thực hiện từ tiết trước, mỗi học sinh tìm cho mình một tờ báo trong đó có những bản tin, bút lông và 01 tờ giấy khổ lớn (A0). + Kĩ thuật chia nhóm (thực hiện trong tiết học): hai bàn một nhóm trao đổi, nhận biết về đặc điểm các bản tin được nghe và đọc. =8= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa + Kĩ thuật thực hành: viết được bản tin thường. + Ứng dụng công nghệ thông tin: sử dụng hình ảnh, âm thanh về một số bản tin như chương trình thời sự, an toàn giao thông… và một số biểu bảng, nhan đề của các bài bản tin. - Để tạo không khí lớp học, giáo viên đã sử dụng Bản tin thời sự của VTV Đài truyền hình Việt Nam phát trên trang Web Tuổi trẻ Online. Bản tin an toàn giao thông và một số bản tin về bóng đá Việt Nam tại Seagame 26. Đây là những bản tin vừa có hình ảnh, vừa có âm thanh vừa có tính thời sự mà xã hội đang quan tâm. 2. Thực hiện bài dạy * Bước đầu khám phá vấn đề: nhằm tạo tâm thế nhập cuộc và không khí cho lớp học. Phương pháp tích hợp, giới thiệu – kĩ thuật đặt câu hỏi - Giáo viên hỏi: Hãy nêu một số văn bản báo chí tiêu biểu đã học trong bài: Phong cách ngôn ngữ báo chí? Học sinh trả lời, sau đó giáo viên chốt lại - Giáo viên yêu cầu học sinh chú ý nghe và xem những tin sau: Phần điểm tin chính một bản tin thời sự của trước ngày dạy mà giáo viên đã cập nhật trên trang Web Tuổi trẻ Online kênh VTV đài truyền hình Việt Nam (xin minh hoạ bằng một số hình ảnh được điểm trong phần tin chính): =9= Kinh nghiệm giảng dạy Ngữ văn Lý Thị Hòa Văn Quyết lập hattrick, U-23 VN đại thắng Brunei Tuổi trẻ Online TTO - Không có quá nhiều điều để nói về trận U-23 VN thắng Brunei 8-0. Cho tới thời điểm này đây là trận thắng đậm nhất của môn bóng đá nam SEA Games 26. Điểm mừng trong trận này là các chân sút của VN đã "thông nòng". =10=