Tài liệu Skkn nhằm nâng cao hiệu quả thảo luận nhóm trong dạy học môn toán lớp 3

Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ THAÛO LUAÄN NHOÙM TRONG DAÏY HOÏC MOÂN TOAÙN LÔÙP BA A. PHAÀN MÔÛ ÑAÀU I/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Tiểu học là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phaùt trieån nhaân caùch cuûa con ngöôøi, ñaët neàn taûng vöõng chaéc cho giaùo duïc phoå thoâng vaø toaøn boä heä thoáng giaùo duïc Quoác daân. Tieåu hoïc laø baäc hoïc quan troïng, mang tính toaøn dieän ôû taát caû caùc moân hoïc. Ngay töø baäc tieåu hoïc, moïi hoïc sinh ñeàu caàn vaø coù theå ñaït ñöôïc nhöõng trình ñoä hoïc vaán phoå thoâng toaøn dieän, ñoàng thôøi phaùt trieån sôû tröôøng, khaû naêng cuûa mình veà moät moân hoïc naøo ñoù noùi chung vaø moân Toaùn noùi rieâng. Cuøng vôùi moân Tieáng Vieät, moân Toaùn coù moät vò trí raát quan troïng vieäc hình thaønh nhaân caùch cho hoïc sinh tieåu hoïc, vì moân Toaùn laø moät moân hoïc mang tính khoa hoïc. Caùc kieán thöùc kyõ naêng cuûa moân Toaùn ôû baäc Tieåu hoïc coù nhieàu öùng duïng trong cuoäc soáng; chuùng raát caàn thieát cho ngöôøi lao ñoäng; raát caàn thieát ñeå hoïc caùc moân hoïc khaùc ôû Tieåu hoïc vaø hoïc tieáp moân Toaùn ôû Trung hoïc cô sôû cuõng nhö Trung hoïc Phoå thoâng. Moân Toaùn giuùp hoïc sinh nhaän bieát nhöõng moái quan heä veà soá löôïng vaø hình daïng khoâng gian cuûa theá giôùi hieän thöïc; nhôø ñoù maø hoïc sinh coù phöông phaùp nhaän thöùc 1 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku moät soá maët cuûa theá giôùi xung quanh vaø bieát caùch hoaït ñoäng coù hieäu quaû trong ñôøi soáng.Thoâng qua moân toaùn, hoïc sinh tieåu hoïc ñöôïc trang bò moät heä thoáng kieán thöùc cô baûn veà nhaän thöùc. Nhöõng kyõ naêng trong giôø hoïc toaùn ôû baäc tieåu hoïc giuùp caùc em coù moät quaù trình reøn luyeän toång hôïp caùc naêng löïc trí tuïeâ, reøn luyeän phöông phaùp suy nghó, phöông phaùp giaûi quyeát ñeå nhaèm phaùt trieån trí thoâng minh cuûa hoïc sinh, caùch suy nghó ñoäc laäp, linh hoaït, saùng taïo, goùp phaàn vaøo vieäc hình thaønh caùc phaåm chaát caàn thieát cuûa ngöôøi lao ñoäng môùi nhö: Caàn cuø, caån thaän, coù yù chí vöôït khoù, laøm vieäc coù keá hoaïch, chuû ñoäng, khoa hoïc. Töø ñoù caùc em coù theå vaän duïng, keát hôïp vôùi caùc soá lieäu thöïc teá ñaõ thu thaäp ñöôïc ñeå saùng taïo ra caùc ñeà toaùn, phaûn aùnh caùc söï vieäc trong cuoäc soáng. Phaûn aùnh moái töông quan giöõa moät soá ñaïi löôïng thöôøng gaëp trong thöïc teá. Quaù trình hoïc Toaùn ñaõ giuùp hoïc sinh thaáy ñöôïc “Toaùn hoïc baét nguoàn töø thöïc teá vaø trôû laïi phuïc vuï thöïc teá“, thaáy ñöôïc “ Söï töông quan giöõa caùc ñaïi löôïng vaø caùc söï vaät…” Chöông trình tieåu hoïc hieän nay ñöôïc xaây döïng treân quan ñieåm tích cöïc hoaù ngöôøi hoïc, laáy “ Hoïc sinh laøm trung taâm”. Ñaây thöïc söï laø böôùc phaùt trieån môùi cuûa khoa hoïc giaùo duïc nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa giaùo duïc vaø ñaøo taïo trong giai ñoaïn coâng nghieäp hoaù- hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Chöông trình Toaùn lôùp 3 laø moät boä phaän cuûa chöông trình toaùn tieåu hoïc,. Chöông trình ñöôïc xaây döïng, keá thöøa vaø phaùt trieån nhöõng thaønh töïu veà daïy hoïc toaùn 3 ôû nöôùc ta, nó tiếp tục thực hiện những dổi mới về giáo dục toán học ở các lớp 1 và 2 . Chöông trình nhaán maïnh hôn ñeán vieäc cung caáp cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc, kyõ naêng cô baûn, thieát thöïc, coù heä thoáng trong söï hoaøn chænh töông ñoái cuûa caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng ñoù. 2 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Ñònh höôùng ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc (PPDH) ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong caùc Nghò quyeát Trung öông 4 (khoaù VII) vaø Nghò quyeát Trung öông 2 (khoaù VIII) cuûa Ñaûng, caùc Chæ thò cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, ñöôïc theå cheá hoaù trong Luaät Giaùo duïc vaø ñöôïc cuï theå hoaù trong Chæ thò 15 cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo. Trong Luaät Giaùo duïc (2005), Khoaûn 2, Ñieàu 27 ñaõ ghi : "Phöông phaùp giaùo duïc phoå thoâng phaûi phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa HS ; phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng lôùp hoïc, moân hoïc ; boài döôõng phöông phaùp töï hoïc, reøn luyeän kó naêng vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn, boài döôõng khaû naêng laøm vieäc theo nhoùm cho HS, taùc ñoäng ñeán tình caûm, ñem laïi nieàm vui, höùng thuù hoïc taäp cho HS". Như vậy, coù thể noùi tư töôûng vaø cuõng laø muïc ñích cuûa quaù trình ñoåi môùi PPDH laø tích cöïc hoaù hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Tính tích cöïc trong hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh thöïc chaát laø tính tích cöïc nhaän thöùc ñöôïc ñaëc tröng ôû khaùt voïng hieåu bieát, coá gaéng trí tueä vaø nghò löïc cao trong quaù trình chieám lónh tri thöùc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu treân, hieän nay moãi chuùng ta ñang thöïc hieän ñoåi môùi PPDH baèng caùch aùp duïng moät soá phöông phaùp vaø hình thöùc daïy hoïc tích cöïc trong ñoù coù hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm vaø böôùc ñaàu ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh. Tuy nhieân, trong quaù trình aùp duïng hình thöùc daïy hoïc naøy ôû tieåu hoïc maø nhaát laø aùp duïng cho moân Toaùn chuùng toâi ñaõ gaëp nhieàu khoù khaên vì hieän taïi chöa coù taøi lieäu cuõng nhö chöa coù caùc bieän phaùp höõu hieäu trong vieäc aùp duïng hình thöùc thaûo luaän nhoùm phuø hôïp cho töøng boä moân vaø ñoái töôïng HSTH neân nhìn chung hieäu quaû ñaït ñöôïc chöa cao. 3 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Xuaát phaùt töø nhöõng lí do treân, vôùi mong muoán tieáp tuïc nghieân cöùu ñeà xuaát moät soá bieän phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû thaûo luaän nhoùm vaø vaän duïng vaøo daïy hoïc moân Toaùn lôùp 3 nhaèm gaây höùng thuù trong hoïc taäp cho HS, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc boä moân ñaït hieäu quaû cao hôn, toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi "Moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû thaûo luaän nhoùm trong daïy hoïc moân Toaùn lôùp 3". II/ MUÏC ÑÍCH CUÛA SAÙNG KIEÁN KINH NGHIEÄM: Nghieân cöùu ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû thaûo luaän nhoùm vaø vaän duïng vaøo vieäc daïy hoïc Toaùn lôùp 3 nhaèm gaây höùng thuù trong hoïc taäp cho HS, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc boä moân. 4 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku B. PHAÀN THÖÙ HAI: NHỮNG BIEÄN PHÁP GIAÛI QUYEÁT VAÁN ĐEÀ I. QUAÙ TRÌNH THÖÏC HIEÄN: 1.Nhöõng vieäc ñaõ laøm: Chuùng ta bieát raèng daïy hoïc theo nhoùm laø hình thöùc daïy hoïc ñaët HS vaøo moâi tröôøng hoïc taäp tích cöïc. Trong ñoù, HS ñöôïc toå chöùc thaønh caùc nhoùm moät caùch thích hôïp. Trong nhoùm, HS ñöôïc khuyeán khích thaûo luaän vaø laøm vieäc hôïp taùc vôùi nhau. Thoâng qua hoaït ñoäng nhoùm, caùc em ñöôïc reøn luyeän vaø phaùt trieån kó naêng laøm vieäc, kó naêng giao tieáp, HS coù ñieàu kieän hoïc hoûi laãn nhau, phaùt huy vai troø traùch nhieäm, tính tích cöïc treân cô sôû laøm vieäc vaø hôïp taùc. Hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm goùp phaàn hình thaønh vaø phaùt trieåàn caùc moái quan heä qua laïi trong hoïc sinh, ñem laïi baàu khoâng khí ñoaøn keát, giuùp ñôõ, tin töôûng laãn nhau trong hoïc taäp. Toå chöùc hoïc taäp theo nhoùm coøn giuùp caùc em nhuùt nhaùt, khaû naêng giao tieáp, dieãn ñaït keùm...coù ñieàu kieän ñöôïc reøn luyeän, taäp döôït...töø ñoù khaúng ñònh baûn thaân trong moâi tröôøng hoaït ñoäng nhoùm. 5 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Chính vì nhöõng lí do treân maø ngay töø ñaàu naêm hoïc, khi tieáp nhaän lôùp toâi ñaõ vaän duïng linh hoaït hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm trong caùc tieát daïy ñeå giuùp hoïc sinh chieám lónh kieán thöùc. Thöïc teá daïy hoïc cho toâi thaáy vieäc thaûo luaän nhoùm cuûa hoïc sinh lôùp mình ñaït hieäu quaû chöa cao vì nhöõng nguyeân nhaân sau: - Hoïc sinh chöa coù thoùi quen thaûo luaän nhoùm, vieäc hình thaønh nhoùm coøn chaäm neân chieám nhieàu thôøi gian cuûa tieát hoïc. - YÙ thöùc töï giaùc, töï quaûn trong moãi nhoùm coøn haïn cheá. Nhoùm tröôûng chöa ñieàu khieån ñöôïc caùc baïn trong nhoùm taäp trung thaûo luaän toát. Caùc thaønh vieân trong nhoùm chöa laéng nghe yù kieán cuûa nhau. - Trong nhoùm nhieàu trình ñoä thì hoïc sinh khaù, gioûi laøm vieäc tích cöïc coøn nhöõng hoïc sinh chaäm, yeáu thì ngaïi noùi, tham gia moät caùch thuï ñoäng, thaäm chí coù luùc khoâng laøm vieäc trong nhoùm. - Ñoái vôùi caùc moân hoïc khaùc nhö: Ñaïo ñöùc, Töï nhieân vaø Xaõ hoäi, Tieáng Vieät...thì hoïc sinh thaûo luaän nhoùm coù phaàn soâi noåi hôn nhöng rieâng ôû moân toaùn thì hieäu quaû thaûo luaän khoâng ñaït ñöôïc nhö mong muoán vì vieäc tìm kieám, chieám lónh kieán thöùc cuûa moân Toaùn ñoái vôùi HS coøn nhieàu khoù khaên. Haàu heát caùc em chæ suy nghó roài ghi keát quaû cuûa mình maø thieáu söï hôïp taùc trong nhoùm. 6 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Sau khi ñaõ ñaùnh giaù ñuùng thöïc traïng vaø tìm ra ñöôïc nguyeân nhaân daãn ñeán nhöõng haïn cheá trong vieäc thaûo luaän nhoùm cuûa hoïc sinh, toâi ñaõ taäp trung nghieân cöùu kó hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm, laøm roõ vai troø cuûa ngöôøi giaùo vieân trong daïy hoïc theo nhoùm noùi chung vaø daïy hoïc theo nhoùm trong quaù trình giaûng daïy moân Toaùn noùi rieâng ñeå giuùp HS thaûo luaän nhoùm ñaït hieäu quaû. 2. Thôøi gian thöïc hieän: Saùng kieán naøy ñöôïc thöïc hieän trong suoát caû naêm hoïc treân cô sôû ruùt kinh nghieäm quaù trình vaän duïng daïy hoïc keå caû nhöõng naêm hoïc tröôùc. Trong caùc tieát leân lôùp, toâi ñaõ töøng böôùc khaéc phuïc cho caùc em nhöõng toàn taïi, ñöa ra caùc bieän phaùp höõu hieäu ñeå giuùp hoïc sinh hoïc taäp thaønh coâng. 3. Bieän phaùp thöïc hieän: 3.1. Nghieân cöùu, ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp chung ñeå giuùp cho vieäc thaûo luaän nhoùm trong daïy hoïc moân Toaùn lôùp 3 ñaït hieäu quaû: a. Giaùo vieân phaûi naém vöõng caùc daïng hoaït ñoäng nhoùm ñeå caên cöù vaøo ñoù coù theå choïn hoaït ñoäng nhoùm phuø hôïp vôùi noäi dung baøi daïy. b. Phaûi naém vöõng caùch thöùc toå chöùc cho hoïc sinh hoaït ñoäng nhoùm: - Naém vöõng ñaëc ñieåm cuûa nhoùm lôùn vaø nhoùm nhoû, nhöõng öu ñieåmtoàn taïi cuûa töøng loaïi nhoùm. 7 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku - Ñeå giuùp nhoùm hoaït ñoäng coù hieäu quaû, giaùo vieân caàn giuùp hoïc sinh trong nhoùm bieát vaø hieåu roõ coâng vieäc cuûa mình. Vì vaäy phaûi phaân coâng nhieäm vuï cuï theå cho caùc thaønh vieân trong nhoùm nhö: + Nhoùm tröôûng: Quaûn lí, chæ ñaïo, ñieàu khieån caùc thaønh vieân trong nhoùm hoaït ñoäng. + Thö kí: Ghi cheùp keát quaû coâng vieäc cuûa nhoùm sau khi ñöôïc söï ñoàng tình cuûa caû nhoùm. + Baùo caùo vieân trình baøy tröôùc lôùp keát quaû thaûo luaän cuûa caû nhoùm. + Caùc thaønh vieân khaùc coù nhieäm vuï tham gia tích cöïc, ñoùng goùp yù kieán vaøo hoaït ñoäng cuûa nhoùm. Tuy nhieân, giaùo vieân caàn linh hoaït khi phaân coâng nhieäm vuï, khoâng phaûi bao giôø moät nhoùm cuõng ñuû caùc thaønh phaàn nhö ñaõ neâu treân. Maët khaùc, giaùo vieân caàn taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh tham gia vaøo caùc nhoùm khaùc nhau vaø thöïc hieän caùc nhieäm vuï khaùc nhau trong nhoùm. Ñieàu ñoù nhaèm taïo cô hoäi cho caùc em coù theå chia seû kinh nghieäm hoïc taäp vôùi nhöõng baïn khaùc. Ñoàng thôøi caùc em cuõng ñöôïc reøn luyeän vaø phaùt trieån caùc thao taùc tö duy vaø naêng löïc hoaït ñoäng cuûa baûn thaân. - Ngay töø khi soaïn giaùo aùn, giaùo vieân caàn löïa choïn kieåu nhoùm vaø döï kieán chia nhoùm cho phuø hôïp vôùi caùc phaàn cuûa tieát daïy. c. Naém ñöôïc caùc yeâu caàu ñeå nhoùm hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Ñeå nhoùm hoaït ñoäng coù hieäu quaû thì vieäc toå chöùc hoaït ñoäng nhoùm caàn ñaûm baûo moät soá yeâu caàu cô baûn sau: - GV caàn giuùp caùc thaønh vieân trong nhoùm bieát vaø hieåu ñöôïc coâng vieäc cuûa nhoùm vaø cuûa baûn thaân. HS bieát roõ nhöõng vieäc caàn laøm, bieát giuùp ñôõ nhau vaø lo laéng tôùi coâng vieäc chung. 8 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku - Toaøn nhoùm laøm vieäc hôïp taùc vaø ñoàng loøng vôùi quyeát taâm cuûa caû nhoùm. - Hình thaønh cho HS thoùi quen tích cöïc suy nghó vaø tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa nhoùm nhö phaùt bieåu yù kieán, tranh luaän... - Vai troø cuûa nhoùm tröôûng, baùo caùo vieân, thö kí...ñöôïc thöïc hieän luaân phieân. d. Phaùt huy vai troø cuûa giaùo vieân trong daïy hoïc theo nhoùm. Giaùo vieân laø ngöôøi toå chöùc, höôùng daãn caùc hoaït ñoäng, ngöôøi coá vaán gôïi môû, khuyeán khích vaø hoã trôï vieäc hoïc cuûa hoïc sinh. Ñeå giuùp HS hoaït ñoäng nhoùm ñaït hieäu quaû ngöôøi giaùo vieân caàn phaûi thöïc hieän nhöõng vieäc sau: - Khi giao vieäc cho nhoùm, giaùo vieân phaûi trình baøy noäi dung moät caùch roõ raøng, cuï theå: neâu thöù töï noäi dung coâng vieäc caàn laøm, phaân coâng coâng vieäc cho caùc thaønh vieân trong nhoùm, aán ñònh thôøi gian laøm vieäc cuï theå (chæ neân daønh 3-5 phuùt cho moät hoaït ñoäng). - Neáu caùc nhieäm vuï laø khaùc nhau, GV caàn laäp phieáu hoaït ñoäng vaø giao cho töøng nhoùm. - Neáu caùc nhieäm vuï gioáng nhau thì giaùo vieân coù theå ghi noäi dung hoaït ñoäng leân baûng. - GV caàn quan saùt, theo doõi vaø giuùp ñôõ taát caû caùc nhoùm: cung caáp theâm thoâng tin cho nhoùm naøy, giaûi ñaùp thaéc maéc cho nhoùm kia, nhaéc nhôû nhoùm naøy laøm vieäc laïc höôùng, nhoùm kia ñang coù sai soùt vaø höôùng daãn caùc em caùch söûa chöõa. Ñaëc bieät, GV caàn phaùt hieän vaø hoã trôï caùc nhoùm coù khoù 9 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku khaên baèng caùch ñaët caâu hoûi, höôùng daãn traû lôøi, cung caáp theâm thoâng tin cho caùc em. - Ñoäng vieân, khuyeán khích vaø khen ngôïi caùc em nhaèm taïo khoâng khí phaán khôûi, töï tin trong hoïc taäp. Daùng ñieäu, cöû chæ cuûa GV caàn phaûi theå hieän thaùi ñoä thaân maät, hôïp taùc, ñoàng tin, taïo nieàm tin cho caùc em. - GV khoâng neân noùi tröôùc toaøn lôùp trong khi caùc em ñang hoaït ñoäng. Neáu caàn thieát, GV coù theå döøng moïi hoaït ñoäng ñeå taát caû HS chuù yù vaø laéng nghe nhöõng ñieàu mình muoán noùi. - Khi caùc nhoùm trình baøy, GV yeâu caàu nhoùm khaùc nhaän xeùt, boå sung vaø so saùnh caùch laøm, keát quaû vôùi nhoùm mình. Ñoàng thôøi, GV caàn ñoäng vieân, khuyeán khích caùc nhoùm vaø caù nhaân ñöa ra caùc caâu hoûi coù lieân quan ñeán coâng vieäc cuûa moãi nhoùm ñeå HS traû lôøi. Khi HS phaùt bieåu xong, GV môùi ñöa ra yù kieán cuûa mình. 3.2. Moät soá ví duï minh hoaï cuï theå veà vieäc vaän duïng hình thöùc laøm vieäc theo nhoùm trong daïy hoïc Toaùn lôùp 3. Trong quaù trình daïy hoïc Toaùn lôùp 3, coù raát nhieàu baøi toâi choïn cho caùc em thaûo luaän theo nhoùm nhoû (2->4 HS) vaø thöôøng chia nhoùm theo nhieàu caùch nhöng chuû yeáu laø chia theo nhoùm coá ñònh vaø nhoùm gaàn nhau. a. Khi yeâu caàu HS thaûo luaän ñeå tìm ra kieán thöùc môùi nhö laäp caùc coâng thöùc nhaân, chia, giaûi baøi toaùn veà tìm moät trong caùc phaàn baèng nhau cuûa moät soá, gaáp moät soá leân nhieàu laàn, giaûm ñi moät soá laàn,... thì coù theå tieán haønh chia nhoùm trình ñoä (trong nhoùm coù caû HS khaù, gioûi, trung bình, yeáu). 10 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Ví duï: Khi daïy baøi baûng chia 6, SGK/24: GV cho HS thaûo luaän theo nhoùm 4 ( nhoùm nhieàu trình ñoä) vôùi nhieàu noäi dung: Döïa vaøo baûng nhaân 6 ñaõ hoïc, caùc em haõy thaûo luaän ñeå tìm caùch laäp vaø laäp hoaøn chænh baûng chia 6. Trong quaù trình HS thaûo luaän coù theå öu tieân cho HS chaäm, nhaéc laïi baûng nhaân 6. Sau ñoù, caùc thaønh vieân trong nhoùm thaûo luaän vôùi nhau döïa vaøo moái quan heä giöõa pheùp nhaân vaø pheùp chia ñeå laäp hoaøn chænh baûng chia 6, thö kí ghi vaøo giaáy nhaùp vaø cöû ñaïi dieän nhoùm trình baøy. *Khi daïy baøi tìm thaønh phaàn chöa bieát cuûa pheùp tính nhö: tìm soá chia... thì vieäc cho HS thaûo luaän nhoùm nhoû ôû phaàn hình thaønh kieán thöùc môùi laø voâ cuøng caàn thieát. Caùc em thaûo luaän ñeå neâu ñöôïc moái quan heä giöõa caùi ñaõ cho vaø caùi caàn tìm; trao ñoåi ñeå neâu ñöôïc caùch tìm thaønh phaàn chöa bieát. Trong khi HS thaûo luaän, GV ñeán caùc nhoùm ñeå giuùp ñôõ vaø höôùng daãn theâm. Ñoái vôùi caùc nhoùm coøn luùng tuùng khi thaûo luaän, GV gôïi yù ñeå caùc em xaùc ñònh thaønh phaàn chöa bieát laø gì? Caùch tìm nhö theå naøo?... Ñoái vôùi caùc nhoùm ñaõ thaûo luaän xong, GV gôïi yù ñeå caùc em töï ñöa ra moät soá ví duï vaø thöïc hieän töông töï ñeå cuûng coá laïi caùch laøm, töï tìm ra ñöôïc quy taéc... Ví duï: Baøi Gam SGK/65: Trong phaàn hình thaønh kieán thöùc môùi, cung caáp cho HS bieåu töôïng veà gam thì nhaát thieát phaûi toå chöùc cho caùc em thöïc haønh theo nhoùm caân moät soá ñoà vaät theo ñôn vò ño gam, kiloâgam: caân khoái löôïng cuûa quyeån vôû, quyeån saùch, quaû taùo... Caùc em trao ñoåi, quaùn xuyeán laãn nhau trong nhoùm, GV chæ laø ngöôøi toå chöùc, giuùp ñôõ vaø höôùng daãn caùc hoaït ñoäng hoïc taäp. * Toå chöùc thaûo luaän nhoùm nhaèm ñònh höôùng giaûi quyeát vaø ñöa ra caùch giaûi quyeát moät vaán ñeà naøo ñoù: 11 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Ví duï: Hình thaønh kieán thöùc veà bieåu thöùc vaø giaù trò bieåu thöùc (Baøi Tính giaù trò cuûa bieåu thöùc (tieáp theo) SGK/81). Xuaát phaùt ban ñaàu laø baøi taäp tính giaù trò cuûa bieåu thöùc 30 + 5 : 5, HS hoaøn toaøn thoáng nhaát caùch tính giaù trò cuûa bieåu thöùc naøy: Ñaây laø bieåu thöùc coù caû pheùp coäng vaø pheùp chia, ta thöïc hieän pheùp chia tröôùc : 5 chia cho 5 baèng 1; tieáp theo thöïc hieän pheùp coäng: 30 coäng 1 baèng 31. Ñeán ñaây GV ñaët vaán ñeà: Neáu muoán thöïc hieän pheùp coäng 30 + 5 tröôùc, sau ñoù môùi thöïc hieän pheùp chia cho 5, ( Ví duï ñeå tìm ñaùp aùn cho baøi toaùn goäp: Ngöôøi ta ñem nhoát 30 con gaø maùi vaø 5 con gaø troáng vaøo 5 chuoàng .Hoûi moãi chuoàng coù bao nhieâu con gaø? Bieát raèng soá gaø nhoát ôû moãi chuoàng laø nhö nhau, ) caùc em coù theå theâm kí hieäu vaøo bieåu thöùc nhö theá naøo? HS seõ thaûo luaän theo töøng nhoùm 4 vaø ñöa ra caùc caùch kí hieäu khaùc nhau: coù em ñeà nghò khoanh vaøo toång 30 + 5, coù em ñeà nghò gaïch döôùi, coù em ñeà nghò kí hieäu daáu moùc... 30 +5 : 5 30 + 5 :5 35 + 5 : 5 35 + 5 : 5 Caùc nhoùm ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vaø trình baøy tröôùc lôùp. Caû lôùp thaûo luaän vaø thaáy caùc caùch ñeàu hôïp lí nhöng caàn thoáng nhaát chung moät kí hieäu. Khi ñoù GV môùi ñöa ra kí hieäu thoáng nhaát cuûa toaùn hoïc vaø söû duïng daáu ngoaëc: (30 + 5) : 5 12 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Cuoái cuøng GV cho HS thaûo luaän ñeå ñöa ra quy taéc tính giaù trò cuûa bieåu thöùc coù daáu ngoaëc. * Toå chöùc thöïc haønh ño caùc ñaïi löôïng: Ví duï: Sau khi hoïc xong ñaïi löôïng ñoä daøi vaø Baûng ñôn vò ño ñoä daøi, GV coù theå cho HS thöïc hieän nhieäm vuï sau: Ño vaø thoáng keâ soá lieäu chieàu cao cuûa töøng baïn trong lôùp. Ñaây laø moät nhieäm vuï thöïc haønh, coâng vieäc nhieàu (ño chieàu cao cuûa moãi baïn), keát quaû ño chieàu cao cuûa moãi baïn khaùc nhau. Vì vaäy caû lôùp thoáng nhaát chia laøm nhieàu nhoùm, moãi nhoùm chòu traùch nhieäm ño chieàu cao cuûa moãi baïn thuoäc nhoùm cuûa mình. Moãi nhoùm ñeàu thöïc hieän nhieäm vuï: Ño chieàu cao töøng baïn (theo ñuùng thao taùc ño ñaõ ñöôïc hoïc), ghi cheùp soá lieäu vaøo nhaùp (hoaëc soå), saép xeáp teân caùc baïn theo thöù töï töø thaáp ñeán cao. Xaùc ñònh baïn cao nhaát, baïn thaáp nhaát trong nhoùm. Nhö vaäy caàn phaûi coù: moät baïn caàm eâ ke aùp saùt vaøo töôøng, moät baïn duøng thöôùc ñeå ño, moät baïn ghi cheùp soá lieäu vaøo soå, moät baïn chæ huy chung. Vôùi caùch xaùc ñònh nhö treân, moãi nhoùm coù 5 baïn laø ñuû. * Caàn toå chöùc thöû nghieäâm nhieàu tröôøng hôïp ñeå töø ñoù quan saùt keát quaû ñi ñeán moät keát luaän mang tính quy luaät veà moät soá vaán ñeà caàn tôùi ño ñaïc, tính toaùn. Khi ñoù moãi tröôøng hôïp giao cho moät nhoùm, keát hôïp keát quaû caùc nhoùm laïi, khaùi quaùt hoaù thaønh keát luaän mang tính quy luaät. Ví duï: Ñeå tìm coâng thöùc tính dieän tích hình chöõ nhaät, giaùo vieân coù theå tieán haønh nhö sau: Giaùo vieân ñöa ra caùc hình chöõ nhaät khaùc nhau ( kích thöôùc 2cm x 3cm; 3cm x 5cm; 4cm x 3cm; 4cm x 5cm ) 13 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Yeâu caàu hoïc sinh tìm caùch tính dieän tích caùc hình chöõ nhaät naøy. Hoïc sinh ñöôïc phaân nhoùm, söû duïng taám nhöïa trong coù keû löôùi caùc oâ vuoâng caïnh 1cm, aùp vaøo caùc hình chöõ nhaät vaø tìm caùc caùch khaùc nhau ñeå bieát dieän tích caùc hình chöõ nhaät. Caùc nhoùm seõ coù caùc caùch khaùc nhau ( chaúng haïn ñeám caùc hình chöõ nhaät, ñeám töøng nhoùm theo haøng, ñeám töøng nhoùm theo coät, vaø thöïc hieän pheùp nhaân soá coät vôùi soá haøng). Hoïc sinh thaûo luaän ñeå tìm caùch tính deã nhaát. Sau khi thaûo luaän, hoïc sinh seõ ñi ñeán keát luaän: Ñeå tính dieän tích hình chöõ nhaät thì vieäc thöïc hieän pheùp nhaân chieàu daøi vôùi chieàu roäng laø ñôn giaûn nhaát: S1 = 3 x 2 = 6 ( cm2) S2 = 5 x 3 = 15 ( cm2) S3 = 4 x 3 = 12 ( cm2 ) 14 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku S4 = 5 x 4 = 20 ( cm2 ) Giaùo vieân cho hoïc sinh neâu coâng thöùc tính dieän tích hình chöõ nhaät coù chieàu daøi a vaø chieàu roäng b. Hoïc sinh seõ neâu coâng thöùc toång quaùt nhö saùch giaùo khoa. Vôùi caùch daïy naøy. hoïc sinh phaûi suy nghó, tìm caùch vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc ôû tieát tröôùc ñeå tìm dieän tích töøng hình chöõ nhaät. Caùch naøy töôûng nhö maát thôøi gian, nhöng coù giaù trò khoâng ñoåi ñöôïc: giaùo vieân ñaõ toå chöùc tình huoáng haáp daãn cho hoïc sinh hoaït ñoäng vaø hoïc sinh mong muoán giaûi quyeát noù ( Tìm dieän tích caùc hình chöõ nhaät khaùc nhau), hoïc sinh tích cöïc söû duïng kieán thöùc ñaõ bieát, phaûi thöû nghieäm, ñeám vaø tìm caùch xaùc ñònh soá hình vuoâng caïnh 1cm taïo neân hình chöõ nhaät ñaõ cho vaø ñi ñeán caùch toái öu: laáy chieàu daøi nhaân chieàu roäng. Hoaït ñoäng nhoùm ñaõ giuùp hoïc sinh phaùt hieän vaø giaûi quyeát vaán ñeà ñaët ra. b. Ñoái vôùi caùc baøi taäp ôû phaàn thöïc haønh vaø caùc tieát luyeän taäp , GV cuõng coù theå söû duïng hình thöùc daïy hoïc theo nhoùm nhoû vôùi nhieàu daïng baøi taäp. Chaúng haïn: khi giaûi caùc baøi toaùn coù lôøi vaên, ñaëc bieät laø daïng toaùn giaûi baèng 2 pheùp tính, caàn toå chöùc cho caùc em thaûo luaän nhoùm 2 ñeå töï tìm hieåu ñeà döôùi hình thöùc hoûi ñaùp laãn nhau. Ví duï 1: Baøi 3 SGK/34: Moät buoåi taäp muùa coù 6 baïn nam, soá baïn nöõ gaáp 3 laàn soá baïn nam. Hoûi buoåi taäp muùa coù bao nhieâu baïn nöõ? * HS1: Baøi toaùn cho bieát gì? * HS2: Moät buoåi taäp muùa coù 6 baïn nam, soá baïn nöõ gaáp 3 laàn soá baïn nam. * HS2: Baøi toaùn hoûi gì ? 15 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku * HS1: Hoûi buoåi taäp muùa coù bao nhieâu baïn nöõ ? * HS1: Baøi toaùn thuoäc daïng naøo ? * HS2: Baøi toaùn thuoäc daïng gaáp 1 soá leân nhieàu laàn. Ví duï 2: Baøi 2 SGK/67: Meï Haø mua 4 goùi keïo vaø moät goùi baùnh, moãi goùi keïo caân naëng 130g vaø goùi baùnh caân naëng 175g. Hoûi meï Haø ñaõ mua taát caû bao nhieâu gam keïo vaø baùnh ? * HS1: Baøi toaùn cho bieát gì ? * HS2: Meï Haø mua 4 goùi keïo vaø moät goùi baùnh, moãi goùi keïo caân naëng 130g vaø goùi baùnh caân naëng 175g. * HS2: Baøi toaùn hoûi gì? * HS1: Hoûi meï Haø ñaõ mua taát caû bao nhieâu gam keïo vaø baùnh? * HS 1: Ñeå bieát meï Haø ñaõ mua bao nhieâu gam keïo vaø baùnh ta phaûi laøm gì?( Ñeán ñaây HS coù theå thaûo luaän theo höôùng em khaù, gioûi neâu caâu hoûi ñònh höôùng ruùt ra caùch giaûi ñeå giuùp caùc em chaäm chöa hieåu baøi daàn ruùt ra ñöôïc vaán ñeà ñeå giaûi ñöôïc baøi toaùn theo caùch GV vaãn thöôøng gôïi môû ñoái vôùi caû lôùp khi höôùng daãn chung.) * HS 2: Laáy soá gam keïo coäng vôùi soá gam baùnh. * HS2: Soá gam keïo bieát chöa? * HS1: Soá gam keïo chöa bieát, caàn phaûi ñi tìm. * HS1: Baøi toaùn thuoäc daïng gì? * HS2: Gaáp moät soá leân nhieàu laàn….. Ví duï 3: Baøi 2b SGK/37: Moät coâng vieäc laøm baèng tay heát 30 giôø, neáu laøm baèng maùy thì thôøi gian giaûm 5 laàn. Hoûi laøm coâng vieäc ñoù baèng maùy heát bao nhieâu giôø? * HS1: Baøi toaùn cho bieát gì ? 16 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku * HS2: Moät coâng vieäc laøm baèng tay heát 30 giôø, neáu laøm baèng maùy thì thôøi gian giaûm 5 laàn. * HS2: Baøi toaùn hoûi gì ? * HS1:Hoûi laøm coâng vieäc ñoù baèng maùy heát bao nhieâu giôø? * HS1: Baøi toaùn thuoäc daïng naøo ? * HS2: Baøi toaùn thuoäc daïng giaûm moät soá ñi moät soá laàn. Ví duï 4: Baøi 2 SGK/61: Ngaên treân coù 6 quyeån saùch, ngaên döôùi coù 24 quyeån saùch. Hoûi soá saùch ôû ngaên treân baèng moät phaàn maáy soá saùch ôû ngaên döôùi? * HS1: Baøi toaùn cho bieát gì ? * HS2: Ngaên treân coù 6 quyeån saùch, ngaên döôùi coù 24 quyeån saùch. * HS2:Baøi toaùn hoûi gì ? * HS1: Hoûi soá saùch ôû ngaên treân baèng moät phaàn maáy soá saùch ôû ngaên döôùi? * HS1: Baøi toaùn thuoäc daïng naøo ? * HS2: Baøi toaùn thuoäc daïng so saùnh soá beù baèng moät phaàn maáy soá lôùn... Trong quaù trình thaûo luaän, taát caû HS ñöôïc ñoïc vaø tìm hieåu ñeà, gaïch chaân ñeå xaùc ñònh nhöõng töø troïng taâm cuûa ñeà baøi ôû SGK, taïo ñöôïc söï hoã trôï tích cöïc töø phía HS khaù gioûi ñeán HS chaäm, yeáu nhaèm giuùp HS cuûng coá laïi phöông phaùp giaûi baøi toaùn vaø vaän duïng laøm baøi ñaït keát quaû cao. * Vôùi caùc baøi reøn kó naêng tính cuõng caàn coù söï löïa choïn cho HS thaûo luaän. 17 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku *Moät soá baøi taäp veà xeáp hình trong chöông trình Toaùn 3 cuõng töông ñoái khoù vôùi HS. Vì vaäy GV cuõng caàn cho caùc em thaûo luaän nhoùm 2 ñeå laøm caùc baøi taäp naøy. Ví duï: Baøi taäp 4SGK/80: Cho 8 hình tam giaùc, Haõy xeáp thaønh hình döôùi ñaây: moãi hình nhö hình sau: Vôùi daïng baøi taäp naøy, HS thaûo nhoùm ñoâi tìm caùchgheùp 8 hình tam giaùc ñeå taïo thaønh hình môùi. Sau khi HS gheùp hình xong, GV cho 2 nhoùm leân gheùp ôû baûng caøi, caùc nhoùm khaùc theo doõi nhaän xeùt. Ví duï: Baøi taäp 2 SGK/24. 6x4= 6x2= 6x5= 6x1= 24 : 6 = 12 : 6 = 30 : 6 = 6:6= 24 : 4 = 12 : 2 = 30 : 5 = 6:1= GV cho HS töï tính nhaåm ñoäc laäp sau ñoù thaûo luaän theo nhoùm 2 ñeå tìm ra moái quan heä giöõa pheùp nhaân vaø pheùp chia vaø dieãn ñaït baèng lôøi trong nhoùm. c. Toå chöùc thöïc hieän nhieäm vuï hoïc taäp theo töøng caëp nhaèm kieåm tra laãn nhau trong caëp: Ví duï: Cho HS kieåm tra keát quaû laøm baøi cuûa nhau, phaùt hieän vaø chöõa choã sai cuûa baïn, trong tröôøng hôïp caàn thieát hai baïn seõ tranh luaän. Thoâng thöôøng caùc caëp baïn kieåm tra baøi laøm cuûa nhau laø caùc baïn ngoài caïnh nhau trong lôùp. Döôùi ñaây laø söï ñoái chöùng keát quaû giöõa tröôùc vaø sau khi aùp duïng saùng kieán kinh nghieäm: 18 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku Tröôùc khi aùp duïng saùng kieán kinh Sau khi aùp duïng saùng kieán kinh nghieäm nghieäm - HS chöa coù thoùi quen thaûo luaän - Ñaõ hình thaønh cho HS thoùi quen vaø nhoùm. Vieäc hình thaønh nhoùm coøn phöông phaùp hoïc taäp theo nhoùm. HS chaâm, chieám nhieàu thôøi gian. ñaõ naém ñöôïc caùc kieåu nhoùm vaø caùch chia nhoùm neân vieäc hình thaønh nhoùm theo yeâu caàu cuûa GV khoâng - YÙ thöùc töï giaùc, töï quaûn trong moãi maát nhieàu thôøi gian. nhoùm chöa cao. Caùc thaønh vieân - Caùc thaønh vieân trong nhoùm ñaõ coù yù trong nhoùm chöa laéng nghe yù kieán thöùc töï giaùc, töï quaûn toát. Caùc nhoùm cuûa nhau. thaûo luaän soâi noåi vaø taäp trung vaøo noäi dung thaûo luaän neân khoâng gaây maát traät töï. Trong quaù trình thaûo luaän, caùc thaønh vieân trong nhoùm ñaõ bieát laéng nghe yù kieán cuûa nhau ñeå - Caùc thaønh vieân trong nhoùm chöa boå sung vaø hoaøn chænh theo yeâu caàu naém ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình. cuûa GV. Nhoùm tröôûng chöa ñieàu khieån ñöôïc - HS ñaõ naém ñöôïc nhieäm vuï cuûa caùc baïn thaûo luaän ñaït hieäu quaû. mình, bieát ñöôcï nhieäm vuï chính cuûa nhoùm tröôûng, thö kí, baùo caùo vieân vaø caùc thaønh vieân khaùc trong nhoùm. Ñoàng thôøi HS ñöôïc thöïc hieän caùc nhieäm vuï khaùc nhau trong nhoùm neân - Chöa coù söï hôïp taùc trong nhoùm. coù theå chia seû kinh nghieäm vôùi caùc HS khaù giôûi laøm vieäc nhieàu, HS baïn khaùc, HS ñöôïc reøn luyeän vaø chaäm, yeáu tham gia moät caùch thuï phaùt trieån tö duy. 19 Bùi Thị Giao Thuỷ - TH Chu Văn An, Pleiku ñoäng, ñoâi khi khoâng laøm vieäc. - Caùc thaønh vieân trong nhoùm ñaõ bieát hôïp taùc vôùi nhau cuøng giuùp nhau trong hoïc taäp ñeå ñaït muïc ñích chung. HS chaäm, yeáu coù nhieàu cô hoäi hoïc hoûi ôû caùc baïn HS khaù gioûi. Ñaõ tham gia thaûo luaän tích cöïc, ñieàu naøy ñaõ ñoùng goùp vaøo söï thaønh coâng cuûa caû nhoùm. 20