Tài liệu Skkn một số phương pháp nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học ở trường mầm non lâm xa

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BÁ THƯỚC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN 5-6 TUỔI HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC, Ở TRƯỜNG MẦM NON LÂM XA Người thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường mầm non Lâm Xa SKKN thuộc lĩnh mực: Chuyên môn THANH HOÁ NĂM 2019 1 2 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọ đề tài: Giáo dục "Mầm non" là bậc học nhỏ nhất và cũng là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân. Vị trí này tưởng chừng đơn thuần là việc trông giữ trẻ, song nó lại là vị trí quan trọng là phần không nhỏ quyết định sự phát triển toàn diện về nhân cách của một con người sau này. Và đây là bước khởi đầu, là nền móng vững chắc cho những chặng tiếp theo của cấp học khác. Vì thế ngay từ khi còn trong độ tuổi mầm non chúng ta phải giáo dục trẻ để nền móng ấy thực sự vững chắc cho tương lai [1]. Người giáo viên mầm non là người thầy đầu tiên đặt nền móng cho việc đào tạo nhân cách con người cho xã hội tương lai, có điều tùy theo mỗi thời đại mà giáo dục sẽ được tổ chức theo các hình thức khác nhau. Tùy theo mỗi độ tuổi mà giáo dục khác nhau. Tuổi mẫu giáo, trẻ mới bắt đầu quá trình học nói, tìm hiểu về các mối quan hệ xung quanh chính vì vậy mà hoạt động làm quen với văn học có vai trò rất quan trọng đối với trẻ. Có thể nói rằng văn học là ngọn lửa hồng sưởi ấm tâm hồn và thắp sáng những ước mơ cho trẻ về tương lai. Nó đem đến cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về cuộc sống xung quanh. Từ khi lọt lòng mẹ đến lúc chập chững biết đi, tập nói đến lúc tập đọc, tập viết thì văn học là chiếc cầu nối, là phương tiện dẫn dắt trẻ. Văn học có vai trò tích cực trong việc hình thành đạo đức cho trẻ, mỗi tác phẩm văn học đem đến cho trẻ tâm hồn phong phú giàu tình thương yêu chân thực, giúp cho trẻ biết được cái tốt, cái xấu,cái thiện cái ác, biết cái đẹp và làm theo cái đẹp…….Quá trình cho trẻ làm quen với văn học đã góp phần hình thành và phát triển nhân cách ngay từ thuở ấu thơ, để phát huy được vai đòi hỏi sự hướng dẫn, giúp đỡ của người lớn, đặc biệt là cô giáo mầm non vậy làm thế nào để giúp trẻ làm quen với tác phẩm văn học một cách tốt nhất ? Từ những cơ sở trên tôi nhận thấy rằng việc giáo dục tốt môn văn học cho trẻ trong trường mầm non là cần thiết để góp phần vào sự phát triển toàn diện cho trẻ. Đó là lý do tôi chọn đề tài: “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi hoạt động làm quen với tác phẩm văn học ở trường mầm non Lâm Xa”. 1.2. Mục đích nghiên cứu: 3 Mục đích của tôi khi nghiên cứu đề tài này là nhằm nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học để trẻ tiếp thu và hiểu được nội dung và giáo viên cần truyền đạt cho trẻ những gì thông qua các tác phẩm văn học. Đánh giá chính xác tính cách các nhân vật qua việc chuẩn bị chu đáo về nội dung, hình ảnh được thể hiện qua các tác phẩm văn học để lôi cuốn trẻ hứng thú vào trong hoạt động. 1.3. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng được nghiên cứu và thực hành trải nghiệm là trẻ lớp mẫu giáo 5-6 tuổi trường mầm non Lâm Xa. Hoạt động dạy trẻ mẫu giáo lớn 5-6 làm quen với tác phẩm văn học ở lớp A1 trường Mầm non Lâm Xa – Huyện Bá Thước - Tỉnh Thanh Hoá. 1.4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Tham khảo, nghiên cứu tài liệu hướng dẫn về phương pháp, kỹ năng dạy học tích cực nói chung và phương pháp, kỹ năng sử dụng các đồ dùng trực quan. Tham khảo sách hướng dẫn thực hiện chương trình theo thông tư 28. - Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát thái độ, mức độ hứng thú học tập của học sinh. - Phương pháp trực quan hành động: Phương pháp dạy và học qua các hoạt động tiếp xúc với đồ vật trực quan và qua tranh ảnh, vật thật, mô hình liên quan đến tiết dạy. Giúp trẻ tiếp thu hiệu quả và học một cách tự nhiên thoải mái không có sự căng thẳng, trẻ được hoạt động kết hợp với lời bài hát, bài thơ và một số trò chơi. - Phương pháp thực hành trải nghiệm: Lựa chọn phương pháp này là giúp trẻ được thực hành trải nghiệm vào các hoạt động của cô. Được hòa mình vào những câu truyện những bài thơ, câu đố, cao dao, đồng dao, tạo sân khấu đóng kịch để trẻ có thể nhớ và hiểu sâu hơn về nội dung tác phẩm văn học. - Phương pháp phân tích: So sánh chất lượng giờ dạy, mức độ tích cực của trẻ khi chưa áp dụng SKKN với khi đã áp dụng SKKN.. 4 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM. 2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm: Trong chương trình giáo dục mầm non,“Làm quen với tác phẩm văn học” là một hoạt động không thể thiếu được đối với trẻ ở lứa tuổi mầm non, vì thông qua các hoạt động làm quen với các tác phẩm văn học nhằm phát triển ngôn ngữ bao gồm việc làm giàu vốn từ, tập cho trẻ phát âm chính xác, diễn đạt rõ ràng có ngữ điệu, đúng ngữ pháp tao điều kiện cho trẻ có khả năng sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp. Truyện và thơ giúp cho trẻ làm quen dần với ý hay lời đẹp hình tượng trong sáng. Đặc biệt nó rất gần gũi với trẻ thơ, từ buổi đầu thơ ấu trẻ đã sống chan hòa trong tình thương qua lời ru “ầu ơ” đầy tình cảm ân cần của mẹ, của bà… và đó cũng là cánh cửa mở ra chân trời nhận thức cho trẻ. Từ khi lọt lòng mẹ đến lúc chập chững tập đi, tập nói, đến lúc trẻ biết viết, biết đọc thì văn học là chiếc cầu nối, là phương tiện dẫn dắt trẻ. Nói những tiếng nói, đi những bước đi đầu tiên, ngôn ngữ đầu tiên của trẻ. Ca dao, chuyện kể là tấm gương mẫu mực về lời ăn tiếng nói cho trẻ học tập là phương tiện hữu hiệu trong việc giáo dục trẻ lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước, tình yêu mến bạn bè, với những người thân, biết được việc làm tốt, biết yêu cái đẹp, cái thiện, ghét cái ác độc, phê phán những việc xấu, kính yêu Bác Hồ, thật thà, ngoan ngoãn… và còn là phương tiện hình thành các phẩm chất đạo đức trong sáng, mà đặc biệt ở trẻ nhà trẻ thì vốn từ và ngôn ngữ của trẻ được phát triển mạnh mẽ, trẻ đang tập nói mạch lạc, nói diễn cảm, nói đúng câu, đúng từ và đúng ngữ pháp. Qua việc cho trẻ làm quen văn học chính là hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẩm mỹ, phát triển trí tưởng tượng như: Lòng yêu thiên nhiên cây, hoa, lá, lòng kính trọng yêu thương gần gũi và giúp đỡ những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, cô giáo, anh chị em. Thông qua hoạt động này trẻ làm tái tạo và sáng tạo thêm những tình tiết của tác phẩm một cách hồn nhiên phù hợp với nội dung của tác phẩm. Thông qua sự hiểu biết, trí tưởng tượng của trẻ. Đồng thời trẻ đọc thuộc thơ, kể lại chuyện được. [4] Chính vì thế để đạt được mục đích của hoạt động làm quen với văn học bản thân tôi đã nghiên cứu suy nghĩ, tìm ra một số kinh nghiệm để 2.2. Thực trạng của vấn trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: * Thuận lợi 5 Dựa trên tình hình của lớp, ngay từ đầu năm học tôi đã được ban giám hiệu nhà trường quan tâm và tạo điều kiện thuận lợi để tôi được học hỏi, tiếp thu những biện pháp tốt nhất về môn văn học. Ban giám hiệu luôn sát sao chỉ đạo giáo viên về chuyên môn, thường xuyên dự giờ thăm lớp để nâng cao chất lượng giảng dạy. Bản thân được thường xuyên tham dự những buổi thao giảng, dự giờ, thi giáo viên giỏi do trường, phòng giáo dục tổ chức. Được sự phối hợp của đồng nghiệp trong việc rèn trẻ cũng như được sự giúp đỡ và tài liệu, cách hướng dẫn sử dụng của chị em trong trường và trường bạn đã giúp tôi về việc thiết kế bài dạy trên máy tính phục vụ cho tiết học. Đồ dùng, đồ chơi, trang thiết bị phục vụ cho môn văn học tương đối đầy đủ. Ban giám hiệu và phụ huynh luôn quan tâm tạo mọi điều kiện giúp cô và cháu, điều này có tác dụng rất lớn trong việc tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với văn học. * Khó khăn Lớp tôi phụ trách, phụ huynh 100% làm nông nghiệp nên đa số trẻ cũng là con em nông thôn, đời sống nhiều khó khăn, chưa đủ điều kiện để quan tâm đến bậc học mầm non, đang còn nghĩ trẻ trể đến trường cốt là để ăn, chơi, các cô giáo chỉ có việc trông coi trẻ Đồ dùng, đồ chơi tương đối đầy đủ nhưng chưa phong phú, chưa đa dạng về chủng loại và màu sắc, hầu hết là đồ dùng, đồ chơi tự làm nên tính khoa học và thẩm mỹ chưa cao. Trẻ tuy cùng độ tuổi nhưng nhận thức của mỗi trẻ khác nhau, chưa được đồng đều vì vậy việc giảng dạy có nhiều bất cập, khó khăn trong việc truyền đạt mọi kiến thức đến cho trẻ. Làm quen với tác phẩm văn học là một hoạt động thực hiện khó đạt kết quả cao vì làm quen với tác văn học cần đến sự sáng tạo và khéo léo có giọng đọc giọng kể hay của giáo viên cũng như năng khiếu của trẻ còn hạn chế. * Kết quả khảo sát chất lượng vào đầu năm học: Qua việc đầu năm cho trẻ hoạt động làm quen với tác phẩm văn học tôi đã thực hiện khảo sát chất lượng đầu năm của trẻ như sau: 6 Nội dung Tổng số 27 Khảo sát đầu năm Đạt % Chưa Đạt 15 56 12 % Trẻ nhớ tên truyện, nhớ tên bài thơ tên tác 27 giả. - Hiểu nội dung tác phẩm. 27 14 51 13 - Đọc thuộc thơ ca dao đồng dao, kể lại 27 13 49 14 truyện 1 cách diễn cảm, có cử chỉ điệu bộ phù hợp. - Biết đóng kịch, kể chuyện sáng tạo. 27 10 37 17 Từ những thực trạng trên làm tôi luôn trăn trở làm thế nào để có thể truyền đạt các tác phẩm văn học đến trẻ một cách tốt nhất. Chính vì thế mà tôi đã quyết định tìm tòi nghiện cứu và tìm ra “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi hoạt động làm quen với tác phẩm văn học ở trường mầm non Lâm Xa” 2.3. Các biện pháp : 2.3.1. Biện pháp 1. Tạo môi trường phong phú hấp dẫn cho trẻ tham gia vào hoạt động làm quen với tác phẩm văn học: Như tôi đã nói thực trạng của lớp mẫu giáo 5-6 tuổi do tôi phụ trách, tuy cùng độ tuổi nhưng nhận thức của trẻ không đồng đều nhau, tính của mỗi trẻ cũng khác nhau, nhiều trẻ chưa quen với trường, lớp nên chưa chú ý học, có nhiều trẻ còn nhút nhát, chậm chạp, sợ sệt... vì vậy để cho trẻ có nề nếp, thói quen trong học tập là một điều khó. Với tất cả lòng yêu thương đối với trẻ tôi đã gần gũi tìm hiểu tâm, sinh lý của từng trẻ. Ngoài những giờ học, giờ chơi ở lớp tôi còn gặp gỡ trao đổi với phụ huynh, để hiểu được sở thích, cá tính của mỗi trẻ. Từ đó để có biện pháp chăm sóc, giáo dục trẻ được phù hợp. Dần dần tôi đã đưa ra các hoạt động, học tập, vui chơi của lớp sao cho hợp lý. Ngay đầu năm học tôi đã chú ý đến vấn đề tạo môi trường phong phú hấp dẫn cho trẻ hoạt động. Vì vậy tôi và trẻ cùng tham gia làm đồ dùng, đồ chơi, trang trí lớp phù hợp với từng chủ đề nhằm giúp trẻ lĩnh hội, khám phá, tìm tòi và phục vụ cho quá trình học tập của trẻ. Tôi vận động phụ huynh sưu tầm sách , báo có các câu chuyện, bài thơ phù hợp đối với trẻ và theo từng chủ đề để những lúc trẻ hoạt động ở góc sách, trẻ mang ra xem hình ảnh để trẻ kể chuyện sáng tạo….Bên cạch đó, trong lớp tôi trang trí làm nổi bật góc “Cùng bé kể chuyện” với nhiều nội dung phong phú từng chủ đề thực hiện. 7 44 49 51 63 VD: Ở chủ đề: “bản thân” Tôi treo tranh ảnh của các nhân vật trong câu chuyện phù hợp với chủ đề đang thực hiện để giúp trẻ nhớ và khắc sâu nội dung câu chuyện. Chẳng hạn ở khu vực: “Cùng bé kể chuyện” Tôi trang trí tranh ảnh có trong câu truyện. Trẻ nhìn lên hình ảnh trẻ sẽ nhớ được nội dung cốt truyện, nhớ được các nhân vật trong câu chuyện và từ đó trẻ biết liên hệ về bản thân mình. Ảnh vẽ minh : Truyện cả nhà cùng làm việc Bên dưới hình ảnh vẽ tôi làm góc mở để trẻ chơi kể chuyện theo tranh. Để trẻ có thể sáng tạo theo lời kể của mình. 2.3.2.Biện Pháp 2: Giáo viên phải tự rèn luyện cho mình các thủ thuật ngữ âm khi cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học Giọng điệu cơ bản là tính chất chung của giọng đọc, giọng kể khi trình bày một tác phẩm văn học nghệ thuật, giọng điệu cơ bản phụ thuộc vào thể loại, nội dung tư tưởng phong cách ngôn ngữ của tác phẩm . Ví dụ: Câu chuyện Ba cô gái: * Thanh điệu cơ bản là vừa phải, tình cảm, vui tươi 8 * Về ngữ điệu: Đoạn đầu nhẹ nhàng tình cảm, hơi kéo dài Đoạn 2 Thay đổi theo diễn biến câu chuyện Bà mẹ: Giọng trầm, yếu ớt, thấp, ngắt quãng Giọng sóc: Mới đến - cao, hồn nhiên trong trẻo Sau - Giận giữ giễu cợt Sau nữa - Trong trẻo hồn nhiên Cô cả, cô hai giọng thản nhiên giả dối. Giọng người dẫn chuyện: Tình cảm, chậm rãi, vui tươi biến đổi theo câu chuyện. Hay với chuyện "Chú dê đen" qua giọng kể diễn cảm trẻ đã biết về một chú dê trắng hết sức nhút nhát kém nhạy bén, kém thông minh trong ứng xử qua giọng thể hiện rụt rè, run run, đứt quãng của cô về dê trắng :''tôi...đi tìm lá...non để ăn và ...nước suối mát để uống''.Và một chú dê Đen hết sức thông minh gan dạ qua giọng kể cứng cỏi linh hoạt chất vấn lại kẻ thù đang đe doạ mình:''Tao đi tìm kẻ nào hay gây sự đây''... Trên nền của giọng điệu cơ bản, người đọc, kể còn phải sử dụng các sắc thái khác nhau tùy theo diễn biến nội dung để trình bày trọn vẹn tác phẩm . Một trong những sắc thái của giọng đọc, kể được thể hiện ở yếu tố ngữ điệu. Ngữ điệu là những thay đổi chủ yếu về độ cao của giọng khi đọc, kể, nó có thể miêu tả lại được tâm trạng hành động, cá tính của các nhân vật cảnh vật, bộc lộ thái độ của mình trước các nhân vật, cảnh vật đó Ví dụ: với câu chuyện “ Quả táo của ai” giọng điệu cơ bản là trong sáng, sôi nổi thẻ hiện nội dung là thỏ, quạ, nhím, cùng muốn nhận một quả táo và cuối cùng quả táo đó về ai. Trong câu chuyện này, ngữ điệu khi thể hiện ngôn ngữ của thỏ, nhím, quạ, cần phải cao, thậm chí có phần gay gắt thể hiện được ý thức tranh chấp của các con vật này. Như giọng điệu của nhím phải có tính chất khẳng định: “Quả táo chín rụng, tôi bắt được mà”. Giọng của thỏ đòi hỏi khẳng định hơn “ Tôi tìm thấy quả táo chứ! Quả táo này của tôi” Còn giọng của quạ đen quyết liệt không kém “quả táo này tôi hái đấy”. Đối lập với ngữ điệu cao, có tính gay gắt đó là ngữ điệu trầm, ôn hòa của gấu, thể hiện một tính cách chậm rãi, sáng suốt: “Các cháu đừng tranh cãi nữa ! Cả ba cùng nói đúng, song không nên tranh giành nhau như vậy, hãy bổ quả táo ra làm ba phần, mỗi cháu một phần”. 9 Ngoài yếu tố ngữ điệu ra, sắc thái của giọng đọc còn thể hiện ở yếu tố nhịp điệu, cường độ, nhịp điệu chính là tốc độ của giọng đọc, cường độ giọng đọc là độ vang, độ mạnh đối với lứa tuổi trẻ mầm non cần đọc những tác phẩm với nhịp điệu, cường độ vừa phải, phù hợp với ngữ điệu giọng điệu cơ bản của tác phẩm. Như vậy là các thủ thuật về ngữ âm có vai trò rất quan trọng đối với việc rèn kỹ năng đọc, kể diễn cảm cho trẻ tác phẩm văn học có cuốc hút được trẻ và trẻ có cảm thụ đầy đủ những giá trị nghệ thuật hay không là phụ thuộc vào cách kể của cô. Do đó, giáo viên cần phải trang bị cho mình các thủ thuật đọc kể diễn cảm tác phẩm văn học, Để tiết học đạt kết quả cao. 2.3.3. Biện pháp 3: Sử dụng đồ dùng trực quan: Làm quen với tác phẩm văn học không thể đạt hiệu quả cao nếu không có đồ dùng. Việc sử dụng đồ dùng, đồ vật, mô hình sân khấu trong văn học là rất quan trọng, nó kích thích tính tò mò, chủ động và khả năng hoạt động của trẻ. Khi lựa chọn những đồ dùng, đồ chơi dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học tôi cân nhắc những điểm sau: Đồ dùng có màu sắc đẹp, hấp dẫn đối với trẻ, dễ phục hồi hoặc sửa chữa, dễ kiếm( vải vụn, rơm, rạ, xốp màu…..), dễ bảo quản hay cất giữ, an toàn( không độc hại, không có cạnh sắc, không nhọn..), rẻ tiền( tận dụng nguyên vật liệu phế thải, đồ dùng mua và của địa phương). Với điều kiện đồ dùng, đồ chơi của trường còn hạn chế tôi đã lên kế hoạch tìm kiếm nguyên liệu phế thải sẵn có ở địa phương. Thông qua việc tổ chức các hoạt động góc, hướng dẫn và cùng trẻ làm đồ chơi, trẻ rất hứng thú vì tự tay trẻ đã tạo ra được những con vật, hình ảnh cùng với cô. Ngoài việc sử dụng các đồ dùng thông thường khi dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học tôi cho trẻ xem tranh ảnh các nhân vật trong bài thơ câu truyện qua máy tính sách tay của mình (Nhà trường chưa có điều kiện trang bị máy tính để dạy papol cho các lớp) để khi trẻ vào hoạt động trẻ hứng thú trong hoạt động. VD: Với tiết thơ “ Hoa kết trái” tôi mở màn hình cho trẻ xem các loại hoa có loại hoa cho quả có loại hoa để làm cảnh đàm thoại với trẻ về các loại hoa và dẫn dắt vào bài. Hay khi cho trẻ đàm thoại tôi cho trẻ lên chọn các loại hoa trên màn hình để tìm câu hỏi bí ẩn đằng sau mỗi bông hoa… làm như vậy trẻ sẽ rất hứng thú trong hoạt động. 10 Như vậy tùy vào từng tiết dạy, từng chủ đề mà tôi sử dụng đồ dùng hợp lý. 2.3.4. Biện pháp 4: Tổ chức môi trường phát huy tính tích cực cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học trên giờ hoạt động học: Bất cứ một tiết học nào thì giáo viên đều phải thực hiện đúng phương pháp đặc trưng của môn học đó tùy vào mỗi giáo viên mà có cách tổ chức sáng tạo và linh hoạt khác nhau, trên nền tảng kiến thức chung áp dụng phương pháp tích hợp tôi tiến hành tổ chức tiết dạy như sau: VD: Đối với tiết thơ “ em yêu nhà em” chủ đề “gia đình ” tôi đã áp dụng phương pháp tích hợp như sau: I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Trẻ nhớ tên bài thơ, nhớ tên tác giả. Hiểu nội dung bài thơ. Đọc thuộc thơ và đọc diễn cảm 2. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng trả lời câu hỏi. - Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. - Trẻ cảm nhận được âm điệu vui tươi nhẹ nhàng của bài thơ. Đọc bài thơ diễn cảm. 3.Thái độ: - Giáo dục trẻ biết yêu quý ngôi nhà của mình, biết giữ gìn ngôi nhà luôn được sạch sẽ. II. CHUẨN BỊ : 1. Đồ dùng của cô: - Ti vi, máy tính - Các bài hát liên quan đến chủ đề…. - Tranh chữ to III. Tổ chức hoạt động. Hoạt động của cô Hoạt động của trẻ *HĐ1:Gây hứng thú - Hôm nay cô thấy các con rất ngoan cô cho các con đi du lịch qua màn ảnh nhỏ để thăm các kiểu nhà. Để cho không khí thêm vui nhộn cô và con hát một bài nhé. Hát bài” Nhà của tôi đi vào chỗ - Hát bài “ Nhà của tôi” 11 ngồi. - Cho trẻ các quan sát các kiểu nhà qua máy tính - Các kiểu nhà này đều để cho chúng ta ở cô và các con ai cũng có một ngôi nhà thân yêu của mình,dù đi đâu nhà luôn là nơi các con hướng về. Có một nhà thơ đã sáng tác một bài thơ rất hay nói về ngôi nhà thân yêu của mình các con cùng lắng nghe nhé *Hoạt Động 2: Tìm hiểu nội dung bài thơ - Lần 1: Cô đọc diễn cảm bài thơ. + Cô vừa đọc cho các con nghe bài thơ “Em yêu nhà em” của tác giả Đoàn Thị Lam Luyến - Chúng ta hãy cùng lắng nghe lại và quan sát xem bạn nhỏ yêu ngôi nhà của mình như thế nào nhé. -Lần 2: Cô đọc thơ kết hợp tranh minh họa. - Cô vừa đọc cho các con nghe bài thơ gì? - Do ai sáng tác? + Giảng nội dung Bài thơ “Em yêu nhà em” của tác giả Đoàn Thị Lam Luyến viết về tình cảm của bạn nhỏ đối với ngôi nhà của mình, một ngôi nhà thật gần gũi thân thương, tác giả đã gọi tên con vật cảnh vật bằng các từ “ông”, “bà” nàng” như những người thân trong gia đình của mình, xung quanh nhà thoang thoảng hương thơm nhẹ nhàng của hoa sen và tiếng kêu của những con vật gần gũi với tuổi thơ như ếch con, dế mèn. Dù đi xa rất vui nhưng cũng không bằng ngôi nhà thân yêu của mình. *Giảng từ khó - Trong bài thơ có từ “líu lo” + Giảng từ khó: “Líu lo” có nhiều âm thanh cao và trong hòa lẫn vào nhau nghe rất vui tai - Quan sát các kiểu nhà cùng cô - Nghe cô đọc thơ - “Em yêu nhà em.” - Đoàn Thị Lam Luyến - Nghe và hiểu nội dung bài thơ - Đọc "Líu lo" 12 - Cho trẻ đọc từ: Líu lo - Từ “Ngào ngạt: Có nghĩa là một mùi thơm lan tỏa rộng và kích thích mạnh vào khứu giác của người xung quanh - Cho trẻ đọc “ ngào ngạt Cô thấy các con học rất ngoan cô cho các con chơi 1 trò chơi “ Vòng quay kì diệu” * Đàm thoại: vòng quay kì diệu -Cách chơi: Cô chia lớp mình thành 3 đội chơi,Trên màn hình cô có một vòng quay trên vòng quay có các chữ cái mà các con đã được học. - Các con sẽ cử ra một bạn làm đội trưởng lên quay vòng quay, kim dừng ở chữ cái nào thì phía sau chữ cái có những điều bí mật các con +Cô vừa đọc cho các con nghe bài thơ gì? bài thơ do ai sáng tác? + Bài thơ nói lên đều gì? - Đọc "Ngào ngạt" - Ngôi nhà - Em yêu nhà em, Đoàn Thị Lam Luyến - Tình cảm của bạn nhỏ đối với ngôi nhà của mình. - Có đàn chim sẻ, Nàng gà mái, cá cờ, ếch con, dế mèn - “ Nàng” gà mái, có “ Bà chuối mật” “Ông” ngô bắp, - Hoa sen + Trong bài thơ nhắc đến con vật nào? - Cô tấm - Bé luôn nhớ ngôi nhà của + Nhà thơ dùng tên gọi thân mật “ông”, “Bà”, mình. “Nàng” để nhắc đến ai ? + Xung quanh nhà bé còn có hương thơm của hoa gì? + Em bé trong bài thơ được ví với hình ảnh của ai? + Khi đi xa tình cảm của bé đối với ngôi nhà mình như thế nào? - Muốn cho ngôi nhà của chúng mình luôn sạch sẽ thoáng mát thì chúng mình phải giữ gìn, dọn dẹp sạch sẽ giúp đỡ bố mẹ, biết yêu thương những người thân trong gia đình, yêu ngôi nhà của mình có như vậy mới là những đứa con ngoan 13 - Cô thấy lớp mình chơi trò chơi rất giỏi để xem - Cả lớp đọc thơ ai là người ai là người diễn xuất tốt, đọc thơ hay, - Tổ đọc thuộc và diễn cảm cô và các cùng nhau bé thi tài đọc thơ nhé -Đọc luôn phiên giữa các tổ *HĐ3: Bé thi tài - Cô cùng cả lớp đọc thơ 2 – 3 lần. - Cá nhân đọc - Tổ đọc thơ - Cô quan sát lắng nghe sửa sai cho trẻ - Cho đọc luôn phiên giữa các tổ ( Khi cô chỉ tay về hướng nào thì tổ đó đọc thơ, khi cô chỉ cả 2 tay thì cả lớp đọc thơ - 1 – 2 trẻ lên đọc thơ - Đọc thơ chữ to cùng cô - Cô thấy các con học ngoan cô có món quà - Cá nhân đọc thơ thưởng cho các con - Cô đưa tranh chữ to có cả hình ảnh trong bài - Hát cùng cô thơ. + Cô cùng trẻ đọc thơ tranh chữ to 2 lần. - Cô hướng dẫn trẻ các đọc tranh chữ to - Cá nhân lên đọc thơ. *Kết thúc:Cô cùng trẻ hát bài “Cả nhà thương nhau” đi ra ngoài. 2.3.5. Biệp pháp 5. Dạy trẻ làm quen tác phẩm văn học thông qua hoạt động ngoài giờ * Làm quen tác phẩm văn học thông qua các môn học khác: Trong mọi giờ hoạt động học có chủ định khác như: Tạo hình, làm quen với toán, âm nhạc, môi trường xung quanh, thể dục…. đều có thể tích hợp môn làm quen văn học có thể là những bài thơ, bài đồng dao, câu chuyện đã học hoặc chưa học. VD: Với môn Khám phá khoa học ở chủ đề: “ Thế giới thực vật” với đề tài “Tìm hiểu một số loài hoa”. Cô vào bài bằng cách cho trẻ đọc bài thơ hoa kết trái sau đó trò chuyện với trẻ về các loại hoa trong bài thơ. Hỏi trẻ ngoài những loài hoa trong bài thơ còn có những loài hoa nào khác….. Hoặc khi dạy trẻ hoạt động âm nhạc ở chủ đề: “ Gia đình” với đề tài: Hát và vận động: Cháu yêu bà 14 Nghe hát: Chỉ có một trên đời Trò chơi: Ai nhanh nhất Tôi cho trẻ đọc bài thơ:“ Lấy tăm cho bà”. Đàm thoại với trẻ về bài thơ như hỏi trẻ: Các con vừa đọc bài thơ gì? Do ai sáng tác? Em bé trong bài thơ được cô giáo dạy như thế nào?......rồi giáo dục trẻ phải biết kính trọng, yêu quý bà, đi học về có những bài thơ, câu chuyện, bài hát hay thì biểu diễn lại cho bà xem, sau đó dẫn dắt trẻ vào bài học mới. * Với hoạt động làm quen với toán: Với hoạt động làm quen với toán giáo viên cũng có thể tích hợp các tác phẩm văn học vào hoạt động này. VD: Khi cho trẻ tự đi lấy đồ dùng về chỗ ngồi với chủ đề “ Nghề nghiệp” cho trẻ vừa đi vừa đọc bài thơ” Chiếc cầu mới” đem đồ dùng về chỗ ngồi hay có thể kể 1 câu chuyện sáng tạo để dẫn dắt vào bài…. Tùy vào từng hoạt động mà tôi đã lồng ghép tích hợp hoạt động làm quen với tác phẩm vào các môn học khác một cách phù hợp. 2.3.6. Biện pháp 6: Dạy trẻ làm quen văn học ở mọi lúc, mọi nơi: Trong bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào chúng ta cũng có thể giúp trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Với trẻ môi trường xung quanh trẻ đều vô cùng bí hiểm và kì diệu. Vì thế cô giáo tận dụng mọi cơ hội để dẫn dắt trẻ đến với tác phẩm văn học một cách nhẹ nhàng bằng con đường kỳ diệu này một cách hiệu quả. Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học không những có ở giờ hoạt động học có chủ đích mà còn có thể dạy trẻ làm quen với văn học ở mọi lúc, mọi nơi, có thể cho trẻ làm quen văn học trong giờ đón trẻ, hoạt động tự chọn, thể dục sáng, hoạt động ngoài trời, hoạt động góc, giờ ngủ trưa… VD: Vµo mçi buæi s¸ng ®ãn trÎ, t«i nh¾c trÎ chµo t¹m biÖt bè, mÑ b»ng mét bµi th¬ nh bµi: “ Lêi chµo buæi s¸ng” HoÆc trong giê ngñ tra t«i cho trÎ ®äc bµi th¬: “ Giê ®i ngñ” Đặc biệt trong quá trình cho trẻ làm quen với văn học ở mọi lúc, mọi nơi tôi chú trọng tới phát triển khả năng sáng tạo của trẻ. Trẻ có thể kể chuyện sáng tạo theo suy nghĩ của mình hoặc có thể đặt tên cho câu chuyện cô vừa kể…. Có thể nói rằng: việc phát triển khả năng sáng tạo của trẻ là rất quan trọng. Có thể cho trẻ kể chuyện sáng tạo theo tranh, kể chuyện sáng tạo theo đồ chơi, kể chuyện sáng tạo theo chủ đề để kích thích sự sáng tạo của trẻ…. Đây là một trong những nhân tố quan trọng để phát huy tài năng của trẻ sau này như trở thành các nhà văn, nhà thơ, nhà biên kịch… 15 * Tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học thông qua hoạt động chơi theo ý thích. Đặc điểm tâm lý của trẻ dễ nhớ và chóng quên vì vậy với khoảng thời gian 30-35 phút/ trên tiết học chính là khoảng thời gian trẻ được nắm bắt kiến thức còn rất mơ hồ có thể đó mới chỉ là định hướng đối với trẻ. Để củng cố thêm, cung cấp thêm tạo điều kiện cho trẻ nắm bắt chính xác rõ ràng hơn thì thời gian thuận lợi và phù hợp nhất là giờ hoạt động chiều. Tại đây cô giáo có thể chia tổ, chia nhóm ... tổ chức bằng hình thức khác nhau để ôn luyện những kiến thức mà trẻ đã tiếp thu trước trên tiết học chính. Ví dụ: Với truyện “Ba cô gái” ở chủ đề “gia đình” trẻ mới chỉ mới hiểu nội dung và nhớ được các nhân vật trong truyện ngay ở tiết hoạt động chung, vào buổi chiều cô cho trẻ ôn luyện cho trẻ kể lại chuyện, hoặc chơi đóng kịch để khắc sâu kiến thức cho trẻ. * Tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học qua dạo chơi tham quan. Có thể coi việc tổ chức cho trẻ dạo chơi tham quan là một trong những biện pháp hỗ trợ đắc lực trong khả năng nhận biết của trẻ về thế giới xung quanh, bởi lẽ khi được dạo chơi tham quan trẻ được mở rộng tầm mắt, tạo ra cho trẻ sự thoải mái tinh thần. Đi dạo được hít thở không khí trong lành, trẻ nhảy nhót phát triển thể lực với mục đích giúp trẻ có thêm quỹ kiến thức về văn học. VD: Với chủ đề thực vật khi tham quan vườn rau cô gợi cho trẻ nhớ lại nội dung câu truyện“ Cây rau của thỏ út” Hay với chủ đề nghề nghiệp” khi tham quan cánh đồng lúa cho trẻ đọc bài thơ” Bác nông dân” “Bác nông dân Chăm cày cấy...” Tùy vào chủ đề thực hiện cô cho trẻ đọc thơ hoặc kể truyện phù hợp với chủ đề. * Trẻ làm quen với tác phẩm văn học thông qua chơi hoạt động ở các góc Ngoài việc các góc phù hợp với không gian của lớp, phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi và phù hợp chủ đề. Các góc chơi tôi luôn thay đổi tạo các hình nét cho trẻ cảm giác gần gũi thân thiện, ngoài ra các góc chơi là nơi lý tưởng để thể hiện các hình vẽ các nhân vật, con vật có trong bài thơ câu truyện... giúp trẻ làm quen với tác phẩm văn học tốt hơn. 16 Chẳng hạn: ở góc học tập - sách tôi gắn các tranh ảnh câu truyện bài thơ ... tùy thuộc vào chủ đề. Góc “kể chuyện cùng bé” tôi treo 1 số bức tranh các câu chuyện cho trẻ kể chuyện sáng tạo theo ý thích của mình...... Vào giờ hoạt động góc trẻ có thể cùng nhau xem tranh truyện và cùng nhau kể theo tranh… Như vậy việc tạo ra các góc chơi và trang trí các hình ảnh phù hợp cũng là những bài học bổ ích giúp trẻ làm quen với tác phẩm văn học. 2.3.7. Biện pháp 7. Phương pháp hướng dẫn lấy trẻ làm trung tâm: Muốn nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với môn văn học thì phải gây được những hứng thú cho trẻ để trẻ tiếp thu bài nhanh, nhẹ nhàng, thoải mái, không gây mệt mỏi cho trẻ. VD: Khi dạy trẻ ở chủ đề: “ Thế giới thế giời thực vật” khi dạy trẻ bài thơ “Hoa Cúc vàng ” của tác giả Nguyễn Văn Chương tôi vào bài bằng cách cho trẻ tham gia triển làm “ Hội Hoa mùa xuân” , giới thiệu các đội chơi và cho trẻ quan sát một số loại hoa trên máy chiếu papol sau đó dẫn dắt trẻ vào bài. Hoặc khi dạy trẻ làm quen câu chuyện: “ Quả bầu tiên” , Sau khi củng cố kiến thức bằng cách đóng kịch, đến phần ôn luyện tôi cho trẻ chơi trò chơi “ Ghép tranh theo nội dung câu chuyện”. Qua các trò chơi này trẻ được ôn luyện rất nhiều và rất hứng thú hoạt động, giờ văn học sẽ trở nên sôi động và hấp dẫn hơn. Đặc biệt trong quá trình giảng dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học, tôi không xem nhẹ tiết học nào dù chính thức hay ôn tập, tiết kể chuyện hay đọc thơ. Tôi luôn suy nghĩ đưa ra yêu cầu phù hợp với nội dung tiết dạy để các cháu tiếp thu một cách thoải mái. Với cách đàm thoại theo kiểu thông thường, trẻ thường chán nghe, không chú ý đến câu hỏi của cô giáo vì vậy tôi suy nghĩ sáng tạo những kiểu đàm thoại mới cũng với nội dung câu hổi ấy. VD: Cũng với tiết thơ: “ em yêu nhà em” Tôi xây dựng chương trình papol có một vòng quay kỳ diệu trên vòng quay có gắn các chữ cái đã học trên mỗi chữ cái tưng ứng với một câu hỏi theo trình tự nội dung bài thơ. Trẻ các đội sẽ cử đại diện lên kích chuột quay vòng quay kim dừng ở chữ cái nào thì mở câu hỏi phía sau chữ cái đó ra, cô giáo sẽ đọc và yêu cầu trẻ phải trả lời theo nội dung của câu hỏi cô vừa đọc. Ảnh minh họa: Vòng quay kỳ diệu 17 Với mục đích giúp trẻ củng cố, nhận thức, rèn luyện thành thạo các kỹ năng thao tác tư duy cần thiết như phát huy trí tưởng tượng, những cảm xúc của trẻ, tính liên hệ thực tế, sáng tạo phù hợp với nội dung của bài mà trẻ không bị áp đặt, gò bó….Quan điểm tích hợp lấy trẻ làm trung tâm. Trẻ thực sự được hoạt động, được trải nghiệm một cách tích cực, chủ động và sáng tạo, làm theo ý thích, khả năng của mình nhưng không có nghĩa là trẻ làm theo tự do, thoải mái mà phải làm theo sự hướng lái của cô, cô là người hệ thống hóa, chính xác hóa lại thông tin từ đó mà trẻ tiếp nhận được, phân loại từng nhóm trẻ để trẻ dễ hoạt động và phù hợp với khả năng của mình.. 2.3.8. Biện pháp 8: Phối kết hợp với các bậc phụ huynh để tuyên truyền các phương pháp cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học: Để thực hiện tốt công tác giảng dạy nói chung và hoạt động làm quen với tác phẩm văn học nói riêng thì việc phối kết hợp với phụ huynh có ý nghĩa rất quan trọng. Tôi luôn tạo sự gần gũi hoà nhã với phụ huynh vì qua đó sẽ chia sẽ được những kinh nghiệm trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ để từ đó có sự thống nhất giữa gia đình và nhà trường. Ngày nay khi khoa học công nghệ thông tin càng phát triển thì việc đưa tác phẩm văn học đến với trẻ mầm non là rất cần thiết và phải có sự phối hợp nhịp nhàng giữa cô giáo với các bậc phụ huynh. Sự kết hợp nhịp nhàng này có giá trị làm cho các tác phẩm văn học mãi là nguồn sữa mát trong lành, nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ. Để nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ nói chung và môn làm quen văn học nói riêng, tôi luôn trao đổi với phụ huynh về nội dung, chương trình học của trẻ qua góc tuyên truyến với phụ huynh. VD: Khi dạy trẻ đến chủ đề: “ Gia đình” Tôi treo kế hoạch hoạt động của chủ đề, đánh máy in các bài thơ, câu chuyện, bài đồng dao như câu chuyện như: Tích Chu, Lấy tăm cho bà….và găm vào góc tuyên truyền với phụ huynh để giúp các phụ huynh biết được bé đang học ở chủ đề nào và học những bài thơ câu chuyện gì? để dạy trẻ hoặc ôn luyện cho trẻ. 18 Động viên phụ huynh mua thêm sách, truyện thơ để tham khảo và dạy trẻ vào những lúc ăn tối xong, cả nhà quây quần đọc những bài thơ, kể những câu chuyện. Trẻ rất thích đi vào giấc ngủ bằng sự âu yếm, vỗ về bằng những câu chuyện cổ tích, lời ru bằng các câu ca dao. Phụ huynh làm được điều đó là góp phần cùng cô giáo đưa tác phẩm văn học vào việc giáo dục toàn diện nhân cách cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi. Ngoài ra việc công tác phối kết hợp với phụ huynh còn giúp cho môi trường lớp học thêm phong phú và đa dạng về đồ dùng nguyên vật liệu, có thể huy động phụ huynh góp những đồ dùng nguyên vật liệu phế thải để cô và trẻ cùng tạo ra các đồ dùng học tập từ đó hoạt động làm quen với tác phẩm văn học thêm phong phú và đạt kết quả cao. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, bản thân, đồng nghiệp và nhà trường: * Hiệu quả của sáng kiến đối với hoạt động giáo dục và bản thân: Bằng sự nỗ lực phấn đấu và thời gian nghiên cứu tìm tòi, học hỏi đồng nghiệp, đưa ra một số kinh nghiêm trao đổi với tổ chuyên môn nhà trường. Tôi đã đưa ra một số kinh nghiệm vào việc giúp trẻ học tốt môn văn học và thu nhận kết quả thực sự khả quan phần lớn số trẻ tham gia một cách hăng say hứng thú. Qua khảo sát tôi đã đạt được một số kết quả đáng khích lệ như sau: Chất lượng và kết quả giờ dạy của tôi được nhà trường và chuyên môn đánh giá có chất lượng và sáng tạo. Trẻ có hứng thú tham gia các hoạt động làm quen với tác phẩm văn học, trẻ đã phát huy được tính tích cực. Sau khi tiến hành các giải pháp tôi thấy trẻ mạnh dạn, năng động sáng tạo, tự tin trong hoạt động làm quen với tác phẩm văn học. Kết quả khảo sát giai đoạn II. Kết quả khảo sát chất lượng khi áp dụng các biện pháp thực hiện trên: Nội dung Trẻ nhớ tên truyện, nhớ tên Trước khi áp dụng Tổng biện pháp Đạt % Chưa % số đạt 27 15 56 12 Sau khi áp dụng biện pháp Đạt % Chưa % đạt 44 24 89 3 11 19 bài thơ tên tác giả. Hiểu nội dung tác phẩm. 27 14 51 13 49 25 92 2 8 - Đọc thuộc thơ ca dao đồng 27 13 14 24 89 3 11 dao, kể lại truyện cách diễn cảm, có cử chỉ điệu bộ - Biết đóng kịch, kể chuyện 27 10 37 17 62 22 82 5 18 sáng tạo. Qua kết quả khảo sát trên cho thấy nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học của trẻ 5-6 tuổi bằng những biện pháp trên đạt kết quả cao hơn rất nhiều so với những tiết dạy bình thường. Sở dĩ có kết quả như vậy là có sự chuẩn bị chu đáo về điều kiện cho tiết dạy, sáng tạo trong phương pháp giảng dạy, lồng ghép tích hợp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. * Hiệu quả của sáng kiến đối với đồng nghiệp và nhà trường. Từ những kinh nghiệm được áp dụng thực tế ở lớp mẫu giáo lớn A1 nói riêng tôi đã phổ biến rộng rãi cho chị em đồng nghiệp trong toàn trường nói chung để từ đó giúp trẻ có hứng thú trong hoạt động làm quen tác phẩm văn học. Trẻ mạnh dạn tự tin, hăng say trong hoạt động. Chất lượng của các lớp khối mẫu giáo lớn nói riêng và toàn trường nói chung được nâng lên rõ rệt. Phụ huynh luôn phối kết hợp với nhà trường và sẵn sàng ủng hộ về kinh phí và nguyên vật liệu làm đồ dùng cho con em mình học tập tốt hơn. 3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ. 3.1. Kết luận: Quan điểm giáo dục trẻ theo hướng mới giáo viên là người hướng dẫn, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động vui chơi tìm tòi khám phá. Trẻ hoạt động không bị áp đặt để phát huy năng lực bản thân, được nhận xét nên trẻ trở nên năng động hơn. Sau khi thực hiện chuyên đề làm quen văn học bản thân tôi không ngừng phấn đấu học tập, học hỏi kinh nghiệm đồng nghiệp. Qua các tiết học trẻ rất hứng thú tham gia vào các hoạt động học tập, ngôn ngữ của trẻ trở nên mạch lạc hơn. So sánh giữa 2 lần khảo sát cho thấy tỉ lệ trẻ đạt rất cao so với việc trước khi chưa áp dụng các biện pháp vào hoạt động với các tác phẩm văn học. 3.2. Kiến nghị: 20