Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca cho trẻ mẫu giáo 3 4 tuổi ở trường mầm non định bình, năm học 2017 2018

MỤC LỤC TT NỘI DUNG TRANG 1 2 3 4 5 6 7 8 Mục lục Phần I. Mở đầu Lý do chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Phần II. Nội dung I. Cơ sở lý luận 01 02 02 03 03 03 04 04 9 II. Thực trạng việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi làm quen 04 10 với tác phẩm thơ ca hiện nay III. Một số biện pháp tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca cho 05 trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi 11 IV. Kết quả đạt được trong quá trình tổ chức cho trẻ 3-4 tuổi làm 12 quen với thơ ca 12 PHẦN III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 13 13 14 Tài liệu tham khảo Danh mục các đề tài sáng kiến kinh nghiệm 15 15 PHẦN I: MỞ ĐẦU I. Lý do chọn đề tài Bác Hồ kính yêu đã từng nói: “Dạy trẻ cũng như trồng cây non. Trồng cây non được tốt thì sau này cây lên tốt. Dạy trẻ nhỏ tốt thì sau này các cháu thành người tốt…”. Điều đó cho thấy vai trò, tầm quan trọng của giáo dục đối với sự phát triển của trẻ. Bởi trẻ em được ví như một “tờ giấy trắng”, sự tác động đúng hướng 1 của giáo dục có ảnh hưởng rất lớn đối với sự phát triển và hình thành nhân cách toàn diện của trẻ. Vì thế, Đảng và nhà nước ta luôn coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Ở trường mầm non hoạt động lµm quen víi t¸c phÈm v¨n häc giữ một vị trí quan trọng, nh»m môc ®Ých gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch trÎ. Sù tiÕp xóc thưêng xuyªn víi t¸c phÈm v¨n häc dưíi sù hưíng dÉn cña c« gi¸o sÏ më mang nhËn thøc, ph¸t triÓn tư duy, ng«n ng÷, trÝ tưëng tưîng sáng tạo cho các bé; h×nh thµnh ë trÎ nh÷ng c¶m xóc thÈm mü, t×nh c¶m ®¹o ®øc, th¸i ®é vµ n¨ng lùc c¶m thô v¨n häc nghÖ thuËt. Sự nhạy cảm và dễ bị tổn thương của trẻ mầm non đòi hỏi quá trình giáo dục giáo viên phải hết sức chú ý đến trẻ. Trong tổ chức các hoạt động giáo dục cần có sự linh hoạt, chủ động và phát huy tính sáng tạo. Tổ chức hoạt động lµm quen víi t¸c phÈm v¨n häc ở trường mầm non đặc biệt là trẻ 3-4 tuổi là công việc quan trọng đối với cô giáo, làm thế nào để giúp trẻ tiếp cận với nội dung truyện kể, thơ ca, những bài ca dao đồng dao, khai thác được ý nghĩa giáo dục vừa sức cho trẻ là cả một nghệ thuật mà cô giáo chỉ có thể thực hiện thành công khi cô giáo có sự hiểu biết đầy đủ về nó, biết khai thác nội dung của tác phẩm, những tình huống thực tiễn , những yếu tố mang tính giáo dục, dồn tâm huyết, tình thương và tinh thần trách nhiệm đối với trẻ và như vậy văn học mới thực sự thu hút trẻ bằng những tình tiết, những hình tượng, những nhân vật ngộ nghĩnh và cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp. Đối với trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi khi tiếp cận với thơ ca, một trong những thể loại văn học lôi cuốn trẻ không chỉ ở những câu từ dễ nhớ, dễ thuộc; ở âm điệu, nhịp điệu vui tươi mà những hình ảnh hiện lên trong thơ ca dành cho trẻ mầm non lung linh cảnh sắc thiên nhiên, sự sống động của thế giới xung quanh tươi đẹp, gần gủi, thân quen và ngập tràn cảm xúc. Thơ ca không chỉ cung cấp nhận thức, rèn luện kỹ năng cho trẻ mà quan trong hơn đó là ý nghĩa giáo dục của thơ rất gần gũi, thiết thực và hiệu quả; có tác động tích cực đến việc hình thành thái độ hành vi cho trẻ. Thực tiễn hiện nay việc tổ chức cho trẻ 3- 4 tuổi lµm quen víi thơ ca còn nhiều hạn chế, một số giáo viên chưa xác định được vị trí, vai trò của mình trong cách tổ chức, hướng dẫn trẻ theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm”; tiết dạy chưa sinh động, chưa lôi cuốn được trẻ tham gia hoạt động một cách tích cực. Do không có nguồn tài liệu phong phú; tâm lý ngại đưa những đề tài mới vào trong chương trình nên các bài thơ thường lặp đi lặp lại, gây nhàm chán đối với trẻ; đồ dùng đồ chơi còn thiếu, tính thẩm mỹ chưa cao nên chưa thu hút được sự chú ý của trẻ vào các hoạt động giáo dục... Vì vậy, việc tìm ra những biện pháp tích cực tổ chức cho trẻ làm quen với các tác phẩm thơ ca là hết sức cần thiết; nó không chỉ góp phần nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen thơ ca mà còn góp phần giáo dục phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Đó chính là những lý do mà tôi chọn đề tài “Một số kinh nghiệm tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường mầm non Định Bình, năm học 2017-2018”. 2. Mục đích nghiên cứu 2 Nhằm tìm ra một số biện pháp nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường mầm non. 3. Đối tượng nghiên cứu - Nội dung: Biện pháp tổ chức cho trẻ làm quan với thơ; - Địa điểm: Trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi, trường mầm non Định Bình; - Thời gian: Năm học 2017-2018. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc, nghiên cứu các loại tài liệu, tạp chí, tạp san, chương trình GDMN… liên quan đến nội dung của đề tài. 4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát - Phương pháp thực hành – trải nghiệm - Phương pháp đàm thoại - Phương pháp thực nghiệm. PHẦN II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN I. Cơ sở lý luận 1. Tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen với thơ ca Thơ ca là một trong những loại hình văn học rất quan trọng đối với trẻ mầm non, là phương tiện phát triển ngôn ngữ cho trẻ; giúp trẻ có đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn biết sử dụng từ đúng lúc, đúng chỗ… Không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với những từ ngữ nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ. Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị 3 nội dung, nghệ thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú dối với văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm. Thông qua nội dung các tác phẩm thơ ca giáo dục trẻ biết yêu quý người hiền lành, biết ơn và kính yêu ông bà, bố mẹ, anh chị, bạn bè, biết nhường nhịn em nhỏ... Xuất phát từ tầm quan trọng đó mà hoạt động cho trẻ làm quen với thơ ca là môn học không thể thiếu trong trương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Mặt khác, ông cha ta xưa có câu “Trẻ lên 3 cả nhà học nói” nên việc cho trẻ tiếp xúc với thơ ca ở giai đoạn này có ý nghiã rất lớn trong việc làm giàu vốn từ cho trẻ. Thông qua hoạt động làm quen với thơ giúp ngôn ngữ của trẻ phát triển; đặc biệt là các từ tượng thanh, tượng hình… Từ đó phát triển khả năng tư duy, giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp của thế giới xung quanh 2. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 3-4 tuổi trong hoạt động làm quen với thơ Ở độ tuổi mẫu giáo 3-4 tuổi, xuất hiện mâu thuẫn, đó là mâu thuẫn giữa một bên là tính độc lập đang phát triển mạnh mẽ và một bên là cơ thể trẻ còn quá non nớt. Để giải quyết vấn đề này, trẻ tìm sang một hoạt động mới: hoạt động vui chơi, mà thực chất là trò chơi đóng vai theo chủ đề. Hoạt động vui chơi đóng vai trò chủ đạo trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách trẻ. Trẻ thích tìm hiểu, khám phá những điều mới lạ trong cuộc sống xung quanh thông qua hoạt động vui chơi. Chính vì vậy, việc dạy trẻ làm quen với thơ là một việc làm quan trọng. Bởi vì, thơ ca góp phần thỏa mãn hoạt động vui chơi cho trẻ, nó nuôi dưỡng tâm hồn các em khôn lớn, giáo dục trẻ biết yêu cái đẹp, bảo vệ cái đẹp và có nhu cầu tạo ra cái đẹp, hướng trẻ tới “Chân-Thiện-Mỹ”. Để trẻ làm quen với thơ đạt hiệu quả cao nhất thì vai trò của giáo viên là vô cùng quan trọng. Vì thế, cô giáo phải không ngừng học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiên cứu tài liệu, mạng Internet… có thể viết lời mới cho các bài thơ, sáng tạo ra những trò chơi sinh động, hấp dẫn, thu hút sự hứng thú của trẻ; tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với thơ phù hợp với trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi; khơi gợi hứng thú, kích thích tò mò và giúp trẻ cảm thụ được tác phẩm thơ ca một cách tốt nhất. II. Thực trạng việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi làm quen với tác phẩm thơ ca hiện nay 1. Đặc điểm tình hình Định Bình là một xã thuần nông, nằm phía Đông Nam của huyện Yên Định, giáp với huyện Thiệu Hóa. Đời sống nhân dân mặc dù có nhiều chuyển biến nhưng mức thu nhập bình quân đầu người còn thấp so với một số xã trong huyện. Nhà trường có tổng số 23 cán bộ giáo viên. Đội ngũ giáo viên trẻ, đã được biên chế nên đời sống kinh tế ổn định. Số học sinh toàn trường là 316 trẻ, trong đó trẻ mẫu giáo 265 trẻ, nhà trẻ 51 trẻ. Nhìn chung trẻ khỏe mạnh, ngoan ngoãn. Nhà trường đã đạt chuẩn quốc gia từ năm 2008 và được UBND tỉnh công nhận lại năm 2015. 4 1.1. Thuận lợi - Luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của ban giám hiệu về chuyên môn. - Bản thân là một giáo viên nhiệt tình, năng động, yêu nghề, mến trẻ; được tham gia học tập, bồi dưỡng các chuyên đề do phòng GD&ĐT tổ chức. - Lớp mẫu giáo 3-4 tuổi do tôi phụ trách được phân chia đúng độ tuổi. - Trẻ ngoan ngoãn, thích khám phá sự vật hiện tượng xung quanh, thích nghe cô đọc thơ và đọc thuộc thơ… - Bản thân sử dụng thành thạo công nghệ thông tin và biết soạn giáo án điện tử để dạy trẻ làm quen với thơ phù hợp với từng đề tài. - Phụ huynh luôn tin tưởng tôi nên tỷ lệ trẻ đi học thường xuyên cao hơn so với các nhóm lớp khác trong trường. Đây là điều kiện thuận lợi để tôi tổ chức, hướng dẫn trẻ làm quen với thơ. 1.2. Tồn tại, hạn chế - Phương pháp tổ chức hoạt động cho trẻ 3-4 tuổi làm quen với thơ vẫn còn mang tính áp đặt, chưa vận dụng được quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” vào trong quá trình tổ chức hoạt động. Giáo viên chỉ chú trọng dạy trẻ đọc thuộc, học thuộc mà chưa chú ý dạy trẻ đọc diễn cảm tác phẩm thơ ca. Đa số trẻ chỉ biết đọc đúng, đọc thuộc, mà chưa thể hiện được sắc thái tình cảm phù hợp đối với nội dung. - Giọng đọc chưa truyền cảm, còn lỗi phát âm. - Do không có nguồn tài liệu phong phú, tâm lý ngại đưa những đề tài mới vào trong chương trình nên các bài thơ thường lặp đi lặp lại, gây nhàm chán đối với trẻ. - Nhà trường đã xây dựng đạt chuẩn từ năm 2008 nên cơ sở vật chất xuống cấp, diện tích chật hẹp. - Đồ dùng, tranh ảnh phục vụ cho hoạt động làm quen với thơ còn thiếu, tính thẩm mỹ chưa cao nên chưa thu hút được sự chú ý của trẻ vào các hoạt động làm quen với thơ. III. Một số biện pháp tổ chức hoạt động cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi làm quen với thơ. Biện pháp 1. Khảo sát, đánh giá ban đầu việc tổ chức cho trẻ làm quen với thơ ca. Để đánh giá một cách đúng đắn kết quả các biện pháp tác động, trước khi thực hiện đề tài tôi tiến hành khảo sát thực tiễn các nội dung cần thiết về việc tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với thơ ca ở trường mầm non. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để nắm vững mức độ hứng thú, khả năng ghi nhớ, hiểu và thể hiện được nội dung tác phẩm thơ của trẻ, từ đó có biện pháp dạy trẻ phù hợp, hiệu quả. Kết quả cụ thể cho thấy: Đối Số tượng lượng Các nội dung đánh giá. Trẻ hiểu nội Thể hiện Thể hiện Hứng thú, Kết quả 5 Trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi dung tác phẩm 25 trẻ SỐ TRẺ TỶ LỆ Đạt 21 84 C. đạt 4 16 được ngôn ngữ rõ ràng mạch lạc của tác phẩm Đạt 21 84 C. đạt 4 16 được sắc thái biểu cảm và thái độ hành vi đúng đắn đối với tác phẩm Đạt 20 80 C. đạt 5 20 tự tin trong hoạt động Đạt 20 80 C. đạt 5 20 chung Đạt 21 84 C. đạt 4 16 Kết quả trên cho thấy chất lượng tổ chức hoạt động cho trẻ 3-4 tuổi làm quen với thơ ca còn nhiều hạn chế, tỷ lệ trẻ đạt còn khiêm tốn: 28%; trẻ chưa đạt còn nhiều: 16%. Để nâng tỷ lệ trẻ hiểu nội dung tác phẩm, biết thể hiện ngôn ngữ của tác phẩm đúng, rõ ràng, mạch lạc và biểu hiện được cảm xúc, thái độ, hành vi đúng đắn khi tiếp cận thơ ca, giảm thiểu tỷ lệ trẻ chưa đạt yêu cầu tôi đã tìm các biện pháp tác động nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng cho trẻ làm quen với thơ ca ngay ở lớp mình phụ trách trong năm học 2017- 2018. Trên cơ sở kết quả đó, trong năm học tôi đã quan tâm tổ chức hoạt động theo phương châm tiếp cận đến từng nhóm nhỏ và cá nhân trẻ. Trẻ chưa đạt ở nội dung nào tôi tập trung hướng dẫn nội dung đó. Nhờ vậy mà đến cuối năm khả năng cảm thụ tác phẩm thơ và thể hiện lại tác phẩm khá đồng đều giữa các trẻ; đồng thời tôi cũng phát huy được tố chất của trẻ năng khiếu. Biện pháp 2. Tìm hiểu néi dung t¸c phÈm, x¸c ®Þnh ng÷ ®iÖu giọng đọc và thể hiện nghÖ thuËt ®äc diÔn c¶m Như chúng ta đã biết sự cảm thụ tác phẩm thơ ca của trẻ phụ thuộc chủ yếu là từ cô giáo, trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi có khả năng bắt chước và ghi nhớ máy móc vỡ vậy việc đọc diễn cảm cho trẻ nghe khi dạy trẻ đọc đúng một vai trò hết sức quan trọng. Giáo viên muốn đọc thơ diễn cảm thì trước khi đọc cần phải xác định được nội dung, ngữ điệu, vần điệu chủ đạo của bài thơ. Trước khi đọc bài thơ “Bó hoa tặng cô”, giáo viên cần xác định được nội dung bài thơ là nói lên tấm lòng em bé trong bài thơ bày tỏ nỗi niềm kính yêu gửi tới cô giáo nhân ngày 8/3 qua vẻ đẹp của các loài hoa của đồng quê. Màu sắc, dáng vẻ của mỗi loài hoa được tác giả miêu tả bằng những từ láy: “vàng tươi”, “hồng hồng”, “đỏ rực”, “tim tím”. Vì vậy giáo viên cần đọc rõ ràng, nhấn mạnh vào các từ láy để giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp của các loại hoa thay cho lời yêu thương gửi tới cô giáo của bạn nhỏ một cách rõ nét hơn. Mặt khác, dựa trên ngữ điệu chủ đạo của bài thơ, giáo viên xác định âm điệu, nhịp điệu, vần điệu và có cách trình bày bài thơ một cách hấp dẫn, tạo cho trẻ sự hứng thú khi nghe cô đọc. Khi đọc cho trẻ nghe bài thơ “ong và bướm”, ngữ điệu vui nhịp điệu nhanh, khi đọc cần phải có sự thay đổi cho phù hợp với nội dung của từng đoạn thơ. Đối 6 với đoạn thơ miêu tả con bướm đang dạo chơi, cô đọc một cách nhẹ nhàng, rõ ràng, nhấn mạnh vào các từ “lượn vườn hồng, để giúp trẻ nhận biết về hình dáng, đặc điểm của con bướm trắng. Khi đọc đến câu thơ: “Gặp con ong đang bay vội” thì lại cần phải đọc với giọng cao hơn để người nghe cảm nhận được sự vội vã, bận rộn làm việc của con ong. Những câu thơ thể hiện niềm vui của con ong khi làm việc cần mẫn, không đi chơi khi làm việc chưa xong. Với sự thay đổi âm điệu, nhịp điệu và có cách trình bày độc đáo sẽ tạo sự hấp dẫn đối với trẻ, trẻ hứng thú trong quá trình nghe cô đọc qua đó cảm nhận nội dung và có ấn tượng sâu sắc với bài thơ này. Giáo viên cũng cần xác định ngữ điệu, nhịp điệu, vần điệu phù hợp cho từng câu, từng đoạn trong bài thơ, trong quá trình đọc thơ cho trẻ nghe, giáo viên cần thể hiện mối quan hệ xúc cảm và sự hiểu biết sâu sắc về tác phẩm làm sao khi đọc tăng thêm sức truyền cảm, tạo cho trẻ có cảm hứng thích thú với nội dung bài thơ khi nghe cô đọc. Bài thơ “Tết đang vào nhà” có nội dung nói lên niềm vui của mọi người khi xuân về, tết đến. Khi đọc, giáo viên cần thể hiện sự náo nức chuẩn bị của mọi người trong gia đình để đón một cái tết thật vui vẻ. Giọng đọc của giáo viên phải thể hiện hết cảm xúc thông qua nội dung bài thơ để giúp trẻ cảm nhận được không khí vui tươi, đầm ấm của ngày tết cổ truyền dân tộc. Mặt khác, thái độ, cử chỉ, điệu bộ của cô giáo khi đọc thơ là biểu hiện cảm xúc của cô giáo với nội dung bài thơ. Trẻ vừa nghe bài thơ, vừa nhận ra những cảm xúc thơ trên nét mặt cô giáo. Trẻ kết hợp quan sát sắc mặt thay đổi của cô giáo tương ứng với nội dung bài thơ. Với bài thơ “Chú giải phóng quân” khi đọc đến câu thơ: Mỹ thua cũng khóc như nhiều trẻ con” giáo viên có thể kết hợp động tác minh họa: đưa tay lên lau nước mắt như trẻ con khóc để trẻ thấy được sự tủi nhục khi bị thua trận của kẻ thù. Đối với ca dao đồng dao, hiểu được nội dung tác phẩm, những sắc thái tình cảm trong ca dao và ý nghĩa giáo dục thiết thưc, sự hóm hĩnh, ngộ nghĩnh của những bài đồng dao kết hợp những trò chơi hứng thú, nghệ thuật đọc, truyền đạt nội dung và các biện pháp kích thích hứng thú giúp trẻ tiếp cận tác phẩm một cách có hiệu quả hơn và ý nghĩa giáo dục trở nên gần gũi, sát thực và lý thú. “Xỉa cá mè” chẳng gì khác cho trẻ niềm vui trong khi chơi kết hợp lời ca và ý nghĩa giáo dục lao động, vệ sinh thật hóm hĩnh “Bầu và bí” với sắc thái tình cảm đậm nét qua cách thể hiện và truyền đạt trẻ được bồi giáo dục tình yêu thương một cách tự nhiên. Biện pháp 3. Chú ý sửa sai và khắc phục những khuyết điểm của trẻ khi thể hiện tác phẩm thơ ca Để giúp trẻ thể hiện thơ ca một cách diễn cảm thì trong quá trình dạy trẻ, giáo viên phải chú ý sửa sai và khắc phục những khuyết điểm của trẻ khi đọc, giáo viên phải nắm bắt được khả năng của các cháu để từ đó có những biện pháp phù hợp với từng trẻ. Đối với những trẻ có kỹ năng đọc thơ tốt nhưng chưa biết thể hiện cảm xúc trên nét mặt, chưa thể hiện được điệu bộ, cử chỉ minh hoạ để làm cho việc 7 đọc sinh động, hấp dẫn người nghe thì giáo viên cần nhắc nhở, động viên trẻ cố gắng thể hiện tình cảm của mình qua nét mặt, điệu bộ, cử chỉ minh hoạ khi đọc để người nghe cảm nhận được tình cảm của trẻ đối với nội dung tác phẩm. Khi đọc bài thơ “Bác Hồ của em” trẻ đã biết đọc với giọng trang trọng nhưng chưa thể hiện được tình cảm sắc thái trên nét mặt, chưa chú ý thể hiện một số động tác minh hoạ cho nội dung bài thơ. Khi đó giáo viên cần khắc phục khuyết điểm của trẻ bằng cách nói với trẻ: “Con có giọng đọc rất hay, rất diễn cảm, nếu như con cố gắng thể hiện tình cảm của mình qua nét mặt, ánh mắt hoặc có cử chỉ minh hoạ cho bài thơ khi đọc thì mọi người sẽ nhận thấy rõ hơn tình cảm của con đối với Bác Hồ kính yêu”. Với cách nhắc nhở, khích lệ nhẹ nhàng sẽ làm nảy sinh ở trẻ mong muốn thể hiện hết khả năng của mình để trình bày bài thơ một cách sinh động, hấp dẫn người nghe hơn. Đối với những trẻ còn nhiều hạn chế trong khi đọc thì giáo viên cần thường xuyên gần gũi, động viên, hướng dẫn để khắc phục, uốn nắn những khuyết điểm của trẻ. Đối với những trẻ có giọng đọc yếu, không mạnh dạn khi đọc, giáo viên cần thường xuyên cho trẻ đọc trước lớp, động viên trẻ đọc to, rõ ràng để các bạn nghe rõ hơn, kịp thời khen trẻ lúc trẻ đọc hay, đọc đúng, mạnh dạn đọc bài thơ. Sau nhiều lần đợc đọc trước lớp, được cô giáo nhắc nhở, động viên trẻ sẽ khắc phục được những khuyết điểm của mình. Khi trẻ đã mạnh dạn, có kỹ năng đọc thì giáo viên nên khuyến khích trẻ thể hiện tình cảm của mình qua nét mặt, cử chỉ, điệu bộ phù hợp. Biện pháp 4. Khuyến khích trẻ bộc lộ, thể hiện ấn tượng của mình về tác phẩm thơ ca một cách hồn nhiên. Điều quan trọng nhất trong việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm là không kìm hãm sự phát triển tự nhiên của trẻ trong việc bộc lộ cảm xúc của mình trong khi thể hiện các tác phẩm thơ ca. Khi đọc thơ, mỗi trẻ có một cách thể hiện cảm xúc riêng của mình, giáo viên không nên yêu cầu trẻ phải thể hiện theo một khuôn mẫu nhất định, không áp đặt phải làm những điệu bộ, cử chỉ giống như cô, mà hãy để trẻ thể hiện hứng thú theo khả năng của mình. Cần khích lệ trẻ bộc lộ hết cảm xúc của mình đối với nội dung bài thơ theo cách riêng để phát triển những cảm xúc tích cực, sáng tạo của trẻ trong quá trình thể hiện. Nếu không sẽ làm mất hứng thú của trẻ, mất cảm xúc tích cực của trẻ trong hoạt động. Bài thơ “ong và bướm” khi đọc đến câu thơ “Đang bay vội!” cô làm điệu bộ minh hoạ đưa 2 tay ra làm động tác bay nhanh của con ong, cô không nên áp đặt tất cả trẻ phải bắt chước điệu bộ minh hoạ giống cô mà nên khích lệ trẻ thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Hoặc chỉ thể hiện qua giọng đọc của mình tuỳ theo hứng thú cảm xúc của trẻ. Với bài đồng dao “Cây mía” tôi khuyến khích trẻ bộc lộ niềm vui khi mẹ đi chợ về và biết mô tả cây mía cong, dài mẹ mua một cách tự nhiên không gò bó, 8 gượng ép theo ý cô, cứ như vậy ý nghĩa giáo dục tình cảm mới trở nên thiết thực với bé. Biện pháp 5. Khích lệ trẻ thể hiện giọng đọc bằng nhiều hình thức một cách tự tin và diễn cảm. Khi trẻ đã thuộc thơ, đã cảm nhận được phần nào chất thơ, cô giáo khéo léo tổ chức cho trẻ “học mà chơi, chơi mà học”, đưa trẻ vào hoạt động văn học nghệ thuật. Giáo viên nên tổ chức cho trẻ thi đua đọc theo nhóm, từng cá nhân bài thơ mà trẻ đã bắt đầu thuộc một cách diễn cảm. Khi muốn cho trẻ thi đua đọc thơ theo nhóm, giáo viên có thể dựa vào một số đặc điểm của trẻ như quần áo, đầu tóc, cô có thể nói: “Mời các bạn có áo màu xanh” hay “mời các bạn gái có mái tóc dài”... đọc thơ thật hay cho cô và các bạn nghe. Với hình thức đọc thơ theo nhóm, theo tôi giáo viên chỉ giới thiệu nhẹ nhàng như vậy cũng góp phần khích lệ, tạo sự hứng thú cho trẻ, trẻ sẽ cố gắng thể hiện hết cảm xúc của mình đối với bài thơ trước cô giáo và bạn bè. Đối với hình thức cá nhân, khi trẻ vừa đọc hết bài thơ, giáo viên có thể mời một trẻ trong lớp nhận xét về giọng đọc, hình thức thể hiện của bạn đã phù hợp với nội dung bài thơ hay chưa. Trong quá trình nghe bạn đọc, nhận xét bạn đọc chính là lúc trẻ cũng cố việc đọc của mình. Riêng đối với trẻ chưa mạnh dạn, giáo viên cần khích lệ trẻ thi đua đọc trước lớp một cách tự tin và ngày càng hay hơn giống như một số bạn trong lớp… Biện pháp 6. Làm giàu cảm xúc cho trẻ thông qua các môn học và ở mọi lúc mọi nơi trên hoạt động hàng ngày. Muốn đọc thơ diễn cảm thì người đọc phải có cảm xúc. Để làm giàu cảm xúc cho trẻ, giáo viên cần cho trẻ tiếp nhận thế giới hiện thực bằng tai, bằng mắt qua các môn học và hoạt động hàng ngày của trẻ. Thế giới đó hiện trước mắt trẻ đa dạng hơn và đầy đủ các chi tiết cụ thể, khơi gợi những xúc cảm thẩm mỹ, những rung động tâm hồn trong trẻ, giúp trẻ hình thành những cảm xúc tích cực đối với những hình ảnh có trong nội dung tác phẩm. Để giúp trẻ có cảm xúc khi đọc bài thơ “Bó hoa tặng cô” giáo viên có thể cho trẻ làm quen với một số loài hoa được nói đến trong bài thơ qua môn học: “Làm quen với môi trường xung quanh” để trẻ tận mắt được nhìn thấy hình ảnh vàng tươi của hoa cúc áo, đỏ rực của hoa rong riềng, tim tím của hoa bìm bìm.... Từ đó trẻ sẽ khắc sâu những biểu tượng về vẽ đẹp của các loài hoa, hình thành những rung động và cảm xúc về vẻ đẹp của các loài hoa. Những điều đó sẽ giúp trẻ đọc thơ diễn cảm. Trẻ sẽ thể hiện những rung động và cảm xúc mà trẻ cảm nhận đ ược khi đọc bài thơ. Để trẻ cảm nhận được vẻ đẹp và sự gần gũi của ông mặt trời, giúp trẻ có cảm xúc khi đọc bài thơ “ Ông mặt trời”, giáo viên có thể cho trẻ quan sát ông mặt trời vào buổi sáng, trò chuyện, gợi hỏi để trẻ nói lên vẻ đẹp của ông mặt trời. Qua đó trẻ sẽ cảm nhận được vẻ đẹp lung linh của những tia nắng ấm áp toả ra từ ông mặt trời làm cho con người trở nên vui tươi, hoa lá tươi đẹp hơn, trẻ sẽ thấy được sự 9 gần gũi thân thiết của ông mặt trời, của thiên nhiên đối với con người. Những cảm nhận của trẻ về ông mặt trời sẽ giúp trẻ có cảm xúc tích cực, có ấn tượng sâu sắc khi đọc bài thơ ông mặt trời. Nó sẽ giúp trẻ đọc, hứng thú, diễn cảm bài thơ hơn. Tóm lại: Tổ chức hoạt động cho trẻ 3-4 tuổi làm quen với tác phẩm thơ ca ở trường mầm non là một quá trình sư phạm hợp tác hành động của tập thể trẻ với cô giáo. Quá trình dạy trẻ cô giáo cần phát triển ở trẻ thái độ, ý thức với hoạt động, chú ý thể hiện tác phẩm một cách diễn cảm, chú ý quá trình từ bắt chước người lớn đến ngôn ngữ, hành động, thái độ hành vi thực sự của trẻ khi tiếp cận với nghệ thuật thơ ca mà cô giáo là người hướng dẫn, khích lệ trẻ hoạt động. Biện pháp 7. Tự nghiên cứu, tham khảo trên mạng và viết lời mới cho một số bài thơ. Do tài liệu tham khảo còn thiếu, trong khi nhu cầu tìm hiểu khám phá của trẻ rất lớn; tâm lý trẻ thường thích những điều mới lạ... Những gì đã làm quen nhiều lần sẽ không hấp dẫn trẻ nữa. Do đó, tôi đã tham khảo trên mạng, suy nghĩ và viết lời thơ mới dựa trên những bài thơ quen thuộc nhằm thu hút sự chú ý tìm tòi, khám phá cái mới của trẻ. Bài thơ: 1 Giữ gìn vệ sinh Cháu ơi! Ăn chín uống sôi Vệ sinh sạch sẽ đồ chơi, đồ dùng Tập trung ăn ngủ, sạp giường Cùng nhau giữ sạch môi trường quanh ta. Bài thơ: 2 Con ngoan trò giỏi Đến trường bé tự xúc ăn Tự đi lấy gối, giặt khăn, cất đồ. Vâng lời cô giáo, ông bà Ở nhà, đến lớp thật là bé ngoan. Bài thơ 3: Bé quét nhà Ve vẻ vè ve Cái vè quét rác Nhà sạch thì mát Bát sạch ngon cơm Chổi rễ, chổi rơm Bé quét sạch sẽ. (…) và nhiều bài thơ khác nữa cũng đã được tôi sáng tác mang âm điệu, vần điệu dễ nhớ, dễ thuộc, phù hợp với trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi và chủ đề thực hiện. Nhờ cách làm đó tôi đã khơi gợi được hứng thú của trẻ và vận dụng tổ chức thực hiện các chủ đề một cách sinh động, hấp dẫn. Biện pháp 8: Xây dựng môi trường “thơ” phong phú bên trong và ngoài lớp học. Coi trọng việc sử dụng đồ dùng trực quan trong việc tổ chức hoạt độngcho trẻ 3-4 tuổi làm quen với văn học. 10 Như chúng ta đã biết, đặc điểm tư duy của trẻ lứa tuổi này là tư duy trực quan hình tượng nếu như cô chỉ kể cho trẻ nghe nhiều lần bằng lời thì trẻ sẽ nhanh chán và tiết học sẽ không thu được kết quả cao. Vì thế, việc sử dụng tranh ảnh, đồ dùng đồ chơi đẹp phong phú, đa dạng có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển ngôn ngữ cho trẻ, nhất là cho trẻ làm quen với thơ. Những đồ dùng, đồ chơi, tranh ảnh đẹp, sinh động, hấp dẫn, giàu sức biểu cảm sẽ thu hút sự chú ý của trẻ, trẻ sẽ nhớ nhanh và lâu hơn. Đặc biệt, nhà trường rất thiếu thốn tranh ảnh, đồ dùng phục vụ hoạt động làm quen với thơ. Trong khi trẻ 3-4 tuổi, khi tri giác tổng thể tác phẩm, trẻ khó nhận ra những điểm chính quan trọng, chưa hiểu bức tranh một cách phù hợp, chưa biết xác lập mối quan hệ giữa các yếu tố. Trẻ nhìn tranh vẽ không như người lớn. Đối với trẻ, tranh vẽ là một sự lặp lại hiện thực, trẻ 3-4 tuổi tin hiện thực phản ánh tác phẩm như hiện thực cuộc sống. Với những màu sắc ấy đã gợi ở trẻ thái độ cảm xúc. Chính những màu sắc đẹp, hình dạng đặc biệt gây ấn tượng hấp dẫn trẻ 3-4 tuổi. Cho nên việc sử dụng tranh có màu sắc rực rỡ gây thu hút, sự chú ý ở trẻ. Trẻ hứng thú đọc, lật giở từng trang trong cuốn sách xem đi xem lại. Khi xem tranh, trẻ bộc lộ, thể hiện thái độ, hành động yêu-ghét đối với những nhân vật trong bài thơ. Nhận thức được điều đó, nên tôi đã tạo môi trường cho trẻ làm quen với thơ theo hướng “mở”. Ví dụ: Tôi cho trẻ cắt dán tranh ảnh của sách báo cũ, đồng thời khuyến khích trẻ tham gia để trẻ hiểu được ý nghĩa của việc làm đồ dùng đồ chơi, tranh ảnh, biết sử dụng tranh hợp lý, đạt hiệu quả cao. Hay những cuốn bài tập trong những năm trước tạo thành lô tô, sử dụng vào hoạt động làm quen với thơ và gắn với tranh mở trên tường theo yêu cầu của cô; hoặc cho trẻ cắt dán tranh tạo thành abum về các bài thơ phù hợp từng đề tài, chủ đề cụ thể. Đồng thời, tôi phối hợp với phụ huynh tìm kiếm, sưu tầm nguyên vật liệu, sách báo, tranh ảnh cũ để làm đồ dùng đồ chơi, tranh ảnh, tạo môi trường cho trẻ làm quen với thơ một cách sinh động, đa dạng và đầy màu sắc. Mặt khác, xuất phát từ đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non là tư duy trực quan hình tượng nên trong quá trình dạy trẻ tôi thường kết hợp giữa vật thật, tranh ảnh với mô hình với nhau. Đồ dùng trực quan phải đủ, đẹp, hấp dẫn, phù hợp với từng tiết học, đúng chủ điểm, trẻ phải có đồ dùng trực quan như cô để thao tác và sử dụng cùng một lúc với cô nhịp nhàng, chính vì thế ngoài việc đọc kể tác phẩm diễn cảm tôi còn làm thêm rất nhiều các loại đồ dùng trực quan như: sa bàn quay để tạo cho trẻ một tâm trạng vui vẻ, phấn khởi khơi gợi tính tò mò ham hiểu biết của trẻ. Từ những nghuyên vật liệu như bìa cứng, giấy vẽ, màu nước, bút chì … để làm thành bức tranh trong câu chuyện “Củ cải trắng” tranh được vẽ nền, bối cảnh có nhân vật nào thì nhân vật đó xuất hiện. Các nhân vật có thể di chuyển từ chỗ này sang chỗ khác như ở đoạn Dê con đem củ cải đến nhà cho các bạn. Thao tác cô đưa ra trực quan phải rõ ràng, dứt khoát để trẻ không lúng túng khi làm theo cô. 11 Với sân khấu tôi trang trí sân khấu với nội dung câu chuyện, phù hợp với hoạt cảnh nhân vật trong truyện. Tùy theo nội dung truyện có thể sử dụng rối que để di chuyển trên sân khâu giúp trẻ tập trung nghe cô kể, hướng thú tham gia các hoạt động, trẻ nhớ và hiểu nội dung câu chuyện nhanh hơn. Tôi còn làm những chiếc mũ phù hợp với từng nhân vật để trẻ có thể đội và đóng vai các nhân vật đó. Qua việc sử dụng những đồ dùng trực quan tôi thấy trẻ tập trung chú ý hứng thú hơn khi tham gia hoạt động làm quen với văn học. IV. Kết quả đạt được trong quá trình tổ chức cho trẻ 3-4 tuổi làm quen với thơ ca Sau một năm thực hiện các biện pháp dạy trẻ làm quen với th ơ ca, các cháu có nhiều tiến bộ rõ rệt. Cụ thể như sau: Đối Số tượng lượng Trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi Các nội dung đánh giá. Trẻ hiểu nội dung tác phẩm 25 trẻ SỐ TRẺ TỶ LỆ Đạt 25 100 C. đạt 0 0 Thể hiện được ngôn ngữ rõ ràng mạch lạc của tác phẩm Đạt 24 96 C. đạt 1 4 Thể hiện được sắc thái biểu cảm và thái độ hành vi đúng đắn đối với tác phẩm Đạt 24 96 C. đạt 1 4 Hứng thú, tự tin trong hoạt động Đạt 24 96 C. đạt 1 4 Kết quả chung Đạt 24 96 C. đạt 1 4 Kết quả trên cho thấy hiệu quả của các biện pháp tác động góp phần nâng cao chất lượng tổ chức cho trẻ 3-4 tuổi làm quen với thơ ca một cách rõ rệt: Tỷ lệ trẻ đạt yêu cầu tăng từ 32% lên 48%; tỷ lệ trẻ không đạt giảm từ 16% còn 4%. Trong hoạt động, trẻ mạnh dạn, tự tin bộc lộ cảm xúc của mình và thể hiện sự hiểu biết về thơ ca bằng ngôn ngữ mạch lạc. PHẦN III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Sau một năm tìm tòi, nghiên cứu và thực hiện các phương pháp, biện pháp tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường mầm non một cách linh hoạt, sáng tạo tôi thấy việc tổ chức hoạt động làm quen với thơ có chất lượng là cơ sở để giúp trẻ tham gia tích cực vào các hoạt động khác để tiếp thu, lĩnh hội một cách tốt nhất những kiến thức, kỹ năng từ cuộc sống xung quanh, hình thành cho trẻ thái độ, hành vi đúng đắn. Thông qua việc tổ chức hoạt động giúp trẻ tiếp nhận các tác phẩm thơ một cách đầy màu sắc và giàu cảm xúc, với cách nhìn ngây thơ giản đơn về văn học nghệ thuật và đời sống, trẻ cho rằng thế giới nghệ thuật trong tác phẩm cũng là hiện thực đời sống hàng ngày. Vì vậy các bé dễ dàng chia sẻ thường ngày và lập tức có những thái độ, hành vi biểu lộ phản ứng của mình trước sự kiện hoàn 12 cảnh trong tác phẩm. Trẻ tiếp nhận tác phẩm thơ ít bị ràng buộc bởi lý trí và kinh nghiệm mà chứa đựng khả năng tưởng tượng mạnh mẽ. Có thể nói rằng việc tổ chức cho trẻ 3-4 tuổi làm quen với thơ ca là một nội dung quan trọng ở trường Mầm non, thông qua đó cung cấp cho trẻ những hiểu biết về thế giới xung quanh phù hợp độ tuổi, rèn luyện những kỹ năng cần thiết về ngôn ngữ, tư duy, trí tuệ, hình thành những tình cảm trong sáng, giáo dục thái độ hành vi đúng đắn của trẻ đối với gia đình, bạn bè, cô giáo, với thế giới tự nhiên và hoạt động xã hội xung quanh trẻ. Những tác phẩm thơ ca qua từng chr đề thấm đẫm tính nhân văn, tình thân ái, lòng biết ơn và cách ứng xử thân thiện của trẻ đối với thế giới tự nhiên và xã hội xung quanh trẻ. Những dấu ấn đẹp đẽ ấy sẽ theo trẻ suốt cuộc đời và lung linh sắc màu huyền thoại góp phần hình thành phát triển nhân cách trẻ thơ. Các biện pháp tác động mà tôi đã áp dụng sẽ góp một phần nhỏ bé vào quá trình giáo dục trẻ được khai thác trong tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca ở trường mầm non thể hiện ở kết quả sau. Bài học kinh nghiệm Có được kết quả trên là nhờ sự tác động đúng hướng của các biện pháp tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca ở trường mầm non chúng tôi, trường mầm non Định Bình. Quá trình tác động cho tôi những bài học thực tiễn quý giá: 1. Cô giáo cần phải chuẩn bị nội dung bài dạy thật chu đáo, cô cần năng động, sáng tạo, tìm tòi những kiến thức phù hợp để tích hợp vào bài dạy và sáng tạo làm ra đồ dùng đẹp, đồ chơi phục vụ tiết học. 2. Tạo tình huống để thu hút sự chú ý của trẻ và để trẻ tích cực hoạt động, tham gia một cách hứng thú vào hoạt động. 3. Cô phải hiểu được tâm lý trẻ để có những xử lý tình huống hợp lý. 4. Thường xuyên học hỏi, tìm tòi nâng cao trình độ chuyên môn qua chuyên đề bồi dưỡng thường xuyên, qua sách, báo, ti vi, tập san và đồng nghiệp, từ đó tìm ra biện pháp hình thức phù hợp trong tổ chức hoạt động. 5. Làm tốt công tác phối kết hợp với gia đình, nhà trường để hiểu trẻ hơn, khám phá năng lực của từng trẻ, tuyên truyền với gia đình, tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc với thơ ca thường xuyên và hiệu quả. 2. Kiến nghị * Đối với nhà trường Cung cấp thêm tài liệu, phương tiện và các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị để thực hiện hoạt động giáo dục trong trường mầm non. * Đối với Phòng GD&ĐT Tiếp tục tập huấn chuyên môn, chú trọng hoạt động thực hành để giáo viên dự và rút kinh nghiệm. Trên đây là những kinh nghiệm tôi đã ứng dụng thành công trong năm học 2017- 2018. Tôi rất mong những kinh nghiệm của mình có ý nghĩa thiết thực trong tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ ở trường mầm non. 13 Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Định Bình, ngày 16 tháng 4 năm 2018 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, Không sao chép nội dung của người khác. Người viết sáng kiến Phạm Thị Tỉnh Ý KIẾN CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP HUYỆN ………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………. PHỤ LỤC * TÀI LIỆU THAM KHẢO. 1. Phương pháp tổ chức hoạt động làm quen với tác phẩm văn học - TS. Nguyễn Thị Ánh Tuyết- Nhà xuất bản giáo dục- 1998 2. Phương pháp dạy trẻ học nói như thế nào Tác giả Kha - Hai - Nơ - Đích. NXBGD- 1990. 3. Tạp chí, chuyên đề 4. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên 5. Chương trình GDMN ban hành theo Thông tư 28/2016. * DANH MỤC ĐỀ TÀI SKKN Đà ĐƯỢC XẾP LOẠI TT 1. 2. Tên đề tài SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi. Một số biện pháp giúp trẻ 4- Cấp đánh giá xếp loại (Ngành GD cấp huyện/tỉnh; Tỉnh...) Ngành GD cấp Huyện Ngành GD cấp Kết quả đánh giá xếp loại (A, B, hoặc C) Năm học đánh giá xếp loại C 2014-2015 B 2015-2016 14 3. 4. 5 tuổi khám phá khoa học Một số biện pháp giúp trẻ 45 tuổi phát triển vận động Một số kinh nghiệm tổ chức hoạt động làm quen với thơ ca cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi ở trường mầm non Định Bình, năm học 2017-2018”. Huyện Ngành GD cấp Huyện Ngành GD cấp Huyện A 2016-2017 A 2017-2018 15