Tài liệu Skkn một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 3 4 tuổi ở trường mầm non thị trấn

1. MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài. Ông bà ta xưa có câu “Trẻ lên 3 cả nhà học nói” Thật đúng như thế dạy tiếng Việt cho trẻ 3 tuổi có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Giáo viên Mầm non được xem là người thầy đầu tiên đặt nền móng cho việc đào tạo nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa, tuỳ theo mỗi độ tuổi mà giáo dục khác nhau. Ngôn ngữ phát triển tốt sẽ giúp trẻ nhận thức và giao tiếp tốt, hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ, giúp trẻ dễ dàng tiếp cận với các môn học khác, có khả năng phát triển tư duy và ngôn ngữ, cảm thụ cái hay, cái đẹp xung quanh trẻ. Ngôn ngữ chính là phương tiện giao tiếp giữa con người với con người, là phương tiện cho việc dạy và học. Trong quá trình phát triển toàn diện nhân cách, ngôn ngữ có vai trò là một phương tiện hình thành và phát triển nhận thức của trẻ về thế giới xung quanh. Ngôn ngữ giúp trẻ tìm hiểu, khám phá và nhận thức về môi trường xung quanh, thông qua cử chỉ và lời nói của người lớn trẻ làm quen với các sự vật, hiện tượng có trong môi trường xung quanh, trẻ hiểu những đặc điểm, tính chất, công dụng của các sự vật cùng với từ tương ứng với nó. Nhờ có ngôn ngữ trẻ nhận biết ngày càng nhiều các sự vật, hiện tượng mà trẻ được tiếp xúc trong cuộc sống hàng ngày. Ngoài ra ngôn ngữ còn là phương tiện phát triển tình cảm, đạo đức, thẩm mĩ, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ giúp trẻ giao lưu cảm xúc với những người xung quanh hình thành những cảm xúc tích cực. Là công cụ giúp trẻ hoà nhập với cộng đồng và trở thành một thành viên của cộng đồng. Trẻ mẫu giáo có nhu cầu lớn về mặt nhận thức, trẻ khao khát khám phá, tìm tòi, tìm hiểu thế giới xung quanh mình trong đó ngôn ngữ là công cụ giao tiếp quan trọng nhất của con người. Trong giao tiếp trẻ sử dụng ngôn ngữ của mình để trình bày ý nghĩ biểu cảm của mình với mọi người. Đặc biệt hiện nay phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong công tác chăm sóc giáo dục và nuôi dạy trẻ của các trường mầm non. Là một giáo viên trực tiếp dạy trẻ 3- 4 tôi luôn có những suy nghĩ trăn trở làm sao để dạy trẻ phát âm chuẩn, chính xác đúng Tiếng Việt. Theo tôi để làm tốt công tác chăm sóc giáo dục trẻ, hình thành nhân cách trẻ, ngoài việc thực hiện nhiệm vụ của một người giáo viên mầm non ra thì việc xác định phương pháp, biện pháp chăm sóc giáo dục trẻ thông qua hoạt động học khác tôi luôn tìm ra nhiều biện pháp để dạy trẻ phát âm chuẩn và chính xác. Vậy tìm biện pháp gì, phương pháp gì? Tìm ở đâu?. Tôi luôn tìm ra các giải pháp tốt để dạy trẻ phát triển toàn diện về nhân cách trẻ để trẻ lớp tôi nhận thức tiến bộ nhanh bắt kịp cùng trang lứa. Bản thân tôi trong 12 năm công tác mỗi năm tôi lại rút ra cho mình một kinh nghiệm. Muốn trẻ phát triển toàn diện theo tôi chúng ta cần xây dựng biện pháp giáo dục hay và mở. Vì thế tôi đã dạy trẻ thông qua các môn học khác nhau và dạy trẻ ở mọi lúc mọi nơi thông qua các hoạt động hàng ngày, từ đó trẻ được khám phá tìm tòi hiểu biết về mọi sự vật hiện tượng, về thế giới xung quanh trẻ, phát triển tư duy. Tôi thấy mình cần phải đi sâu tìm hiểu kỹ vấn đề này để từ đó rút ra nhiệm vụ giáo dục cho phù hợp với yêu cầu phát triển của lứa tuổi. Chính vì vậy nên tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo bé 3- 4 tuổi ở 1 trường Mầm Non Thị trấn Mường Lát” nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ mầm non hiện nay. 1.2. Mục đích nghiên cứu. Nhằm giúp trẻ phát triển khả năng nghe, hiểu, trả lời câu hỏi một cách có logic, có trình tự, chính xác. - Giúp trẻ mạnh dạn tự tin trước mọi người. - Làm phong phú vốn từ cho trẻ. - Giúp giáo viên hiểu được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ từ đó có những kế hoạch cụ thể về việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. 1.3. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng tôi tiến hành nghiên cứu là “Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ mẫu giáo bé 3- 4 tuổi ở trường Mầm Non Thị trấn Mường Lát”. 1.4. Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin. - Phương pháp quan sát. - Qua nghiên cứu các tài liệu tham khảo có liên quan đến đề tài. 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm. Trong cuộc sống chúng ta ai cũng phải sử dụng ngôn ngữ dể giao tiếp với mọi người xung quanh và ngôn ngữ chính là phương tiện cho việc dạy và học. Đối với trẻ mầm non thì qua giao tiếp bằng ngôn ngữ và tư duy trẻ thu được các kinh nghiệm sống làm phong phú thêm sự hiểu biết của trẻ. Cụ thể trẻ mẫu giáo bé nhận thức và ngôn ngữ của trẻ còn nhiều hạn chế, trẻ mới đang tập nói, có trẻ mới nói được câu 4-5 từ, có trẻ thì đã nói được câu 7-8 từ, có trẻ nói chưa trọn vẹn được câu, trẻ chưa diễn đạt được ý muốn của mình bằng những câu đơn giản… chính vì vậy mà phát triển ngôn ngữ cho trẻ là việc làm cần thiết. Đối với trẻ mẫu giáo bé phát triển ngôn ngữ chính là việc phát triển các khả năng nghe, hiểu, nói của trẻ. Để phát triển các khả năng này thì việc dạy trẻ đọc thơ, kể chuyện, tập nói, trò chuyện, giao tiếp với trẻ thông qua các hoạt động giáo dục trẻ trong ngày chính là việc làm giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ từ 3-4 tuổi nói riêng, chúng ta cần phải giúp trẻ phát triển mở rộng các từ loại trong các từ, biết sử dụng nhiều loại câu, bằng cách thường xuyên trò chuyện với trẻ về những sự vật, sự việc trẻ nhìn thấy trong sinh hoạt hàng ngày, nói cho trẻ biết các từ biểu thị về các đặc điểm, tính chất, công dụng. Đặc biệt nhờ có ngôn ngữ, thông qua các câu chuyện trẻ dễ dàng tiếp nhận những chuẩn mực đạo đức của xã hội và hoà nhập vào xã hội tốt hơn. Công tác chăm sóc, giáo dục trẻ là cả quá trình bền bỉ, lâu dài từ đó tạo cơ hội cho trẻ được tham gia vào các hoạt động một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả, để từ đó trẻ vừa được học, vừa được chơi. Trẻ em ở độ tuổi này các cháu đang học ăn, học nói, học người lớn. Chính vì vậy người lớn chính là tấm gương. Trong quá trình phát triển toàn diện nhân cách con người nói chung và trẻ Mầm Non nói riêng thì ngôn ngữ có một vai trò rất quan trọng không thể thiếu được. Ngôn ngữ là phương tiện để giao tiếp quan trọng nhất đặc biệt đối với trẻ nhỏ, đó là phương tiện giúp trẻ giao lưu cảm xúc 2 với những người xung quanh hình thành những cảm xúc tích cực. Ngôn ngữ là công cụ giúp trẻ hoà nhập với cộng đồng và trở thành một thành viên của cộng đồng. Nhờ có những lời chỉ dẫn của người lớn mà trẻ dần dần hiểu được những quy định chung của xã hội mà mọi người đều phải thực hiện theo những quy định chung đó. Ngôn ngữ còn là phương tiện giúp trẻ tìm hiểu khám phá, nhận thức về môi trường xung quanh, thông qua cử chỉ lời nói của người lớn trẻ sẽ được làm quen với các sự vật, hiện tượng có trong môi trường xung quanh. Nhờ có ngôn ngữ mà trẻ sẽ nhận biết ngày càng nhiều màu sắc, hình ảnh… của các sự vật, hiện tượng trong cuộc sống hàng ngày. Chính vì vậy vai trò của người giáo viên hướng dẫn trẻ như thế nào để ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt? Ta thấy trẻ nhỏ thường phát âm không chính xác (chẳng hạn như: Hình vuông – Hình guông, là - nà …. ). Việc trẻ phát âm không đúng của trẻ chủ yếu là do cơ quan phát âm của trẻ chưa linh hoạt, chưa nhạy cảm và chưa chính xác, trẻ chưa biết cách điều chỉnh hơi thở ngôn ngữ và giọng nói cho phù hợp với nội dung nói. Vì vậy, để trẻ phát âm đúng cần phải được luyện tập thường xuyên, mọi lúc mọi nơi, và thời gian lâu dài. Trong quá trình công tác chăm sóc nuôi dạy trẻ, sau một thời gian cho trẻ làm quen với các bài đồng dao, em thấy việc cho trẻ đọc các bài đồng dao kết hợp với các trò chơi đơn giản có tác dụng rất tốt cho việc phát triển ngôn ngữ ở trẻ. Bởi vì nó có tính chất thi đua, bắt chước để kích thích trẻ luyện tập tốt. * Đặc điểm sinh lý: Lứa tuổi mầm non là thời kì phát triển và hoàn thiện về tất cả các cơ quan trong cơ trẻ. Đây chính là tiền đề cho việc phát triển ngôn ngữ của trẻ. Cơ quan thính giác của trẻ cũng được củng cố và hoàn thiện, kinh nghiệm nghe đọc thơ của trẻ tích lũy được nhiều hơn, tạo tiền đề giúp trẻ cảm thụ thơ một cách sâu sắc hơn. * Đặc điểm tâm lý: Ngôn ngữ của trẻ 3 - 4 tuổi này được xác định rõ ràng, nó giúp trẻ điều khiển hành vi của mình được tốt hơn, thực hiện các hành động một cách chủ tâm hơn, nhờ đó mà các quá trình tâm lý mang tính chủ động rõ rệt. Tính chủ động của trẻ phát triển, ghi nhớ của trẻ ngày càng có tính chủ định, sự chú ý đã tập trung hơn, bền vững hơn, trẻ biết điều khiển chú ý của mình, tự giác hướng chú ý của mình vào đối tượng nhất định. Tư duy trực quan sơ đồ và những yếu tố của tư duy lôgic dần thay thế tư duy trực quan hành động. Đây là điều kiện thuận lợi nhất giúp trẻ cảm thụ tốt những hình tượng nghệ thuật đặc biệt là nghệ thuật trong thơ. 2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. Trường mầm non Thị trấn Mường Lát nằm trên địa bàn trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của huyện. Một số cháu là con em gia đình cán bộ công chức, số còn lại là con em gia đình làm kinh tế, nhìn chung các cháu đều ngoan ngoãn, mạnh dạn, hồn nhiên, đạt yêu cầu về thể chất, phát triển nhận thức, phát triển ngôn ngữ và tình cảm xã hội. Là một thuận lợi lớn để tôi rèn luyện phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Là một giáo viên trực tiếp phụ trách lớp mẫu giáo bé 3– 4 tôi đã quan tâm đến đặc điểm tâm sinh lý cũng như ngôn ngữ giao tiếp của từng trẻ 3 nhằm khám phá, tìm hiểu khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ để kịp thời có những biện pháp giáo dục và nâng cao dần ngôn ngữ cho trẻ. Khi tiếp xúc với trẻ tôi nhận thấy rằng ngôn ngữ của trẻ còn nhiều hạn chế về câu từ, về cách phát âm. Khi trẻ nói hầu hết toàn bớt âm trong các từ, giao tiếp không đủ câu cho nên nhiều khi giáo viên không hiểu trẻ đang nói về cái gì? Cũng có một số trẻ còn hạn chế khi nói, trẻ chỉ biết chỉ tay vào những thứ mình cần khi cô hỏi. Đây cũng là một trong những nguyên nhân của việc ngôn ngữ của trẻ còn nghèo nàn. Qua quá trình tiếp xúc với trẻ bản thân tôi thấy rất lo lắng về vấn đề này và tôi nghĩ rằng mình phải tìm tòi suy nghĩ và nghiên cứu tài liệu để tìm ra biện pháp phát triển ngôn ngữ giao tiếp cho trẻ một cách có hiệu quả nhất để có thể giúp trẻ tự tin hơn khi giao tiếp với mọi người. 2. 2.1. Thuận lợi: - Ban Giám Hiệu nhà trường luôn giúp đỡ cho nhân viên. - Lớp có diện tích khá rộng rãi, thoáng mát. - Trẻ được phân chia theo đúng độ tuổi. Đa số trẻ đi học rất đều. - Đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ phong phú về mầu sắc và hình ảnh, hấp dẫn thu hút trẻ. - Giáo viên nhiệt tình làm đồ dùng đồ chơi sáng tạo phục vụ cho việc cung cấp và phát triển ngôn ngữ cho trẻ. 2. 2.2. Khó khăn. Có một số cháu bắt đầu đi học nên còn khóc nhiều chưa thích nghi với điều kiện sinh hoạt của lớp trẻ còn bỡ ngỡ. Mỗi cháu lại có những sở thích và cá tính khác nhau. Nên việc chuyền đạt ngôn ngữ cho trẻ cũng rất khó khăn. - Trẻ chưa mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp - Vốn từ của trẻ còn rất ít . - Trình độ nhận thức của trẻ trong một lớp không đồng đều. - Trí nhớ của trẻ còn hạn chế chính vì vậy mà trẻ chưa biết cách sắp xếp trật tự các từ trong câu nên khi phát âm trẻ thường bỏ bớt từ. Cách diễn đạt lời nói của trẻ chưa tốt . - 60% trẻ phát âm chưa chính xác hay có những trẻ còn nói ngọng chữ x thì phát âm thành chữ s, cô Ngân thì trẻ nói cô Ân, dấu ngã - dấu sắc, dấu hỏi - dấu nặng. * Kết quả điều tra của đầu năm như sau: Đạt Không đạt Phân loại khả năng Sl % Sl % Khả năng nghe hiểu ngôn ngữ và phát âm 15 68.2 7 31.8 Vốn từ 10 45.4 12 54.6 Khả năng nói đúng ngữ pháp 7 31.8 15 68.2 Khả năng giao tiếp 10 45.4 12 54.6 * Nguyên nhân thực trạng: Trình độ nhận thức của trẻ trong một lớp không đồng đều (vì có trẻ trong lớp sinh tháng 1-2 nhưng có trẻ trong lớp sinh tháng 10 -11-12). Tháng tuổi của 4 trẻ chênh lệch nhau về tháng sinh quá xa ở lứa tuổi này sẽ dẫn đến sự chênh lệch về trình độ nhận thức, sự hiểu biết, ngôn ngữ.. - Đặc điểm của trẻ mẫu giáo bé 3 – 4 tuổi rất thích được trò chuyện, giao tiếp, thích được nói, nhưng ngôn ngữ, vốn từ của trẻ còn rất hạn chế, còn sử dụng ngôn ngữ thụ động nhiều. - Chưa được tác động, kích thích kịp thời để trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp. 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề. Trẻ ở lứa tuổi 3-4 tuổi còn nhỏ rất hiếu động, thích tìm tòi, khám phá mọi thứ xung quanh.Trẻ thường có những thắc mắc trước những đồ vật. Hiện tượng mà trẻ nhìn thấy, nghe thấy, trẻ thường đặt ra rất nhiều câu hỏi như: Ai đây? Cái gì đây? Con gì đây? … Để giải đáp được những thắc mắc hàng ngày người lớn cần trả lời những câu hỏi của trẻ rõ ràng, ngắn gọn đồng thời cần cung cấp cho trẻ thêm hiểu biết về thế giới xung quanh bằng ngôn ngữ giao tiếp mạch lạc. Chính vì vậy mà mỗi giáo viên chăm sóc giáo dục trẻ cần trú trọng đến việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ, đó là nhịêm vụ quan trọng hàng đầu. Bởi ngôn ngữ là phương tiện để trẻ tiếp thu kiến thức về thế giới xung quanh được dễ dàng và hiệu quả nhất. Chính vì vậy mà trong quá trình dạy trẻ tôi đã mạnh dạn áp dụng một số biện pháp dạy trẻ phát triển ngôn ngữ thông qua một số hoạt động sau: Giải pháp 1: Giáo viên cần hiểu tâm sinh lý của trẻ: *Đặc điểm phát âm: Trẻ đã phát âm được các âm khác nhau. Phát âm được các âm của lời nói nhưng vẫn còn ê a. Trẻ hay phát âm sai ở những từ khó, những từ có 2/ 3 âm tiết như: Lựu/ lịu, hươu/ hiu, hoa sen / hoa seng, thuyền buồm/ thiền bồm…. *Đặc điểm vốn từ: Vốn từ của trẻ còn rất ít. Danh từ và động từ ở trẻ chiếm ưu thế. Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ đồ vật con vật, hành động trong giao tiếp quen thuộc hàng ngày. Những các từ chỉ khái niệm tương đối như: Hôm qua, hôm nay, ngày mai……trẻ sử dụng chưa chính xác. Một số trẻ đã biết sử dụng các từ chỉ màu sắc như: màu xanh, màu đỏ, màu vàng…. Đã biết sử dụng các từ thể hiện sự lễ phép với người lớn trong giao tiếp như: Cảm ơn cô, vâng, dạ… * Sắp xếp cấu trúc lời nói: Cách diễn đạt nội dung, sự liên kết các câu nói lại với nhau tạo thành chuỗi lời nói nhằm diễn tả trọn vẹn một ý, một nội dung ngắn gọn nào đó để giúp người nghe hiểu được, đối với một số trẻ là đơn giản - Nhưng đối với một số trẻ khác nhỏ tháng hơn lại là rất khó. Nếu yêu cầu trẻ kể lại một câu chuyện hay tả lại một sự kiện, hiện tượng xảy ra đối với trẻ thì trẻ gặp khó khăn. Cần phải tập luyện dần dần. *Diễn đạt nội dung nói: - Cách diễn đạt nội dung của trẻ ở lứa tuổi này còn ê a, ậm ừ . Đôi khi chưa diễn đạt được ý muốn của mình bằng những câu đơn giản. - Còn rụt rè, chưa mạnh dạn tự tin trong khi giao tiếp. *Đặc điểm ngữ pháp: Trẻ nói được 1 số câu đơn giản, biết thể hiện nhu cầu mong muốn và hiểu biết của mình bằng 1 hay 2 câu. VD: Cô ơi ! Con uống nước, con ăn kẹo… 5 Trẻ đọc được các bài thơ, hát được các bài hát có 3 đến 5 câu ngắn. Trẻ có thể kể lại 1 đoạn truyện được nghe nhiều lần, có sự gợi ý. Tuy nhiên, đôi khi sự sắp xếp các từ trong câu còn chưa hợp lý. Trẻ thường sử dụng câu cụt. VD: Nước, uống nước,… Trong 1 số trường hợp trẻ dùng từ trong câu còn chưa chính xác, chủ yếu trẻ sử dụng câu đơn mở rộng. Giải pháp 2: Giáo viên cần giúp trẻ phát triển vốn từ, mạnh dạn, tự tin : Phát triển ngôn ngữ cho trẻ chính là phát triển khả năng nghe, hiểu ngôn ngữ, khả năng trình bày có logic có trình tự, chính xác một nội dung nhất định. Để trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp với mọi người với ngôn ngữ mạch lạc, giúp người nghe dễ hiểu thì trước hết cần: * Làm phong phú vốn từ cho trẻ: Trẻ phải có vốn từ nhất định để giao tiếp với mọi người xung quanh, vì vậy giáo viên phải là người cung cấp vốn từ cho trẻ. VD: Qua môn NBTN cô cung cấp cho trẻ từ chỉ đồ vật: cái bàn, cái ghế, cái áo, cái mũ,..từ chỉ con vật : con bò, con chó, con mèo…., màu sắc xanh, đỏ, vàng… Qua môn thơ, chuyện cung cấp tên bài thơ, tên câu chuyện, tên nhân vật, những vần thơ hay, lời đối thoại của nhân vật…. * Lựa chọn nội dung nói: Trẻ ở lứa tuổi 3 - 4 tuổi còn nhỏ nên chưa có khả năng lựa chọn nội dung diễn đạt vì vậy giáo viên cần phải hướng dẫn giúp trẻ. - Xác định nội dung cần nói của trẻ có nội dung thông báo ngắn gọn, rõ ràng. Xác định sự việc chính trong nhiều sự việc, xác định đặc điểm nổi bật, cơ bản của con vật, của cây, của đồ vật, của bức tranh, nội dung chính trong tác phẩm văn học… VD: Về đồ vật: Tên gọi, hình dáng, công dụng, cách sử dụng. Về con vật: Tên gọi, hình dáng, tiếng kêu, lợi ích . Về cây: Tên gọi, hình dáng, màu sắc, công dụng. - Sắp xếp nội dung đã lựa chọn cho lời nói của trẻ được đầy đủ, hợp lí và logic. VD: Cho trẻ nhận biết gọi tên: Từ tổng quát đến chi tiết. - Từ đầu đến chân, từ ngoài vào trong, từ trên xuống dưới, từ trái qua phải….. 6 * Lựa chọn từ: Sau khi đã lựa chọn nội dung rồi thì trẻ cần lựa chọn từ để diễn tả chính xác nội dung mình cần thông báo. Chọn từ giúp cho lời nói của trẻ rõ ràng, chính xác và mang sắc thái biểu cảm. Sự liên kết cái câu nói lại với nhau tạo thành chuỗi lời nói nhằm diễn tả trọn vẹn một ý, một nội dung nào đó giúp người ta hiểu được đây là sự sản xuất toàn bộ nội dung thông báo một cách có logic. Để diễn tả một ý, một nội dung ngắn ngọn nào đó thì việc sắp xếp cấu trúc lời nói là đơn giản đối với một số trẻ, nhưng khó khăn với một số trẻ còn ít tháng . Nhưng yêu cầu kể lại truyện hay những hiện tượng, sự kiện xảy ra trong đời sống thì trẻ gặp khó khăn. Chính vì vậy mà giáo viên phải rèn cho trẻ dần dần chứ không phải là việc làm có thể khắc phục ngay được. Giải pháp 3: Xây dựng kế hoạch phát triển ngôn ngữ cho trẻ theo từng tháng xuyên suốt 1 năm học: * Tháng 9, 10: Phát triển khả năng nghe hiểu cho trẻ: Chọn những bài tập luyện tai nghe cho trẻ nhằm phát triển thính giác, cho trẻ nghe những bài hát, những câu truyện, những bài đồng dao,… Tạo điều kiện để trẻ tập chung chú ý luyện khả năng chú ý thính giác cho trẻ thông qua các bài tập, trò chơi: Tai ai thính ? Ai đoán giỏi?... Cố gắng phát âm đúng, không phát âm sai vì trẻ hay bắt trước. Sửa lỗi phát âm cho trẻ khi trẻ phát âm sai ở mọi lúc mọi nơi trong các hoạt động hàng ngày. * Tháng 11, 12: Nghe, nhắc lại các âm, tiếng và câu nhằm phong phú vốn từ cho trẻ: Giáo viên cần nói diễn cảm, rõ ràng, giải thích nghĩa của từ khó giúp cho trẻ hiểu, nhớ và vận dụng được các từ để đặt câu. Để đẩy mạnh sự phát triển, khả năng vận động của cơ quan phát âm, cần tập cho trẻ các bài tập luyện cơ quan phát âm thích hợp: VD: Con có cái ca, cô cắt quả cà, con cầm cái ca, cùng cười ha ha.. Có con Ba Ba, đội nhà đi trốn, bì bà bì bõm, bé bắt Ba Ba. Bà bảo bé, bé bế búp bê, bé bồng, bé bế, búp bê ngoan nào. Cô tổ chức những trò chơi phát triển vốn từ cho trẻ: VD: Trò chơi bắt chước tiếng kêu của các con vật, ai nhanh hơn, thi xem ai giỏi hơn. *Tháng 1, 2: Vẫn xuyên suốt 2 nhiệm vụ trên nhưng đào sâu vấn đề luyện trí nhớ cho trẻ qua cái bài thơ, đồng dao, bài đồng dao được phổ nhạc như bài: “Con kiến mà leo cành đa, leo phải cành cụt, leo vào leo ra” ...., đặc biệt là những câu chuyện kể đầy hấp dẫn và lôi cuốn. Gợi ý cho trẻ sử dụng những loại câu đơn giản đủ nghĩa. *Tháng 3, 4, 5: Xây dựng những trò chơi giúp trẻ nói đúng ngữ pháp, nói mạch lạc. VD: Trẻ nói theo mẫu câu của 1 câu truyện nào đó: < Chiếp chiếp cứu tôi với. Con xin lỗi mẹ …>. cho trẻ chơi từ dễ đến khó, các mẫu câu phức tạp gần lên. Để củng cố kĩ năng nói đúng ngữ pháp, pháp triển trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ. Một khi đã có một số lượng vốn từ phong phú trẻ sẽ tự tin giao tiếp với mọi người một cách hứng thú hơn. Giải pháp 4: Giáo dục ngôn ngữ cho trẻ ở mọi lúc mọi nơi: a. Giờ đón trẻ: Giờ đón trẻ là lúc cần tạo không khí vui vẻ, niềm nở, để lôi cuốn trẻ tới trường, tới lớp cô phải thật gần gũi bên trẻ, cô tích cực trò chuyện 7 với trẻ. Vì trò chuyện với trẻ là hình thức đơn giản nhất để cung cấp vốn từ cho trẻ và phát triển ngôn ngữ cho trẻ, đặc biệt là ngôn ngữ mạch lạc. Bởi qua cách trò chuyện với trẻ cô mới có thể cung cấp, mở rộng vốn từ cho trẻ. VD: Cô trò chuyện với trẻ về gia đình của trẻ: + Gia đình con có những ai? + Bố mẹ con tên gì + Bố mẹ làm nghề gì? + Nhà con ở đâu? - Như vậy khi trò chuyện với cô trẻ tự tin vào vốn từ của mình, ngôn ngữ của trẻ nhờ đó mà được mở rộng và phát triển hơn. Ngoài ra trong giờ đón trẻ, trả trẻ tôi luôn nhắc trẻ biết chào ông, bà, bố, mẹ, anh, chị, em, và mọi người xung quanh, như vậy kích thích trẻ trả lời câu trọn vẹn bên cạnh đó giáo dục trẻ có thói quen lễ phép, biết vâng lời. b. Giáo dục ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động góc: Trong một giờ hoạt động chung trẻ không thể phát triển ngôn ngữ một cách toàn diện được mà phải thông qua các hoạt động khác trong đó có hoạt động góc. Đây có thể coi là một hình thức quan trọng nhất, bởi giờ chơi có tác dụng rất lớn trong việc phát triển vốn từ, đặc biệt là tích cực hoá vốn từ cho trẻ. Thời gian chơi của trẻ chiếm nhiều nhất trong thời gian trẻ ở trường, là thời gian trẻ được chơi thoải mái nhất. Trong qúa trình trẻ chơi sử dụng các loại từ khác nhau, có điều kiện học và sử dụng các từ có nội dung khác nhau. VD1: Trong góc “Hoạt động với đồ vật” ở chủ điểm “Gia đình” tôi hỏi trẻ: + Các con ơi, các con đang chơi gì vậy? (Con đang chơi khám bệnh ạ) + Con khám bệnh bằng đồ vật gì? (Con khám bệnh bằng ống nghe ạ) + Muốn không bị bệnh thì con phải làm như thế nào? Qua đó giáo viên hướng dẫn trẻ biết cách bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ. Hướng dẫn trẻ cách vệ sinh cá nhân, cô hướng dẫn trẻ phải rửa tay trước và sau khi ăn. (Cô hướng dẫn trẻ rửa tay trước khi ăn cơm) c. Giáo dục ngôn ngữ thông qua hoạt động ngoài trời: - Hàng ngày đi dạo chơi quanh sân trường tôi thường xuyên đặt câu hỏi để trẻ được gọi tên các đồ chơi quanh sân trường như: Đu quay, cầu trượt, nhà bóng, .... Ngoài ra tôi còn giới thiệu cho trẻ biết về nhiều cây xanh ở trường và hỏi trẻ: 8 + Cây rau này có màu gì? (Trẻ trả lời màu xanh) * Giáo dục: Cô giới thiệu trẻ về cây rau và dặn trẻ về ăn thêm rau xanh để cung cấp thêm nhiều chất xơ và dinh dưỡng (vâng ạ) - Qua những câu hỏi cô đặt ra sẽ giúp trẻ tích luỹ được những vốn từ mới ngoài ra còn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ chính xác, mạch lạc, rõ ràng hơn. (Cô và trẻ trong tiết học hoạt động ngoài trời) - Ở lứa tuổi này trẻ nhiều khi hay hỏi và trả lời trống không hoặc nói những câu không có nghĩa. Vì vậy bản thân tôi luôn chú ý lắng nghe và nhắc nhở trẻ, nói mẫu cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ nhắc lại. Giải pháp 6: Giáo dục ngôn ngữ thông qua các giờ học khác: a. Thông qua giờ nhận biết tập nói: Đây là môn học quan trọng nhất đối với sự phát triển ngôn ngữ và cung cấp vốn từ vựng cho trẻ. Trẻ ở lứa tuổi 3-4 đang bắt đầu học nói, bộ máy phát âm chưa hoàn chỉnh, vì vậy trẻ thường nói không đủ từ, nói ngọng, nói lắp. Cho nên trong tiết dạy cô phải chuẩn bị đồ dùng trực quan đẹp, hấp dẫn để gây hứng thú cho trẻ. Bên cạnh đó cô phải chuẩn bị một hệ thống câu hỏi rõ ràng ngắn gọn trong khi trẻ trả lời cô hướng dẫn trẻ nói đúng từ, đủ câu không nói cộc lốc. VD1: Để trẻ nhận biết được đồ vật vật thật hoặc tranh ảnh về đồ vật (con vật) để cho trẻ quan sát. Trẻ sẽ sử dụng các giác quan như: sờ, nhìn…..nhằm phát huy tính tích cực và tư duy, rèn khả năng ghi nhớ có chủ đích cho trẻ. - Để giúp trẻ hứng thú tập trung vào đối tượng quan sát cô cần đưa ra hệ thống câu hỏi: + Đây là con gì? + Đố các bạn biết con vật này sống ở đâu? Trong khi trẻ trả lời cô phải chú ý đến câu trả lời của trẻ. Trẻ phải nói được cả câu theo yêu cầu câu hỏi của cô. Nếu trẻ nói cộc lốc, thiếu từ cô phải sửa ngay cho trẻ. 9 VD2 : Khi dạy bài các phương tiện giao thông tôi cho trẻ quan sát tranh và ra các câu hỏi yêu cầu từng trẻ trả lời: + Cho trẻ quan sát tranh nhận biết các phương tiện giao thông + Công dụng của một số phương tiện giao thông đường bộ. - Cứ như vậy tôi đặt hệ thống câu hỏi từ tổng thể đến chi tiết để trẻ trả lời nhằm kích thích trẻ phát triển tư duy và ngôn ngữ cho trẻ, qua đó lồng liên hệ thực tế: Khi ra đường chúng ta phải đi bên nào vậy các con + Trẻ đồng thanh trả lời: Dạ bên phải ạ. (Trẻ nhận biết các phương tiện giao thông) b. Thông qua giờ kể truyện, đọc thơ. Trên tiết học khi cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là phát triển ngôn ngữ nói cho trẻ và còn hình thành phát triển ở trẻ kỹ năng nói mạch lạc mà muốn làm được như vậy trẻ phải có vốn từ phong phú hay nói cách khác là trẻ cũng được học thêm được các từ mới qua giờ học thơ, truyện. Để giờ thơ, truyện đạt kết quả cao cũng như hình thành ngôn ngữ cho trẻ thì đồ dùng phục vụ cho tiết học phải đảm bảo : + Đồ dùng phải đẹp, màu sắc phù hợp đảm bảo tính an toàn và vệ sinh cho trẻ. 10 + Nếu là tranh vẽ phải đẹp, phù hợp với câu truyện, phía dưới phải có chữ to giúp cho việc phát triển vốn từ của trẻ được thuận lợi. + Bản thân giáo viên phải thuộc truyện, ngôn ngữ của cô phải trong sáng, giọng đọc phải rõ ràng đọc diễn cảm, thể hiện đúng ngữ điệu của các nhân vật. - Trong các tiết dạy tôi đã đưa ra các bức tranh có các nhân vật, thể hiện được nội dung chủ đề. Tôi hướng dẫn trẻ quan sát một cách chi tiết những nội dung thể hiện trong tranh, trẻ rất hứng thú quan sát và từ đó hình thành kỹ năng cho trẻ. Trẻ không chỉ nhắc lời nói của cô giáo mà trẻ thể hiện sự hiểu biết của mình qua lời nói của trẻ. *Tranh truyện: Tranh vẽ tóm tắt, khái quát, tình tiết, hình ảnh màu sắc gợi cảm xúc, hứng thú, cuốn hút trẻ để trẻ tưởng tượng ra được nội dung của truyện. Tranh dùng trong tiết học có kích thước Ví dụ: Truyện ba chú lợn nhỏ tranh 45cm x 60cm, các nhân vật, cảnh vật trong truyện làm tranh truyện . - Bên cạnh đó dụng công nghệ thông tin sưu tầm băng đĩa có nội dung câu chuyện trong các chủ đề cho trẻ quan sát tạo thêm sự hứng thú cho trẻ hoặc trên vi tính: vẽ, cắt, dán, làm hiệu ứng chạy PowerPoin presentation trên máy. Ví dụ: Truyện ba chú lợn nhỏ Ví dụ: Câu chuyện “Nhổ củ cải”. Tôi sử dụng giọng điệu thể hiện các câu gọi của: ông già, bà già, cô cháu gái, con chó, con mèo, chuột nhắt, lớn nhanh như thổi, Nhấn mạnh các từ, khổng lồ to chưa từng thấy ( hai tay đưa ra trước, lên cao), nhổ mãi, nhổ mãi.... - Lần 2: Tôi luôn sử dụng với đồ dùng trực quan để tạo hứng thú cho trẻ và để trẻ hiểu nội dung câu chuyện, tính cách của nhân vật qua hình ảnh minh học. 11 Tôi thường sử dụng nhiều đồ dùng trực quan khác nhau như tranh minh họa, phim hoạt hình..... Ví dụ 1: Chuyện Nhổ củ cải. Tôi kể bằng tranh minh họa Trong mỗi câu truyện tôi thường nghiên cứu kỹ và tìm hiểu những nội dung chính cần truyền đạt, giảng giải tới trẻ một cách ngắn gọn dễ hiểu. - Cô vừa Kể cho các con nghe chuyện gì? - Truyện có những nhân vật nào? - Ông già mang về cây gì? - Cây cải như thế nào? - Ông già đã gọi ai ra nhổ cùng? - Bà gọi ai ra nhổ cùng?Cô cháu gái gọi ai? chó con gọi ai, mèo con gọi ai. - Tất cả có nhổ được củ cải lên không? - Mọi người nhổ được củ cải thì như thế nào? - Qua câu chuyện giáo dục các con điều gì? Cô chốt lại và giáo dục trẻ phải biết đoàn kết thì sẽ làm được việc lớn, giáo dục trẻ biết giúp đỡ ông, bà và mọi người trong gia đình. Ngoài việc chuyền đạt nội dung chính, giảng giải một cách ngắn gọn, dễ hiểu. Muốn trẻ nắm trắc bài, khắc sâu nội dung truyện, tôi lựa chọn những câu hỏi cho phù hợp với độ tuổi cho trẻ dễ trả lời. Ví dụ: Từ khổng lồ tức là kích thước lớn gấp nhiều lần so với bình thường. “Không hề nhúc nhích “ không di chuyển một tí nào Từ những câu hỏi gợi mở như vậy giúp trẻ mở rộng vốn từ, bằng cách nhắc lời đối thoại ngắn gọn dễ nhớ, đồng thời trẻ hiểu được ý nghĩa của một số từ: yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau đều là tốt. Muốn trẻ có những tình cảm đạo đức thẩm mĩ 12 - Như vậy thơ truyện không những kích thích nhận thức có hình ảnh của trẻ mà còn phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách toàn diện. Trẻ nhớ nội dung câu truyện và biết sử dụng ngôn ngữ nói là phương tiện để tiếp thu kiến thức. * Hình thức kể lại chuyện theo tranh Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho trẻ làm quen với câu chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động chiều. tôi kể cho trẻ nghe chuyện bằng những quyển truyện tranh to với những hình ảnh của các nhân vật rõ ràng, sống động, đẹp mắt, nội dung câu chuyện rõ ràng, ngắn gọn. Ngoài ra, tôi còn cho trẻ xem băng truyện trước giờ trả trẻ với mục đích giúp trẻ ghi nhớ nội dung truyện, nhớ nhân vật truyện và lời thoại của các nhân vật trong truyện. Sau khi đàm thoại xong, trẻ đã nhớ lại nội dung truyện, tôi tổ chức cho trẻ lên kể lại theo các hình ảnh có trong truyện tranh, dạy trẻ khi kể đến nhân vật nào thì dùng que chỉ vào từng hình ảnh trong truyện sao cho phù hợp với nội dung truyện. Khi trẻ kể xong truyện, tôi cho các bạn trong nhóm nhận xét bạn kể. Kể truyện theo tranh tổ chức ở hoạt động góc thì trẻ được thay nhau kể, trẻ được thoải mái thể hiện giọng kể của mình, sử dụng ngôn ngữ sáng tạo trong khi kể không bị gò bó như ở trong tiết học. Qua hoạt động ở góc văn học, trẻ được đàm thoại, tranh luận trực tiếp với nhau để từ đó ngôn ngữ của trẻ được sử dụng linh hoạt hơn trong cuộc sống. * Phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm. Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ là một nhiệm vụ có tầm quan trọng hàng đầu ở các lứa tuổi, nó đặc biệt quan trọng trong quá trình tổ chức hoạt động dạy trẻ đọc thơ diễn cảm cho trẻ em ở lứa tuổi mầm non. Đó là một trong những phương pháp rèn luyện phát triển ngôn ngữ nói cho trẻ. Khi đọc thuộc lòng thơ trẻ sẽ làm cho ngôn ngữ của mình thêm sinh động, uyển chuyển, biểu cảm giúp trẻ thể hiện tình cảm, suy nghĩ của tác giả. 13 Nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tôi luôn tìm tòi những phương pháp biện pháp tốt nhất để trẻ phát âm và diễn đạt được mạch lạc. Với lứa tuổi này tôi chọn các bài thơ có sắc thái khác nhau: êm dịu, nhẹ nhàng, vui vẻ hóm hỉnh...nhằm giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp trong ngôn ngữ tiếng việt và trong cuộc sống, giúp trẻ phát triển đời sống tình cảm. Để trẻ cảm thụ tốt ngôn ngữ của câu thơ, điều quan trọng nhất là phải đọc diễn cảm, thể hiện nhịp điệu, âm điệu và sắc thái của bài thơ. Tôi tập đọc diễn cảm và thuộc bài thơ trước khi đọc cho trẻ nghe. Để trẻ cảm thụ tốt bài thơ, nên trò chuyện với trẻ về nội dung bài thơ, giải thích nghĩa của môt số từ, ý của các câu thơ, vẻ đẹp của các câu thơ mô tả, kết hợp với tranh minh họa hoặc làm các động tác minh họa. Tôi đọc cho trẻ nghe nhiều lần, đọc thơ theo cá nhân, theo nhóm, luyện tập cách đọc diễn cảm. c. Thông qua giờ âm nhạc: - Để thu hút trẻ vào giờ học và giúp trẻ phát triển ngôn ngữ được tốt hơn thôi thúc tôi phải nghiên cứu, sáng tạo những phương pháp dạy học tốt nhất có hiệu quả với trẻ. Trẻ được học những giai điệu vui tươi kết hợp với các loại vận động theo bài hát một cách nhịp nhàng. Để làm được như vậy đó là nhờ sự hiểu biết, nhận thức vốn từ, kỹ năng nhất là sự giao tiếp bằng ngôn ngữ của trẻ được tích luỹ và lĩnh hội, phát triển tính nghệ thuật, giúp trẻ yêu âm nhạc. - Qua những giờ học hát, vận động theo nhạc, trẻ đã biết sử dụng ngôn ngữ có mục đích, biết dùng ngôn ngữ và động tác cơ bản để miêu tả những hình ảnh đẹp của bài hát. VD: Hát và vận động bài “Con voi” + Câu đầu tiên : Con vỏi con voi Cái vòi đi trước. ( Trẻ đưa tay ra phía trước giả làm vòi con voi) + Câu thứ hai: Hai chân trước đi trước Hai chân sau đi sau. ( Hai tay chống hông, hai chân nhấc lên nhấc xuống) + Câu cuối : Còn cái đuôi đi sau rốt Tôi xin kể nốt Câu chuyên con voi. ( Một tay chống hông, một tay đưa ra đằng sau vờ làm đuôi con voi) d. Thông qua giờ vận động : - Trong góc vận động của lớp tôi đã sử dụng những thùng bìa để làm thành tàu hoả cho trẻ chơi. Mỗi thùng làm thành một toa tàu. Trong khi chơi trẻ có thể vừa chơi vừa kết hợp âm nhạc hát: “Đoàn tàu tí hon”, “Tàu vào ga”…..vận dụng vào phát triển ngôn ngữ cho trẻ. - Tôi còn phân loại màu xanh, đỏ, vàng của những chiếc vòng để khi trẻ phân biệt màu không bị nhầm lẫn. Khi trẻ chơi với vòng tôi có thể hỏi trẻ giúp ngôn ngữ của trẻ thêm mạch lạc, rõ ràng hơn: 14 + Vòng này có màu gì hả con? (Màu đỏ ạ) + Thế còn vòng này có màu gì đây? (Màu xanh ạ) + Vòng để làm gì con có biết không? (để học , để chơi trò chơi ạ) + Con sẽ chơi gì với vòng ? (Con lái ô tô ạ) * Một số trò chơi phát triển ngôn ngữ cho trẻ : - Đối với trẻ mẫu giáo bé, được phát triển ngôn ngữ thông qua trò chơi là một biện pháp tốt nhất. Trò chơi đã trở thành phương tiện để cung cấp, tích luỹ được nhiều vốn từ và trên cơ sở hiểu biết đầy đủ ý nghĩa của những từ đó trẻ biết sử dụng “số vốn từ ” đó một cách thành thạo. - Qua trò chơi trẻ sẽ được giao tiếp mạnh dạn hơn, ngôn ngữ cũng lưu loát hơn, vốn từ của trẻ cũng được tăng lên. Và tôi nhận thấy rằng khi trẻ chơi trò chơi xong sẽ gây sự hứng thú lôi cuốn trẻ vào bài học. Như vậy trẻ sẽ tiếp thu bài một cách nhẹ nhàng và thoải mái. - Bản thân tôi đã tìm tòi, tham khảo, đọc những tài liệu sách và tôi thấy rằng trò chơi này thực sự có hiệu quả làm tăng thêm vốn từ cho trẻ, từ đó ngôn ngữ của trẻ ngày càng phong phú. * Trò chơi 1: “Cái gì? Dùng để làm gì? - Mục đích của trò chơi này là tôi muốn trẻ nhận biết được một số đồ dùng quen thuộc và biết tác dụng của những đồ chơi từ đó ngôn ngữ của trẻ cũng được phát triển: * Chuẩn bị: + Đồ dùng để ăn uống (Bát , thìa, cốc , ca…) + Đồ dùng để mặc (Quần, áo, khăn, mũ…) + Mỗi trẻ một tranh lô tô đồ dùng khác nhau. * Tiến hành: - Tôi cho trẻ ngồi chiếu xung quanh cô. Cô nhắc tên đồ dùng nào thì trẻ phải nói nhanh đồ dùng đó dùng để làm gì? - Cô nói: + Cái bát dùng để làm gì? (Cái bát đựng cơm) + Cái cốc dùng để làm gì? (Dùng để uống nước) + Cái mũ để làm gì? ( Cái mũ để đội) + Cái áo để làm gì? (Cái áo để mặc) - Sau khi hỏi trẻ xong tôi vận dụng trò chơi này để rèn sự nhanh nhẹn và tư duy của trẻ. Tôi phát cho mỗi trẻ một lô tô đồ dùng khác nhau. Tôi yêu cầu trẻ gọi tên đồ dùng và xác định nơi cất đồ dùng đó trong lớp. Sau đó tôi hô: 1,2,3 yêu cầu trẻ chạy nhanh về đúng nơi đồ dùng. *Trò chơi 2: “Trò chuyện về các PTGT quen thuộc ”. - Qua trò chơi này trẻ sẽ kể được một số phương tiện giao thông quen thuộc như : ô tô, xe đạp, xe máy, tàu hoả…. * Chuẩn bị: + Mô hình các PTGT: ô tô, xe máy, xe đạp…. + Tranh, ảnh các loại PTGT. + Đàn, đài có thu âm thanh tiếng kêu của các PTGT cho trẻ đoán 15 * Tiến hành: Trong trò chơi này tuỳ thuộc vào thời gian rảnh rỗi tôi có thể cho trẻ chơi. Có thể là giờ đón trẻ, trả trẻ, giờ chơi buổi chiều…tôi có thể đàm thoại với trẻ về các loại PTGT mà trẻ biết như : + Hôm nay, ai đưa con đến trường? + Mẹ con đưa đến trường bằng PT gì? + Cô nào đón con vào lớp? + Hôm qua chủ nhật, bố mẹ con có đưa con đi đâu không? + Con đi với ai? + Con đi bằng PT gì? + Khi đi đường con nhìn thấy gì ? + Bạn nào đã được đi ô tô rồi ? + Ô tô kêu như thế nào ? + Khi ngồi trên ô tô phải như thế nào để đảm bảo ATGT? - Sau khi đặt những câu hỏi như vậy tôi khuyến khích trẻ kể tên những loại PTGT khác mà trẻ biết. - Tiếp tục cho trẻ quan sát mô hình PTGT và cho trẻ nghe âm thanh của PTGT yêu cầu trẻ đoán đó là PTGT nào. * Trò chơi 3: “Nu na nu nống” * Nu na nu nống Con cóc nhảy ra Cái trống nằm trong Con gà ú ụ Cái ong nằm ngoài Bà mụ thổi xôi Củ khoai chấm mật Nhà tôi nấu chè Bụt ngồi bụt khóc Tè he chân rút Hình ảnh trẻ chơi trò chơi “ nu na nu nống” * Cách chơi: Trẻ ngồi bệt, cùng chiều với nhau, sát cạnh nhau, 2 chân duỗi thẳng , vừa đọc bài đồng dao , vừa lấy tay đập vào từng cẳng chân, mỗi từ trong bài đồng dao được đập nhẹ vào một chân theo thứ tự từ đầu đến cuối rồi lại ngược lại cho đến chữ “ rút” chân ai gặp từ “ rút” thì co chân lại cứ như thế cho đến khi các chân co lại hết thì chơi lại từ đầu Giải pháp 7: Biện Pháp, giải pháp khác giúp trẻ phát triển ngôn ngữ - Tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cụ, đội hình để tạo môi trường học thoải mái cho trẻ. VD: |Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học tận dụng không gian lớp học để bày dụng cụ kể chuyện, thơ: mô hình, tranh ảnh…cho trẻ dễ sử dụng, kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn. - Chú ý đến khả năng phát âm của từng trẻ để có sự điều chỉnh và sửa sai, rèn luyện khả năng ngôn ngữ cho trẻ. 16 - Cần luyện cho trẻ khi diễn đạt phải ngắt nghỉ đúng giọng, luyện cho trẻ có tác phong khi nói thoải mái, tự nhiên. Khi nói nhìn thẳng vào mặt người nghe. - Luyện ngôn ngữ mạch lạc thể hiện qua việc thực hiện nhiệm vụ dạy trẻ đối thoại qua trò chơi, qua môn thơ, truyện, nhận biết tập nói và nhiệm vụ luyện trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc phải được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi, trong mọi sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Tiếp tục dạy trẻ cách nghe, hiểu, trả lời câu hỏi của người lớn, biết trò chuyện với những người xung quanh. Dạy trẻ kể chuyện về đồ chơi đồ vật xung quanh trẻ, theo tranh vẽ …có trình tự , diễn cảm . Giải pháp 8: Phối kết hợp với phụ huynh. * Trẻ em là hạnh phúc, tương lai của gia đình và của xã hội. từ trước tới nay, gia đình luôn giữ vai trò hàng đầu, là yếu tố quyết định đối với việc bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ, nhất là trẻ trong độ tuổi mầm non. Để vốn từ của trẻ phát triển tốt không thể thiếu được đó là sự đóng góp của gia đình. Việc giáo dục trẻ ở gia đình là rất cần thiết tôi luôn kết hợp chặt chẽ với phụ huynh trao đổi thống nhất về cách chăm sóc nuôi dưỡng trẻ và kế hoạch lịch sinh hoạt dạy học cho từng tháng, từng tuần cho phụ huynh nắm bắt được. * Vì đây là trẻ lớp bé, nhiều trẻ bắt đầu tập nói tôi trao đổi với phụ huynh về ý nghĩa phát triển vốn từ cho trẻ và yêu cầu phụ huynh cùng phối hợp với cô giáo trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Hàng ngày phụ huynh phải dành nhiều thời gian thường xuyên trò chuyện cùng trẻ, cho trẻ được tiếp xúc nhiều hơn với các sự vật hiện tượng xung quanh, lắng nghe và trả lời các câu hỏi của trẻ. * Đối với những cháu mới đi học vốn từ của trẻ còn hạn hẹp, hơn nữa trẻ rất hay nói ngọng, nói lắp thì vai trò của phụ huynh trong việc phối hợp với cô giáo trong việc trò chuyện với trẻ là rất cần thiết bởi nó giúp trẻ được vận dụng những kiến thức đã học vào cuộc sống của trẻ, trẻ được giao tiếp, được sửa âm, sửa ngọng. * Ngoài ra tôi còn kết hợp với phụ huynh sưu tầm những quyển thơ, truyện có chữ, hình ảnh to, rõ nét, nội dung phù hợp với lứa tuổi để cho trẻ làm quen và để xây dựng góc thư viện sách truyện của lớp. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm Sau khi áp dụng “Một số kinh nghiệm trong lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo bé 3 - 4 tuổi ở trường Mầm non Thị trấn” trong cả năm học tôi thấy có những chuyển biến rõ rệt, phần lớn số trẻ trong lớp đã có một số vốn từ rất khá, các cháu nói năng mạch lạc, rõ ràng được thể hiện như sau:  Trẻ mạnh dạn, tự tin hơn trong khi giao tiếp.  Trẻ khi giao tiếp biết nói đủ câu hoàn chỉnh.  Trẻ không còn nói ngọng, nói lắp nữa. Ngôn ngữ của trẻ đã phong phú hơn và trẻ đã biết vận dụng vốn từ vào cuộc sống hàng ngày. Bằng một số kinh nghiệm của mình mà tôi đã áp dụng trong việc phát triển ngôn ngữ của trẻ lứa tuổi mẫu giáo bé trong năm học vừa qua và kết quả đạt được như sau: *Kết quả đạt được cuối năm như sau: Phân loại khả năng Đạt Không đạt 17 Khả năng nghe hiểu ngôn ngữ và phát âm Vốn từ Khả năng nói đúng ngữ pháp Khả năng giao tiếp Sl 22 21 21 22 % 100 95,4 95,4 100 Sl 0 1 1 0 % 0,045 0,045 3. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 3.1. Kết luận. “Phát triển ngôn ngữ” cho trẻ Mầm Non là vấn đề rất quan trọng và cần thiết, mức độ phát triển ngôn ngữ của trẻ còn tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. “Phát triển ngôn ngữ” giữ vai trò quan trọng trong cuộc sống giao tiếp hàng ngày và hoạt động nhận thức của con người nói chung, sự phát triển tâm lý nhận thức của trẻ nói riêng, đặc biệt là trẻ lứa tuổi 3-4 tuổi khả năng ngôn ngữ phát triển rất nhanh. Tôi nhận thấy rằng việc rèn luyện và phát triển ngôn ngữ cho trẻ là cả quá trình liên tục và có hệ thống đòi hỏi giáo viên phải kiên trì, bền bỉ khắc phục khó khăn để tìm ra phương tiện, điều kiện cần thiết cho sự phát triển toàn diện của trẻ, hơn nữa cô giáo là người gương mẫu để trẻ noi theo, điều này đã góp phần bồi dưỡng thế hệ măng non của đất nước. Muốn có được kết quả trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua quá trình thực hiện tôi rút ra một số kinh nghiệm sau: * Giáo viên cần hiểu rõ tầm quan trọng của ngôn ngữ với việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ, không ngừng học tập để nâng cao trình độ chuyên môn, rèn luyện ngôn ngữ của mình để phát âm chuẩn. * Làm giàu vốn từ của trẻ qua việc hướng dẫn trẻ quan sát, vui chơi, kể truyện và đọc truyện cho trẻ nghe. * Củng cố vốn từ cho trẻ. * Tích cực hoá vốn từ cho trẻ. * Tích cực làm đồ dùng đồ chơi sáng tạo hấp dẫn với trẻ và phù hợp với nội dung của bài dạy. * Luôn tạo không khí vui tươi, thoải mái cho trẻ, tạo điều kiện quan tâm đến những trẻ nhút nhát, dành thời gian gần gũi trò chuyện với trẻ để trẻ mạnh dạn, tự tin tham gia vào các hoạt động tập thể giúp trẻ được giao tiếp nhiều hơn. * Cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa cô giáo và phụ huynh để nắm được đặc điểm tâm sinh lý của trẻ từ đó có kế hoạch phát triển ngôn ngữ cho trẻ. *Tổ chức nhiều trò chơi sử dụng ngôn ngữ. * Cô giáo tạo điều kiện cho trẻ nghe nhiều và nói chuyện nhiều với trẻ, luôn tìm cách thúc đẩy trẻ sử dụng ngôn ngữ một cách chủ động. * Tích cực cho trẻ làm quen với thiên nhiên để phát triển khả năng quan sát, giúp trẻ củng cố và tư duy hoá các biểu tượng bằng ngôn từ. 3.2. Đề xuất - Đối với nhà trường. 18 - Rất mong BGH tạo điều kiện cho giáo viên tham quan, học hỏi dự giờ những tiết dạy mẫu, dạy giỏi để nâng cao trình độ. - Cần trang bị đầy đủ vật chất, đồ dùng dạy học cho cô và trẻ. - Đối với giáo viên. - Tôi luôn tích cực học tập, học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của mình. - Chịu khó sưu tầm, nghiên cứu tài liệu để tìm ra những hình thức tổ chức cũng như các biện pháp dạy học phù hợp nhất với mỗi tiết dạy. - Kết hợp với phụ huynh để có biện pháp giáo dục trẻ một cách tốt nhất ở gia đình và nhà trường. Trên đây là một số kinh nghiệm được rút ra trong quá trình học tập và công tác của bản thân tôi. Tôi xin mạnh dạn trình bày với đồng nghiệp, trong quá trình thực hiện chuyên đề này còn nhiều thiếu sót rất mong được sự đóng góp ý kiến của Ban giám hiệu nhà trường, các cấp lãnh đạo để tôi rút kinh nghiệm và áp dụng có hiệu quả hơn cho năm học tiếp theo. Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Thanh Hóa, ngày 15 tháng 4 năm 2018 Tôi xin cam đoan SKKN này là do tôi tự viết, không sao chép nội dung của người khác. (Ký, ghi rõ họ tên) Lò Thị Ngân 19 Tài liệu tham khảo 12345- Điều lệ trường Mầm non. Tuyển chọn những trò chơi, bài hát, thơ ca, câu đố theo chủ đề. Hướng dẫn thực hiện chương trình GDMN. Tạp chí GDMN. Các trò chơi và hoạt động cho trẻ 3-4 tuổi. 20