A. MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu đặc biệt. Là phương tiện nhận thức và giao
tiếp hữu hiệu nhất của con người, nhờ có ngôn ngữ con người mới có phương tiện để
nhận thức và thể hiện nhận thức của mình, để giao tiếp và hợp tác với nhau. Nói đến
sự phát triển của loài người không thể không nói đến vai trò đặc biệt quan trọng của
ngôn ngữ.
Ngôn ngữ còn là nét văn hóa đặc trưng của một dân tộc, một quốc gia. Thực tế
cho thấy dù cho xã hội có thay đổi, đất nước có giàu mạnh, con người có thể tạo ra
nhiều máy móc, thiết bị thông tin hiện đại đến mấy thì ngôn ngữ vẫn giữ vai trò quyết
định cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người.
Trường mầm non là nơi tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn vẹn nhân cách, trong
đó vai trò của giáo viên và hoạt động tích cực của từng cá nhân trẻ có ảnh hưởng to
lớn đến sự phát triển của trẻ nói chung và phát triển ngôn ngữ của từng trẻ nói riêng.
Nên việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là nhiệm vụ hết sức quan trọng nó giúp trẻ lĩnh
hội cả 3 thành phần của ngôn ngữ: “Phát âm, vốn từ, ngôn ngữ mạch lạc”. Phát triển
ngôn ngữ cho trẻ lứa tuổi mầm non là nói mạch lạc, hiểu từ và rõ ý, để thực hiện được
điều đó thì người giáo viên mầm non có vai trò hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ
phát âm đúng bởi khi học nói trẻ đã cần phải nhớ nói như thế nào. Thông qua ngôn
ngữ, lời nói của người lớn, trẻ làm quen với các sự vật, hiện tượng và hiểu những đặc
điểm, tính chất, cấu tạo, công dụng… của chúng và trẻ học được từ tương ứng (từ và
hình ảnh trực quan đi vào nhận thức của trẻ cùng một lúc). Ngôn ngữ giúp trẻ mở
rộng hiểu biết về thế giới xung quanh. Từ ngữ giúp cho việc cũng cố những biểu
tượng đã được hình thành. Thông qua ngôn ngữ, trẻ nhận thức được cái đẹp ở thế giới
xung quanh, qua đó làm cho tâm hồn trẻ càng thêm bay bổng, trí tưởng tượng càng
phong phú; đồng thời trẻ càng yêu quý cái đẹp và mong được tạo ra cái đẹp. Do đó
nhiệm vụ của người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường ngôn ngữ, tổ chức hoạt
động để trẻ được nghe, bắt chước và được nói một cách chuẩn mực nhất.
Trong thực tế đứng lớp tôi nhận thấy trẻ 4-5 tuổi tuy đã được làm quen qua nhà
trẻ và lớp 3-4 tuổi, nhưng ngôn ngữ của trẻ chưa hoàn thiện, nhiều trẻ vẫn còn nói
ngọng, nói lắp, phát âm chưa chuẩn, vốn từ của trẻ còn nghèo nàn, vì thế trẻ chưa
mạnh dạn trong giao tiếp, khi trả lời hoặc giao tiếp với người lớn chưa tự tin, hoặc nói
câu cụt, câu què. Đặc biệt là trẻ nói tiếng địa phương nhiều. Bên cạnh đó phụ huynh
chưa quan tâm nhiều đến việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Vậy làm thế nào để phát
triển ngôn ngữ cho trẻ một cách tốt nhât, hiệu quả nhất để giúp trẻ phát triển tư duy vì
ngôn ngữ là công cụ của tư duy, đồng thời giúp góp phần phát triển toàn diện nhân
cách trẻ
Để thực hiện được ý tưởng đó, tôi nhận thấy trong trường mầm non có rất nhiều
hoạt động đẻ phát triển ngôn ngữ cho trẻ, trong đó hoạt động làm quen với tác phẩm
văn học rất phù hợp và hiệu quả với việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Thông qua ngôn
ngữ văn học (thơ, truyện, ca dao, đồng dao,…), trẻ cảm nhận được cái hay, cái đẹp
trong tiếng mẹ đẻ, những hành vi đẹp trong cuộc sống, trẻ biết được những gì nên làm
1
và những gì không nên làm, qua đó rèn luyện những phẩm chất đạo đức tốt ở trẻ, dần
dần hình thành ở trẻ những khái niệm ban đầu về đạo đức như: ngoan- hư; tốt - xấu;
thật thà- không thật thà... Thông qua tác phẩm văn học giúp trẻ tích lũy được vốn từ
ngữ phong phú, đa dạng giúp trẻ nói rõ ràng, nói chuẩn tiếng Việt, diễn đạt ngôn ngữ
mạch lạc rõ ràng hơn. Chính vì vậy mà tôi đã đi sâu vào nghiên cứu “Một số biện
pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác
phẩm văn học ở trường mầm non Định Công”.
II. Mục đích nghiên cứu: Tìm ra một số biện pháp hữu hiệu nhất trong việc phát
triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học góp
phần phát triển toàn diện cho trẻ ở trường mầm non Định Công
III. Đối tượng nghiên cứu: Trẻ 4- 5 tuổi lớp chồi 2 trường mầm non Định Công
IV. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp sử dụng trong đề tài:
- Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp thực hành trải nghiệm
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế
- Phương pháp thống kê xử lý số liệu.
- Phương pháp tổng hợp phân tích các tài liệu có liên quan
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
I. Cơ sở lý luận
Phát triển ngôn ngữ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục
mần non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi, ngôn ngữ giữ vai
trò quyết định sự phát triển tâm lí của trẻ. Bên cạnh đó ngôn ngữ còn là phương tiện
để giáo dục trẻ một cách toàn diện.
Bằng các hình tượng văn học mở ra cho trẻ cuộc sống với xã hội và thiên
nhiên, các mối quan hệ qua lại của con người. Những hình tượng đó giúp trẻ
nhận thức được tính rõ ràng, chính xác của từ ngữ trong tác phẩm văn học.
Với nhiệm vụ khơi dậy ở trẻ tình yêu đối với từ ngữ nghệ thuật thông qua
cách đọc kể diễn cảm, cao hơn nữa là biết sử dụng ngôn ngữ của mình để kể chuyện
Yêu cầu này đòi hỏi trẻ phải có vốn từ phong phú, các kỹ năng tổng
hợp, kỹ năng truyền đạt ý nghĩ của mình một cách chính xác, tập trung chú ý và
nói biểu cảm. Những kỹ năng này trẻ lĩnh hội được trong quá trình nhận thức có
hệ thống bằng con đường luyện tập thường xuyên hằng ngày.
Học thuyết về hệ thống tín hiệu đã khẳng định: Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu thứ
2, là sự hoạt động đặc biệt của vỏ bán cầu đại não. Học thuyết này đảm bảo cho phương
pháp phát triển ngôn ngữ ở trẻ vì vậy giáo viên cần lựa chọn đúng các phương pháp
trong việc dạy nói cho trẻ, nhấn mạnh hiệu quả của những phương pháp tích cực: Tích
cực nhận thức và tích cực thực hành ngôn ngữ.
Các nhà giải phẫu khẳng định: Trong 3 năm đầu là kết thúc sự trưởng thành về
mặt giải phẫu những vùng não chỉ huy ngôn ngữ. Vì thế cần phải phát triển ngôn ngữ
đúng lúc mới đạt kết quả tốt. Đặc điểm ngữ âm của trẻ 4- 5 tuổi tăng nhanh, về ngữ
2
pháp lời nói của trẻ rõ ràng mạch lạc hơn, trẻ biết sử dụng câu dài hơn, có khả năng kể
lại chuyện, kể theo tranh và theo trình tự trước sau tuy nhiên trẻ dùng từ còn thiếu sự
chính xác.
Từ những cơ sở lý luận trên là giáo viên dạy trẻ 4-5 tuổi tôi đã nhận thức được rõ
tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi. Chính vì vậy tôi đã đi
sâu nghiên cưú đề tài: “Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm
quen với tác phẩm văn học” nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức của trẻ mầm non hiện
nay.
II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
Năm học 2017 - 2018 tôi được phân công chủ nhiệm lớp Mẫu giáo 4-5 tuổi
trường Mầm non Định Công, trong quá trình chăm sóc giáo dục trẻ tôi đã rút ra những
điểm nổi bật sau:
1. Thuận lợi
Năm học 2017– 2018 nhà trường đã tổ chức hội thi “ Xây dựng môi trường giáo
dục lấy trẻ làm trung tâm trường đã chỉ đạo giáo viên xây dựng môi trường bên trong,
ngoài lớp học và không gian góc chơi cho trẻ trãi nghiệm rất thuận lợi cho việc thực
hiện đề tài.
Tôi được ban giám hiệu nhà trường tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi xây dựng môi
trường văn học phong phú và có nội dung đa dạng về hình thức, hài hoà về thẩm mỹ,
phù hợp với khả năng nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.
Bản thân luôn yêu nghề mến trẻ, ham học hỏi nâng cao năng lực chuyên môn,
thường xuyên quan sát, học hỏi đồng nghiệp qua các giờ làm quen v ới tác phẩm văn
học và tự tìm hiểu qua các loại sách báo.
Bản thân có năng khiếu về hoạt động làm quen với tác phẩm văn học nên rất
thuận lợi trong quá trình thực hiện.
Bản thân tổ trưởng chuyên môn nên nắm vững chuyên môn và hàng năm được
BGH cử đi tiếp thu chuyên đề huyện.
Đối với trẻ: Các cháu hầu hết đều ngoan, nhanh nhẹn, khoẻ mạnh. Tâm
sinh lý phát triển bình thường theo đúng yêu cầu độ tuổi, trẻ đi học
chuyên cần. Phần lớn trẻ rất thích thú tham gia hoạt động làm quen tác phẩm văn học.
Mặt khác ở độ tuổi này trẻ đã có một vốn từ nhất định và đã được học qua chương
trình 3-4 tuổi nên đã có một số nề nếp và kỹ năng nhất định.
2. Khó khăn
Bên cạnh những thuận lợi đó, trong quá trình thực hiện đề tài bản thân tôi gặp
một số khó khăn sau:
Trẻ trong lớp cùng độ tuổi nhưng ngôn ngữ phát triển không đồng đều, một số trẻ
còn nói ngọng, diễn đạt chưa rõ ràng, mạch lạc nên khó khăn trong việc lựa chọn
phương pháp phù hợp để phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Tài liệu tham khảo và hướng dẫn tổ chức các hoạt động phát triển ngôn ngữ cho
trẻ còn chưa phong phú.
3
Đồ dùng đồ chơi phục vụ tiết dạy còn nghèo nàn, thiếu những hình ảnh đẹp,
sinh động để trẻ quan sát, chủ yếu đồ dùng của trẻ là do giáo viên tự làm dẫn đến tính
thẫm mỹ chưa cao.
Các bậc phụ huynh còn chưa thực sự quan tâm đến việc học của con em mình.
Từ những thuận lợi và khó khăn trên tôi đã trăn trở tìm ra cho mình những giải
pháp hợp lý, có hiệu quả. Trước khi thực hiện đề tài này việc đầu tiên tôi đã khảo
sát về khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ tại lớp tôi chủ nhiệm, kết quả được
thể hiện dưới bảng thống kê số liệu sau:
Tổng số trẻ khảo sát: 27 cháu (Trong đó: 20 nam; 17 nữ)
Độ tuổi: Trẻ 4-5 tuổi.
Bảng khảo sát tiêu chí đánh giá sự phát triển ngôn ngữ của trẻ đầu năm:
TT Nội dung khảo sát
1
2
3
4
Tổng Kết quả khảo sát
số trẻ Đạt
Tỷ lệ
Chưa Tỷ lệ
KS
%
đạt
%
Trẻ phát âm đúng, rõ ràng,
mạch lạc.
Trẻ sử dụng vốn từ linh hoạt,
phong phú trong giáo tiếp
Trẻ thể hiện ngôn ngữ, giọng
điệu trong kể chuyện sáng tạo
27
và kể chuyện theo trí nhớ
Trẻ biết đọc kể diễn cảm
18
67%
9
33%
17
63%
10
37%
16
59%
11
41%
14
52%
13
48%
Trẻ mạnh dạn trả lời câu hỏi
16
59%
11
41%
của giáo viên.
Trẻ tự tin giao tiếp với mọi
6
15
55,5% 12
44,5%
người xung quanh.
Qua bảng khảo sát trên tôi thấy khả năng ngôn ngữ trên trẻ còn nhiều hạn chế:
Trẻ phát âm đúng, rõ ràng, mạch lạc mức độ đạt mới chỉ 67%, chưa đạt 33%; trẻ sử
dụng từ ngữ linh hoạt, phong phú trong giáo tiếp mức độ đạt 63%, chưa đạt 37%; trẻ
thể hiện ngôn ngữ, giọng điệu trong kể chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí nhớ
mức độ đạt 59%, chưa đạt 41%; trẻ biết đọc kể diễn cảm, trẻ mạnh dạn trả lời câu
hỏi của giáo viên và tự tin giao tiếp với mọi người xung quanh tỷ lệ còn rất thấp dẫn
đến tỷ lệ trẻ chưa đạt còn tương đối cao. Là một giáo viên đứng lớp. Đặc biệt với
trách nhiệm là tổ trưởng chuyên môn bản thân tôi rất băn khoăn, lo lắng và suy nghĩ,
tìm ra một số biện pháp tối ưu để phát triển ngôn ngữ cho trẻ, nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục của lớp mình. Vì vậy tôi đã mạnh dạn áp dụng một số biện pháp sau:
3. Các biện pháp tổ chức thực hiện
Biện pháp 1: Tạo môi trường hoạt động đa dạng phong phú khi cho trẻ làm
quen tác phẩm văn học
5
4
Vấn đề tạo ra môi trường làm quen tác phẩm văn học cho trẻ không khó, nhưng
để môi trường làm quen tác phẩm văn học cho trẻ đa dạng, phong phú mang tính thẩm
mỹ, gần gũi thu hút sự chú ý của trẻ mới là vấn đề không dễ dàng đối với mỗi giáo
viên. Do đó để giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ văn học thì việc tạo cơ hội cho trẻ
làm quen với các tác phẩm văn học phải thường xuyên. Ngay từ đầu năm học, khi nhà
trường tổ chức hội thi “ xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm” tôi đã chú ý xây
dựng môi trường của lớp mình trong đó tôi tập trung xây dựng “Góc văn học” ở đây
trẻ được xem tranh truyện, tạp chí, họa báo, các hình ảnh của các nhân vật trong
truyện mà trẻ yêu thích. Khi xây dựng “Góc văn học” mục đích chính của tôi là từ
“Góc văn học” tôi muốn giới thiệu thêm thật nhiều các tác phẩm văn học trong
chương trình và ngoài chương trình giáo dục để giới thiệu đến trẻ, bởi trong tiết học
thì việc cho trẻ được tiếp xúc với các tác phẩm văn học cũng có nhưng chưa đáp ứng
đủ nhu cầu ham học hỏi của trẻ ở lứa tuổi này.
Qua “ Góc văn học” tôi tổ chức các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, cho trẻ tập
đóng kịch để trẻ được nói những ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện để từ đó trẻ
làm giàu vốn từ của bản thân. Để gây được sự hứng thú của trẻ khi tham gia vào các
hoạt động đó thì việc tạo không gian mang đậm tính văn học là rất cần thiết, ngay từ
đầu năm học tôi đã vận động phụ huynh đóng góp tranh thơ, truyện tranh ngoài
chương trình để kể cho trẻ nghe vào các hoạt động chiều và cho trẻ chơi trong các giờ
hoạt động góc.
Bản thân tôi luôn tìm tòi, sưu tầm sách truyện, các họa báo, tạp chí cũ, tìm tòi
cách làm rối từ các nguyên liệu bỏ đi như vỏ chai, lõi cuộn chỉ, các mảnh vải vụn, bao
tay len… làm rối tay để làm các nhân vật trong truyện phục vụ cho tiết học. Để tạo hứng
thú cho trẻ khi tham gia hoạt động văn học thì việc tạo môi trường với các nhân vật
ngộ nghĩnh cho trẻ được làm quen là rất cần thiết. Tôi đã sử dụng những chiếc môi
nhựa trắng để làm khuôn mặt của cô gái, dùng những sợi
len tết thành những bím tóc ....
Hình ảnh Đồ chơi tự làm
Để thu hút trẻ tham gia vào các hoạt động kể chuyện và tập đóng kịch ngay từ
đầu năm học tôi dùng 1 mảng tường để trang trí thành 1 sân khấu mi ni chỉ với 1
mảnh vải làm khung sân khấu đằng sau là 1 bảng nhám dính để tôi có thể dễ dàng
trang trí khung cảnh sao cho phù hợp với từng cảnh trong truyện.
5
Hình ảnh : Sân khấu ở góc văn học
Qua việc tạo môi trường cho trẻ làm quen với văn học như vậy tôi thấy trẻ rất hào
hứng tham gia các hoạt động đọc thơ, kể chuyện để từ đó ngôn ngữ của trẻ được phát
triển một cách tự nhiện mà có hiệu quả cao nhất.
Biện pháp 2: Ứng dụng công nghệ thông tin để phát triển ngôn ngữ cho trẻ
Dạy trẻ kể lại truyện là một nội dung của chương trình làm quen văn học ở trường
mầm non. Đây là hoạt động cơ bản giúp trẻ rèn luyện, thực hành, trải nghiệm nghệ
thuật, nó có ý nghĩa to lớn trong việc phát triển nhân cách cho trẻ.
Để giúp trẻ kể lại và nhớ nội dung truyện một cách tốt nhất, ngoài việc đọc kể cho
trẻ nghe, tôi còn ứng dụng thêm công nghệ thông tin vào trong giảng dạy để mang lại
kết quả tốt nhất.
Ví dụ: Câu chuyện “ Cáo, Thỏ và Gà trống” tôi đã xây dựng đoạn phim hoạt hình về
nội dung câu chuyện ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các con vật kết hợp với nhạc
đệm rất hứng thú làm cho trẻ nhớ lời thoại của các nhân vật trong truyện.
Mục đích của tôi khi sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy là để trẻ
được trực tiếp xem các hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua đấy trẻ được tiếp
xúc với giọng kể hay, với ngôn từ phong phú và đúng với tính cách nhân vật. Qua
cách làm quen như vậy, trẻ biết nhận xét, đánh giá về đặc điểm tính cách của các nhân
vật thông qua ngôn ngữ nói của mình. Bên cạnh việc kể chuyện cho trẻ nghe và cho
trẻ xem băng truyện, tôi còn chú ý đến việc giúp trẻ ghi nhớ cốt truyện với nội dung
và các tình tiết chính, các nhân vật chính của câu chuyện thông qua hệ thống câu hỏi,
nhắc trẻ nhớ trình tự theo logic của câu chuyện, mối quan hệ và tác động của các nhân
vật.
Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính tôi còn tận dụng
chức năng ghi âm của chiếc máy điện thoại để ghi lại giọng kể của trẻ khi trẻ kể
chuyện. Sau đó tôi dùng dây kết nối giữa điện thoại với loa thùng để bật lại cho trẻ
nghe khiến trẻ thấy thích thú và tự hào, từ đó khuyến khích những trẻ khác tham gia
6
học tập một cách tích cực. Ngoài việc ghi âm giọng kể của trẻ bằng điện thoại tôi còn
tận dụng chức năng quay phim để quay lại những vở kịch mà các cháu đã đóng. Qua
việc sử dụng chiếc điện thoại để quay phim và ghi âm giọng kể của trẻ tôi thấy được
hiệu quả rõ ràng, trẻ hào hứng tham gia được tập kể chuyện và đóng kịch hơn, trẻ biết
chau chuốt lời nói của nhân vật và nhập vai tốt hơn. Sau khi trẻ xem các vở kịch mà
trẻ đóng tôi cho trẻ nhận xét đánh giá giọng kể của các bạn trong lớp.
Biện pháp 3: Chú trọng hình thức giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” khi cho
trẻ làm quen với tác phẩm văn học
Trước đây giáo viên thường dạy cho trẻ những gì mà cô biết, và cứ thế áp đặt
cho trẻ chứ không phát huy nhu cầu hứng thú của trẻ. Phương pháp dạy học lấy trẻ
làm trung tâm là truyền đạt kiến thức cho trẻ bằng cách tạo ra các điều kiện, các cơ
hội cho mọi đứa trẻ được chủ động, sáng tạo, tích cực, tự chiếm lĩnh kiến thức, kinh
nghiệm. Chính vì vậy để thực hiện phương pháp này, tôi đã sử dụng đa dạng các hình
thức để dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Kể lại chuyện theo tranh: Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho
trẻ làm quen với câu chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động chiều, tôi kể cho trẻ
nghe chuyện bằng những quyển truyện tranh to với những hình ảnh của các nhân vật
rõ ràng, sống động, đẹp mắt, nội dung câu chuyện rõ ràng, ngắn gọn. Ngoài ra, tôi còn
cho trẻ xem băng truyện trước giờ trả trẻ với mục đích giúp trẻ ghi nhớ nội dung
truyện, nhớ nhân vật truyện và lời thoại của các nhân vật trong truyện để về nhà trẻ có
thể kể lại cho ông bà, bố mẹ trẻ nghe.
Ví dụ: Câu chuyện “Chuyện của dê con”
- Hình thức tổ chức: Hoạt động góc
- Chuẩn bị: Bàn nhỏ, truyện tranh to
- Tiến hành: Tôi cho trẻ ngồi ở góc văn học, trước khi tổ chức cho trẻ kể lại câu
chuyện “Chuyện của Dê con” tôi kể cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng truyện ở hoạt
động chiều trước khi trả trẻ. Mục đích để trẻ nhớ nội dung và các nhân vật trong
truyện. Trước khi tiến hành cho trẻ kể lại truyện, tôi đàm thoại với trẻ về các nhân vật
và tính cách của các nhân vật trong truyện.
Ví dụ: + Các con thấy chú Dê con trong câu chuyện như thế nào?
+ Dê mẹ bị làm sao?
+ Dê mẹ dặn Dê con điều gì?
+ Khi mẹ dặn, Dê con đã làm gì?
+ Khi Dê con vào rừng, Dê con đã gặp ai?...
Sau khi đàm thoại xong, trẻ đã nhớ lại nội dung truyện, tôi tổ chức cho trẻ lên kể
lại theo các hình ảnh có trong truyện tranh, dạy trẻ khi kể đến nhân vật nào thì dùng
que chỉ vào từng hình ảnh trong truyện sao cho phù hợp với nội dung truyện. Khi trẻ
kể xong truyện, tôi cho các bạn trong nhóm nhận xét bạn kể. Kể truyện theo tranh tổ
chức ở hoạt động góc thì trẻ được thay nhau kể, trẻ được thoải mái thể hiện giọng kể
của mình, sử dụng ngôn ngữ sáng tạo trong khi kể không bị gò bó như ở trong tiết
học. Qua hoạt động ở góc văn học, trẻ được đàm thoại, tranh luận trực tiếp với nhau
để từ đó ngôn ngữ của trẻ được sử dụng linh hoạt hơn trong cuộc sống
7
- Kể lại truyện theo rối tay: Việc sử dụng rối trong tiết học gây được sự
chú ý, tò mò của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối. Ngoài ra,
việc sử dụng rối tay khi cho trẻ kể lại truyện không chỉ phát triển ngôn ngữ cho trẻ
qua việc kể chuyện mà còn giúp trẻ biết thể hiện các cử chỉ, điệu bộ trong giao tiếp để
tăng tính linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả trong giao tiếp.
Ví dụ: Với câu chuyện “Chú Thỏ Thông Minh”, tôi sử dụng mô hình sân khấu là
một đầm lầy nhỏ, có hoa, cỏ, cây....nhân vật trong truyện được cách điệu đầu chú thỏ
là một quả bóng nhỏ, tôi dùng len móc thành chiếc váy cho chú thỏ thêm ngộ nghĩnh.
Khi dạy trẻ kể chuyện bằng rối, trước tiên tôi cũng cung cấp nội dung câu chuyện cho
trẻ nghe vào hoạt động chiều, hoạt động góc. Bên cạnh việc cung cấp nội dung truyện
cho trẻ, tôi còn hướng dẫn trẻ cách sử dung rối tay, tôi dạy trẻ dùng cánh tay lồng vào
con rối, điều khiển con rối bằng 3 ngón tay (ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa) sao cho
những cử chỉ phù hợp với lời thoại trong truyện.
Thời gian đầu khi mới làm quen với rối tay, trẻ rất lóng ngóng, khó thực hiện
được các động tác theo ý muốn. Để khắc phục được điều này, tôi đã làm thật nhiều
những con rối tay đặt ở góc văn học, sắp xếp sao cho trẻ thấy dễ dàng. Khi hoạt động
ở góc văn học, trẻ thoải mái sử dụng rối tay. Ban đầu, trẻ sử dụng rối tay theo ý thích
của mình, có khi là dùng rối tay để nói chuyện với bạn, từ đó việc sử dụng rối tay với
trẻ trở nên dễ dàng hơn, dần dần, tôi yêu cầu trẻ sử dụng rối tay vào từng câu chuyện.
Nhờ việc sử dụng rối tay trong tiết học mà số trẻ có khả năng cảm thụ văn học
đạt cao, đa số trẻ nhớ nội dung truyện, lời thoại của các nhân vật và qua đó, trẻ biết
dùng ngôn ngữ của mình để nhận xét đánh giá tính cách của nhân vật trong truyện
như: Ai là người xấu, ai là người tốt.
Hình ảnh: Trẻ tập kể chuyện bằng rối tay
- Trò chơi đóng kịch: Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ
tinh thần tập thể. Qua hoạt động đóng kịch, trẻ truyền đạt lại nội dung câu chuyện làm
sống động lại tâm trạng, hành động, ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện,
đồng thời thể hiện tình cảm và đánh giá các nhân vật trong truyện. Khi đóng kịch, trẻ
dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa tác phẩm, nắm được tính liên tục của câu
chuyện, điều này góp phần đẩy mạnh phát triển tư duy, cảm thụ các tác phẩm văn học
8
một cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng kịch, tôi cho trẻ
ôn luyện lại nội dung câu chuyện, đàm thoại về các nhân vật trong truyện để từ đó trẻ
biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính cách, tâm trạng của các nhân
vật trong truyện. Muốn trẻ nhớ được ngôn ngữ, lời thoại của các nhân vật trong truyện
để đóng kịch thì trước hết cho trẻ nhớ lời thoại của nhân vật sau đó cho trẻ đóng vai
theo tổ hoặc nhóm. VD: trong truyện “Chú Dê đen”, tôi cho tổ 1 làm Dê trắng, tổ 2
làm Dê den, tổ 3 làm Chó Sói để trẻ tự thể hiện hành động điệu bộ của nhân vật cho
quen, thành thạo. Sau đó cho trẻ nhắc lại lời thoại của các nhân vật trong truyện mà
trẻ sẽ đóng. Nhiệm vụ của cô giáo lúc này là người dẫn chuyện và trẻ diễn theo nội
dung câu tuyện. Khi diễn xong tôi cho trẻ tự nhận xét vai chơi của mình, từ đó trẻ xác
định được thái độ của nhân vật trong truyện là yêu hay ghét.
Trò chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học và phát triển
ngôn ngữ một cách sâu sắc và để đạt được điều đó thì việc trang trí sân khấu và hóa
trang cho trẻ rất quan trọng.
Ví dụ: Với câu truyện “Tích Chu” tôi làm sân khấu có màn che, rồi trang trí
cảnh phù hợp. Bên cạnh việc làm mô hình sân khấu thì việc hóa trang cho trẻ đóng
kịch cũng rất cần thiết với nhân vật người bà trong câu truyện “Tích Chu” tôi cho trẻ
quấn khăn mặc quần áo nâu...Việc hóa trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục
đẹp sẽ giúp trẻ tự tin nhập vai tạo cho trẻ hứng thú với từng vai diễn.
Việc xác định giọng nói của các nhân vật trong truyện có vai trò quan trọng trong
việc dạy trẻ tập đóng kịch, trẻ xác định được giọng của nhân vật thì trẻ sẽ nhập được
vào vai chơi một cách tốt nhất.
Ví dụ: Trong truyện “Tích Chu”.
+ Tôi hỏi trẻ: giọng của bà khi ốm như thế nào?( run run)
+ Giọng của cháu lúc ham chơi thì như thế nào?(giọng trầm hối hận )
+ Giọng bà tiên như thế nào? (vang, trong, sáng)
Thông qua việc tổ chức cho trẻ tập đóng kịch tôi thấy khả năng thể hiện ngôn
ngữ của trẻ trong giao tiếp tiến bộ rất nhiều trẻ tự nhiên, thoải mái hơn trong giao tiếp
bởi trong quá trình trẻ đóng kịch trẻ được trực tiếp giao lưu, đối thoại trực tiếp với
bạn diễn từ đó ngôn ngữ của trẻ phát triển một cách linh hoạt và khéo léo.
Biện pháp 4: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài thơ tự sáng tác
theo các chủ đề
Bằng sự nhiệt huyết với nghề, tình thương yêu dành cho trẻ, với lợi thế của bản
thân tôi đã sáng tác các bài thơ phù hợp độ tuổi trẻ, phù hợp nội chủ đề, chủ điểm có
lồng các nội dung giáo dục giúp cho trẻ thích thú học tập; mặt khác vì những bài thơ
ngắn nên trẻ dễ thuộc, dễ ghi nhớ đồng thời đây cũng là cách giúp trẻ phát triển ngôn
ngữ một cách tự nhiên, hứng thú.
Ví dụ: Chủ đề trường Mầm non
Trường mầm non thân yêu
Ngày nào con bẽn lẽn
Đang trên đà đổi mới
Nay đã thích bé ngoan
Những nụ cười phơi phới
Như quyển vở sang trang
Chào đón ánh bình minh
Thành con ngoan trò giỏi
9
Những khuôn mặt xinh xinh.
Hỏi cháu học trường nào
Thông minh và nhanh nhẹn
Trường mầm non Định Công.
Hoặc bài thơ: Lớp em
Mỗi ngày đến lớp
Bé yêu chăm chỉ
Gặp cô giáo hiền
Đoàn kết cùng nhau
Đẹp như cô tiên
Rửa mặt chải đầu
Em yêu em quý
Vệ sinh sạch sẽ
Muốn cô đồng ý
Giúp bé khoẻ mạnh
Xin phép dơ tay
Da dẻ hồng hào
Ngồi học thẳng ngay
Gặp ai cũng chào
Được cô yêu quý
Bé yêu ngoan quá
Để trẻ hạnh phúc, vui vẻ khi được nhắc đến tên mình trong các bài thơ tôi tự sáng
tác, tôi đã gắn cho mỗi trẻ một đặc điểm riêng trong bài thơ.
Ví dụ: Bài thơ “Học mà chơi”
Ánh Linh đang tô chữ O
Hạnh, Thuý thủ thỉ làm thơ
Ngọc Ánh tập vẽ con cò bay la
Bạn Ly làm mẹ, bạn Thảo đóng bà
Thanh Hằng tập tô chữ Ơ
Bạn Duy tô màu bông hoa
Gia Huy tập vẽ món quà tặng cô
Bạn Giang xây một ngôi nhà thật xinh
Huyền My tập tô chữ Ô
Cảnh Trường học rất thông minh
Quốc Anh đang vẽ ô tô chở hàng
Phan Anh tốt bụng, bạn Hoàng rất hiền
Trâm, Dương múa hát rộn ràng
Bạn Tuấn phát biểu hồn nhiên
Thư, An kể chuyện nai vàng ngủ mơ
Lớp học như một thiên đường tuổi thơ.
Thực tế qua những bài thơ như vậy không những giúp cho trẻ nhớ tên và đặc
điểm của từng trẻ mà còn giúp trẻ nhớ tên các bạn trong lớp.
Để giáo dục trẻ sự lễ phép, sự yêu thương của trẻ với người thân tôi tự sáng tác
bài thơ gắn với những thành viên cụ thể trong gia đình trẻ.
Ví dụ: Chủ đề Gia đình
Bài thơ “ Lời chào”
Đi về cháu chào bà.
Làm mát lòng cả nhà
Ra vườn con chào mẹ
Đẹp hơn những món quà
Bố làm việc trên nhà
Em kính yêu trao tặng
Con lên: Chào bố ạ.
Chị là người đi vắng
Lời chào thân thương quá
Em không được tặng chào.
Qua bài thơ không những giáo dục trẻ sự lễ phép mà còn giáo dục trẻ phải biết
thể hiện sự quan tâm, yêu thương đến những thành viên trong gia đình, trẻ đọc thuộc
thơ và rất thích những bài thơ tôi sáng tác.
Với các chủ đề khác trong mọi hoạt động tôi thường sáng tác những bài thơ phù
hợp để cho trẻ đọc ở mọi lúc mọi nơi nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Khi đọc các
bài thơ do côc sáng tác trẻ rất thích thú, dễ thuộc thơ, rất hay đọc thơ của cô ở mọi lúc
mọi nơi, từ đó phần nào giúp trẻ yêu thích thơ ca, đặc biệt góp phần phát triển ngôn
ngữ mạch lạc cho trẻ.
10
Biện pháp 5: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài ca dao, đồng
dao
Ca dao đồng dao đã đi vào lòng người từ thủa còn thơ, ca dao đồng dao như
một bức tranh với nhiều màu sắc thể hiện sự phong phú, đa dạng của cuộc sống, từ
đời sống sinh hoạt vật chất và tinh thần, tình cảm của con người, nó có giá trị về mặt
trí tuệ, tình cảm và ngôn ngữ, ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành, phát triển nhân
cách trẻ.
Các bài đồng dao có 2, 3, 4, 6 chữ... có vần, với lối ngắt nhịp 1-1, 2-2,... thường
có lối kết cấu vòng tròn, trùng điệp. Ngôn ngữ trong đồng dao, ca dao là ngôn ngữ
hát, kể, giàu tính nhạc, giàu hình ảnh, có sức tạo hình. Nó rất phù hợp với việc rèn cho
trẻ phát âm, tích lũy vốn từ, hiểu nghĩa từ, nắm ngữ pháp, lối nói trôi chảy, uyển
chuyển.
Để phát huy tính tích cực của ngôn ngữ qua các bài đồng dao, ca dao đối với sự
phát triển ngôn ngữ của trẻ thì việc tổ chức các hoạt động cho trẻ đọc thuộc đồng dao,
ca dao là rất quan trọng. Hiện nay, hoạt động dạy trẻ đọc đồng dao, ca dao vào hoạt
động có chủ đích chưa được giáo viên áp dụng thường xuyên, với lợi ích của ca dao
đồng dao đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ, vì vậy trong năm học này tôi đã
mạnh dạn đưa ca dao, đồng dao vào các hoạt động có chủ đích và được tiến hành như
các bài thơ, truyện trong phân phối chương trình cuat độ tuổi.
Ví dụ: Chủ đề gia đình:
Dạy trẻ đọc bài đồng dao “ Gánh Gánh Gồng Gồng”.
- Hoạt động 1: Cô giới thiệu chương trình “ Ngày hội đồng dao”
Cho trẻ quan sát 1 số các trò chơi dân gian.
Cho trẻ chơi trò chơi “ Kéo cưa lừa sẽ”
- Hoạt động 2: Đàm thoại với trẻ về nội dung bài thơ:
+ Chúng mình vừa được thưởng thức bài đồng dao gì?
+ Các bạn nhỏ trong bài đồng dao làm những việc gì?
+ Các bạn nấu cơm nếp rồi chia ra làm mấy phần? Cho những ai?
+ Các con thấy tình cảm của các bạn nhỏ đối với những người thân trong gia
đình ntn?......
Sau mỗi câu hỏi tôi đọc những câu đồng dao trích dẫn cho trẻ để trẻ nhớ được
nội dung bài đồng dao.
- Hoạt động 3: Trẻ đọc đồng dao, cô hướng dẫn trẻ đọc sao cho đúng từ, thể hiện
được nhịp điệu của bài đồng dao. Cho trẻ chơi trò chơi “ Gánh Gánh Gồng Gồng” cô
giáo dục trẻ, khen động viên trẻ và kết thúc giờ học .
Ví dụ:
- Chủ điểm thế giới thực vật
Dạy trẻ đọc bài “ Lúa ngô là cô đậu nành”.
- Chủ điểm: Thế giới động vật dạy trẻ đọc bài đồng dao “Con vỏi con voi”...
Mặt khác tôi còn lồng ghép hoạt động đọc đồng dao, ca dao cho trẻ ở phần vào
bài các tiết hoạt động có chủ đích khác, các hoạt động chơi trò chơi dân gian được tổ
chức ở hoạt động ngoài trời, hoạt động đón và trả trẻ, hoạt động sau khi ngủ dậy. Bên
11
cạnh việc dạy trẻ đọc thuộc những bài đồng dao, ca dao thì tôi luôn tìm tòi những bài
đồng dao, ca dao có nội dung của các chủ điểm mà trẻ đang học. Nhờ việc đưa ca dao
đồng dao vào hoạt động có chủ định, tôi nhận thấy gời học hiệu quả rất cao: Trẻ dễ
thuộc lời, thích thú đọc diễn cảm, thích chơi các trò chơi ứng với lời ca dao đồng dao.
- Tổ chức đọc đồng dao, ca dao cho trẻ ở hoạt động ngoài trời
Sau mỗi giờ học ở trong trường mầm non là hoạt động ngọài trờ. Hoạt động
ngoài trời thường kéo dài từ 30- 35 phút chính vì vậy tôi đã tận dụng hoạt động ngoài
trời để phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc cho trẻ đọc đồng dao, ca dao. Bên
cạnh việc dạy trẻ đọc đồng dao ca dao tôi lồng ghép các bài đồng dao vào các trò chơi
dân gian để tạo hứng thú cho trẻ khi đọc nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách
tốt nhất.
Ví dụ: Bài “Dung dăng dung dẻ”
Dung dăng / dung dẻ
Cho cháu / về quê
Cho gà/ bới bếp
Dắt trẻ / đi chơi
Cho dê/đi học
Xì xà/xì xụp.
Đến ngõ / nhà trời
Cho cóc/ ở nhà
Ngồi thụp/ xuống đây.
Lạy cậu / lạy mợ
- Tôi dạy trẻ đọc theo nhịp 2-2
- Cách chơi: Trẻ nắm tay nhau, vừa đi vừa đọc và tay vung theo nhịp của bài
đồng dao. Đến câu “Ngồi thụp xuống đây” trẻ nắm tay nhau ngồi thụp xuống sau đó
đứng dậy lại đi tiếp.
- Tổ chức đọc đồng dao, ca dao cho trẻ trong giờ đón, trả trẻ
Khi dạy trẻ đọc thuộc đồng dao, ca dao tôi thường đọc đi đọc lại nhiều lần để
trẻ ghi nhớ, học thuộc sau đó tôi yêu cầu trẻ đọc nhanh dần lên, tổ chức thi đua đọc
nhanh giữa các tổ với nhau. Đó là cách làm cho trẻ rèn luyện bộ máy phát âm, trau dồi
ngôn ngữ, sự nhạy bén, linh hoạt của tư duy. VD: Bài “Lúa ngô là cô đậu nành”,
“Chim ri là dì sáo sậu”, “Con kiến mà leo cành đa”... là những câu hát đồng dao mà
trẻ rất thích đọc vì nó đem lại tiếng cười vui vẻ, tạo không khí thi đua, tự nhiên, cởi
mở.
Ngoài những bài lựa chọn để giúp trẻ học đọc theo chủ đề, chủ điểm, tôi còn
khích lệ trẻ thi đua đọc ra những câu đồng dao, ca dao trẻ đã thuộc từ cha mẹ, anh chị,
bạn bè trong xóm. Hình thức thi đua là động lực lôi cuốn, thúc đẩy trẻ cố gắng nỗ lực,
tích cực học tập. việc thi đua có thể kéo dài 1 tuần, sau 1 tuần tôi kiểm tra số lượng
bài trẻ thuộc, có tuyên dương, khen thưởng để khuyến khích trẻ trong học tập.
- Tổ chức cho trẻ đọc đồng dao, ca dao sau khi trẻ ngủ dậy
Sau khi ngủ dậy, trẻ thường rất mệt mỏi, uể oải vì còn ngái ngủ nên tôi thường
cho trẻ đọc các bài đồng dao, ca dao quen thuộc để trẻ lấy lại tinh thần sảng khoái,
đầu óc thỏai mái để bước vào giờ học buổi chiều đồng thời, giúp trẻ phát triển thêm
khả năng ngôn ngữ.
Ví dụ: Bài “Nu na nu nống”
Cái trống nằm trong
Con cóc nhảy ra
Con ong nằm ngoài
Bà mụ thổi xôi
Củ khoai chấm mật
Nhà tôi nấu chè
12
Bụt ngồi bụt khóc
Tè he chân rụt
Hình ảnh trẻ chơi trò chơi “Nu Na Nu Nống” sau khi ngủ dậy
* Cách chơi: Trẻ ngồi bệt, cùng chiều với nhau, sát cạnh nhau, 2 chân duỗi
thẳng, vừa đọc bài đồng dao, vừa lấy tay đập vào từng cẳng chân, mỗi từ trong bài
đồng dao được đập nhẹ vào một chân theo thứ tự từ đầu đến cuối rồi lại ngược lại cho
đến chữ “rút” chân ai gặp từ “ rút” thì co chân lại cứ như thế cho đến khi các chân co
lại hết thì chơi lại từ đầu
Qua đó tôi thấy được hiệu quả rõ ràng, trẻ hào hứng tham gia trò chơi đọc đồng dao,
ca dao và nhớ bài lâu hơn.
Biện pháp 6: Phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc kể diễn cảm
Nhiệm vụ phát triển ngôn ngữ là một nhiệm vụ có tầm quan trọng hàng đầu ở các
lứa tuổi, nó đặc biệt quan trọng trong quá trình tổ chức hoạt động dạy trẻ đọc thơ diễn
cảm cho trẻ em ở lứa tuổi mầm non. Đó là một trong những phương pháp rèn luyện
phát triển ngôn ngữ nói cho trẻ. Khi đọc thuộc lòng thơ trẻ sẽ làm cho ngôn ngữ của
mình thêm sinh động, uyển chuyển, biểu cảm giúp trẻ thể hiện tình cảm, suy nghĩ của
tác giả. Nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ thông qua
việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tôi luôn tìm tòi những phương pháp biện pháp tốt nhất
để trẻ phát âm và diễn đạt được mạch lạc.
Với lứa tuổi này tôi chọn các bài thơ có sắc thái khác nhau: êm dịu, nhẹ nhàng,
vui vẻ, hóm hỉnh... nhằm giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp trong ngôn ngữ tiếng việt
và trong cuộc sống, giúp trẻ phát triển đời sống tình cảm. Để trẻ cảm thụ tốt ngôn
ngữ của câu thơ, điều quan trọng nhất là phải đọc diễn cảm, thể hiện nhịp điệu, âm
điệu và sắc thái của bài thơ. Tôi tập đọc diễn cảm và thuộc bài thơ trước khi đọc cho
trẻ nghe.
Để trẻ cảm thụ tốt bài thơ, nên trò chuyện với trẻ về nội dung bài thơ, giải thích
nghĩa của một số từ, ý của các câu thơ, vẻ đẹp của các câu thơ mô tả, kết hợp với
13
tranh minh họa hoặc làm các động tác minh họa. Tôi đọc cho trẻ nghe nhiều lần, đọc
thơ theo cá nhân, theo nhóm, luyện tập cách đọc diễn cảm.
Để thu hút trẻ đọc thơ hơn thì việc chuẩn bị đồ dùng trực quan trong dạy học để
gây hứng thú cho trẻ cũng rất quan trọng, trong quá trình dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tôi
sử dụng các bức tranh thơ, sa bàn, con rối, vật thật.
Để thu hút lôi cuốn trẻ vào giờ học tôi lựa chọn các hình thức tổ chức phù hợp,
hấp dẫn như qua tổ chức hội thi “Bé yêu thơ”, câu đố, tham quan và đặc biệt là chọn
những hình ảnh đẹp và nhân vật ngộ nghĩnh sáng tạo đưa vào công nghệ thông tin để
trẻ hòa nhập và hóa thân vào từng nhân vật.
Ví dụ: Dạy trẻ đọc thơ bài “Tình bạn”
- Hoạt động 1: Cô cùng trẻ hát bài bát “Lớp chúng mình” trò chuyện với trẻ về
bài hát, giới thiệu cho trẻ bài thơ “Tình bạn”
- Hoạt động 2: Đàm thoại với trẻ về nội dung bài thơ:
+ Bài thơ tên là gì?
+ Các bạn đến lớp thấy vắng ai?
+ Bạn Gấu trả lời như thế nào?
+ Bạn Thỏ bị làm sao?
+ Các bạn rủ nhau đi đâu?........
Sau mỗi câu hỏi tôi đọc những câu thơ trích dẫn cho trẻ để trẻ nhớ được nội dung
bài thơ
- Hoạt động 3: Trẻ đọc thơ, cô hướng dẫn trẻ đọc sao cho đúng từ thể hiện được
nhịp điệu của bài thơ.
Khi dạy trẻ đọc thơ giọng của cô phải chuẩn xác, diễn đạt trôi chảy phù hợp với
từng bài, cô phát âm không ngọng. Và chú ý nghe trẻ đọc để phát hiện ra trẻ nói
ngọng, đọc sai để sửa cho trẻ cụ thể như: Tôi đọc lại để cho trẻ đọc theo nhiều lần và
động viên trẻ “Con đọc gần giỏi rồi” thi đua giữa các tổ với nhau để phát hiện tổ nào
đọc tốt hơn để kích thích trẻ hứng thú đọc nhiều. Dạy trẻ nói đủ câu, tôi nói trước trẻ
nhắc lại nhiều lần hoặc cho trẻ khác giúp đỡ các bạn. Trong giờ học tôi luôn chú ý
bao quát chung để tìm hiểu đặc điểm của từng trẻ để gần gũi động viên trẻ giúp đỡ
những trẻ còn yếu kém, đưa trẻ vào hoạt động với các bạn có nề nếp hơn, hứng thú
hơn.
Biện pháp 7: Làm tốt công tác tuyên truyền và phối hợp với phụ huynh
trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ
Môi trường giao tiếp ngôn ngữ của trẻ chủ yếu là gia đình và nhà trường. Chính
vì vậy việc kết hợp giữa gia đình và nhà trường là một biện pháp không thể thiếu để
phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Tôi thường xuyên tuyên truyền với phụ huynh sưu tầm thêm các câu chuyện, bài
thơ, ca dao đồng dao... để đọc, kể cho trẻ nghe lúc trước khi ngủ, Bên cạnh đó, phụ
huynh nên đọc sách báo cho trẻ nghe để giúp hình thành thói quen đọc sách từ nhỏ,
tạo ra nhiều tình huống, thường xuyên nói chuyện với trẻ để kích thích trẻ giao tiếp.
Qua đó phụ huynh thấy ngôn ngữ của trẻ được phát triển như thế nào và có biện pháp
kích thích sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại gia đình.
14
Để tuyên truyền tới phụ huynh một cách đầy đủ, tôi sử dụng 1 mảng tường ở
ngoài cửa lớp để xây dựng góc tuyên truyền với phụ huynh về chương trình dạy trẻ
theo chủ đề và thay tin hàng tuần để phụ huynh biết, cùng thống nhất cách dạy trẻ và
phối hợp với giáo viên rèn luyện thêm ở nhà.
Ví dụ: Tôi cung cấp một số bài đồng dao để các bậc phụ huynh cùng học với trẻ
để trẻ được đọc từ chính xác không bị nói ngọng.
Tôi trao đổi với phụ huynh về những câu chuyện bài thơ trẻ được học ở trường,
yêu cầu phụ huynh về nhà cùng đọc với trẻ và cho trẻ kể lại câu chuyện đó hoặc kích
thích trẻ kể lại câu chuyện. Như vậy ngôn ngữ của trẻ phát triển một cách phong phú
và đa dạng.
Ngoài ra, trong năm học tôi đã tuyên truyền trong các lần họp phụ huynh, tôi đã
tuyên truyền đánh giá về nề nếp, thói quen của trẻ và khả năng nhận thức của trẻ. Trao
đổi với phụ huynh về kế hoạch thao giảng giáo viên giỏi, chỉ tiêu phấn đấu của lớp để
phụ huynh nắm bắt được, tôi mời các phụ huynh đến tham dự 1 hoạt động giáo dục
phát triển ngôn ngữ do tôi tổ chức cho trẻ để phụ huynh được trực tiếp xem các cháu
học. Qua tiết dạy đó phụ huynh nắm bắt được tình hình học tập của trẻ ở trường, với
những cháu còn nói ngọng như cháu Duy Mạnh, cháu Hoàng, cháu Tuấn Anh....Tôi
phối hợp cùng với gia đình giúp cháu phát âm chuẩn hơn bên cạnh những cháu phát
âm còn ngọng thì tôi cũng nêu ra những cháu mạnh dạn năng động trong các hoạt
động kể chuyện, đọc thơ.... như: Cháu Ánh Linh, cháu Cảnh Trường, cháu Hằng,
Ngọc Ánh, Giang để phát huy tính tích cực của các cháu.
Với hình thức phối hợp với phụ huynh trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ đặc
biệt là trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ, giáo viên và phụ huynh luôn có được
thông tin hai chiều của trẻ ở nhà cũng như ở trường, trẻ lớp tôi được học và việc phát
triển ngôn ngữ của trẻ cũng được củng cố và mở rộng hơn.
4. Hiệu quả của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua các
hoạt động làm quen với tác phẩm văn học
Qua thời gian nghiên cứu tìm tòi và mạnh dạn áp dụng các biện pháp trên tôi
thấy kết quả của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua tác phẩm văn học trên trẻ
lớp mình phụ trách có hiệu quả rõ rệt. Cụ thể:
* Đối với trẻ:
Bảng khảo sát lần 2 tiêu chí đánh giá ngôn ngữ trẻ cuối năm như sau:
TT Nội dung khảo sát
Tổng số Kết quả chung
trẻ KS Đạt Tỷ lệ
Chưa
Tỷ lệ
%
đạt
%
Trẻ phát âm đúng, rõ ràng, mạch 27
1
26
96%
1
0,4%
lạc.
Trẻ sử dụng vốn từ linh hoạt,
2
26
96%
1
0,4%
phong phú trong giáo tiếp
3
Trẻ thể hiện ngôn ngữ, giọng
24
89%
3
1,1%
điệu trong kể chuyện sáng tạo và
15
4
kể chuyện theo trí nhớ
Trẻ biết đọc kể diễn cảm
24
89%
3
1,1%
Trẻ mạnh dạn trả lời câu hỏi của
26
96%
1
4%
giáo viên.
Trẻ tự tin giao tiếp với mọi
6
25
92%
2
8%
người ung quanh.
Kết quả khảo sát cuối năm đối chiếu với kết quả khảo sát đầu năm tôi nhận
thấy, kết quả chung trên trẻ tăng lên rõ rệt, cụ thể qua bảng khảo sát trên. Kết quả trên
cho thấy việc áp dụng các biện pháp trên mà bản thân tôi đã đưa ra có phù hợp, hiệu
quả rõ rệt: 100% trẻ đã phát âm đúng, rõ ràng, mạch lạc, không còn trẻ nói ngọng nói
lắp, trẻ trở nên nhanh nhẹn, chủ động trong mọi hoạt động, biết sử dụng từ ngữ linh
hoạt phong phú trong giao tiếp. Đặc biệt trẻ biết dùng ngôn ngữ mạch lạc để giáo tiếp
với người lớn, trẻ mạnh dạn và tự tin hơn trong giao tiếp, hoạt bát hơn và không còn
rụt rè nhút nhát như trước, hơn thế nữa nhận thức của các cháu về thế giới xung quanh
cũng phát triển rõ rệt, cháu chăm học hơn và luôn chủ động trong mọi hoạt động. Đó
là niềm vui không chỉ dành cho các bậc cha mẹ mà còn là niềm vui lớn của cô giáo
mầm non, của những người làm công tác giáo dục.
* Đối với bản thân: Tôi thấy mình đã nâng cao được phong cách nghệ thuật
lên lớp, giọng kể, đọc thơ được trau dồi, diễn cảm, thu hút trẻ hứng thú tham gia vào
tiết học, sưu tầm được nhiều tranh ảnh, tự sáng tác và học thuộc nhiều truyện ngoài
chương trình. Từ đó giúp tôi nâng cao trình độ chuyên môn. Tạo được môi trường
cho trẻ hoạt động tốt ở các góc, đặc biệt là góc văn học. Tôi đã tận dụng các nguyên
vật liệu sẵn có, dễ tìm để tạo ra nhiều loại rối phong phú, đa dạng, sử dụng có hiệu
quả trong việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Nâng cao tay nghề trong việc
làm đồ dùng, đồ chơi, trang trí, tạo môi trường hoạt động hấp dẫn lôi cuốn trẻ, đặc
biệt là kinh nghiệm tổ chức hoạt động ngoài trời.
* Đối với đồng nghiệp: Có thêm nhiều kinh nghiệm trong việc sưu tầm, lựa
chọn các hình thức tổ chức, các đồ chơi, trò chơi để tổ chức cho trẻ phù hợp. Giáo
viên linh hoạt, sáng tạo hơn trong việc tổ chức hoạt động làm quen tác phẩm văn học
cho trẻ.
* Đối với phụ huynh: Nhận thức rõ tầm quan trọng của hoạt động làm quen
tác phẩm văn học đối với trẻ. Từ đó các bậc phụ huynh yên tâm gửi con đến trường,
đến lớp. Ủng hộ, đầu tư thêm cơ sở, vật chất, trang thiết bị, đồ dùng đồ chơi phục vụ
tốt cho hoạt động ngoài trời. Chủ động phối hợp với giáo viên để thống nhất cách
chăm sóc và giáo dục trẻ. Kể chuyện cho trẻ nghe, cung cấp được nhiều vốn từ cho
trẻ. Từ đó làm cho ngôn ngữ của trẻ phát triển.
5
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
I. Kết luận
Từ những việc làm cụ thể và kết quả đạt được tôi đã rút ra một số kết luận sau:
16
- Bản thân luôn gương mẫu trong việc nói chuẩn tiếng phổ thông, làm tốt công
tác phối hợp với phụ huynh trong việc tạo môi trường học tập, vui chơi lành mạnh cho
trẻ và đặc biệt động viên cha mẹ trẻ thường xuyên nói chuyện thân thiện với trẻ. Bản
thân cần nâng cao trình độ, ngôn ngữ của mình, coi phát triển ngôn ngữ là một
phương pháp giáo dục chủ đạo và phải tích cực sưu tầm tranh ảnh, các đồ dùng, đồ
chơi đẹp, đảm bảo tính thẩm mỹ và khoa học, thu hút được trẻ vào tiết học.
- Việc rèn luyện ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là cả một quá trình cùng với sự
sáng tạo không ngừng và đặc biệt là phải kiên trì nhẫn nại áp dụng đa dạng các hình
thức tổ chức hoạt động, thường xuyên lồng ghép các nội dung giáo dục ngôn ngữ cho
trẻ ở mọi lúc, mọi nơi, thực hiện nghiêm túc chế độ sinh hoạt hàng ngày “giờ nào việc
ấy”
- Cô giáo cần luôn đổi hình thức tổ chức vui vẻ, sinh động, sáng tạo trong làm đồ
dùng đồ chơi tìm kiếm nguyên vật liệu mới mẻ, phong phú để tạo hứng thú thu hút trẻ
tham gia hoạt động
- Luôn lấy trẻ làm trung tâm trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục để giúp trẻ
phát triển theo mục tiêu chương trình chăm sóc giáo dục mầm non.
- Học hỏi kinh nghiệm của những người đi trước, nghiên cứu tài liệu, tham khảo
sách báo, tập san…để từ đó rút ra cho mình những bài học hay nhất góp phần vào
việc chăm sóc và giáo dục trẻ đặc biệt là giúp trẻ “Học bằng chơi, chơi mà học” và
“Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”.
- Luôn yêu thương, đối sử công bằng với trẻ, tôn trọng sự khác biệt của trẻ, thân
thiện gần gũi với trẻ, tạo môi trường học tập và chơi thuận lợi, tạo cơ hội cho trẻ được
trải nghiệm thực tế giúp trẻ mạnh dạn hơn khi giao tiếp trong mọi hoạt động.
- Tích cực, tự tin khi trao đổi kinh nghiệm và học hỏi qua dự giờ đồng nghiệp để
tích luỹ cho bản thân những phương pháp, cách thức tổ chức hoạt động hiệu quả, phổ
biến những ý kiến hay, những bài thơ phù hợp với đồng nghiệp để giáo viên, học sinh
toàn trưòng có cơ hội học tập lẫn nhau.
- Thưòng xuyên trao đổi để phụ huynh nắm bắt được khả năng của con em họ, và
tôi đã nhận được sự hỗ trợ giúp đỡ.
II. Kiến nghị
Để phát huy vai trò của giáo dục Mầm non nói chung và tổ chức hoạt động làm
quen với tác phẩm văn học đối với sự phát triển toàn diện cho trẻ Mầm non nói riêng.
Bản thân tôi có một số kiến nghị nhỏ như sau:
- Ban giám hiệu nhà trường tham mưu với lãnh đạo địa phương, phụ huynh để
trang bị thêm về trang thiết bị, đồ dùng đồ chơi cho giáo viên dạy học.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ phát triển ngôn ngữ hiệu quả cho trẻ 4-5
tuổi tôi đã áp dụng thành công trên trẻ lớp tôi phụ trách. Trong quá trình áp dụng các
biện pháp không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong được hội đồng khoa học đóng góp,
xây dựng ý kiến giúp tôi hoàn thiện đề tài, nâng cao hiệu quả áp dụng trong quá trình
chăm sóc và giáo dục trẻ trong những năm học tiếp theo đạt kết quả tốt hơn.
17
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Định Công, ngày 15 tháng 03 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
không sao chép cuả người khác
NGƯỜI VIẾT SKKN
Phạm Thị Huyên
18
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lã Thị Bắc Lý
“ Văn học thiếu nhi với giáo dục trẻ em lứa tuổi mầm non”
Nhà xuất bản Đại học sư phạm.
2. Đinh Hồng Thái
“ Phương pháp phát triển lời nói trẻ em”
Nhà xuất bản Đại học sư phạm
3. Nguyễn Ánh Tuyết chủ biên – Nguyễn Như Mai – Đinh Kim Thoa
“Tâm lý học trẻ em”
NXB giáo dục 1983
4. Bùi Kim Tuyến ( Chủ biên) Nguyễn Thị Cẩm Bích – Lưu Thị Lan
Vũ Thị Hồng Tâm – Đặng Thu Quỳnh
“ Các hoạt động phát triển ngôn ngữ của trẻ mầm non”
( Theo chương trình giáo dục mầm non mới)
NXB giáo dục Việt Nam
5. PGS.TS.Hà Nguyễn Kim Giang
“ Phương pháp tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học
19
- Xem thêm -
.DOC 
19 
14 
134 
