Tài liệu Skkn một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi làm quen chữ cái theo hướng tích hợp

1. MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài Thế kỷ XXI là kỷ nguyên của Công nghệ thông tin và hội nhập Quốc tế. Trong thời đại tri thức này chủ yếu là cạnh tranh giữa các nền giáo dục và đào tạo. Để đưa đất nước ta hội nhập thành công và cạnh tranh thắng lợi, sánh vai được với các cường quốc trên thế giới. Để nước Việt Nam trường tồn và có vị trí xứng đáng trên trường quốc tế, thì giáo dục và đào tạo nhất thiết phải đào tạo ra những con người có tư duy sáng tạo, có thói quen tìm tòi và phát huy cái mới, có khả năng hợp tác, chia sẻ... Nói tóm lại là đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế xã hội để tạo lập một đất nước Việt Nam văn minh hơn, sung túc hơn, an toàn hơn. Đứng trước xu thế đó, ngành học mầm non là một mắt xích đầu tiên cực kỳ quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là bậc học đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Trên cơ sở cung cấp những tri thức khoa học ban đầu về tự nhiên xã hội, phát triển các năng lực nhận thức, các thao tác tư duy và hoạt động thực tiễn. Đồng thời bồi dưỡng những tình cảm tốt đẹp, những đức tính cao quý để phát triển một con người toàn diện. Ngôn ngữ mẹ đẻ phát triển tốt chính là phương tiện quan trọng để phát triển trí tuệ giúp cho việc tiếp thu kiến thức học tập tốt ở tiểu học và các cấp học sau này. Hình thành và phát triển các kỹ năng nghe, nói, tiền đọc, tiền viết là rất quan trọng. Đó là nền tảng để hiểu về thế giới chữ viết và tiếp nhận nhiều tri thức mới. Thông qua các hoạt động sinh hoạt, học tập, lao động, qua các buổi tham quan, dạo chơi...cần kích thích trẻ sử dụng tiếng việt một cách thành thạo mở rộng vốn từ về thế giới xung quanh, tập cho trẻ biết cách diễn đạt những gì muốn nói một cách rõ ràng, không nói ngọng, không nói lắp... Chúng ta thấy rằng hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo. Bên cạnh hoạt động vui chơi, hoạt động học tập đang được hình thành ở trẻ. Xong khác với học sinh phổ thông, Hoạt động học tập chưa phải là hoạt động bắt buộc của trẻ mẫu giáo vì chúng chưa có đủ yếu tố cần thiết để tham gia vào hoạt động học tập với ý nghĩa đầy đủ của nó. Hoạt động học tập của trẻ mẫu giáo thường bị chi phối bởi hoạt động vui chơi “ Học bằng chơi, chơi mà học” trẻ học chủ yếu dưới hình thức chơi. Do đó việc tổ chức dạy học cho trẻ là một công việc phức tạp, khó khăn đòi hỏi giáo viên mầm non phải có những kiến thức nhất định về lý luận dạy học ở mầm non để tránh sự phổ thông quá trình dạy học cho trẻ. Đặc biệt hoạt động “làm quen với chữ cái” ở trẻ 5- 6 tuổi là hoạt động giúp trẻ hình thành phát triển năng lực và thái độ cần thiết cho việc học Tiếng Việt lớp 1. Xong việc dạy trẻ làm quen với chữ cái cần phải thể hiện phương pháp đặc trưng của Giáo dục mẫu giáo trong chương trình cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi chuẩn bị vào lớp 1 tiểu học. “Làm quen chữ cái” có vai trò quan trọng giúp trẻ hình thành phát triển năng lực và thái độ cần thiết chuẩn bị cho việc dạy Tiếng Việt lớp 1. Việc chuẩn bị tâm thế sẵn sàng đi học, hứng thú chờ ngày đến trường tiểu học là việc cần thiết giúp trẻ mẫu giáo vượt qua bước ngoặt quan trọng chuyển từ hoạt động vui chơi là chủ đạo sang hoạt động học tập (trong trường tiểu học) 1 là chủ đạo. Tuy nhiên giáo viên mầm non luôn nhớ dạy trẻ làm quen với chữ cái chứ không phải đưa chương trình Tiếng Việt lớp 1 xuống dạy trước ở mẫu giáo lớn, mà phương pháp dạy trẻ làm quen với chữ cái phải dựa trên cơ sở sử dụng các yếu tố vui chơi, các nhiệm vụ sáng tạo cũng như hoạt động học tập của trẻ. Bản thân tôi là một giáo viên được nhà trường phân công công tác giảng dạy trẻ 5- 6 tuổi. Qua những năm trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy trẻ làm quen với chữ cái không phải là việc dễ làm, nó đòi hỏi người giáo viên phải kiên trì chịu khó, biết vận dụng linh hoạt sáng tạo trong quá trình lên lớp, để trẻ lĩnh hội đầy đủ kiến thức của hoạt động, để từ đó trẻ có sự tập trung chú ý và thực sự có hứng thú, có kỷ luật trong học tập. Trong quá trình trực tiếp giảng dạy, tôi thấy trẻ chưa hứng thú tham gia hoạt động nhiều trẻ chưa nhớ chữ cái, còn nhầm lẫn chữ nọ sang chữ kia, viết còn bị ngược. Khi phát âm nhiều trẻ còn phát âm nhỏ, ngọng, chưa chính xác. Từ thực tế đó tôi đã mạnh dạn đi tìm kiếm những biện pháp hữu hiệu để giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen với chữ cái. Chính vì vậy tôi mạnh dạn chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi làm quen với chữ cái ở trường mầm non Thịnh Lộc”. để tạo ra một số biện pháp giúp giáo viên mầm non hiểu hơn về việc dạy trẻ làm quen chữ cái ở trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi một cách tích cực và có hiệu quả hơn trong việc dạy trẻ học làm quen chữ cái độ tuổi 5- 6 tuổi. 1.2. Mục đích nghiên cứu: Đề ra “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi làm quen với chữ cái ở trường mầm non Thịnh Lộc”. 1.3. Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp nâng cao chất lượng làm quen với chữ cái ở trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi lớp A2 trường mầm non Thịnh Lộc 1.4. Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp nghiên cứu lý luận Đọc và sử dụng các tài liệu, sách báo, tạp chí giáo dục mầm non, mạng internet có liên quan đến đề tài. + Phương pháp quan sát Quan sát các hoạt động của trẻ trong lớp khi được học qua hoạt động làm quen với chữ cái và quan sát trẻ ở mọi lúc, mọi nơi. + Phương pháp đàm thoại. Đàm thoại với đồng nghiệp, với trẻ để tìm hiểu về phương pháp dạy trẻ và khả năng tiếp thu bài của trẻ. + Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm. Nghiên cứu các nội dung và phương pháp dạy trẻ làm quen với chữ cái theo hướng tích hợp giúp trẻ tiếp thu bài học một cách hứng thú và dễ dàng hơn. 2. NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lý luận Hoạt động làm quen với chữ cái nhằm giúp trẻ làm quen với chữ cái và phát triển các kỹ năng cần có để trẻ học đọc, đọc sau này. Trẻ có thể nghe đọc thơ, kể chuyện trả lời câu hỏi, quan sát, phán đoán, nhận biết những đặc điểm giống hoặc khác nhau giữa các sự vật hiện tượng 2 đồng thời các hoạt động sẽ phát huy tối đa và tăng cường khả năng của các giác quan hoạt động sẽ phát huy tối đa và tăng cường khả năng của các giác quan và sự kết hợp của các giác quan của trẻ. Thông qua các hoạt động trẻ không chỉ làm quen với chữ cái cụ thể mà còn được khám phá tưởng tượng sáng tạo, vận động điều này giúp trẻ nhận biết và tiếp thu kiến thức về thế giới xung quanh bằng sự trải nghiệm của chính bản thân trẻ. Trẻ không thể ghi nhớ hết được tất cả những điều trẻ đã học trong một bài hoặc một hoạt động cụ thể nhưng những hiểu biết của trẻ sẽ còn lưu lại mãi đến những năm tháng sau này. Thật vậy dạy trẻ làm quen với chữ cái chính là góp phần phát triển năng lực và hoạt động ngôn ngữ của trẻ, phát triển trí tuệ cho trẻ vì qua bài học làm quen chữ cái, ghi nhớ có chủ định ở trẻ được rèn luyện và phát triển, trẻ nhận biết được chữ cái, nhớ được tên âm, tên chữ trong các giờ học làm quen với chữ cái trẻ không chỉ ghi nhớ những gì trẻ thích thú mà còn phải ghi nhớ những gì trẻ chưa thích nhưng cô yêu cầu. Bên cạnh đó trẻ còn được rèn luyện để có khả năng linh hoạt, nhanh trí qua các trò chơi chữ cái, qua đó góp phần phát triển nhiều thao tác trí tuệ cho trẻ. Ngoài ra còn góp phần chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 và giáo dục tình cảm mở rộng vốn hiểu biết của trẻ với phương châm kết hợp trò chơi với học tập, qua trò chơi, dùng trò chơi để dạy chữ cái, chúng ta đang dần dần hình thành ở trẻ những thói quen học tập đầu tiên, qua các bài học làm quen với chữ cái bàn tay của trẻ được luyện tập để khéo léo khi xếp hột hạt, khi vẽ, nặn, cắt, xé, dán các chữ cái đã học. Trẻ biết phối hợp các động tác giữa các ngón tay, bàn tay, cánh tay, khuỷu tay… để tập tô chữ cái theo mẫu, tô màu theo tranh, tìm nối chữ cái… nhờ vậy mà trẻ hình thành được một số kỹ năng cần thiết cho việc học Tiếng Việt và các môn học ở lớp 1. Nhờ vào quá trình làm quen chữ cái theo hướng tích hợp giúp trẻ mở rộng vốn hiểu biết về các đồ vật, các loài vật, cây cối… khi trẻ được tiếp xúc với chúng, khi học từ, học chữ, giờ học cũng giúp trẻ rèn luyện các đức tính cẩn thận khoa học, tỉ mỉ, cụ thể… Tất cả các bài học làm quen chữ cái đều có nhiệm vụ hết sức quan trọng, giúp trẻ nhận biết các chữ cái ghi nhớ âm và các chữ cái ghi âm, tập phát âm chính xác. Giúp trẻ sơ bộ nắm được cách ngồi học, cách cầm bút, cách tô từng con chữ. Giúp trẻ phát triển vốn từ. 2.2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu Năm học 2018-2019 tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 5- 6 tuổi A2 của trường mầm non Thịnh Lộc. Thực hiện theo chương trình giáo dục mầm non. Trong quá trình thực hiện tôi gặp những thuận lợi và khó khăn sau. *Thuận lợi: Trường Mầm non Thịnh Lộc là một trường đạt chuẩn Quốc Gia, trường nằm ngay ở trục chính con đường giao thông trong xã nên thuận lợi cho việc đưa, đón trẻ của phụ huynh. 3 100% Cán bộ giáo viên có trình độ đạt chuẩn trở lên, luôn luôn đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau, tạo điều kiện cho việc học hỏi kinh nghiệm. Trường có đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng đồ chơi phục vụ giảng dạy. Ban giám hiệu luôn tạo điều kiện giúp đỡ giáo viên về chuyên môn, cơ sở vật chất, đồ dùng, trang thiết bị dạy học, động viên sự sáng tạo của giáo viên.Với sự lãnh đạo của ban giám hiệu có năng lực về mọi mặt luôn tạo điều kiện sát sao theo dõi, đóng góp ý kiến trên tinh thần xây dựng qua các buổi dự giờ các tiết dạy mẫu và các giờ thao giảng. Với đội ngũ giáo viên nhiều kinh nghiệm và một tập thể đoàn kết nên tôi đã học hỏi được rất nhiều từ đồng nghiệp và đặc biệt với lòng yêu nghề mến trẻ nhiệt tình tích cực trong công tác giảng dạy luôn luôn học hỏi đồng nghiệp, trên mạng internet, học qua bồi dưỡng thường xuyên, nên kiến thức ngày càng được nâng cao hơn. Hàng năm còn được bồi dưỡng về chuyên đề, vào năm học được sự quan tâm của ban giám hiệu về nội dung xây dựng chương trình khung, sách tham khảo, một số tài liệu có liên quan… tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên yên tâm công tác. *Khó khăn. Lớp tôi là một lớp với tổng số học sinh là 32 các cháu có cùng độ tuổi nhưng trình độ không đồng đều nhiều cháu non tháng. có cháu phát âm chuẩn mau nhớ mặt chữ, biết cầm bút đúng kỹ năng, có tư thế ngồi học đúng. Có nhiều cháu phát âm còn nói ngọng, nói lắp, nói không chuẩn, nói câu chưa tròn một số trẻ cầm bút chưa đúng cách. Vì xã còn nghèo nên cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động còn hạn chế. Ngoài điều kiện khó khăn ra phụ huynh chưa nhận thức hết đúng về tầm quan trọng của bậc học mầm non, cứ nghĩ trẻ đến lớp chủ yếu là múa hát rồi đọc vài chữ là xong. Đặc biệt phụ huynh có nhận thức không đúng về hoạt động làm quen với chữ cái của mầm non, mà cho rằng trẻ mầm non lên lớp 1 là phải biết đọc biết viết thành thạo. Mặt khác việc đóng góp đầu tư kinh phí cho hoạt động này rất hạn chế dẫn đến không đủ điều kiện hỗ trợ cho việc học của trẻ, từ đó hoạt động không hấp dẫn, không thu hút trẻ. Bản thân giáo viên chưa linh hoạt trong tiết dạy còn mang tính dập khuôn theo tài liệu hướng dẫn. Bên cạnh đó 100% là con em nông thôn nên ít được quan tâm, chăm sóc, bồi dưỡng, rèn luyện thêm kiến thức ở nhà cho trẻ nên kiến thức chủ yếu là trẻ tiếp thu trên lớp. Một số phụ huynh lại nôn nóng trong việc học chữ của con em mình nên đã dạy trước tập viết dẫn đến việc tiếp thu bài của tiết học không đồng đều, trẻ tỏ ra kiêu căng vì mình đã biết rồi nên không còn chú ý đến hoạt động, khi phát âm chưa chuẩn với âm phổ thông, còn khi viết do phụ huynh dạy trước ở nhà nên viết sai nét chữ cho trẻ… Những thực trạng trên gây khó khăn trong việc truyền thụ kiến thức của cô và khả năng tiếp thu của trẻ đó là sự bất cập giữa gia đình và nhà trường. 4 Chế độ sinh hoạt của trẻ diễn ra thường xuyên liên tục. Để bám sát vào các hoạt động thì giáo viên có rất ít thời gian làm đồ dùng đồ chơi tự tạo. Để thực hiện tốt việc dạy trẻ làm quen chữ cái thì đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt sáng tạo trong việc xây dựng kế hoạch giáo dục, tổ chức các hình thức giúp trẻ tích cực hoạt động. *Khảo sát kỹ năng nghe - nói - đọc - viết của trẻ. Ngay từ khi được Ban giám hiệu phân công chủ nhiệm lớp 5- 6 tuổi A2 tôi đã băn khoăn và suy nghĩ làm sao để trẻ có thể phát âm đúng và dùng ngữ điệu đúng, phát triển vốn từ cho trẻ và dạy cho trẻ nói đúng ngữ pháp, tự tin trong giao tiếp và đặc biệt là có thể chuẩn bị tốt mọi điều kiện cả về kiến thức cũng như tinh thần cho trẻ vào lớp 1. Công việc khảo sát trẻ tôi thực hiện vào đầu năm học, quá trình khảo sát qua các hoạt động chung như kể chuyện, đọc thơ, hát múa… Và trên các hoạt động hằng ngày như hoạt động góc, hoạt động ngoài trời, hoạt động chiều, qua đó có thể đánh giá từng trẻ theo kỹ năng của chúng. + Kỹ năng nghe: Trẻ nghe được các âm thanh, ngữ điệu, giọng nói khác nhau độ to nhỏ, nhanh - chậm của giọng nói, giọng đọc, các từ khái quát, từ trái nghĩa, nghe hiểu nội dung câu đơn, câu ghép, nghe hiểu các bài thơ, ca dao, đồng dao, tục ngữ.. + Kỹ năng nói: Trẻ có nói lắp nói ngọng không, trẻ nói có đủ câu mạch lạc không, có bày tỏ tình cảm và nhu cầu và kinh nghiệm của bản thân rõ ràng, dễ hiểu bằng các câu đơn, câu ghép khác nhau, biết trả lời các câu hỏi về nguyên nhân, so sánh sử dụng các từ biểu cảm, có hình ảnh tự tin khi giao tiếp nói và thể hiện cử chỉ điệu bộ, nét mặt phù hợp với yêu cầu hoàn cảnh giao tiếp. + Kỹ năng đọc: Cách giở sách, “đọc” từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, kể lại truyện, thuộc thơ, tư thế ngồi đọc ngay ngắn, đọc ngắt nghỉ sau các dấu. Phân biệt phần mở đầu, phần kết thúc của sách, đọc truyện qua các tranh vẽ, giữ gìn bảo quản sách cẩn thận. + Kỹ năng viết: Cách cầm bút đúng cách, tô trùng khít lên dấu chấm mờ, tư thế ngồi viết ngay ngắn, làm quen với cách viết Tiếng Việt, hướng viết từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, hướng viết câu, các nét chữ. Qua khảo sát ban đầu cho thấy kết quả thu được như sau: *Bảng 1: Kết quả khảo sát các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết của trẻ. Các chỉ tiêu đánh giá Số trẻ Kỹ năng nghe 32 Kỹ năng nói 32 Kỹ năng đọc 32 Kỹ năng viết 32 * Nguyên nhân: *Về phía nhà trường: Đạt Chưa đạt Tốt Khá TB Yếu Số % Số trẻ % Số trẻ % Số trẻ % trẻ 4 12,5 7 22 19 59,3 2 6,2 4 12,5 6 18,9 19 59,3 3 9,3 3 9,3 7 22 18 56,2 4 12.5 3 9,3 6 18,9 20 62,5 3 9,3 5 Được sư quan tâm của nhà trường tạo điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chấtcũng như đầu tư về chuyên môn nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ so với nhu cầu hiện nay. * Về phía giáo viên: Bản thân còn trẻ, kinh nghiệm nghề nghiệp còn hạn chế, Trong quá trình trực tiếp giảng dạy, tôi thấy trẻ chưa hứng thú tham gia hoạt động nhiều trẻ chưa nhớ chữ cái, còn nhầm lẫn chữ nọ sang chữ kia, viết còn bị ngược. Khi phát âm nhiều trẻ còn phát âm nhỏ, ngọng, chưa chính xác. Phương tiện để dạy học còn sơ sài, chưa thu hút trẻ vào hoạt động *Về phía trẻ: Do trình độ nhận thức của trẻ không đồng đều. Số trẻ nam nhiều gấp 1,5 lần số trẻ nữ. Nhiều cháu chưa mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, trẻ còn nói nhỏ, nói ngọng. Vào đầu năm học tôi thấy hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái còn khô cứng, trẻ thụ động trong hoạt động, phát âm còn nhỏ và chưa chính xác, các nét tô của trẻ chưa trùng khít lên nét chấm in mờ, nhiều trẻ chưa biết cách cầm bút... *Về phía phụ huynh: Đa số phụ huynh đều làm nông nghiệp, ít có thời gian quan tâm đến trẻ Dân địa phương nói ngọng nhiều do vậy trẻ trong lớp nói ngọng Sau khi khảo sát tôi thấy những cháu giỏi về mặt này nhưng lại yếu ở mặt khác, từ đó tôi có phương pháp dạy khác nhau với từng cá nhân trẻ, dựa vào đặc điểm tình hình lớp và đặc điểm tâm lý nhận thức của lứa tuổi tôi mạnh dạn đưa ra “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi làm quen với chữ cái ở trường mầm non Thịnh Lộc”. 2.3. Các biện pháp thực hiện Biện pháp 1: Tạo môi trường học chữ viết phong phú. *Môi trường ngoài lớp: Môi trường có tác dụng tốt đến quá trình giáo dục trẻ. Đặc biệt với trẻ mẫu giáo thì những gì mới lạ đẹp mắt hấp dẫn là gây được sự chú ý của trẻ. Để trẻ được làm quen với chữ cái ở mọi góc trong và ngoài lớp, tôi luôn cố gắng tạo môi trường thật đẹp để cuốn hút trẻ . Ở ngoài lớp học tôi trang trí các chữ cái dán lên các bông hoa và treo lên các cây xanh ở sân trường như vậy vừa tạo được môi trường chữ sinh động và trẻ có thể học ở mọi lúc mọi nơi. *Môi trường trong lớp: Ở lớp tôi trang trí các góc chơi bằng chính các sản phẩm của cô và trẻ. Riêng góc học tập - sách tôi luôn dành các mảng tường mở với bài tập sáng tạo, tái tạo để cho trẻ được tự do làm các bài tập theo khả năng, sở thích của mình, tự tin phát âm, tô vẽ các chữ trẻ đã học, được ghi tên mình, vẽ các câu truyện theo trí tưởng tượng sáng tạo. Việc trang trí được tôi thực hiện theo chủ đề . Môi trường học tập có tác dụng tốt đến quá trình giáo dục trẻ để trẻ có thể làm quen với chữ cái ở mọi lúc mọi nơi trong và ngoài lớp tôi luôn cố gắng tạo ra môi trường chữ viết thật đẹp và phong phú để cuốn hút trẻ chú ý học tập. Ở các góc tôi đã trang trí bằng các sản phẩm của cô và trẻ luôn tạo ra với những mảng tường mờ với các bài tập sáng tạo và tái tạo để trẻ có thể tự học tập 6 và sáng tạo theo khả năng của mình, từ đó trẻ hứng thú học tập, vừa học vừa chơi nhưng trẻ lại có thể khắc sâu kiến thức mà không bị gò bó. Ví dụ : Ở chủ đề “ Thế giới động vật” Tôi cho trẻ viết chữ, xếp chữ, gài chữ theo mẫu dưới các hình ảnh và chữ mẫu của cô về các con vật . Cho trẻ thêm chữ còn thiếu trong các từ, sau đó nối các từ dưới hình ảnh có sẵn hoặc nối chữ cái theo yêu cầu có trong từ dưới hình ảnh có sẵn với các chữ cái in đậm.Tôi làm mảng tường rộng 1m với 29 ô vuông tương ứng với 29 chữ cái với mỗi chữ cái bên cạnh có hình ảnh con vật hoặc hoa, quả, đồ dùng có từ chứa chữ cái đó, trẻ được gắn các thẻ chữ cái rời bên dưới. (Ảnh 1: Góc ngôn ngữ của bé- phụ lục). Ở góc học tập trẻ được tự vào góc chơi, tự in, tô, vẽ các chữ cái mà mình đã được học, tự ghi tên mình, tự vẽ các câu truyện theo trí tưởng tượng của trẻ và kể cho các bạn nghe, ở góc này trẻ được cắt dán các bức tranh nhỏ hoặc đồ vật con vật có tên gọi chứa các chữ cái theo chủ đề đang thực hiện. VD: Ở chủ đề thực vật tôi trang trí như sau: Góc xây dựng: Trẻ được lắp ghép các loại cây hoa và ghi tên các loại cây hoa để trẻ xây dựng, trẻ sẽ xếp theo nhóm và giới thiệu được sản phẩm mình làm ra. Góc thư viện - học tập: Cho trẻ in chữ và tô màu tên các loại cây ăn quả, cây hoa…Cho trẻ vẽ tranh và dán theo các câu chuyện. Trẻ tô chữ còn thiếu trong từ sau đó nối với các từ dưới hình ảnh có sẵn hoặc nối với các chữ cái theo yêu cầu. Góc bán hàng: Trẻ bán tất cả các loại rau củ quả trên mỗi giá hàng tôi có thể gắn tên các loại rau củ quả để trẻ nhận biết và gọi tên các loại rau củ quả… bảng chữ cái. Góc thiên nhiên: Các loại cây đều được gắn tên để trẻ có thể gọi tên và nhận biết tên của cây ghép chữ theo tên. Biện pháp 2: Chuẩn bị nguyên vật liệu, làm đồ dùng, đồ chơi cho hoạt động làm quen với chữ cái. Do đặc diểm tâm sinh lý lứa tuổi mẫu giáo, các cháu rất thích cái đẹp, mầu sắc sặc sỡ, mới lạ. Để tiến hành hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái tôi luôn cố gắng tạo nhiều đồ dùng, đồ chơi đẹp, hấp dẫn trang trí khoa học để gây hứng thú cho trẻ. Đồ chơi tự tạo có muôn hình muôn vẻ bởi chúng được tạo ra từ những vật sẵn có, dễ kiếm, dễ làm. Nguồn gốc của đồ chơi tự tạo là vô tận. Làm đồ chơi tự tạo là hoạt động sáng tạo và độc đáo. Có thể dùng luôn những đồ vật thông thường trong sinh hoạt hàng ngày, sử dụng trực tiếp những vật liệu tự nhiên làm đồ chơi và bằng những vật liệu thu lượm được. Ví dụ: Tận dụng cành cây khô, dùng giấy đề can màu nâu quấn cành, dùng giấy đề can màu xanh tạo lá cây, dùng vỏ đồ hộp đổ xi măng để tạo đế cho cây đứng vững. Như vậy tôi đã tạo được một cây để làm cây chữ cái. Dùng các vỏ đồ hộp, dán giấy đề can các màu để tạo các con vật ngộ nghĩnh, sau đó gắn từ tương ứng cho trẻ học chữ cái. 7 Ngoài ra vào đầu năm học tôi tổ chức họp phụ huynh học sinh, qua đó tôi tuyên truyền tới phụ huynh mang những nguyên vật liệu phế thải sẵn có không dùng đến mang đến quyên góp để làm đồ dùng đồ chơi. Sau khi được phụ huynh quyên góp mang đến tôi vệ sinh sạch sẽ, những cái nào sắc nhọn ảnh hưởng đến trẻ tôi mài đi không còn sắc nhọn để đảm bảo an toàn với trẻ. Sau đó tôi cùng với học sinh làm đồ dùng, đồ chơi để phục vụ cho hoạt động làm quen chữ cái. (Ảnh 2: Cô và trẻ cùng làm đồ dùng, đồ chơi - phụ lục). Biện pháp 3: Linh hoạt, sáng tạo, gây hứng thú cho trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Như chúng ta đã biết, trẻ em là một thực thể tự nhiên, giáo dục bắt đầu từ đứa trẻ, trẻ là trung tâm của mọi hoạt động. Muốn đạt được mục tiêu đó trước tiên tôi phải chú ý đến đặc điểm tâm sinh lý của trẻ. Trẻ ở đây sự tập trung chú ý chưa bền vững, trẻ thích những cái đẹp, mới lạ có hấp dẫn cao, nên việc gây hứng thú cho trẻ ở hoạt động này lại càng quan trọng hơn bởi tính chất cứng nhắc và khô khan có phần "kỷ luật". Nếu như cô giáo cứ ép buộc trẻ ngồi học một cách tuân thủ như một học sinh tiểu học hoặc một tiết dạy không có sáng tạo, dập khuôn chưa có hình thức đổi mới còn theo phương pháp cũ dẫn đến trẻ uể oải trong tiết học, phân tán tư tưởng, nhàm chán, tiếp thu bài hạn chế. Tôi đã tìm ra một số giải pháp gây sự hứng thú cho trẻ đó là: Trước hết là chuẩn bị đầy đủ đồ dùng cho cô và trẻ vì đồ dùng rất cần thiết, trẻ mẫu giáo suy nghĩ bằng hình thức tư duy hình tượng, tư duy gắn liền với tình cảm. Trẻ ghi nhớ những gì gây ấn tượng mạnh, một câu chuyện hấp dẫn hay một bức tranh đẹp mới lạ .... Chính vì thế, khi dạy một hoạt động "Làm quen chữ cái" tôi cho rằng đồ dùng trực quan là yếu tố đầu tiên yêu cầu điểm đặc biệt phải bảo đảm an toàn. Bước đầu trẻ được làm quen với từng chữ cái có trong nhóm chữ và trẻ được lần lượt làm quen các chữ qua vật chất, tranh ảnh mà trong đó có chứa một chữ cái mà chúng ta định cho trẻ làm quen. Ví dụ 1: Với chủ đề mùa xuân với hoạt động "Làm quen chữ cái l, m, n” tôi cho trẻ sưu tầm hoa khô, lá khô, các loại hột, hạt. Những vật liệu đó đều phải chứa các chữ cái l, m, n như: lá na, hạt mơ .... cô và trẻ cùng phết vào sao cho tương ứng với màu lá, màu hạt .... với cách làm đồ dùng, đồ chơi như vậy tôi thấy có những hiệu quả đáng kể. Trước hết là giảm sự đầu tư của nhà trường cũng như giáo viên trong điều kiện kinh tế eo hẹp và cái được lớn nhất ở đây là trẻ có hứng thú khi tham gia làm đồ dùng cho hoạt động, trẻ sôi nổi hơn vì mình có phần trong đó. Một số sáng kiến của tôi trong việc làm đồ dùng cho trẻ là không bao giờ theo khuôn mẫu và tôi thường thay đổi, sáng tạo về cả hình dạng, màu sắc, kích thước thực tế của nó. Ví dụ 2: Trẻ làm quen với chữ g, y. (chủ đề phương tiện giao thông). Trước tiên là cách vào bài đã gây sự hứng thú đối với trẻ, tôi cho cả lớp đọc thơ "Cô dạy con": Mẹ, mẹ ơi cô dạy Bài phương tiện giao thông Máy bay bay đường không Ô tô chạy đường bộ Tàu thuyền ca nô đó 8 Là đường thuỷ mẹ ơi ... Qua đó, trẻ tri giác và hiểu rõ hơn về phương tiện giao thông và đặc biệt là được đọc và làm quen từng chữ cái, tiếp đến tôi đưa bức tranh vẽ về nhà ga, hỏi bức tranh này vẽ về cái gì ? (Nhà ga). Trong nhà ga có những dòng người qua lại đón khách, trả khách .... Qua bức tranh trẻ hiểu rõ hơn và tăng thêm tính tò mò hấp dẫn. Sau đó cô giới thiệu dưới bức tranh có từ "Nhà ga" bạn nào hãy lên chỉ những chữ cái đã được học và cô cho trẻ làm quen với chữ "g". Tiếp đến chữ "y" cô hỏi trẻ: Ngoài tàu hoả ra thì còn có phương tiện giao thông gì nữa ? Trả lời: "Máy bay". Cô và trẻ cùng đàm thoại về máy bay dùng để làm gì ? Bay ở đâu? Cô đưa máy bay đồ chơi ra cho trẻ quan sát, đàm thoại và hỏi: Ai có thể lên tìm cho cô 2 chữ cái giống nhau trong từ "Máy bay" và trẻ lên tìm chữ "y". (Ảnh 3- Cô và trẻ cùng đàm thoại - phụ lục) Hoặc là để chuẩn bị cho trò chơi lúc ngoài trời tôi cùng trẻ trò chuyện về trò chơi "Các phương tiện giao thông vào bến". Tôi huy động trẻ sưu tầm bìa cattong, tranh ảnh, hoạ báo về các phương tiện như: Máy bay, đoàn tàu, ôtô, thuyền buồm.... Hướng dẫn trẻ cắt sát mép các hình ảnh đó. Khi vào trò chơi cô giới thiệu các bến và phương tiện giao thông nào thì phải vào bến được làm quen tìm tòi cắt dán sẽ tạo cho sự khéo léo của đôi tay và thuận lợi trong việc viết chữ, dán các chữ cái lên các phương tiện giao thông, trẻ hứng thú hơn với chính đồ dùng mình làm ra. Hình thức cho trẻ làm quen với chữ cái thông qua hoạt động học tập là hình thức cơ bản và chủ yếu, vì nó thực hiện được mục đích yêu cầu của văn học. Kiến thức mà trẻ thu nhận được có hệ thống lôgíc. Để hoạt động đi vào tâm hồn trẻ một cách sống động, không khô khan, cứng nhắc thì điều điều đầu tiên là cô giáo thực sự phải có một tài nghệ dẫn dắt. Hoạt động học làm quen với chữ cái đưa thế giới chữ viết đến với trẻ bằng nhiều phương pháp, hình thức khác nhau. Các phương pháp, hình thức đó gắn liền với nhau một cách chặt chẽ. Mỗi phương pháp, hình thức đều có ưu thế và hạn chế nhất định. Vì vậy khi dạy trẻ làm quen với chữ cái cô giáo cần lựa chọn các phương pháp, hình thức phù hợp với yêu cầu của tứng tiết dạy, để thu hút sự tập trung chú ý tạo hứng thú của trẻ trong tiết học, giúp cho giờ học đạt hiệu quả cao. Muốn vậy cô giáo phải: - Lấy trẻ làm trung tâm. - Phát huy tính tích cực của trẻ. - Dạy trẻ theo hướng lồng ghép tích hợp. Một yêu cầu đặt ra đối với giáo viên khi cho trẻ "Làm quen chữ cái" là các kiến thức khi truyền thụ đến trẻ phải hết sức ngắn gọn, tuyệt đối tránh hình thức, dập khuôn, luôn sáng tạo đổi mới. Vì thế trước khi lên lớp một hoạt động "Làm quen chữ cái" tôi phải chuẩn bị đồ dùng, soạn bài và nghiên cứu kỹ bài soạn. Nắm rõ yêu cầu của bài dạy chọn trò chơi phù hợp với nguyên tắc động -tĩnh phù hợp với chủ đề. VD: Cho trẻ làm quen với chữ b,d,đ chủ đề “Thực vật- tết và mùa xuân” tôi giới thiệu hôm nay chúng mình tổ chức hội hoa xuân các loài hoa về dự hội rất là đông đủ nào chúng mình cùng xem có những loài hoa gì? (Trẻ đi và hát bài “màu hoa” sau đó kể tên hoa hồng, hoa đào, hoa phù dung, hoa cánh bướm...lần 9 lượt cô đưa tranh ra cho trẻ xem tranh hoa bướm và trẻ làm quen với chữ b) hoa phù dung trẻ được làm quen với chữ d, hoa đào trẻ làm quen với chữ đ. Trò chơi không thể thiếu trong hoạt động này, tôi lựa chọn trò chơi cho phù hợp với chủ đề có những trò chơi như: tìm chữ trong câu đố, đi chợ tết, tổ chức tìm tên các loại hoa có chứa chữ cái vừa học. *Cách hướng dẫn trò chơi: Cô giới thiệu mùa xuân đến các ông đồ thường làm gì? Các con muốn viết chữ giống ông đồ không? Cô cho 8 trẻ đứng thành 2 hàng đợi cô chuẩn bị câu đố có chứa chữ cái b,d,đ khi nghe hiệu lệnh hai đội lên gạch chân những chữ cái cô vừa nêu, thời gian quy định là một bài hát “Mùa xuân” lúc nào hát xong là kết thúc trò chơi. Khi chuyển sang trò chơi thứ hai đó là trò chơi “Đi chợ tết” (tất cả trẻ đều được chơi) trước ngày tết bố mẹ các con thường làm gì? (Trẻ nghĩ ngay đến việc trang hoàng nhà cửa và đi sắm tết) cô chuẩn bị các gói có các loại bánh kẹo ở trên mỗi thứ đều gắn các chữ cái b,d,đ. Cô cho trẻ ra lấy mỗi bạn một cái giỏ cô nói nào chúng mình cùng đi chợ tết. Tổ 1 hãy mua những món hàng có chứa chữ b, đó là những thứ gì? Trẻ nói bánh quy, bánh chưng, bánh bèo... tổ thứ 2 mua những món hàng có chứa chữ d đó là những thứ gì? Quả dừa, quả dứa... tổ thứ 3 mua hàng có chứa chữ cái đ khi mua hàng xong trẻ phải nói được đó là loại gì và có chứa chữ cái gì? Các tổ kiểm tra lẫn nhau và đọc to chữ cái... Đến trò chơi tìm tên các loài hoa có chứa chữ cái b,d,đ “Mùa xuân đến chúng mình được đi chơi những đâu?” (Được đi xem pháo hoa, đi công viên.) Trong công viên có rất nhiều hoa bây giờ cô cùng các con đọc bài “Rềnh rềnh ràng ràng” đến loại hoa nào các con đoán hoa đó và giơ tranh lô tô đọc to chữ cái mình vừa học. VD: Rềnh rềnh ràng ràng Tìm các loại hoa Hoa gì ngoài bắc Cánh nhỏ màu hồng Cùng vui đón tết. Trẻ giơ lô tô hoa đào và nói hoa đào có chứa chữ đ. Cứ như thế cô đọc cho trẻ đoán chữ b,d sau đó cho trẻ và từng nhóm bạn đối nhau. Ngoài ra, để tạo hứng thú thì cô phải có nghệ thuật lên lớp, ngôn ngữ diễn đạt ngắn gọn để hấp dẫn trẻ vào hoạt động. Trước khi vào bài tôi thường kể chuyện (dựa trên chủ đề) hoặc sáng tác thơ, vè hay những trò chơi luôn cuốn hút. Kết quả từ việc cô và trẻ cùng chuẩn bị làm đồ dùng học tập, tôi thấy trẻ hứng thú hơn vào hoạt động, bản thân cô giáo lên lớp tự tin hơn, gần gũi với trẻ hơn. Biện pháp 3. Dạy trẻ làm quen với chữ cái mọi lúc, mọi nơi. Với mong muốn nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ làm quen với chứ cái tôi luôn tranh thủ các hoạt động trong ngày để trẻ làm quen với chữ cái một cách hợp lý. Giờ đón trẻ trả trẻ, ở tủ đồ dùng của trẻ tôi có gắn tên của trẻ vào từng ô cửa của tủ đồ dùng để trẻ nhận dạng và nhớ được họ và tên của mình, để đồ dùng ngăn nắp. 10 Ở góc bé đến lớp: Trẻ sẽ tự chọn ảnh, ảnh có tên phía dưới của mình để gắn sang nhánh “Bé đến lớp” qua đó trẻ nhớ được tên mình và tên của bạn. Bạn nào đã đến lớp, bạn nào đã vắng mặt. Cho trẻ gắn thứ ngày, đọc đồng dao và thơ…. Giờ hoạt động chung hay đối với tất cả các hoạt động tôi đều lồng ghép tích cực các chữ cái để giúp trẻ khắc sâu hơn. Ví dụ: Ở hoạt động “khám phá khoa học” ở dưới tranh tôi đều gắn chữ cho trẻ đọc. Các giờ hoạt động góc: Các góc đều có môi trường chữ cho trẻ tự tìm hiểu như làm bài tập gắn, dính, viết chữ cái theo mẫu, tô màu chữ cái rỗng. (Ảnh 4: Trẻ tô nét chữ cái rỗng trong giờ hoạt động góc - phụ lục) Giờ hoạt động ngoài trời: Cho trẻ xếp sỏi, hột hạt, lá cây thành các chữ cái đã học. (Ảnh 5: Trẻ xếp chữ cái bằng hột hạt - phụ lục). Giờ ăn: cô giải thích các món ăn, tên gọi của các món ăn trong ngày, nhận khăn thêu tên mình hoặc ký hiệu của chữ cái. Giờ ngủ: Trước khi ngủ cô có thể bật nhạc, ngâm thơ, kể chuyện cho trẻ nghe… Giờ hoạt động chiều: In, tô chữ rỗng, tìm và cắt hình ảnh có chữ trong sách báo làm bộ sưu tập, ôn các bài thơ câu chuyện, ca dao, đồng dao… Biện pháp 4: Chú ý đến giáo dục cá nhân. Việc giáo dục cá nhân có tác dụng tốt đến trẻ, đặc biệt trong lĩnh vực cho trẻ làm quen với chữ cái, giáo dục cá nhân sẽ giúp cô giáo củng cố, bổ sung các kiến thức, kỹ năng, cách phát âm, nhận mặt chữ, cách tô theo đúng quy định của trẻ, trong quá trình dạy trẻ làm quen với chữ cái tôi luôn tìm hiểu khả năng và đặc điểm tâm lý của từng trẻ, từ đó xây dựng các biện pháp giáo dục phù hợp. Ở lớp có một số trẻ vẫn chưa tự tin vào bản thân, ít giơ tay phát biểu bài, cô có khuyến khích cũng không giơ tay phát biểu, nói nhỏ, bên cạnh đó các cô thường sợ mất thời gian nên các cô thường gọi những trẻ mạnh dạn, những trẻ trả lời lưu loát chứ ít quan tâm đến những trẻ nhút nhát, vì thế trẻ đã nhút nhát lại càng nhút nhát hơn và ít cơ hội trả lời hơn. + Biện pháp giải quyết: Đối với những trẻ nhút nhát tôi thường xuyên quan tâm, gần gũi và luôn gọi trẻ lại để hỏi han, tâm sự. Đặc biệt hơn nữa tôi hay khen các cháu đó trước cả lớp khi cháu làm được một việc gì đó dù là rất nhỏ hay hỏi những câu hỏi đơn giản để trẻ có thể trả lời, sau khi trẻ mạnh dạn hơn tôi nâng dần độ khó của câu hỏi để trẻ suy nghĩ và trả lời. Luôn luôn động viên khuyến khích để cháu mạnh dạn tham gia vào các hoạt động học tập, mạnh dạn phát âm các chữ cái khi cô hỏi, ngoài ra tôi thường xuyên nêu gương những trẻ học tập có tiến bộ để trẻ noi theo (Ảnh 6: Cô tuyên dương trẻ trước lớp - phụ lục). Bên cạnh đó kết hợp với việc động viên các cháu tham gia nhiều hoạt động tập thể khác, tranh thủ cơ hội cho các cháu yêu được nói, phát hiện những chữ cái đã học khi trẻ chơi trò chơi ở các góc và các giờ hoạt động khác để từ đó trẻ có thể mạnh dạn hơn (Ảnh 7: Cô động viên những trẻ nhút nhát ra chơi cùng bạn - phụ lục). + Kết quả thu được: Trẻ mạnh dạn hơn khi tham gia hoạt động làm quen chữ cái cũng như các hoạt động học tập khác. 11 Còn đối với những trẻ hiếu động trẻ thường nghịch ngợm trong giờ học, không hề để ý gì đến lời cô giảng, điều đó dẫn đến trẻ không thuộc bài, không nhớ chữ cái cũng như cấu tạo của chữ cái và cách tô chữ cái. + Biện pháp giải quyết: Đối với những trẻ hiếu động tôi thường cho trẻ tham gia vào các hoạt động tĩnh nhưng có giới hạn thời gian, trong giờ học tôi chú ý đến những trẻ đó hơn và hay gọi những trẻ đó trả lời. Dùng nhiều hình thức gây hứng thú, hấp dẫn, thu hút trẻ vào các hoạt động. + Kết quả thu được: Sau một thời gian tôi chú ý đến những trẻ hiếu động tôi thấy trẻ ít nghịch hơn, ham học, thích giúp đỡ bạn bè, chơi gần gũi với bạn, thích tham gia vào các trò chơi học tập, nhớ được chữ cái hơn, tô trùng khít và ít chườm ra ngoài dấu chấm mờ. Biện pháp 5: Dạy trẻ làm quen với chữ cái qua các trò chơi. Trẻ mầm non “ Học mà chơi, chơi mà học”chính vì thế chúng ta muốn hiểu biết nhanh, nhớ lâu thì chúng phải được trực tiếp tham gia vào trò chơi. Tôi đã cố gắng sưu tầm sáng tác được một số trò chơi cho trẻ làm quen với chữ cái để tăng hứng thú cho trẻ, cung cấp củng cố các kiến thức, kỹ năng cho trẻ. Ví dụ: Trò chơi “Con rối” Các con rối vừa có tác dụng giải trí, vừa dùng để dạy học nhằm thu hút sự tập trung của trẻ. Tôi cho trẻ tự làm con rối đơn giản rồi gắn vào que. Rối dê mẹ, dê con và chó sói. Tổ chức cho trẻ diễn truyện “Dê con nhanh trí” cô là người dẫn truyện và yêu cầu trẻ diễn những tình tiết trong truyện “ Tôi là dê con tôi sống cùng với mẹ trong ngôi nhà này, các bạn có biết tên mẹ tôi bắt đầu bằng chữ gì không? (Cho trẻ đoán) hôm nay mẹ đi vắng, chó sói đến gõ cửa, các bạn thử đoán xem tôi có mở cửa không? Cô cần tạo cho trẻ các tình huống diễn rối thật vui và nhiều cháu cùng được tham gia. + Trò chơi Tìm chữ cái theo yêu cầu: Cô chia trẻ thành 2 nhóm phát cho trẻ giấy trắng, kéo, hồ dán, bút chì và những bức tranh nhỏ vẽ đồ vật hoặc con vật, cây cối… có tên gọi và chữ cái cần tìm. (Ảnh 8: Trẻ chơi trò chơi tìm chữ cái vừa học - phụ lục) Ví dụ: Chữ a. Nhóm 1: Có những tranh bắt đầu bằng chữ a.( ao cá, áo khoác, ảnh…) Nhóm 2: Cắt dán những tranh có từ có chứa chữ a nhưng không bắt đầu bằng chữ a ( ca, cà, cá, na, má, bà…) Khi đưa ra hoạt động này chúng ta cần hướng dẫn từng bước để trẻ có thể thực hiện được hoạt động này nhằm hỗ trợ trẻ trong việc chuẩn bị học đọc, tính độc lập, tự chủ của trẻ sẽ được nâng cao hơn khi trẻ tự làm những công việc cụ thể. + Trò chơi “Tìm chữ cái trong bài hát”. Cô treo tờ giấy có tên và lời bài hát “ Đàn gà trong sân” lên bảng cho trẻ nhìn, cô vừa hát vừa dùng que chỉ vào từng tiếng trong bài hát cô cho trẻ hát theo. Cô đóng vai gà mẹ, các cháu đứng sau đóng làm những chú gà con, gà mẹ và đàn gà con vừa đi tung tăng vừa hát bài “ Đàn gà trong sân” cho trẻ tìm trong bài hát có bao nhiêu chữ cái a. 12 +Trò chơi: Cô dùng băng dính các con vật: con ong, con bò, con cò… và các nhãn từ có ghi tên các con vật đó cô vừa kể chuyện vừa làm thao tác “Ngày xửa ngày xưa Ong sống một mình trong một khu rừng nhỏ” Cô dán hình con ong lên bảng . “Ong rất cô đơn và muốn kết bạn, Ong muốn kết bạn với thỏ ( Cô dán hình con thỏ lên bảng) cứ như thế cô kể lần lượt những con vật mà ong muốn kết bạn, đồng thời và khuyến khích trẻ kể tiếp chuyện. Một hôm ong nói với thỏ…Cô dừng lại và hỏi “từ Ong bắt đầu bằng chữ cái gì? Tên của những người bạn Ong có chứa chữ o không”? Cô cho trẻ lên bảng chỉ chữ o trong tên các con vật. Làm quen chữ cái thông qua các hoạt động học ta lồng ghép các trò chơi bên cạnh đó mỗi giáo viên cần chịu khó sưu tầm sáng tác các trò chơi và biết cách vận dụng các trò chơi ấy vào giờ học, ở mọi lúc mọi nơi một cách phù hợp sẽ khuyến khích trẻ ham học hỏi, thông minh, nhanh nhẹn, sáng tạo. Trẻ sẽ hứng thú khi đến lớp cũng như hứng thú khi tham gia các hoạt động. Ví dụ: Trò chơi thi hái quả. - Mục đích: Giúp trẻ nhận biết chữ, phát âm, rèn tính nhanh nhẹn cho trẻ. - Chuẩn bị: 1 cây lớn có gắn nhiều loại quả và trên mỗi quả có mang kí hiệu của 1 chữ cái. - Luật chơi: Trẻ hái theo yêu cầu của cô. - Cách chơi: Cô để cây có gắn quả ở giữa lớp, mỗi lần lên hái khoảng 5 bạn, trẻ vừa cầm giỏ, vừa đi xung quanh hát. Khi có hiệu lệnh của cô thì trẻ hái 1 quả bỏ vào giỏ của mình. Cô nói “hái quả mang chữ a, b, c, n, m…” thì trẻ hái và bỏ vào giỏ, mỗi lần chơi là 5 cháu. Kết thúc cô cho trẻ nhận biết và phát âm những chữ cái đó. Ví dụ: Trò chơi: Mua hàng theo đơn. + Chuẩn bị: Thẻ chữ cái làm hoá đơn mua hàng. Một số đồ dùng gia đình hoặc các loại phương tiện giao thông, một số trái cây. + Cách chơi: Thi đua giữa 2 đội. Mỗi thành viên của mỗi đội lên chọn 1 hoá đơn mua hàng và vượt chướng ngại vật lên đến quầy hàng mua 1 mặt hàng sao cho kí hiệu của mặt hàng đó trùng với chữ trong hoá đơn mua hàng, bỏ vào giỏ mang hàng về để nơi qui định và về đứng ở cuối hàng, tiếp tục bạn thứ 2, 3… và cho đến hết. Hết thời gian đội nào mua đúng và nhiều, đội đó sẽ thắng. -Trò chơi: Chơi xúc xắc nhận biết chữ cái. + Chuẩn bị: Bàn cờ có ghi các chữ cái Ống đựng quân xúc xắc Quân xúc xắc khối vuông có 6 mặt, mỗi mặt ghi 1 chữ cái đã hoặc, hoặc hai mặt ghi 1 chữ cái. Hột, hạt làm quân đi. + Cách chơi: Cô có thể tổ chức chơi theo nhiều nhóm, mỗi nhóm từ 2- 4 cháu chơi. Lần lượt từng cháu cho quân xúc xắc vào ống rồi xúc xắc, sau đó để quân xúc xắc ra mặt trên của quân xúc xắc ghi chữ cái nào tương ứng với chữ cái ghi trên bàn cờ thì cháu đó được lấy 1 hạt đặt vào ô ghi chữ cái đó trên bàn 13 cờ. Cháu nào đổ quân xúc xắc đủ các chữ cái ghi trên bàn cờ nhanh nhất là cháu đó sẽ thắng. Biện pháp 6. Lồng ghép tích hợp các hoạt động khác. Cô giáo là người xác định chủ đề, lên kế hoạch tổ chức lồng ghép tích hợp các hoạt động khác một cách hợp lý để trẻ phát huy hứng thú khuyến khích trẻ tích cực chủ động say mê trong hoạt động. Ngoài việc dẫn dắt bằng ngôn ngữ từ sự linh hoạt, sáng tạo, ứng xử nhanh của cô giáo trong hoạt động mang lại sự chú ý cho trẻ, cô giáo phải kết hợp nhuần nhuyễn các hoạt động khác vào hoạt động làm quen với chữ cái và phù hợp với chủ đề. *Tích hợp văn học: Khi vào một hoạt động làm quen chữ cái tôi thường tích hợp hoạt động văn học vì nó phù hợp với hoạt động chữ cái, Khi tích hợp một câu truyện hay một bài thơ có các nhân vật, sự vật, con vật có tên gọi trong đó có chứa chữ cái mà cô định cho trẻ làm quen. VD: Câu truyện “Sự tích Hồ Gươm” Cô kể cho trẻ nghe câu chuyện, tiếp theo cô đưa tranh “Rùa vàng” ra cho trẻ lên rút chữ cái đã được học. Sau đó cô nói “hôm nay cô sẽ cho các con làm quen với chữ cái v, r”. Và với các chữ cái khác tôi thường sử dụng thơ ca hò vè câu đố để gây hứng thú. VD: Câu đố chữ â. “Chữ gì một nét cong tròn Bên phải nét thẳng trên đầu có ô”. Hoặc chữ v. “Quả gì tên gọi dịu êm Như dòng sữa mẹ nuôi con thưở nào?” ( Quả vú sữa). Thơ ca hò vè dễ nhớ, dễ đọc gây sự hứng thú cho trẻ như bài “Rềnh rềnh ràng ràng”; “Vè con cua” hay một số bài thơ cô tự sáng tác. *Tích hợp hoạt động âm nhạc. Đối với hoạt động âm nhạc không thể thiếu bởi nó có tính chất vui nhộn với hoạt động làm quen với chữ cái tôi thường chọn những bài hát phù hợp với từng chủ đề. (Ảnh 9: Trẻ hát và vận động theo lời bài hát - phụ lục) Ví dụ: Nhóm chữ o, ô, ơ tôi cho trẻ hát và vận động bài “Chữ o tròn” “Chữ o là chữ o tròn, như vầng trăng đêm rằm chiếu sáng. Chữ ô là ô cô dạy, chúng em biết được bài khác”. Qua những bài hát đó tăng thêm sự chú ý cho trẻ. *Tích hợp hoạt động khám phá khoa học: Muốn cho trẻ làm quen chữ cái một cách hiệu quả phải có tranh ảnh, mô hình, vật thật có chứa các chữ cái mà cô định cho trẻ làm quen mà những cái đó đều xuất phát từ môi trường xung quanh. VD: Khi dạy một tiết chữ cái h, k.Tôi cho trẻ tìm hiểu chữ h qua từ “Hoa hồng” Trẻ được quan sát bông hoa trẻ nói rõ cấu tạo, đặc điểm, hương thơm, màu sắc của loại hoa…làm như thế tăng thêm về các biểu tượng và sự hứng thú. *Tích hợp hoạt động tạo hình. 14 Sau khi trẻ đã hoạt động nhiều thì hoạt động tạo hình rất phù hợp với trạng thái tĩnh. Tôi cho trẻ tô màu khoảng trống có chứa các chữ cái theo yêu cầu của cô, hoặc trẻ được cắt ra dán, xé dán các chữ cái. *Tích hợp hoạt động làm quen với toán. Hoạt động này đối với hoạt động chữ cái thường được đưa vào trò chơi như “Thi đội nào nhanh” trẻ thi đua nhau gắn chữ cái, sau đó đếm số lượng và cùng kiểm tra kết quả đội nào nhiều hơn, nhiều hơn là mấy. Đối với trẻ mầm non thì học phải đi đôi với hành kết hợp với cuộc sống không những trên hoạt động học, mà tôi thường dùng kiến thức kỹ năng ở mọi lúc, mọi nơi rèn luyện sự khéo léo của đôi tay, đây là việc làm rất cần thiết trong hoạt động làm quen với chữ cái. Biện pháp 7: Vận dụng linh hoạt, sáng tạo thơ ca, đồng dao: Sưu tầm những bài đồng dao, thơ có vần, có chứa những chữ cái đang học, hoặc sáng tác mới, dạy cho trẻ học thuộc nhằm mục đích giúp cháu luyện phát âm đúng và dễ nhận dạng mặt chữ. Ví dụ: Giúp trẻ nhận dạng một số chữ cái: o tròn như quả trứng gà, ô thì đội mũ, ơ thì mang râu. i, t hai chữ giống nhau; i ngắn có chấm, t thì có ngang... nhớ chữ b, d: b thẳng trước, d thẳng sau. Phân biệt chữ x, s: chữ x gió có 2 nét xiên kết hợp, chữ s không gió cuộn hình móc câu... - Luyện phát âm cho trẻ: Ví dụ: Luyện chữ n: nu na nu nống... Luyện chữ r: rềnh rềnh, ràng ràng... Luyện chữ p: pí po pí po em tập lái ôtô... (Ảnh10: Trẻ chơi trò chơi nu na nu nống - phụ lục) Ngoài ra còn kết hợp nhiều bài đồng dao khác, và trong những bài hát: “Vịt con học chữ”, “Em đánh vần”... để dạy thêm cho trẻ, để trẻ làm quen và thích thú học hơn. Biện pháp 8: Ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động làm quen chữ cái một cách sáng tạo phù hợp Đối với ngành Giáo dục - Đào tạo, đặc biệt là giáo dục mầm non, công nghệ thông tin là phương tiện hữu ích góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong chăm sóc giáo dục trẻ được xem là ưu tiên hàng đầu của ngành giáo dục mầm non. Đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động đặc biệt với hoạt động làm quen chữ cái. Mục đích: Trẻ được làm quen và nhận biết, phát âm các chữ cái, được tham gia vào các trò chơi trên máy tính như sử dụng chuột, bấm chuột, di chuột để chọn chữ. Kết hợp với những âm thanh sống động kích thích trẻ tham gia vào hoạt động tốt nhất. Vì vậy khi tiếp cận với máy tính trẻ rất thích.Vì thế, ngoài tiết dạy theo kiểu truyền thống tôi còn sử dụng máy tính để soạn giáo án điện tử đề dạy trẻ. Tuỳ từng bài tôi có thể sử dụng phần mềm giáo án điện tử đã có sẵn. Nhưng có bài tôi không thể dùng được phần mềm có sẵn, tôi soạn giáo án điện tử bằng các cách như sau: 15 + Dùng máy chụp hình hoặc Scan hình ảnh từ ngoài vào dùng phần mềm Photoshop để cắt xén, chỉnh sửa. + Tạo hiệu ứng cho các nhân vật cử động. + Đi quay phim lấy những hình ảnh sống động đưa vào chương trình Powerpoint để trình chiếu. Ví dụ: Khi dạy trẻ tiết chữ cái u,ư trong chủ đề “nghề nghiệp”. Tôi lựa chọn nội dung và phương pháp, hình thức tổ chức, sau đó kết hợp với phần mềm tin học đã được cài đặt sẵn trong máy cùng với khai thác tài liệu trên mạng Internet để lựa chọn hình ảnh, phông nền, kiểu chữ cho phù hợp với chủ đề và nội dung bài dạy. Xây dựng bài giảng điện tử bằng cách tạo ra các sile trình chiếu và kết hợp với hình ảnh, hiệu ứng âm thanh phù hợp với từng sile chiếu hình. Cho trẻ xem hình ảnh, chơi trò chơi tìm hình ảnh qua ô chữ để trẻ được ôn chữ cái đã học. Sau khi mở hết ô chữ thì hình ảnh xuất hiện. Trẻ nhận xét tranh, sau đó đọc từ dưới tranh cùng cô. Trẻ được tri giác chữ cái mới bằng hiệu ứng cho chữ xuất hiện . Phần luyện tập: Trẻ được cô giáo hướng dẫn theo nhóm sử dụng máy tính qua trò chơi, ghép nét chữ, tạo ra chữ cái và tìm chữ còn thiếu trong từ dưới tranh. (Ảnh 11: Giờ học làm quen chữ cái l,m,n - phụ lục) Biện pháp 9: Công tác phối hợp tuyên truyền với phụ huynh. Trẻ đến trường được cô giáo dạy dỗ với nhiều nội dung làm quen với chữ cái thông qua các hoạt động với nhiều hình thức khác nhau. Tuy nhiên, các kiến thức kỹ năng về chữ cái các giáo viên cung cấp cho trẻ cần phải được ôn luyện tại nhà. Vì vậy, để giúp trẻ học tốt cần có sự tác động giữa giáo viên và phụ huynh một cách thuyết phục, đạt kết quả, phối hợp với phụ huynh thật tốt đó quả là một công việc không đơn giản. Ngoài giờ học trên lớp, các kiến thức kỹ năng về chữ cái phải được ôn luyện ở nhà.Vậy làm thế nào để tuyên truyền với phụ huynh một cách thuyết phục, đạt kết quả cao, phối kết hợp thật tốt? Đây cũng là vấn đề không đơn giản .Trong công tác tuyên truyền với phụ huynh tôi đã thực hiện các biện pháp sau: Hằng ngày vào lúc đón trẻ, trả trẻ tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của trẻ để phụ huynh biết, từ đó có kế hoạch kèm dạy thêm con em mình. Lên kế hoạch chương trình dạy, nội dung dạy dán vào bảng tuyên truyền với phụ huynh ở ngoài cửa lớp để phụ huynh theo dõi biết được tuần này học đến chữ gì để về ôn luyện cho con mình. Giới thiệu các loại sách vở để phụ huynh tham khảo về dạy thêm con mình. Trao đổi với phụ huynh về những nhược điểm, về cách phát âm, nhận mặt chữ, cách cầm bút, cách tô để phụ huynh nắm được . Trong công tác tuyên truyền phối hợp với phụ huynh tôi đã thực hiên các bước như sau. Hàng ngày vào giờ đón trẻ tôi trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của trẻ để về nhà phụ huynh kết hợp dạy thêm cho trẻ ôn luyện. 16 Lên kế hoạch thông báo chương trình dạy trẻ và ghi rõ nội dung vào bảng treo ngoài cửa lớp để phụ huynh theo dõi ôn luyện cho con ở nhà. Giới thiệu cho phụ huynh một số loại sách vở có tính giáo dục cao giúp trẻ học tốt “Hoạt động làm quen với chữ cái”. Trao đổi với phụ huynh một số nhược điểm của trẻ và cách phát âm, nhận mặt chữ, cách tô, cách cầm bút, để vở… để phụ huynh nắm được củng cố và rèn trẻ. Sau khi sử dụng các biện pháp tuyên truyền với phụ huynh họ đã hiểu hơn về bản chất, tác dụng của vấn đề dạy trẻ, nắm được phương pháp dạy trẻ, từ đó trở đi họ luôn kết hợp chặt chẽ với giáo viên trong các vấn đề nuôi và dạy trẻ. Kêu gọi phụ huynh tích cực đóng góp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho trẻ làm quen với chữ cái như: Đóng góp báo chí để lấy tài liệu, mua truyện tranh ... Mời phụ huynh đến tham dự các hội thi kể chuyện, đọc thơ của bé vào các dịp chào mừng 8/3, 20/11 ... Với việc đặt ra các giải pháp phù hợp và việc sử dụng nhẹ nhàng, liên hoàn, không máy móc, không dập khuôn các phương pháp, biện pháp. Đưa ra các nội dung tích hợp phù hợp với từng đề tài, cùng với những biện pháp nâng cao kinh nghiệm trong quá trình dạy trẻ học chữ cái. (Ảnh 12: Bảng phụ huynh cần biết - phụ lục) 2.4: Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm Sau khi thực hiện các biện pháp trên tại lớp mình, tôi thấy giờ học làm quen chữ cái đạt kết quả tốt hơn, giờ học sinh động thoải mái, trẻ hứng thú học và tích cực tham gia vào các hoạt động. Cô và trẻ gần gũi nhau hơn, trẻ của lớp mạnh dạn và tự tin hơn trước rất nhiều. Kết quả đạt được có hiệu quả rõ rệt, cụ thể được thể hiện ở bảng như sau: *Bảng 2: Kết quả kỹ năng nghe, nói, đọc, viết của trẻ Các chỉ tiêu đánh Số trẻ Đạt Chưa đạt giá Tốt Khá TB Yếu Số % Số trẻ % Số trẻ % Số trẻ % trẻ Kỹ năng nghe 32 10 31,2 12 37,5 10 31,3 0 0 Kỹ năng nói 32 10 31,2 13 40,6 9 28,2 0 0 Kỹ năng đọc 32 9 28,2 12 37,5 11 34,3 0 0 Kỹ năng viết 32 10 31,2 12 37,5 10 31,3 0 0 Qua bảng kết quả trên ta thấy được kết quả khảo sát lần 2 tốt hơn lần 1 rất nhiều, cụ thể: - Số trẻ tốt tăng lên tới 10 trẻ ở kỹ năng nghe chiếm 31,2 % tổng số trẻ cả lớp. Số trẻ yếu ở kỹ năng này không còn nữa. Ở kỹ năng nói số trẻ đạt tốt tăng lên 10 trẻ chiếm tỷ lệ 31,2 %. Số trẻ đạt trung bình ở đây chỉ còn lại 9 trẻ chiếm 28,2%. Số trẻ xếp loại yếu không còn. Như vậy số trẻ đạt tốt khá tăng lên rõ rệt ngược lại số trẻ đạt trung bình và yếu kém giảm đi rất nhiều và không còn nữa. 17 - Kỹ năng nghe, nói, đọc, viết của trẻ ngày càng tiến bộ, trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, không còn trẻ nói ngọng, nói lắp nữa, biết cách giở sách, tô đúng quy trình, không chờm ra ngoài dấu chấm mờ, đó là những thành tựu đáng kể đóng góp vào thành công chung của nhà trường. * Đối với giáo viên: - Chuẩn bị chu đáo giáo trình giảng dạy trước khi lên lớp. - Có tâm thế tốt trước khi lên lớp để tạo giờ học vui vẻ, thoải mái, xử lý tình huống kịp thời. - Tạo đồ dùng phù hợp, hấp dẫn và sử dụng linh hoạt, hợp lý, tạo bất ngờ, hứng thú cho trẻ. - Lựa chọn, ứng dụng các trò chơi hay, phù hợp, hấp dẫn vào tiết học, tạo hứng thú, phát huy trí thông minh cho trẻ. - Cô giáo sử dụng ngôn ngữ sư phạm mẫu mực, phát âm, sử dụng từ ngữ chuẩn. - Tạo môi trường chữ viết phong phú, đa dạng, kích thích trẻ làm quen với chữ cái say mê. - Nắm bắt được tâm lý của trẻ và luôn lôi cuốn hấp dẫn trẻ trong các hoạt động - Nắm vững phương pháp tổ chức hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ * Đối với đồng nghiệp: Bản thân luôn thân thiện giúp đỡ chị em đồng nghiệp được mọi người yêu quý, lắng nghe ý kiến của chị em đồng nghiệp, học hỏi chị em có kinh nghiệm tốt, kinh nghiệm giỏi để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và chăm sóc, giáo dục trẻ. * Đối với nhà trường: Nhà trường đã phổ biến hình thức dạy của tôi tới toàn thể chị em đồng nghiệp tham khảo để dạy trẻ làm quen với chữ cái nhằm đạt kết quả cao hơn. 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận Trong chương trình chuẩn bị cho trẻ mẫu giáo vào học phổ thông, hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái là hoạt động học có vai trò quan trọng giúp trẻ hình thành, phát triển năng lực và thái độ cần thiết chuẩn bị cho việc dạy Tiếng Việt ở lớp 1. Phương pháp dạy trẻ làm quen với chữ cái, phải dựa trên cơ sở sử dụng các yếu tố vui chơi, các nhiệm vụ sáng tạo cũng như hoạt động học tập của trẻ. Tất cả các bài học làm quen chữ cái đều có nhiệm vụ hết sức quan trọng giúp trẻ nhận biết các chữ cái, ghi nhớ âm và các chữ cái ghi âm, tập phát âm chính xác, giúp trẻ sơ bộ nắm được cách ngồi học, cách cầm bút, cách tô từng con chữ, giúp trẻ phát triển vốn từ. Làm quen chữ cái là một hoạt động vô cùng quan trọng đối với trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, tạo tiền đề quan trọng cho trẻ phát triển toàn diện về ngôn ngữ. Vai trò của giáo viên quyết định chất lượng học tập của trẻ, vì vậy giáo viên cần tổ chức các hoạt động cho trẻ đồng thời giáo viên cũng rút ra được nhiều kinh nghiệm sau mỗi lần tổ chức những hoạt động đó, giờ học luôn thu hút sự chú ý, gây hứng thú với trẻ. Muốn có giờ dạy tốt trẻ tiếp thu bài tốt, nhớ lâu thì vấn đề đầu tiên là phải có lòng nhiệt tình trong công tác giảng dạy, yêu nghề mến trẻ và quan trọng hơn 18 nữa đó là sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, ban giám hiệu, đồng nghiệp và sự ủng hộ của phụ huynh. Bản thân cần thường xuyên học hỏi, tìm tòi nâng cao trình độ chuyên môn qua các chuyên đề bồi dưỡng thường xuyên, sách báo, tập san, công nghệ thông tin và ở đồng nghiệp. Cần chú ý đến việc giáo dục cá nhân cho trẻ, cần trang trí tạo môi trường học cho trẻ ngoài lớp và trong lớp học cho trẻ và đặc biệt là áp dụng phương pháp tích hợp, lồng ghép trò chơi, chuyên đề vào việc dạy chữ cái cho trẻ và trẻ cần được học mọi lúc, mọi nơi. Cần phải chuẩn bị nội dung bài dạy thật chu đáo, cần năng động sáng tạo chịu khó tìm tòi những kiến thức mới phù hợp và những trò chơi hay mới lạ để lồng ghép tích hợp vào bài dạy để trẻ tiếp thu và nhớ bài rất tốt. Cần tạo các tình huống thu hút và giúp trẻ tích cực hoạt động, yêu thích hứng thú trong giờ làm quen chữ cái. Trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ, giáo viên phải linh hoạt, có óc sáng tạo. Thường xuyên thay đổi các hình thức và sử dụng các thủ thuật lên lớp, giúp trẻ hứng thú và hoạt động một cách tích cực. Thường xuyên bổ sung và thay đổi đồ dùng dạy học một cách sáng tạo. Biết vận dụng biện pháp lồng ghép tích cực các hoạt động một cách khoa học, nhẹ nhàng, thoải mái để khai thác tối đa hoạt động nhận thức cho trẻ. Bản thân mỗi giáo viên không ngừng học tập, trau dồi kiến thức để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ và trình độ nhận thức. Biết kết hợp hoạt động trong tiết học và ngoài tiết học một cách phù hợp và khoa học nhằm phát huy tối đa tính tích cực hoạt động của trẻ, cung cấp kiến thức cho trẻ ở mọi lúc, mọi nơi. 3.2. Kiến nghị * Đối với nhà trường: Tạo mọi điều kiện về thời gian, về kinh phí để giáo viên được tham gia các lớp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ nhằm nâng cao kiến thức và năng lực sư phạm. Hàng năm mua bổ sung một số đồ dùng, tranh ảnh tại các nhóm lớp để trẻ được hoạt động và đạt kết quả tốt hơn. Tạo điều kiện để giáo viên đi tham quan các trường chuẩn để học hỏi kinh nghiệm trang trí môi trường trong và ngoài lớp học, làm đồ dùng đồ chơi. Đề nghị ban giám hiệu bổ sung một số tài liệu mới vào những ngày đầu năm học để giáo viên có thể nghiên cứu học hỏi và vận dụng những cái hay cái mới vào giảng dạy trong năm học. * Đối với Phòng Giáo dục. Luôn mở các lớp chuyên đề để chúng tôi được học hỏi trau dồi kiến thức chăm sóc - giáo dục trẻ . Bổ sung thêm đồ chơi ngoài trời để trẻ được hoạt động phong phú và đa dạng hơn. Trên đây là một số kinh nghiệm được rút ra trong quá trình học tập và công tác của bản thân, tôi đã rút ra được trong quá trình giảng dạy nhằm giúp trẻ phát triển về mọi mặt đạo đức, nhân cách, phẩm chất, thẩm mỹ, trí tuệ và ngôn 19 ngữ. Tôi xin mạnh dạn trình bày với các bạn đồng nghiệp mong được sự đóng góp của các cấp lãnh đạo, để từ đó bản thân tôi rút ra được những bài học kinh nghiệm sâu sắc hơn khi tổ chức hoạt động làm quen với chữ cái cho trẻ đạt kết quả tốt nhất. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng khoa học để bản sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA HĐKH NGÀNH Hậu Lộc, ngày 21 tháng 5 năm 2019 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết không sao chép nội dung của người khác. Người thực hiện Đỗ Thị Minh 20