Tài liệu Skkn một số biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở tiểu học phú nghiêm năm học 2018 2019

1. Mở đầu 1.1. Lý do chọn đề tài Tích hợp là một trong những quan điểm phát triển chương trình giáo dục phổ thông của một số nước trên thế giới. Ở Việt Nam, từ cuối những năm 80 của thế kỷ XX, vấn đề tích hợp đã được nghiên cứu và đến năm 2000 đã bắt đầu triển khai ở Tiểu học. Một trong những điểm đổi mới căn bản của chương trình giáo dục hiện nay so với chương trình trước đây là đề cao quan điểm tích hợp. Chính quan điểm đổi mới này đã giúp giáo dục đạt được mục tiêu cao ở lĩnh vực phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Tuy nhiên, trong thực tế việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở các trường học nói chung và trường Tiểu học nói riêng chưa được quan tâm đúng mức. Điều đó dẫn đến chất lượng giáo dục chưa đạt hiệu quả cao mà biểu hiện là năng lực, phẩm chất của học sinh còn có mặt hạn chế, học sinh chưa được phát triển một cách toàn diện. Thực tiễn cho thấy, giáo dục Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Mục tiêu của giáo dục Tiểu học là hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của học sinh; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên Trung học cơ sở. Để đạt được mục tiêu trên thì các trường Tiểu học trên địa bàn huyện Quan Hóa cũng đã có rất nhiều giải pháp song chưa có nhiều trường quan tâm đúng mức đến vấn đề chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục. Trong khi, dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục rất tích cực góp phần nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo những con người có đầy đủ phẩm chất, năng lực để giải quyết những vấn đề của cuộc sống hiện đại. Khi dạy học tích hợp các nội dung giáo dục, quá trình học tập của học sinh sẽ không bị cô lập với cuộc sống hàng ngày, các em sẽ được cập nhật với những kiến thức mang tính thời sự xung quanh cuộc sống. Trong một trường học, chất lượng dạy học và giáo dục là vấn đề đặc biệt quan trọng được đặt lên hàng đầu. Vì vậy, là một phó hiệu trưởng phụ trách công tác chuyên môn, tôi đã luôn trăn trở và tìm nhiều biện pháp quản lý để nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Để khắc phục những lỗ hổng trong công tác quản lý và những mặt còn hạn chế của nhà trường, năm học này, tôi đã mạnh dạn đăng ký và nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở Tiểu học Phú Nghiêm năm học 20182019” với mong muốn giáo viên của trường củng cố, hoàn thiện những hiểu biết về dạy học tích hợp ở Tiểu học hiện nay, đồng thời có kỹ năng lập kế hoạch dạy học tích hợp trong các môn học, tiết học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ năm học. 1.2. Mục đích nghiên cứu Mục đích của đề tài này nhằm giúp bản thân và giáo viên có nhận thức 1 đúng đắn cũng như biết cách lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở Tiểu học theo nhiệm vụ từng năm học góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục toàn diện trong nhà trường. 1.3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu - Phạm vi: Trường Tiểu học Phú Nghiêm, huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa - Đối tượng: Các biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường tiểu học. 1.4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết; Phương pháp điều tra khảo sát thực tế; phương pháp thu thập thông tin; phương pháp thống kê, phương pháp xử lý số liệu, phương pháp phân tích. 2. Nội dung 2.1. Cở sở lý luận của việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở Tiểu học 2.1.1. Khái niệm tích hợp “Tích hợp là sự kết hợp các thành phần đơn lẻ thành một hệ thống thuần nhất nhằm giảm thiểu những hoạt động phân tán hoặc chồng chéo và tăng hiệu quả tổng thể”[1]. Thuật ngữ này trong giáo dục chỉ sự kết hợp nhiều mảng kiến thức và kỹ năng liên quan với nhau trong một chương trình, thậm chí một tiết học, một bài tập nhằm tăng cường hiệu quả giáo dục và tiết kiệm thời gian học tập. Dạy học theo quan điểm tích hợp trong chương trình giáo dục phổ thông nói chung, chương trình Tiểu học nói riêng không chỉ là một giải pháp để xử lý mâu thuẫn giữa khối lượng tri thức ngày càng lớn đưa vào chương trình với thời lượng học tập có hạn mà còn là “ một giải pháp để tăng cường ứng dụng những điều học được vào cuộc sống, thực hiện chương trình phát triển năng lực người học” [1]. 2.1.2. Mục tiêu, hình thức tích hợp chương trình Mục tiêu tích hợp chương trình: “Nhằm giảm số lượng môn học; phát triển năng lực cho học sinh; tăng cường thực hành ứng dụng giải quyết các vấn đề gần gũi với cuộc sống hàng ngày” [1]. Các hình thức tích hợp chương trình: “Có nhiều hình thức tích hợp chương trình khác nhau. Tích hợp nội dung là hình thức kết nối nội dung trong nội bộ môn học và giữa các môn học với nhau. Có thể chia thành 3 hình thức như sau: kết hợp lồng ghép, đa môn, liên môn” [1]. 2.1.3. Các tài liệu hướng dẫn tích hợp giáo dục trong các môn học và hoạt động giáo dục ở tiểu học. Hiện nay, ngoài yêu cầu tích hợp như đã nêu trong chương trình môn học (thể hiện qua tài liệu dạy học của các môn học ở tiểu học), đã có rất nhiều tài liệu hướng dẫn dạy học tích hợp thêm các nội dung vào chương trình môn học như: 2 - Học tập tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh - Giáo dục bảo vệ môi trường - Giáo dục kỹ năng sống - Giáo dục an toàn giao thông - Biến đổi khí hậu - Giáo dục quốc phòng an ninh,... 2.1.4. Lợi ích của việc dạy học tích hợp Chương trình tích hợp có thể giúp giáo viên và học sinh khắc phục được nhận thức cứng nhắc mang nặng tính chủ quan về ranh giới giữa các môn học. Các nhà nghiên cứu và các nhà giáo dục đã chỉ ra rằng kết quả học tập của học sinh cao hơn khi chương trình được tích hợp. Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở Tiểu học giúp giáo viên Tiểu học hiểu sâu hơn về định hướng dạy học tích hợp thể hiện trong chương trình, sách giáo khoa tiểu học hiện nay và những vấn đề đặt ra đối với giáo viên Tiểu học trong việc thực hiện yêu cầu dạy học tích hợp để từ đó có khả năng lập kế hoạch dạy học tích hợp, lựa chọn được phương pháp, biện pháp dạy học phù hợp với yêu cầu tích hợp một cách hiệu quả hơn. Việc lồng ghép các nội dung giáo dục vào trong các môn học ở Tiểu học không chỉ được thực hiện bằng cách đưa thêm hoặc tăng cường, nhấn mạnh một số nội dung giáo dục nào đó đã có trong chương trình, mà thông qua cách vận dụng các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của người học cũng có thể thực hiện việc lồng ghép giáo dục một số nội dung cần tích hợp dạy học cho học sinh như: giáo dục kỹ năng sống, bảo vệ môi trường, giáo dục đạo đức, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục quốc phòng an ninh,... Giáo viên Tiểu học hiện nay có cảm nhận chung là họ phải làm quá nhiều việc và không đủ thời gian để dạy hết mọi thứ mà học sinh cần phải lĩnh hội. So với trước đây, sách giáo khoa ngày nay có nhiều nội dung giảng dạy hơn. Ngoài bộ sách giáo khoa, còn có nhiều tài liệu bổ trợ được xuất bản để đáp ứng nhu cầu kiến thức ngày càng tăng của thời đại. Bên cạnh đó, ngày càng có nhiều những đòi hỏi cập nhật các nội dung giáo dục trong nhà trường phổ thông của xã hội đã làm ảnh hưởng đến việc sử dụng thời gian trên lớp của giáo viên và học sinh. Giáo viên có cảm tưởng họ phải đưa vào bài dạy của mình quá nhiều nội dung có vẻ không ăn nhập gì với nhau trong nội bộ từng môn học và giữa các môn học với nhau. Cách tốt nhất để giải quyết tình trạng này là tích hợp các nội dung giáo dục. Để thực hiện được điều này, đòi hỏi giáo viên phải nắm vững nội dung dạy học của các môn học, xác định rõ yêu cầu tích hợp trong nội bộ một môn học và giữa các môn học, phát hiện ra những nội dung dạy học chồng chéo, trùng lặp, mâu thuẫn giữa các môn học và hoạt động giáo dục. Trong giáo dục, việc nghiên cứu để tích hợp các nội dung học tập ở trường phổ thông là rất cần thiết. Bởi vì, tích hợp là thiết kế các nội dung và tổ 3 chức các hoạt động khác nhau có liên quan thành một thể thống nhất để học sinh có cơ hội phối hợp và áp dụng các kinh nghiệm, kỹ năng từ các lĩnh vực khác nhau khi tìm hiểu kiến thức, rèn luyện kỹ năng trong quá trình học tập. Việc tích hợp được tiến hành một cách khoa học, hợp lý sẽ làm cho nội dung và hình thức học tập của học sinh trong mỗi bài học trở nên phong phú, hấp dẫn hơn; học sinh biết được nhiều kiến thức hơn và việc lĩnh hội kiến thức, kỹ năng của học sinh sẽ trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả hơn. Tích hợp còn có tác dụng giảm bớt đầu môn học, tăng thời gian vật chất cho mỗi chủ đề, nội dung học tập. Nhờ đó học sinh được học sâu hơn về mỗi nội dung học tập; giáo viên có điều kiện tổ chức các hoạt động trong giờ học, áp dụng phương pháp dạy học tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. 2.1.5. Quan điểm tích hợp Hiện nay, quan điểm dạy học tích hợp thể hiện trong tài liệu dạy học ở tiểu học vẫn chủ yếu nghiêng về cách tiếp cận tích hợp trong các môn học riêng rẽ, cụ thể là: - Tích hợp đảm bảo mối liên hệ hỗ trợ hoặc phát triển kiến thức, kĩ năng với môn học khác. - Tích hợp các nội dung gắn với thực tiễn: địa phương, đất nước, thế giới,... - Tích hợp để phát triển các kĩ năng chung, năng lực chung,... - Xây dựng chủ đề, lồng ghép [4],... 2.1.6. Yêu cầu khi lập kế hoạch dạy học tích hợp - Khi thiết kế kế hoạch bài học, giáo viên cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học,... phù hợp với yêu cầu tích hợp nêu trong nhiệm vụ môn học và nhiệm vụ năm học. Việc dạy học tích hợp ở tiểu học hiện nay đòi hỏi không phá vỡ đặc trưng bộ môn, phối hợp nhiều cách thức tích hợp, khuyến khích tạo điều kiện cho sự phối hợp các môn học, các hoạt động học tập của học sinh. Giáo viên tiểu học cần xác định những chủ đề vấn đề có liên quan với những kiến thức, kĩ năng thuộc một số môn học khác nhau (các môn học riêng rẽ nhưng có chủ đề là chung) để có thể giúp học sinh học sâu hơn, trách được sự chồng chéo, trùng lặp. Mặt khác, nội dung học tập được thiết kế thành một chuỗi vấn đề, tình huống, đòi hỏi phải huy động tổng hợp kiến thức một số môn để giải quyết. Nội dung học tập cần hướng vào phát triển những kĩ năng, năng lực cơ bản mà học sinh có thể sử dụng vào tất cả các môn học. 2.2. Thực trạng của việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường tiểu học Phú Nghiêm 2.2.1. Vài nét về đặc điểm tình hình của nhà trường Trường Tiểu học Phú Nghiêm là một trường miền núi cách trung tâm Huyện Quan Hóa khoảng 7 km, thuộc vùng kinh tế đặc biệt khó khăn. Quy mô trường lớp, học sinh ổn định. Năm học 2018-2019, Trường Tiểu học Phú Nghiêm có 5 lớp với 99 học sinh đạt tỷ lệ 19,8 học sinh/ lớp. Trường 4 gồm 1 điểm trường đặt ngay trung tâm xã, bản xa trường nhất là 2 km, đường đi lại tương đối thuận lợi cho học sinh. Về đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên đảm bảo về số lượng và chất lượng. Tổng số cán bộ giáo viên là 14 đồng chí, trong đó Cán bộ quản lý: 2 đồng chí, giáo viên:11 đồng chí, nhân viên: 1 đồng chí. Tập thể sư phạm nhà trường luôn đoàn kết, thống nhất, quyết tâm xây dựng nhà trường ngày càng vững mạnh. 2.2.2. Thực trạng của việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường tiểu học Phú Nghiêm Qua quá trình quản lí, chỉ đạo công tác lập kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục trong dạy học ở trường tiểu học Phú Nghiêm, trong những năm qua, tôi có những đánh giá nhận xét sau: Công tác lập kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục trong dạy học ở trường tiểu học Phú Nghiêm đã được Ban giám hiệu nhà trường quan tâm chỉ đạo một cách nghiêm túc, các thầy cô giáo đã thực hiện việc lập kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục thông qua quá trình soạn bài, quá trình dạy học các môn học trên lớp và thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Bên cạnh những mặt đã làm được nhà trường còn có một số mặt tồn tại như sau: Trong thực tiễn, không phải giáo viên nào cũng thực hiện được và không phải tiết học nào, môn học nào cũng thực hiện dạy học tích hợp theo đúng yêu cầu đặt ra trong chương trình và theo yêu cầu của nhiệm vụ từng năm học.Việc tích hợp một số nội dung giáo dục mới mang tính thời sự, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ từng năm học vẫn chưa được trú trọng đúng mức. Một số giáo viên còn chưa đầu tư thời gian để nghiên cứu lập kế hoạch tích hợp, chất lượng các giờ dạy chưa cao. Các tổ chuyên môn cũng chưa quan tâm, ít khi đề cập đến nội dung này trong các buổi sinh hoạt chuyên môn. Do đó, việc tích hợp các nội dung giáo dục trong dạy học đôi lúc mang tính hình thức, chưa đem lại hiệu quả cao. Một số giáo viên khi thiết kế bài dạy thường chỉ cóp bài soạn trên mạng về sửa qua loa rồi lên lớp nên việc tích hợp các nội dung giáo dục trong mỗi môn học, bài học còn mang tính hình thức, chưa có chiều sâu, chưa đầy đủ theo yêu cầu nhiệm vụ của từng năm học. Từ đó, dẫn đến mục tiêu các bài học chỉ tập trung vào mặt đạt được các kiến thức môn học chưa quan tâm nhiều đến các vấn đề liên quan đến cuộc sống xung quanh các em; một bộ phận học sinh của trường thiếu kỹ năng sống, năng lực, phẩm chất còn nhiều hạn chế, thiếu hiểu biết về những kiến thức rất đơn giản xung quanh các em, việc học tập và rèn luyện đạo đức theo 5 điều Bác Hồ dạy có phần bị xem nhẹ, thậm chí vấn đề đạo đức của hoc sinh cũng đang có chiều hướng giảm sút. Năm học 2018-2019, theo yêu cầu nhiệm vụ năm học thì tất cả các trường Tiểu học trong huyện, ngoài các nội dung đã thực hiện tích hợp lâu nay còn phải trú trọng đến 2 nội dung cần phải tích hợp đó là tích hợp giáo dục đạo đức theo tấm gương Bác Hồ và tích hợp giáo dục Quốc phòng an ninh. Ngay từ đầu năm học, cán bộ quản lý và giáo viên cốt cán nhà trường đã được tham gia tiếp thu tại Phòng Giáo dục. Tuy 5 nhiên, do mới thực hiện nên giáo viên vẫn còn nhiều lúng túng. Việc tổ chức tập huấn lại tại trường cũng chưa được cụ thể, tài liệu tham khảo ít, trong khi tổ chức thực hiện một số giáo viên khi lập kế hoạch vẫn chưa xác định được mục tiêu và chưa biết tích hợp vào hoạt động nào cho phù hợp. Trước tình hình đó, tôi đã quan tâm đến vấn đề chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục cho học sinh. Tôi tiến hành điều tra, khảo sát thực tế, nghiên cứu các tài liệu hướng dẫn tích hợp để xác định số lượng môn học, bài học có tích hợp các nội dung giáo dục cho học sinh từng lớp theo yêu cầu, sau đó đối chiếu với bài soạn của giáo viên xem họ đã thực hiện chưa, dự giờ thăm lớp để xem giáo viên dạy thế nào, có thực hiện tích hợp và lồng ghép theo yêu cầu không? Đồng thời thực hiện khảo sát về năng lực, phẩm chất, một số kỹ năng sống của học sinh. Tôi đã tìm hiểu nguyên nhân và tìm biện pháp cụ thể cho công tác quản lý chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục. Kết quả cụ thể của thực trạng đầu năm học như sau: Qua việc kiểm tra giáo án tháng 9 tôi nhận thấy tỉ lệ bài soạn của giáo viên có tích hợp nội dung giáo dục theo yêu cầu của chương trình và yêu cầu nhiệm vụ năm học chỉ đạt khoảng 60 %; Trong đó, chủ yếu chỉ thể hiện ở phần mục tiêu, còn phần các hoạt động chủ yếu lại chưa có nội dung tích hợp và cũng chưa cụ thể ở hoạt động nào. Một số giáo viên vẫn chưa biết cách sử dụng bộ tài liệu “Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh’’ để tích hợp vào môn đạo đức và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; cũng chưa tích hợp lồng ghép giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, mặc dù nhà trường đã tổ chức tập huấn. Chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh trong toàn trường chưa đạt yêu cầu. Một số năng lực, phẩm chất, kỹ năng sống cơ bản của học sinh đạt tỉ lệ thấp mà nguyên nhân một phần là do cách dạy học phiến diện thiếu tích hợp các nội dung giáo dục. Tôi đã phối hợp với giáo viên chủ nhiệm dùng phiếu khảo sát năng lực, phẩm chất và kỹ năng sống của học sinh (thời điểm tháng 9/2018 - Có phụ lục 1, phụ lục 2 kèm theo) và lập bảng tổng hợp kết quả như sau: Tổng Các nội dung TT số học được khảo sát sinh Mức độ Cần cố gắng Số Tỉ lệ lượng (%) Đạt Số Tỉ lệ lượng (%) Tốt Số lượng Tỉ lệ (%) 1 99 Năng lực 25 25,2 48 48,5 26 26,3 2 99 Phẩm chất 20 20,2 49 49,5 30 30,3 3 99 Kỹ năng sống 30 30,3 44 44,5 25 25,2 * Nguyên nhân Qua tìm hiểu tôi nhận thấy có nhiều nguyên nhân khác nhau trong đó có 6 các nguyên nhân cơ bản sau: - Về giáo viên: Một số giáo viên nhận thức chưa đầy đủ, chưa đúng đắn, chưa trú trọng đến việc tích hợp các nội dung giáo dục cho học sinh trong các buổi học, trong từng giờ học. Một số thầy cô giáo chỉ quan tâm đến việc truyền thụ kiến thức văn hoá, chưa thực sự chú trọng đến việc giáo dục toàn diện cho các em, chỉ cung cấp cho các em về mặt lý thuyết mà coi nhẹ thực hành. Hình thức tổ chức dạy học đơn điệu. Chưa chú ý đến việc phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh. Do giáo viên phải dạy 2 buổi/ngày nên thiếu thời gian để nghiên cứu bài; do thiếu tài liệu tham khảo, do trình độ năng lực hạn chế và chưa chịu khó đầu tư thời gian thích đáng cho việc lập kế hoạch và chuẩn bị bài dạy. - Về học sinh: Do học sinh chưa có động cơ, mục đích học tập đúng đắn, các em chưa có hứng thú học tập; ngoài thời gian học ở trường về nhà các em chơi điện thoại và xem ti vi nhiều mà không có sự hướng dẫn của người lớn, các em ít được trải nghiệm các hoạt động thực tiễn; do các em chưa được tiếp cận với những bài dạy có sự tích hợp đầy đủ các nội dung giáo dục.Về phía gia đình và xã hội cũng chưa quan tâm thỏa đáng tới việc giáo dục toàn diện cả đức, trí, thể, mĩ cho các em. Mặt khác, do môi trường miền núi ít có điều kiện để các em được giao lưu trải nghiệm, vốn Tiếng Việt của các em lại hạn chế nên chất lượng học sinh về các mặt chưa được như mong muốn. - Trong nhà trường: Có quan tâm chỉ đạo nhưng chưa sâu, chưa sát, chưa đúng mức, chưa hướng dẫn cụ thể, rõ ràng về công tác lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục, mới chỉ lồng ghép trong kế hoạch chung toàn trường. Tài liệu và phương tiện daỵ học cũng chưa đáp ứng được yêu cầu giáo dục hiện nay. 2.2.3. Những thuận lợi, khó khăn của việc chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp nội dung giáo dục. * Thuận lợi Việc thực hiện dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở Tiểu học hiện nay được Bộ Giáo dục quán triệt rất chi tiết rõ ràng cùng với sự cụ thể hóa lồng ghép cụ thể của các cấp quản lí chuyên môn cho phù hợp với cơ sở thực tế. Quan điểm, nội dung chương trình tích hợp được Bộ Giáo dục quán triệt cụ thể, trong từng năm học. Giáo viên có nhiều cơ hội tiếp cận nguồn tài liệu mở, tài liệu được chỉ đạo qua các thông tư hướng dẫn, cung cấp nguồn tài liệu qua mạng nên giáo viên rất thuận lợi tiếp cận tư tưởng, quan điểm dạy học tích hợp. Bản thân sách giáo khoa đã có cấu trúc nội dung thể hiện quan điểm tích hợp qua các đơn vị học cụ thể qua các chủ đề, các phân môn. Các tài liệu tích hợp được cung cấp khá đầy đủ hoặc được cung cấp với địa chỉ rõ ràng. Có sự đổi mới trong nhận thức của giáo viên dạy ngày càng đầy đủ về tác dụng của tích hợp và sự cần thiết của tích hợp trong dạy học hiện nay. * Khó khăn Không phải trường học nào cũng được cung cấp đầy đủ tài liệu tích hợp, cũng không phải mọi giáo viên đều có khả năng tiếp cận tài liệu từ mạng. Còn 7 nhiều giáo viên chưa thực sự nhận thức đầy đủ về quan điểm tích hợp cũng như sự hiểu biết về tác dụng và cần thiết phải tích hợp các nội dung giáo dục. Còn nhiều người lười tích hợp vì tích hợp thì thiết kế bài sẽ mất nhiều thời gian hơn, phải có nghiên cưú mới có thể tích hợp được hợp lí. Tích hợp các nội dung giáo dục là thực sự cần thiết, nhưng hiện nay các nội dung tích hợp được đề cập đến quá nhiều có lúc còn có lạm dụng tích hợp. Môn nào, bài nào, tiết nào cũng tích hợp các nội dung dạy học thì người dạy sẽ rất vất vả vì sự chồng chéo trong các địa chỉ tích hợp. Nếu đưa vào bài dạy quá nhiều nội dung tích hợp sẽ phá vỡ mục tiêu bài dạy. Cũng có bài tích hợp như sự ép buộc, chưa thực sự cần thiết với cấp tiểu học. Đòi hỏi cần có sự lựa chọn hợp lý. Cấu trúc nội dung sách giáo khoa là thống nhất chặt chẽ nhưng ở một số môn học mỗi giáo viên lại đảm nhận dạy một phân môn nên sự kết nối tích hợp các nội dung của môn học là khó khăn, bởi không phải lúc nào họ cũng có thời gian để trao đổi với nhau về nội dung tích hợp trong từng lớp, từng tiết bài, từng chủ đề, phân môn… “Ví dụ: Khi học chủ đề gia đình: học sinh được đọc bài về chủ đề gia đình, được viết chính tả về chủ đề gia đình, được kể, nói về gia đình, được vẽ tranh về gia đinh, được hát về gia đình, được thực hành giúp đỡ gia đình” [4]…. nhưng dạy các phân môn và bộ môn lại không phải một giáo viên. Không thể một giáo viên lại dạy tất các phân môn. Do vậy sự phối hợp trong tích hợp nội dung dạy học chủ đề đó sẽ không thể hiệu quả. Giáo viên phải có thời gian để tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các lĩnh vực khác, phải thường xuyên cập nhật những vấn đề trong thực tiễn cuộc sống, Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy học còn thiếu thốn. Đối tượng học sinh miền núi môi trường sống bị bó hẹp, ít có điều kiện để giao lưu, tham quan, học tập, các em còn nhiều bỡ ngỡ, lạ lẫm, chưa bắt kịp khối lượng kiến thức. Gia đình và xã hội cũng còn xem nhẹ các nội dung giáo dục xung quanh cuộc sống của các em. Qua thực tế triển khai dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường Tiểu học Phú Nghiêm, tôi thiết nghĩ, cần phải điều chỉnh và tìm thêm các biện pháp để có thể thực hiện dạy học hiệu quả hơn. 2.3. Các biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường Tiểu học Phú Nghiêm 2.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho giáo viên về việc lập kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục theo yêu cầu nhiệm vụ năm học * Mục tiêu Giúp giáo viên hiểu được việc lập kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục là một yêu cầu bắt buộc, tất cả giáo viên đều phải tiếp tục thực hiện nghiêm túc các nội dung đã được triển khai. Đội ngũ giáo viên có nhận thức đúng đắn, đầy đủ về nhiệm vụ tích hợp các nội dung giáo dục theo yêu cầu nhiệm vụ từng 8 năm học. * Nội dung Triển khai, quán triệt các văn bản chỉ đạo của cấp trên giúp giáo viên nắm được những nội dung cơ bản về mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng và những yêu cầu cụ thể của việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường Tiểu học. Năm học 2018-2019 vẫn tiếp tục thực hiện các nội dung tích hợp đã triển khai thực hiện ở các năm học trước và tập huấn thêm 2 chuyên đề mới đó là tích hợp giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua việc sử dụng bộ tài liệu "Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh" và chuyên đề Giáo dục quốc phòng và an ninh trong trường tiểu học được thực hiện lồng ghép thông qua nội dung các bài trong các môn học * Cách thực hiện Tổ chức các buổi họp nhằm triển khai, quán triệt cho giáo viên về mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng, những yêu cầu của việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường tiểu học. Xác định nhiệm vụ trọng tâm, nhiệm vụ cụ thể của năm học và các nội dung bắt buộc phải tích hợp trong kế hoạch dạy học năm học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Phân công nhiệm vụ cụ thể rõ ràng cho từng bộ phận, từng cá nhân. Chuẩn bị các tài liệu cần thiết để việc triển khai dạy học tích hợp đạt hiệu quả cao nhất. Đồng thời in tài liệu hoặc chuyển qua hộp thư điện tử cho giáo viên để về nhà nghiên cứu thêm. 2.3.2. Biện pháp 2: Tổ chức tập huấn và chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn theo chuyên đề lập kế hoạch dạy học tích hợp nội dung giáo dục * Mục tiêu Giúp tất cả các giáo viên nắm chắc các nội dung về chuyên đề lập kế hoạch dạy học tích hợp nội dung giáo dục, lập được kế hoạch và vận dụng trong quá trình chuẩn bị bài và giảng dạy trên lớp. * Nội dung Tổ chức tập huấn nội dung lập kế hoạch dạy học tích hợp nội dung giáo dục, chỉ đạo sinh hoạt chuyên môn giúp tất cả các giáo viên nắm chắc các nội dung về chuyên đề lập kế hoạch dạy học tích hợp nội dung giáo dục theo 2 chuyên đề đã được tập huấn tại huyện; chuyên đề 1: Tích hợp giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua việc sử dụng bộ tài liệu "Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh"; chuyên đề 2: Giáo dục quốc phòng và an ninh trong trường tiểu học được thực hiện lồng ghép thông qua nội dung các bài trong các môn học ở Tiểu học. * Tổ chức tập huấn - Tổ chức tập huấn trong toàn trường, yêu cầu 100% giáo viên tham gia - Trước khi thực hiện buổi tập huấn các đồng chí quản lý và giáo viên cốt 9 cán cần thực hiện tốt công tác sau: + Nghiên cứu kỹ các công văn hướng dẫn và tài liệu tập huấn của Phòng Giáo dục đã gửi cho các trường để lựa chọn, chuẩn bị cụ thể về nội dung trong buổi tập huấn, phân công chuẩn bị máy chiếu và các điều kiện phương tiện khác như loa đài, in ấn tài liệu, chuẩn bị văn phòng tập huấn có bàn ghế thật chu đáo để buổi tập huấn đạt được hiệu quả + Phân công người triển khai, người chuẩn bị bài dạy - người dạy minh họa, bố trí thời gian, địa điểm, đối tượng học sinh,...dạy minh họa để toàn trường tham dự và tổ chức thảo luận + Phân công trách nhiệm cho các thành viên tham gia buổi tập huấn: Tất cả giáo viên đều phải tự nghiên cứu những vấn đề liên quan tới nội dung buổi tập huấn, chia nhóm để thảo luận. * Tổ chức sinh hoạt chuyên môn tổ khối Giáo viên trong trường được chia thành 2 tổ chuyên môn: tổ khối 1,2,3 và tổ khối 4, 5. Giao cho tổ trưởng tổ chuyên môn tổ chức sinh hoạt tổ định kỳ có nội dung trên. Cán bộ quản lý nhà trường phân công đi dự sinh hoạt với các tổ để hướng dẫn, chỉ đạo, giám sát. Trong một số buổi sinh hoạt có thể thay đổi các thành viên của mỗi tổ hoặc có sự thay đổi theo khối lớp với sự luân phiên giữa các lớp để giúp nhau nắm bắt cập nhật các nội dung chương trình. Ngoài những nội dung triển khai về mặt lý thuyết chỉ đạo các tổ khối đi sâu vào các nội dung thực hành, chia nhóm để nghiên cứu, thực hành sau đó tập trung thảo luận để đi đến thống nhất cách làm. Ví dụ về cách thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn: Bước 1: Tổ chức thực nghiệm như dạy minh họa, dự giờ, nghiên cứu thực tế, tham quan,... Bước 2: Tổ chức trao đổi, thảo luận sau thực nghiệm. Tìm những giải pháp, biện pháp khả thi phù hợp với khả năng của giáo viên trong tổ chuyên môn. Đưa ra kết luận, phương hướng áp dụng về nội dung thảo luận. Khi dạy xong có thể tổ chức thảo luận theo những câu hỏi sau: - Bài dạy có tích hợp nội dung giáo dục về vấn đề gì ? - Nội dung cụ thể cần tích hợp để giáo dục học sinh là gì ? - Giáo viên đã tích hợp trong những phần nào của bài dạy ? - Việc tích hợp đó có tác dụng gì đối với học sinh ? - Kết quả giờ dạy như thế nào ? - Đề xuất các biện pháp khả thi, phù hợp ?,... Bước 3: Thống nhất, áp dụng vào thực tế. 2.3.3. Biện pháp 3: Hướng dẫn chỉ đạo lập kế hoạch bài học tích hợp một số nội dung giáo dục theo yêu cầu nhiệm vụ năm học. 10 * Mục tiêu Đây là một biện pháp rất quan trọng giúp giáo viên biết cách lập được kế hoạch dạy học nội dung tích hợp từng chuyên đề cho cả năm học đối với lớp mình được phân công giảng dạy, đồng thời biết cách thiết kế được kế hoạch từng bài học có tích hợp các nội dung giáo dục theo yêu cầu trong nhiệm vụ năm học. Giáo viên vận dụng để dạy học tích hợp nội dung giáo dục đạt hiệu quả. * Nội dung Thực hành lập kế hoạch tích hợp một số nội dung giáo dục cả năm và từng bài học thể hiện rõ cách thức tích hợp, lồng ghép các nội dung giáo dục được yêu cầu trong các văn bản hướng dẫn nhiệm vụ năm học. * Cách tiến hành Trước hết, Ban Giám hiệu nhà trường căn cứ vào các văn bản hướng dẫn của cấp trên cùng với các tài liệu, các nội dung đã được tập huấn và tình hình thực tiễn nhà trường để xây dựng kế hoạch chung cho toàn trường. Xây dựng kế hoạch đưa vào giảng dạy bộ tài liệu “Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh” từ lớp 2 đến lớp 5 theo hướng tích hợp trong môn Đạo đức, các môn học có liên quan và trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, trong tổ chức sinh hoạt lớp, chào cơ đầu tuần, sinh hoạt đầu giờ chủ nhiệm, hoạt động Đội,…Xây dựng kế hoạch giảng dạy lồng ghép giáo dục quốc phòng và an ninh. Triển khai kế hoạch đến toàn thể cán bộ giáo viên để thực hiện xuyên suốt trong năm học Chỉ đạo các tổ khối chuyên môn căn cứ kế hoạch của nhà trường ở trên xây dựng kế hoạch dạy học của tổ khối, triển khai đến các thành viên trong tổ. Chỉ đạo giáo viên lập kế hoạch tích hợp một số nội dung giáo dục cho kế hoạch dạy học cả năm. Trong quá trình soạn bài cần nghiêm túc thiết kế bài dạy có mục tiêu nội dung tích hợp theo yêu cầu và thực hiện giảng dạy đảm bảo đạt mục tiêu giờ học. Việc dạy học tích hợp cần được quán triệt đến từng giáo viên ngay từ đầu năm học để họ lên kế hoạch dạy học phù hợp ở từng môn học, từng hoạt động dạy học và phù hợp với đối tượng học sinh miền núi. Ngoài việc hướng dẫn bằng văn bản hoặc trên lý thuyết, để giáo viên nắm vững hơn, tôi đã chọn một bài để tổ chức hướng dẫn cho giáo viên thực hành lập kế hoạch dạy học tích hợp. Có thể chọn một bài học có khả năng cùng lúc thực hiện được nhiều nội dung giáo dục như giáo dục đạo đức, giáo dục an ninh quốc phòng... Yêu cầu giáo viên thực hiện theo tổ nhóm trong buổi sinh hoạt chuyên môn, sau đó đại diện các tổ trình bầy kế hoạch bài học đã soạn. Tổ chức thảo luận về cách xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, rút ra các kết luận cần thiết. Ví dụ: Hướng dẫn lập kế hoạch tích hợp các nội dung giáo dục bài “Thư trung thu” - Tập đọc lớp 2 11 Bước 1: Chia thành 2 tổ, Yêu cầu mỗi tổ lập kế hoạch dạy học bài “ Thư trung thu” – Tập đọc lớp 2 có tích hợp nội dung giáo dục. Bước 2: Từng tổ trình bày kế hoạch Bước 3: Tổ chức thảo luận theo các câu hỏi gợi ý sau: - Ở bài này, cần tích hợp nội dung giáo dục nào? (Giáo dục học sinh học tập tấm gương đạo đức của Bác Hồ và giáo dục quốc phòng an ninh) - Xác định nội dung và mục tiêu tích hợp giáo dục học sinh là gì? (Ca ngợi tình cảm của Bác Hồ dành cho thiếu nhi và thể hiện niềm mong mỏi, tin tưởng của Bác đối với thế hệ măng non để giữ vững nền độc lập dân tộc. Giáo dục các em lòng kính yêu Bác Hồ, vâng lời bác dạy phấn đấu học tập và rèn luyện để sau này góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc). - Cần đưa nội dung tích hợp vào hoạt động nào cho thích hợp và đạt hiệu quả? + Hoạt động giới thiệu bài: Giới thiệu về Bác Hồ + Hoạt động tìm hiểu bài: Khi khai thác câu hỏi 2: Những câu thơ nào cho biết Bác Hồ rất yêu thiếu nhi? (Giáo viên giới thiệu tranh, ảnh Bác Hồ với thiếu nhi để học sinh thấy được tình cảm âu yếm, yêu thương đặc biệt của Bác Hồ với thiếu nhi và của thiếu nhi với Bác Hồ). Khi khai thác câu hỏi 3: Bác khuyên các em làm những điều gì? Qua bài học này các em cần gì để xứng đáng với niềm tin tưởng của Bác, để xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ? Những việc làm này của các em sẽ góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giữ vững nền độc lập dân tộc),... + Hoạt động củng cố dặn dò: Liên hệ thực tế và dặn học sinh những việc cần làm Bước 4: Thống nhất kế hoạch để đưa vào thực hiện. - Để nắm bắt việc giáo viên đã biết thực hiện nghiêm túc hay chưa trong quá trình thực hiện tôi thường xuyên kiểm tra hồ sơ giáo viên hàng tháng, chú ý đến kế hoạch dạy học tích hợp và các bài soạn có nội dung tích hợp theo yêu cầu năm học để đánh giá, góp ý cho giáo viên. 2.3.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo lựa chọn phương pháp dạy học tích hợp các nội dung giáo dục *Mục tiêu Giúp giáo viên đi sâu vào vấn đề trọng tâm là lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với việc dạy học tích hợp các nội dung giáo dục theo yêu cầu nhiệm vụ năm học và tháo gỡ những khó khăn cho giáo viên trong quá trình thực hiện. 12 * Nội dung Chỉ đạo xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn với nội dung sinh hoạt đi sâu vào việc lựa chọn phương pháp dạy học tích hợp và tháo gỡ những khó khăn cho giáo viên trong quá trình thực hiện. * Cách thực hiện - Phó Hiệu trưởng cùng các tổ trưởng tổ khối cùng nhau thảo luận xây dựng nội dung sinh hoạt chuyên môn. Tập trung vào các nội dung cụ thể về việc lựa chọn phương pháp dạy học tích hợp và tháo gỡ những khó khăn cho giáo viên trong quá trình thực hiện. Một số nội dung cụ thể của việc lựa chọn phương pháp như: Cần có một chiến lược dạy học trong đó kết hợp các phương pháp, các quá trình và hình thức hoạt động nhằm phát triển năng lực nhận thức, bồi dưỡng năng lực tự học một cách tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh. Giờ học phải tạo bối cảnh của đời sống thực phù hợp với học sinh càng nhiều càng tốt. Trong tài liệu hướng dẫn tăng cường giáo dục kỹ năng sống trong một số môn học ở tiểu học đã nêu rất rõ các bước lên lớp giúp học sinh phát huy trải nghiệm, có nhiều cơ hội thể hiện tính tích cực, sáng tạo trong việc tiếp nhận kiến thức mới và được tăng cường thực hành, vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn đời sống. Trong thực hiện dạy học tích hợp, cần chú trọng dạy học qua tình huống học, bằng các hoạt động, học qua các trải nghiệm, học theo dự án... một số phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp kiến tạo, phương pháp dự án, phương pháp sử dụng thiết bị và phương tiện dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông,.. cần được thực hiện trong tất cả các môn học một cách linh hoạt và hiệu quả. “Các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh cần được vận dụng linh hoạt, tạo điều kiện cho học sinh được khám phá, điều tra, tìm tòi, đánh giá, thu thập và xử lí thông tin, giải quyết vấn đề, được làm việc độc lập, kết hợp với làm việc hợp tác” [3]. Để thực hiện dạy học tích hợp một cách hiệu quả thì phương pháp dạy học phù hợp nhất đối với việc dạy học nói chung và dạy học tích hợp nói riêng là dạy học dựa trên sự khám phá, tìm tòi ( thảo luận, kiểm tra khám phá, đi thực tế, nghiên cứu dự án,..). Vận dụng phương pháp dạy học này sẽ phát triển ở học sinh năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, ... đồng thời rèn kĩ năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp và các kĩ năng quá trình khoa học (quan sát, phân loại, dự đoán, đưa ra giả thiết, đưa ra kết luận,..). Đồng thời cần tăng cường các hoạt động thực tế và các giờ học. Đồng thời với việc lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp trong dạy học tích hợp, phải thực hiện các phương pháp đánh giá đa dạng, trắc nghiệm khách quan, tự luận, bài kiểm tra viết, bảng quan sát, báo cáo, sự hoàn thành các bài kiểm tra,... yêu cầu đánh giá học sinh một cách toàn diện: Các kiến thức khoa học cơ bản, khả năng khám phá và áp dụng khoa học để giải quyết các vấn đề trong cuộc 13 sống hàng ngày, sự hứng thú trong khoa học, sự nhận biết các giá trị khoa học, sự tham gia tích cực trong học tập, sự hợp tác, thái độ giải quyết vấn đề một cách hiệu quả và sáng tạo. Cần lưu ý giáo viên một số nội dung sau: Đối với chuyên đề sử dụng tài liệu “Bác Hồ và những bài học về đạo đức, lối sống dành cho học sinh”, cần phải tùy theo nội dung, đặc điểm và khả năng thực hiện việc tích hợp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của mỗi bài học trong môn học để lựa chọn phương pháp và mức độ tích hợp thích hợp. Có thể tích hợp theo các mức độ như: toàn phần (đối với các bài học có nội dung trùng khớp hoàn toàn với nội dung giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, bộ phận (đối với các bài học chỉ có một phần nội dung phù hợp với nội dung giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh), liên hệ (đối với các bài học mà nội dung có yếu tố gần gũi, có thể liên hệ với nội dung giáo dục tấm gương đạo đức HCM) [5]. Đối với chuyên đề Giáo dục quốc phòng an ninh: tổ chức dạy học lồng ghép thông qua các bài học ở các môn: Tiếng việt, Lịch sử, Địa lý, Đạo đức, Âm nhạc, Mỹ thuật từ lớp 1 đến lớp 5. Dạy học thông qua hình thức lên lớp theo chuyên đề. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, thi viết, vẽ tranh, kể chuyện, giới thiệu tài liệu, sách.. về nội dung quốc phòng an ninh. Tổ chức hoạt động trải nghiệm, sáng tạo. Cẩn tăng cường phương pháp dạy học tích hợp môn Giáo dục quốc phòng kết hợp với tuyên truyền biển đảo, giáo dục chủ quyền lãnh thổ quốc gia, truyền thống của lực lượng vũ trang và quê hương Thanh Hóa anh hùng [6]. 2.3.5. Biện pháp 5: Tổ chức thực hiện kế hoạch * Đối với Ban Giám hiệu - Xây dựng kế hoạch giảng dạy tích hợp các nội dung giáo dục thông qua các môn học có liên quan và trong các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, trong tổ chức sinh hoạt lớp, chào cờ đầu tuần, sinh hoạt đầu giờ chủ nhiệm, hoạt động Đội,… đồng thời tăng cường công tác tập huấn cho cán bộ, giáo viên về phương pháp và nội dung giảng dạy nhằm đảm bảo nội dung giáo dục tự nhiên, nhẹ nhàng, tránh gây nặng nề; giáo dục cho học sinh những hiểu biết cơ bản về các nội dung tích hợp phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh tiểu học; góp phần tạo nên sự gắn bó giữa nội dung học tập, thực tiễn cuộc sống và phù hợp với mục tiêu chung của giáo dục. - Nhà trường chịu trách nhiệm kiểm tra, đánh giá giáo viên và học sinh qua quá trình thực hiện, thường xuyên tổ chức đánh giá rút kinh nghiệm trong quá trình sinh hoạt chuyên môn của trường. Cuối học kỳ và cuối năm báo cáo kết quả thực hiện về Phòng Giáo dục và Đào tạo theo quy định. - Giao Tổ trưởng tổ chuyên môn có kế hoạch triển khai thực hiện, kiểm tra tư vấn, các giáo viên thực hiện tốt các nội dung dạy học lồng ghép, tích hợp. * Đối với Tổ chuyên môn 14 - Các tổ khối chuyên môn căn cứ kế hoạch của nhà trường ở trên xây dựng kế hoạch dạy học của tổ khối. Trong sinh hoạt chuyên môn tổ chức cho giáo viên nghiên cứu tài liệu, xác định địa chỉ và nội dung tích hợp, lựa chọn phương pháp và hình thức dạy học phù hợp. Trong dạy học, phải đảm bảo nội dung giáo dục tự nhiên, nhẹ nhàng tránh gây nặng nề. - Các tổ khối tăng cường kiểm tra và đôn đốc giáo viên thực hiện, thường xuyên tổ chức đánh giá rút kinh nghiệm trong quá trình sinh hoạt chuyên môn ở tổ. * Đối với Giáo viên - Giáo viên nghiêm túc thực hiện nội dung tích hợp giáo dục học sinh theo kế hoạch dạy học của mình. Tuyên truyền cho phụ huynh và học sinh đăng ký mua tài liệu để phục vụ tốt cho việc dạy - học và giáo dục học sinh. + Các nội dung, bài dạy có nội dung phải được thể hiện rõ trong giáo án, tổ chức thành hoạt động: có hệ thống câu hỏi phù hợp, học sinh được quan sát trình bày, bày tỏ quan điểm hoặc rút kinh nghiệm bản thân, nội dung của các hoạt động giúp định hướng suy nghĩ và hành động tích cực trước các vấn đề đặt ra. + Tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo các nội dung bài dạy. * Đối với đồng chí Tổng Phụ Trách Đội: tổ chức cho Liên đội tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo các nội dung tích hợp. * Đối với đồng chí phụ trách thư viện Nghiên cứu bộ sách tài liệu, sách tham khảo; tăng cường giới thiệu trước cờ; tuyên truyền để học sinh và giáo viên tìm đọc. 2.3.6. Biện pháp 6: Tăng cường công tác tự bồi dưỡng và bồi dưỡng giáo viên Công tác tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn của giáo viên rất quan trọng, giáo viên được trau dồi, nâng cao về chuyên môn nghiệp vụ đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục của nhà trường, nâng cao ý thức trách nhiệm về nghiệp vụ chuyên môn cho giáo viên. Mỗi cán bộ giáo viên cần xác định được công tác tự học và tự bồi dưỡng là cần thiết, phải duy trì thường xuyên đối với từng giáo viên. Muốn vậy, cần thực hiện các biện pháp sau: - Trước hết cán bộ quản lý phải là người gương mẫu, đi đầu trong công tác tự học, tự bồi dưỡng; từ đó tuyên truyền thuyết phục các bộ giáo viên làm theo. - Thực hiện tốt nhiệm vụ học bồi dưỡng thường xuyên theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo; Hướng dẫn cho giáo viên lựa chọn những nội dung còn yếu, còn thiếu để lập kế hoạch bồi dưỡng. Trong đó định hướng lựa chọn các module bồi dưỡng có nội dung liên quan đến việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục như TH12: Lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung 15 giáo dục ở Tiểu học; TH 43: Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh qua các môn học ở Tiểu học. Nhà trường lập kế hoạch bồi dưỡng thường xuyên, chỉ đạo, đôn đốc việc học tập, kiểm tra sổ ghi chép từng tháng để nhắc nhở thường xuyên. Tổ chức cho giáo viên vận dụng thực hành trong quá trình giảng dạy theo các nội dung học tập. - Chuẩn bị tốt các điều kiện về tài liệu, thời gian, địa điểm học tập. Chỉ đạo tổ chuyên môn tổ chức cho giáo viên học tập trung theo tổ chuyên môn để thảo luận chia sẻ những nội dung khó. Nhà trường cũng phải tổ chức tập trung thảo luận giải đáp thắc mắc cho giáo viên. - Tạo điều kiện để 100% cán bộ, giáo viên được tập huấn, bồi dưỡng tập trung trong hè theo kế hoạch, các buổi sinh hoạt chuyên môn tại trường hoặc cụm trường. - Tham gia hội giảng, hội thảo, hội thi kết hợp với tự học tự bồi dưỡng; có sổ ghi chép các nội dung bồi dưỡng; có sổ dự giờ, đánh giá nhận xét theo quy định. - Đổi mới công tác bồi dưỡng, giúp giáo viên chủ động chiếm lĩnh kiến thức về lập kế hoạch dạy học tích hợp, lựa chọn phương pháp, hình thức dạy học phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực bồi dưỡng những nội dung kiến giáo viên đang "thiếu" rồi mới bồi dưỡng nội dung giáo viên cần "phải có" giúp giáo viên tự tin chủ động chiếm lĩnh phương pháp, kiến thức để sáng tạo, lập được kế hoạch bài dạy phù hợp với đối tượng học sinh. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, tìm tòi khám phá kiến thức phục vụ cho công tác giảng dạy. - Tham quan, giao lưu học hỏi các trường bạn. Không sao chép, bắt chước dập khuôn, máy móc. - Kết hợp nhiều hình thức bồi dưỡng, lấy tổ chuyên môn làm nòng cốt trong bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên. 2.3.7. Biện pháp 7: Chăm lo cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học và tài liệu tham khảo. - Tổ chức rà soát, đánh giá lại thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tài liệu tham khảo của nhà trường. - Tiết kiệm nguồn ngân sách chi thường xuyên để mua sắm bổ sung thiết bị dạy học, tài liệu tham khảo còn thiếu, trong đó chú ý đến các thiết bị đáp ứng yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin như máy tính, máy chiếu, nối mạng Interner,... - Tuyên truyền thuyết phục phụ huynh mua sắm sách giáo khoa, vở bài tập như: bài tập thực hành giáo dục kỹ năng sống; giáo dục an toàn giao thông; tài liệu Bác Hồ và những bài học đạo đức, lối sống dành cho học sinh; Lịch sử Địa lý địa phương, ... - Thực hiện công tác xã hội hóa đúng quy định huy động sự đóng góp tự nguyện của các cá nhân tổ chức trong và ngoài địa phương để xây dựng cơ sở 16 vật chất và mua sắm sửa chữa trang thiết bị đồ dùng dạy học, xây dựng tủ sách thư viện, giúp đỡ sách vở, đồ dùng cho những học sinh khó khăn,... 2.4. Hiệu quả của sáng kiến Năm học 2018-2019, với quyết tâm nâng cao chất lượng dạy và học, với trách nhiệm của một người làm công tác quản lý chuyên môn tôi đã tìm tòi, nghiên cứu, cùng với nhà trường triển khai và thực hiện các biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục một cách cụ thể ngay từ đầu năm học, kết quả đạt được như sau: - Nâng cao được nhận thức của cán bộ, giáo viên về thực hiện lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục. - Đội ngũ tổ khối cùng với nhà trường xây dựng được nội dung sinh hoạt chuyên đề lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục. - Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn đa dạng về nội dung lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục. - Cán bộ, giáo viên cập nhật đầy đủ nội dung cần tích hợp, áp dụng vào thực tế đạt hiệu quả. Bài soạn cũng đã được đầu tư hơn, chất lượng dạy học cũng được nâng lên rõ rệt; những khó khăn của cán bộ, giáo viên trong quá trình dạy học đã được tháo gỡ góp phần nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, giáo viên trong nhà trường. Kết quả cụ thể cuối năm như sau: Tỉ lệ bài soạn của giáo viên có tích hợp nội dung giáo dục theo yêu cầu của chương trình và yêu cầu nhiệm vụ năm học đã đạt 100%. số giờ dạy đạt khá giỏi chiếm 70% trở lên Kết quả về việc khảo sát một số năng lực, phẩm chất, kỹ năng sống của học sinh cuối năm học 2018-2019 (thời điểm tháng 4) đã tăng lên đáng kể. Mức độ TT Tổng Các nội dung Cần cố gắng học sinh được khảo sát Số Tỉ lệ lượng (%) Đạt Số lượng Tốt Tỉ lệ Số Tỉ lệ (%) lượng (%) 1 99 Năng lực 0 0 59 59,6 40 40,4 2 99 Phẩm chất 0 0 58 58,6 41 41,4 3 99 Kỹ năng sống 0 0 59 59,6 40 40,4 Qua áp dụng các biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục nhà trường đã đạt được những kết quả nhất định. 100% giáo viên đã có nhận thức đúng đắn về việc lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục, nghiêm túc thực hiện việc soạn bài, trú trọng đưa các nội dung tích hợp vào bài dạy một cách phù hợp nhất, hiệu quả nhất. Chất lượng các giờ dạy được nâng lên vừa góp phần nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, giáo 17 viên trong nhà trường vừa góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Đó là sự khích lệ, thôi thúc cán bộ phụ trách chuyên môn, đội ngũ tổ trưởng chuyên môn cũng như tất cả giáo viên của nhà trường có được niềm tin vào việc xây dựng kế hoạch dạy học, là bài học kinh nghiệm, là nền tảng để nhà trường thực hiện tốt hơn nữa công tác này trong những năm học sau, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ năm học 2018-2019. 3. Kết luận, kiến nghị 3.1. Kết luận * Bài học kinh nghiệm Từ thực tế thử nghiệm các biện pháp đã nêu ở trên, tôi rút ra bài học kinh nghiệm sau : Đối với mỗi cán bộ quản lý và giáo viên: - Cần phải quan tâm trú trọng đúng mức đến vấn để quản lý chỉ đạo chuyên môn. - Tăng cường đổi mới sáng tạo trong công tác quản lý - Phải thực sự nhiệt tình tâm huyết với nghề. - Tích cực hướng dẫn, chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau. - Luôn tìm tòi, học hỏi trau dồi kiến thức, chuyên môn. - Phải biết lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục và vận dụng linh hoạt các phương pháp và hình thức dạy học. - Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của bồi dưỡng chuyên môn, trong đó cần trú trọng đến việc lập kế hoạch dạy học tích hợp, đây là cơ sở quan trọng cho việc thực hiện hoạt động dạy học trên lớp. - Giáo viên cần tự mình bồi dưỡng và tham gia bồi dưỡng để nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ. - Giáo viên cũng cần kiên trì, nhẫn nại, thường xuyên học hỏi đúc rút kinh nghiệm trong quá trình dạy học và công tác. *Ý nghĩa Những kinh nghiệm về chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục không chỉ mang ý nghĩa nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh mà còn góp phần rất lớn trong việc xây dựng nhà trường vững mạnh, nó có ý nghĩa quan trọng để nâng cao chất lượng đội ngũ và chất lượng giờ dạy trên lớp. Trong thời gian qua với các biện pháp chỉ đạo trên về cơ bản giáo viên đã thực sự giải quyết được nhiều khâu vướng mắc trong sách giáo khoa, trong đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin làm thay đổi chất lượng giờ dạy và từng bước góp phần nâng cao chất lượng chuyên môn của giáo viên. * Tính khả thi và khả năng áp dụng triển khai của sáng kiến 18 Các nội dung này đã được triển khai và tổ chức thực hiện khá hiệu quả trong nhà trường, đây là tiền đề sẽ tiếp tục đưa vào áp dụng cho cả năm học và những năm học tiếp theo. Các biện pháp có thể áp dụng được ở tất cả các trường đặc biệt là các trường vùng sâu, xa các trường có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn như trường Tiểu học Phú Nghiêm Với những kinh nghiệm bản thân thực hiện ở trường, tôi nhận thấy rằng cũng cần phải học hỏi chia sẻ thêm với các đồng nghiệp và với các trường bạn để nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng được yêu cầu đổi mới của sự nghiệp giáo dục của huyện nhà trong giai đoạn hiện nay. Để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường người làm công tác quản lý phải quan tâm đến rất nhiều vấn đề và cũng phải sử dụng đến rất nhiều biện pháp quản lý. Từ khâu lập kế hoạch cho đến khâu tổ chức chỉ đạo thực hiện, cho đến việc kiểm tra đôn đốc; tất cả các khâu trong quá trình này đều quan trọng. Việc chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục chỉ là một nội dung, một mắt xích nhỏ trong quá trình đó. Tuy nhiên, nếu ta không quan tâm và chú trọng đúng mức thì nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả giáo dục của toàn trường mà cụ thể là chất lượng giáo dục toàn diện học sinh, một quy luật rất đơn giản là muốn học sinh hiểu biết toàn diện, phát triển toàn diện thì nội dung, chương trình giáo dục cũng phải đầy đủ, toàn diện. Trong khi thời lượng tiết học có hạn, nội dung cần tích hợp theo yêu cầu nhiệm vụ từng năm học ngày một nhiều thì đòi hỏi mỗi giáo viên phải thực sự tập trung nghiên cứu, xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp sao cho vừa đầy đủ lại vừa không quá tải, không chồng chéo nội dung là một yêu cầu không phải dễ. Việc này cũng đòi hỏi ở người cán bộ quản lý khả năng thuyết phục động viên cùng với sự vững vàng về chuyên môn để hướng dẫn, chỉ đạo và cùng giáo viên thực hiện trong quá trình dạy học. Muốn vậy người cán bộ quản lý cũng cần phải tăng cường tự học, tự bồi dưỡng, chủ động, sáng tạo, thay đổi nhận thức, cách nghĩ, cách vận dụng vào thực tiễn của những người trực tiếp làm công tác giảng dạy. Trong đó điểm nổi bật là tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của mỗi cá nhân khi thực hiện nhiệm vụ được phân công. 3.2. Kiến nghị - Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo: Cần quan tâm, chỉ đạo hướng dẫn cụ thể công tác nghiên cứu khoa học, đúc rút kinh nghiệm tại các đơn vị nhà trường. Có cơ chế động viên khen thưởng đúng mức cho giáo viên đạt thành tích cao trong năm học cũng như những cán bộ giáo viên được xếp loại sáng kiến kinh nghiệm. - Đối với chính quyền các cấp: + Đề nghị tập trung đầu tư cơ sở vật chất cho các đơn vị trường học, gắn kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội ở địa phương. + Tăng cường đầu tư ngân sách tạo điều kiện cho nhà trường tổ chức các 19 hoạt động dạy học, giáo dục, tổ chức các buổi tham quan thực tế cho giáo viên, học sinh để giáo viên và học sinh có thêm hiểu biết về lịch sử văn hoá của quê hương, đất nước. Trên đây là những biện pháp chỉ đạo lập kế hoạch dạy học tích hợp các nội dung giáo dục ở trường tiểu học ở trường Tiểu học Phú Nghiêm. Trong thực tế công tác quản lý, mỗi người đều có suy nghĩ, kinh nghiệm, bí quyết nghề nghiệp riêng của mình nhằm mục đích cuối cùng là nâng cao hiệu quả quản lí, đáp ứng yêu cầu đổi mới của công tác giáo dục. Tôi tin rằng, nếu mỗi người cán bộ quản lý đều có nhận thức đúng đắn, luôn coi trọng việc giáo dục toàn diện cho học sinh, không ngừng học tập nghiên cứu để tìm tòi những biện pháp quản lí phù hợp để áp dụng một cách linh hoạt vào đơn vị mình thì chắc chắn chất lượng và hiệu quả giáo dục của nhà trường sẽ nâng càng được nâng lên. Những sáng kiến của bản thân đưa ra có thể còn nhiều hạn chế. Rất mong được sự góp ý của hội đồng khoa học và các bạn đồng nghiệp! Tôi xin chân thành cảm ơn! Quan Hóa, ngày 23 tháng 4 năm 2019 XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Người viết Hàn Thị Hiền 20