SKKN Đổi mới phương pháp dạy các yếu tố hình học lớp 2
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n To¸n líp 2 - TS. TrÇn Ngäc Lan, Nhµ xuÊt b¶n
§¹i häc S ph¹m, 2006.
2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc mét sè m«n häc TiÓu häc - TrÇn Quèc Tuý, Nhµ xuÊt
b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam, 2006.
3. To¸ cao cÊp 1 vµ 2 - GS.TS .Vò Quèc Trung, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc S
ph¹m, 2005.
4. TuyÓn tËp c¸c sè To¸n Tuæi th¬ tõ n¨m 2009 ®Õn n¨m 2011
5. S¸ch gi¸o khoa m«n To¸n líp 2 - Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, 2010.
6. Ph¬ng ph¸p d¹y to¸n tiÓu häc.- NguyÔn Kú
7. §æi míi néi dung vµ PP gi¶ng d¹y ë tiÓu häc.- NguyÔn KÕ Hµo
8. ThiÕt kÕ bµi gi¶ng theo híng tÝch cùc.- NguyÔn Kú
Môc lôc
§Ò môc
Trang
Tµi liÖu tham kh¶o
1
Môc lôc
1
PhÇn thø nhÊt: §Æt vÊn ®Ò
3
I. C¬ së lý luËn
3
II. C¬ së thùc tiÔn.
3
PhÇn thø hai: Néi dung
5
I. Néi dung vÒ “c¸c yÕu tè h×nh häc” vµ yªu cÇu vÒ kiÕn thøc, kÜ n¨ng
19
trong ch¬ng tr×nh líp 2.
II. HÖ thèng c¸c bµi tËp thùc hµnh vÒ yÕu tè h×nh häc c¸c d¹ng c¬ b¶n.
21
PhÇn thø ba: KÕt qu¶ ¸p dông n¨m häc 2010 - 2011
23
PhÇn IV. KÕt luËn.
24
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
I.CƠ SỞ LÍ LUẬN
1. Toán học có vị trí rất quan trọng phù hợp với cuộc sống thực tiễn đó
cũng là công cụ cần thiết cho các môn học khác và để giúp học sinh nhận thức thế
giới xung quanh, để hoạt động có hiệu quả trong thực tiễn.
Khả năng giáo dục nhiều mặt của môn toán rất to lớn, nó có khả năng phát
triển tư duy lôgic, phát triển trí tuệ. Nó có vai trò to lớn trong việc rèn luyện
phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có
suy luận, có khoa học toàn diện, chính xác, có nhiều tác dụng phát triển trí thông
minh, tư duy độc lập sáng tạo, linh hoạt...góp phần giáo dục ý trí nhẫn nại, ý trí
vượt khó khăn.
Từ vị trí và nhiệm vụ vô cùng quan trọng của môn toán, vấn đề đặt ra cho
người dạy là làm thế nào để giờ dạy - học toán có hiệu quả cao, học sinh được phát
triển tính tích cực, chủ động sáng tạo trong việc chiếm lĩnh kiến thức toán học. Vậy
giáo viên phải có phương pháp dạy học như thế nào? Để truyền đạt kiến thức và
khả năng học bộ môn này tới học sinh tiểu học.
Theo tôi các phương pháp dạy học bao giờ cũng phải xuất phát từ vị trí
mục đích và nhiệm vụ mục tiêu giáo dục của môn toán ở bài học nói chung và
trong giờ dạy toán lớp 2 nói riêng. Nó không phải là cách thức truyền thụ kiến toán
học, rèn kỹ năng giải toán mà là phương tiện tinh vi để tổ chức hoạt động nhận
thức tích cực, độc lập và giáo dục phong cách làm việc một cách khoa học, hiệu
quả cho học sinh tức là dạy cách học. Vì vậy giáo viên phải đổi mới phương pháp
và các hình thức dạy học để nâng cao hiệu quả dạy - học.
2. Từ đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học là dễ nhớ nhưng mau quên, sự
tập trung chú ý trong giờ học toán chưa cao, trí nhớ chưa bền vững thích học
nhưng chóng chán. Vì vậy giáo viên phải làm thế nào để khắc sâu kiến thức cho
học sinh và tạo ra không khí sẵn sàng học tập, chủ động tích cực trong việc tiếp thu
kiến thức.
3. Xuất phát từ cuộc sống hiện tại. Đổi mới của nền kinh tế, xã hội, văn hoá,
thông tin...đòi hỏi con người phải có bản lĩnh dám nghĩ dám làm năng động chủ
động sáng tạo có khả năng để giải quyết vấn đề. Để đáp ứng các yêu cầu trên trong
giảng dạy nói chung, trong dạy học Toán nói riêng cần phải vận dụng linh hoạt các
phương pháp dạy học để nâng cao hiệu quả dạy - học.
4. Hiện nay toàn ngành giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng
đang thực hiện yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính
tính cực của học sinh làm cho hoạt động dạy trên lớp "nhẹ nhàng, tự nhiên, hiệu
quả". Để đạt được yêu cầu đó giáo viên phải có phương pháp và hình thức dạy
học để nâng cao hiệu quả cho học sinh, vừa phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của
lứa tuổi tiểu học và trình độ nhận thức của học sinh. Để đáp ứng với công cuộc đổi
mới của đất nước nói chung và của ngành giáo dục Tiểu học nói riêng.
5.D¹y to¸n ë tiÓu häc võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng chÝnh x¸c cña to¸n häc
võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh võa søc cña häc sinh. KÕt hîp yªu cÇu ®ã lµ mét viÖc lµm
khã, ®ßi hái tÝnh khoa häc vµ nhËn thøc, tèt vÒ c¶ néi dung lÉn ph¬ng ph¸p. Trong
ch¬ng tr×nh d¹y to¸n 2 c¸c yÕu tè h×nh häc ®îc ®Ò cËp díi nh÷ng h×nh thøc ho¹t
®éng h×nh häc nh: NhËn d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, ®êng th¼ng, ®êng gÊp
khóc, biÕt tÝnh ®é dµi ®êng gÊp khóc, tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c, biÕt
thùc hµnh vÏ h×nh.
6.Mét trong nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2 lµ
cung cÊp cho häc sinh nh÷ng biÓu tîng h×nh häc ®¬n gi¶n, bíc ®Çu lµm quen víi
c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng hîp h×nh, ph¸t triÓn t duy, trÝ tëng tîng kh«ng
gian. Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc kh«ng nhiÒu, c¸c quan hÖ h×nh häc Ýt, cã lÏ v×
ph¹m vi kiÕn thøc c¸c yÕu tè h×nh häc nh vËy ®· lµm cho viÖc nghiªn cøu néi dung
d¹y häc nµy cµng lý thó.
7. Trong nhiÒu n¨m häc, t«i ®· d¹y líp 2. T«i nhËn thÊy viÖc d¹y c¸c yÕu tè
h×nh häc trong ch¬ng tr×nh to¸n ë bËc TiÓu häc nãi chung vµ ë líp 2 nãi riªng lµ
hÕt søc cÇn thiÕt. ë løa tuæi häc sinh tiÓu häc, t duy cña c¸c em cßn h¹n chÕ vÒ mÆt
suy luËn, ph©n tÝch.ViÖc d¹y “c¸c yªu tè h×nh häc” ë TiÓu häc sÏ gãp phÇn gióp
häc sinh ph¸t triÓn ®îc n¨ng lùc t duy, kh¶ n¨ng quan s¸t, trÝ tëng tîng cao vµ kü
n¨ng thùc hµnh h×nh häc ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho c¸c em häc tèt m«n h×nh häc
sau nµy ë cÊp häc phæ th«ng c¬ së.
Chính vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 là
một việc rất cần thiết mà mỗi giáo viên Tiểu học cần phải nâng cao chất lượng học
toán cho học sinh.
II.CƠ SỞ THỰC TIỄN:
1. Thuận lợi:
Đa số học sinh thích học môn toán, nhà trường trang bị tương đối đầy đủ đồ
dùng cho dạy học toán. Học sinh có đầy đủ phương tiện học tập.
2. Khó khăn:
Học sinh: Môn toán là môn học khó khăn, học sinh dễ chán.
Trình độ nhận thức học sinh không đồng đều.
Một số học sinh còn chậm, nhút nhát. Một số em tiếp thu bài một cách thụ
động, ghi nhớ bài còn máy móc nên còn chóng quên các dạng bài toán vì thế phải
có phương pháp khắc sâu kiến thức.
Qua khảo sát cho thấy kĩ năng giải các bài toán có yếu tố hình học của các em còn
rất nhiều hạn chế. Chính vì thực trạng này đặt ra cho mỗi người giáo viên lớp 2
chúng tôi là dạy giải các bài toán có liên quan tới các yếu tố hình học như thế nào
để nâng cao chất lượng dạy - học.
Với những lí do trên tôi mạnh dạn chọn đề tài:
"Các yếu tố hình học trong môn toán lớp 2”
PHẦN II: Néi dung
I. Néi dung vÒ “c¸c yÕu tè h×nh häc” vµ yªu cÇu vÒ kiÕn thøc, kÜ n¨ng trong
ch¬ng tr×nh líp 2.
1. Néi dung ch¬ng tr×nh:
Néi dung d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 phong phó, ®a d¹ng, ®îc giíi
thiÖu ®Çy ®ñ vÒ ®êng th¼ng, ba ®iÓm th¼ng hµng.
- §êng gÊp khóc
- TÝnh ®é dµi ®êng gÊp khóc.
- Giíi thiÖu h×nh tø gi¸c, h×nh ch÷ nhËt. VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng.
- Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ chu vi cña h×nh häc.
CÊu tróc, néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 ®îc s¾p
xÕp ®an xen víi c¸c m¹ch kiÕn thøc kh¸c phï hîp sù ph¸t triÓn theo tõng giai ®o¹n
cña häc sinh.
2. Yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng:
- Häc sinh biÕt nhËn biÕt d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c, ®êng th¼ng, ®êng gÊp khóc. §Æc biÖt lu ý häc sinh (nhËn d¹ng h×nh “tæng thÓ”), cha
yªu cÇu nhËn ra h×nh ch÷ nhËt còng lµ h×nh tø gi¸c, h×nh vu«ng còng lµ h×nh ch÷
nhËt.
- BiÕt thùc hµnh vÏ h×nh (theo mÉu) trªn giÊy « vu«ng, xÕp, ghÐp c¸c h×nh
®¬n gi¶n.
- Häc sinh bíc ®Çu lµm quen víi c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng hîp
h×nh, ph¸t triÓn t duy, trÝ tëng tîng kh«ng gian…
3. D¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2:
C¸c yÕu tè h×nh häc trong SGK líp 2 ®· b¸m s¸t tr×nh ®é chuÈn (thÓ hiÖn c¸c
yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ häc sinh cÇn ®¹t ®îc, phï hîp víi møc
®é ë líp 2 nh nhËn d¹ng h×nh tæng thÓ, c¸c bµi thùc hµnh, luyÖn tËp ®¬n gi¶n, bµi
tËp xÕp, ghÐp h×nh, dÔ thùc hiÖn). Víi hÖ thèng c¸c bµi tËp ®a d¹ng ®· g©y høng thó
häc tËp cña häc sinh.
ë líp 2, cha yªu cÇu häc sinh n¾m ®îc c¸c kh¸i niÖm, ®îc nh÷ng h×nh häc
dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm quan hÖ c¸c yÕu tè cña h×nh (ch¼ng h¹n cha yªu cÇu häc sinh
biÕt h×nh ch÷ nhËt lµ h×nh tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng
nhau) chØ yªu cÇu häc sinh nhËn biÕt ®îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ” ph©n biÖt ®îc h×nh
nµy víi h×nh kh¸c vµ gäi ®óng trªn h×nh cña nã. Bíc ®Çu vÏ ®îc h×nh ®ã b»ng c¸ch
nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly,..).
Mét c¸ch kh¸c n÷a, khi d¹y th× gi¸o viªn cÇn lu ý cho häc sinh cã thãi quen
®Æt c©u hái “t¹i sao” vµ tù suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái ®ã. Trong nhiÒu t×nh
huèng gi¸o viªn cßn cã thÓ ®Æt ra c©u hái “T¹i sao lµm nh vËy? Cã c¸ch nµo kh¸c
kh«ng? Cã c¸ch nµo hay h¬n kh«ng?”. C¸c c©u hái cña gi¸o viªn nh “t¹i sao”, “v×
sao” ®· th«i thóc häc sinh ph¶i suy nghÜ t×m tßi gi¶i thÝch. §ã lµ chç dùa ®Ó ®a ra
c¸ch lµm hoÆc c¸ch gi¶i sù lùa chän trong vèn kiÕn thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi.
Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc cho häc sinh líp 2, viÖc tËp cho häc sinh cã thãi
quen ®Æt ra c©u hái “t¹i sao” vµ t×m c¸ch gi¶i thÝch lµm cho vÊn ®Ò ®îc s¸ng tá lµ
nhiÖm vô cña ngêi gi¸o viªn. Tõ thãi quen trong suy nghÜ ta h×nh thµnh vµ rÌn
luyÖn thãi quen ®ã trong diÔn ®¹t, trong tr×nh bµy.
VÝ dô: Bµi chu vi h×nh tam gi¸c.
Cho häc sinh nh¾c l¹i c¸ch tÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c.
A
4cm
B
4cm
4cm
C
Häc sinh cã thÓ tÝnh chu vi tam gi¸c b»ng c¸c c¸ch:
4 + 4 + 4 = 12 (cm)
HoÆc : 4 x 3 = 12 (cm)
- Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ kh¼ng ®Þnh lµ lµm ®óng.
Lóc ®ã gi¸o viªn hái: T¹i sao con l¹i lÊy 4 x 3 ®Ó tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c
(v× 3 c¹nh h×nh tam gi¸c cã sè ®o b»ng nhau = 4 cm).
- So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo lµm nhau h¬n? (c¸ch 2).
+ Tæng ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c lµ chu vi cña h×nh tam gi¸c ®ã.
II. HÖ thèng c¸c bµi tËp thùc hµnh vÒ yÕu tè h×nh häc c¸c d¹ng c¬ b¶n.
1. VÒ “nhËn biÕt h×nh”:
a. VÒ “®o¹n th¼ng, ®êng th¼ng”.
VÊn ®Ò “®o¹n th¼ng, ®êng th¼ng” ®îc giíi thiÖu ë tiÓu häc cã thÓ cã nhiÒu
c¸ch kh¸c nhau. Trong s¸ch to¸n 2, kh¸i niÖm “®êng th¼ng” ®îc giíi thiÖu b¾t ®Çu
tõ “®o¹n th¼ng” (®· ®îc häc ë líp 1) nh sau:
- Cho ®iÓm A vµ ®iÓm B, lÊy thíc vµ bót nèi hai ®iÓm ®ã ta ®îc ®o¹n th¼ng
AB.
A
B
- KÐo dµi ®o¹n th¼ng AB vÒ hai phÝa, ta ®îc ®êng th¼ng AB
A
B
- Lu ý: Kh¸i niÖm ®êng th¼ng kh«ng ®Þnh nghÜa ®îc, häc sinh lµm quen víi
“biÓu tîng” vÒ ®êng th¼ng th«ng qua ho¹t ®éng thùc hµnh: VÏ ®êng th¼ng qua 2
®iÓm, vÏ ®êng th¼ng qua 1 ®iÓm.
b. NhËn biÕt giao ®iÓm giao ®iÓm cña hai ®o¹n th¼ng:
VÝ dô bµi 4 trang 49
§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm nµo?
C
A
B
D
- Khi ch÷a bµi gi¸o viªn cho häc sinh tËp diÔn ®¹t kÕt qu¶ bµi lµm. Ch¼ng h¹n
häc sinh nªu l¹i “§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm O”.
HoÆc gi¸o viªn hái: Cã c¸ch nµo kh¸c kh«ng? Häc sinh suy nghÜ tr¶ lêi: “Hai
®o¹n th¼ng AB vµ CD c¾t nhau t¹i ®iÓm O”. HoÆc “O lµ ®iÓm c¾t nhau cña ®êng
th¼ng AB vµ CD”.
c. NhËn biÕt 3 ®iÓm th¼ng hµng:
VÝ dô: Bµi 2 trang 73
Nªu tªn 3 ®iÓm th¼ng hµng (dïng thíc th¼ng ®Ó kiÓm tra):
a)
b)
N
C
B
O
M
A
O
P
D
Q
- Gi¸o viªn giíi thiÖu vÒ ba ®iÓm th¼ng hµng (ba ®iÓm ph¶i cïng n»m trªn
mét ®êng th¼ng).
- Häc sinh ph¶i dïng thíc kÎ kiÓm tra xem cã c¸c bé ba ®iÓm nµo th¼ng hµng
råi ch÷a.
VÝ dô nh:
a. Ba ®iÓm O, M, N th»ng hµng; Ba ®iÓm O, P, Q th¼ng hµng.
b. Ba ®iÓm B, O, D th¼ng hµng; Ba ®iÓm A, O, C th¼ng hµng.
d. NhËn biÕt h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c
ë líp 2, cha yªu cÇu häc sinh n¾m ®îc kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa h×nh häc dùa
trªn c¸c ®Æc ®iÓm, quan hÖ c¸c ty cña h×nh (ch¼ng h¹n, cha yªu cÇu häc sinh biÕt
h×nh ch÷ nhËt lµ tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng nhau …), chØ
yªu cÇu häc sinh ph©n biÖt ®îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ”, ph©n biÖt ®îc h×nh nµy víi
h×nh thøc kh¸c vµ gäi ®óng tªn h×nh cña nã. Bíc ®Çu vÏ ®îc h×nh ®ã b»ng c¸ch nèi
c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly)…
VÝ dô d¹y häc bµi “H×nh ch÷ nhËt” theo yªu cÇu trªn, cã thÓ nh sau:
- Giíi thiÖu h×nh ch÷ nhËt (häc sinh ®îc quan s¸t vËt chÊt cã d¹ng h×nh ch÷
nhËt, lµ c¸c miÕng b×a hoÆc nhùa trong hép ®å dïng häc tËp, ®Ó nhËn biÕt d¹ng
tæng thÓ “®©y lµ h×nh ch÷ nhËt”).
- VÏ vµ ghi tªn h×nh ch÷ nhËt (nèi 4 ®iÓm trªn giÊy kÎ « vu«ng ®Ó ®îc h×nh
ch÷ nhËt, ch¼ng h¹n h×nh ch÷ nhËt ABCH, h×nh ch÷ nhËt MNPQ).
M
A
B
D
C
N
Q
P
- NhËn biÕt ®îc h×nh ch÷ nhËt trong tËp hîp mét sè h×nh (cã c¶ h×nh kh«ng
ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt), ch¼ng h¹n:
T« mµu (hoÆc ®¸nh dÊu x ) vµo h×nh ch÷ nhËt cã trong mçi h×nh sau:
- Thùc hµnh cñng cè nhËn biªt h×nh ch÷ nhËt:
- VÝ dô: Bµi 1 trang 85:
Mçi h×nh díi ®©y lµ h×nh g×?
a)
d)
b)
c)
e)
g)
e. NhËn biÕt ®êng gÊp khóc:
B
D
4m
2cm
Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t ®êng
gÊp khóc ABCD.
§êng gÊp khóc ABCD gåm 3 ®o¹n
th¼ng: AB, BC vµ CD .
§é dµi ®êng gÊp khóc ABCD lµ tæng ®é
dµi c¸c ®o¹n:AB,BC, CD
§êng gÊp khóc ABCD
Gi¸o viªn giíi thiÖu:
§©y lµ ®¬ng gÊp khóc ABCD (chØ vµo h×nh vÏ). Häc sinh lÇn lît nh¾c l¹i: “§êng gÊp khóc ABCD”.
Gi¸o viªn hái: §êng gÊp khóc nµy gåm mÊy ®o¹n? Häc sinh nªu: Gåm 3
®o¹n th¼ng AB, BC, CD (B lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng AB vµ BC, C lµ ®iÓm
chung cña hai ®o¹n th¼ng BC vµ CD).
Häc sinh ®îc thùc hµnh ë tiÕp bµi tËp 3 (trang 104).
Ghi tªn c¸c ®êng gÊp khóc cã trong h×nh vÏ sau, biÕt:
+ §êng gÊp khóc ®ã gåm 3 ®o¹n th¼ng.
+ §êng gÊp khóc ®ã gåm 2 ®o¹n th¼ng.
B
A
C
D
Yªu cÇu cÇu sinh ghi tªn tuæi ®äc tªn ®êng gÊp khóc
Gi¸o viªn cho häc sinh dïng bót ch× mµu vµ ph©n biÖt c¸c ®êng gÊp khóc cã
®o¹n th¼ng chung:
a. §êng th¼ng khóc gåm 3 ®êng th¼ng lµ: AB, BC, CD.
b. §êng gÊp khóc gåm 2 ®êng th¼ng lµ: ABC vµ BCD.
2. VÒ “H×nh vÏ”.
ë líp 1,2,3 häc sinh ®îc lµm quen víi ho¹t ®éng vÏ h×nh ®¬n gi¶n theo c¸c
h×nh thøc sau:
a. VÏ h×nh kh«ng yªu cÇu cã sè ®o c¸c kÝch thíc.
VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng
VÝ dô bµi 1 trang 23.
Dïng thíc vµ ghÐp nèi c¸c ®iÓm.
a) H×nh ch÷ nhËt
b) H×nh tø gi¸c.
N
M
B
A
C
E
Q
¦
D
P
¦
b. VÏ h×nh theo mÉu:
VÝ dô bµi 4 trang 59.
VÏ h×nh theo mÉu.
MÉu
- Gi¸o viªn cho häc sinh nh×n kü mÉu råi lÇn lît chÊm tõng ®iÓm vµo sæ:
Dïng thíc kÎ vµ bót nèi c¸c ®iÓm ®Ó cã h×nh vu«ng.
c. VÏ ®êng th¼ng.
VÝ dô bµi 4 trang 74
VÏ ®êng th¼ng.
a) §i qua hai ®iÓm M, N
.
M
b) §i qua ®iÓm O
.
O
.
N
c) §i qua hai trong ba ®iÓm A, B, C.
A.
.
B
C
.
Sau khi gi¸o viªn ®· d¹y bµi ®êng th¼ng vµ c¸ch vÏ bµi nµy lµ thùc hµnh.
PhÇn (a). VÏ ®êng th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN.
Häc sinh nªu c¸ch vÏ:
§Æt thíc sao cho 2 ®iÓm M vµ N ®Òu ®Òu n»m trªn mÐp thíc. KÎ ®êng
th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN.
Gi¸o viªn
: NÕu bµi yªu cÇu ta vÏ ®o¹n th¼ng MN th× ta vÏ nh thÕ nµo?
Häc sinh
: Ta chØ nèi ®o¹n th¼ng tõ M tíi N.
Gi¸o viªn
: VÏ ®o¹n th¼ng MN kh¸c g× so víi ®êng th¼ng MN?
Häc sinh
: Khi vÏ ®o¹n th¼ng ta chØ cÇn nèi M víi N, cßn khi vÏ ®êng
th¼ng ta ph¶i kÐo dµi vÒ 2 phÝa MN.
PhÇn (b). VÏ ®êng th¼ng ®i qua ®iÓm O.
Gi¸o viªn cho häc sinh nªu c¸ch vÏ: §Æt thíc sao cho mÐp thíc ®i qua O
sau ®ã kÎ 1 ®êng th¼ng theo mÐp thíc ®îc ®êng th¼ng qua O.
Häc sinh tù vÏ vÏ ®îc nhiÒu ®êng th¼ng qua O.
Gi¸o viªn kÕt luËn : Qua 1 ®iÓm cã “rÊt nhiÒu ” ®êng th¼ng.
PhÇn (c). VÏ ®êng th¼ng ®i qua 2 trong 3 ®iÓm A, B, C.
Häc sinh
: Thùc hiÖn thao t¸c nèi.
Gi¸o viªn yªu cÇu kÓ tªn c¸c ®êng th¼ng cã trong h×nh.
Häc sinh
: §o¹n AB, BC, CA.
Gi¸o viªn hái
: Mçi ®êng th¼ng ®i qua mÊy ®iÓm ? (®i qua 2 ®iÓm).
Gi¸o viªn cho häc sinh thùc hµnh vÏ ®êng th¼ng.
Häc sinh nªu c¸ch vÏ: KÐo dµi ®êng th¼ng vÒ 2 phÝa ®Ó cã c¸c ®êng th¼ng.
Gi¸o viªn hái
: Ta cã mÊy ®êng th¼ng? §ã lµ nh÷ng ®êng th¼ng nµo?
Häc sinh
: Ta cã 3 ®êng th¼ng ®ã lµ: ®êng th¼ng AB, ®êng
th¼ng BC, ®êng th¼ng CA.
b. VÏ thªm ®êng th¼ng ®Ó ®îc h×nh míi:
VÝ dô bµi 3 trang 23.
KÎ thªm mét ®êng th¼ng trong h×nh sau ®Ó ®îc:
+ Mét h×nh ch÷ nhËt vµ mét
h×nh tam gi¸c
+ Ba h×nh tø gi¸c
* Gi¸o viªn: KÎ thªm nghÜa lµ vÏ thªm 1 ®o¹n n÷a vµo trong h×nh:
Gi¸o viªn vÏ h×nh lªn b¶ng vµ cho häc sinh ®Æt tªn cho h×nh:
B
A
C
E
D
Gi¸o viªn há i
: Con vÏ thÕ nµo?
Häc sinh
: Con nèi A víi D.
Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc tªn h×nh:
H×nh ch÷ nhËt ABCD
H×nh tam gi¸c BCD
Häc sinh ®Æt tªn cho h×nh:
A
B
C
D
Cho häc sinh tù kÎ:
A
G
HoÆc:
D
A
B
E
B
G
C
D
G
C
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc tªn c¸c h×nh vÏ ®îc trong c¶ 2 c¸ch vÏ.
Häc sinh ®äc tªn h×nh: ABGE, EGCD, ABCD vµ AEGD, BCGE, ABCD.
* Khi d¹y ë häc sinh c¸ch vÏ h×nh, dùng h×nh t«i thêng tu©n thñ theo c¸c bíc
sau:
a. Híng dÉn häc sinh biÕt c¸ch sö dông thíc kÎ, bót ch×, bót mùc ®Ó vÏ h×nh.
CÇn sö dông hîp lý chøc n¨ng cña mçi dông cô, thíc th¼ng cã v¹ch chia dïng ®Ó
®o ®é dµi ®o¹n th¼ng, vÏ ®o¹n th¼ng (®êng th¼ng), thíc th¼ng cßn dïng ®Ó kiÓm tra
sù th¼ng hµng cña c¸c ®iÓm.
b. Häc sinh ph¶i ®îc híng dÉn vµ ®îc luyÖn tËp kü n¨ng vÒ h×nh, dùng h×nh
theo quy tr×nh hîp lý thÓ hiÖn ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm cña h×nh ph¶i vÏ.
c. H×nh vÏ ph¶i râ rµng, chuÈn x¸c vÒ h×nh d¹ng vµ ®Æc ®iÓm, c¸c nÐt vÏ ph¶i
m¶nh, kh«ng nhoÌ, kh«ng tÈy xo¸.
3. VÒ xÕp, ghÐp h×nh:
VÝ dô Bµi 5 (trang 178).
XÕt 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh mòi tªn:
*Yªu cÇu cña bµi “xÕp, ghÐp h×nh” ë líp 2 lµ:
- Tõ 4 h×nh tam gi¸c ®· cho, häc sinh xÕp, ghÐp ®îc thµnh h×nh míi theo yªu cÇu
®Ò bµi (ch¼ng h¹n ë vÝ dô trªn lµ xÕp thµnh “h×nh mòi tªn”.
- C¸ch thùc hiÖn:
Mçi häc sinh cÇn cã mét bé h×nh tam gi¸c ®Ó xÕp h×nh (bé xÕp h×nh nµy cã
trong hép ®å dïng häc to¸n líp 2, hoÆc häc sinh cã thÓ tù lµm b»ng c¸ch tõ mét
h×nh vu«ng c¾t theo 2 ®êng chÐo ®Ó ®îc 4 h×nh tam gi¸c).
Häc sinh lùa chän vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó xÕp, ghÐp 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh
míi (ch¼ng h¹n nh h×nh mòi tªn).
- Lu ý:
Lo¹i to¸n, “xÕp, ghÐp h×nh” chØ cã ý nghÜa khi mçi häc sinh ph¶i ®îc tù xÕp,
ghÐp h×nh (c¸c em cã thÓ xÕp, ghÐp thanh chËm kh¸c nhau), nhng kÕt qu¶ ®¹t ®îc
lµ “s¶n phÈm” do mçi em ®îc “tù thiÕt kÕ vµ thi c«ng” vµ do ®ã sÏ g©y høng thó
häc tËp cho mçi em).
- §iÒu c¬ b¶n lµ khuyÕn khÝch häc sinh t×m ®îc c¸c c¸ch kh¸c nhau ®ã. Qua
viÖc “xÕp, ghÐp” nµy c¸c em ®îc ph¸t triÓn t duy, trÝ tëng tîng kh«ng gian vµ sù
khÐo tay, kiªn tr×, s¸ng t¹o….
VÝ dô: XÕp 4 h×nh tam gi¸c:
Thµnh c¸c h×nh sau:
4. VÒ tÝnh ®é dµi dêng gÊp khóc hoÆc chu vi cña h×nh:
a. TÝnh ®é dµi ®êng gÊp khóc:
3cm
2m
2m
2m
2m
3cm
2m
3cm
VÝ dô: Bµi 5 trang (105).
Häc sinh gi¶i: §é dµi ®êng gÊp khóc lµ:
3 + 3 + 3 = 9(cm)
Gi¸o viªn hái: Con lµm thÕ nµo ra 9 cm?
Häc sinh 1: §êng gÊp khóc nµy gåm 3 ®o¹n th¼ng, mçi ®o¹n th¼ng ®Òu lµ 3
cm. Nªn con tÝnh tæng ®é dµi 3 ®o¹n th¼ng t¹o lªn mçi ®êng gÊp khóc.
Gi¸o viªn hái: Cã con nµo lµm bµi kh¸c b¹n kh«ng?
Häc sinh 2: Con lÊy 3 x 3 = 9 (cm)
Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ tõ ®ã kh¼ng ®Þnh lµ ai lµm ®óng.
b. TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh tø gi¸c:
yªu cÇu häc “chu vi” ë líp 2 phï hîp víi tr×nh ®é chuÈn cña to¸n 2. Cô thÓ
lµ: ë líp 2, cha yªu cÇu häc sinh n¾m ®îc “kh¸i niÖm, biÓu tîng” vÒ chu vi cña
h×nh, chØ yªu cÇu häc sinh biÕt c¸ch tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, tø gi¸c khi cho s½n
®é dµi mçi c¹nh cña h×nh ®ã, b»ng c¸ch tÝnh tæng ®é dµi cña h×nh (®é dµi c¸c c¹nh
cña h×nh cã cïng mét ®¬n vÞ ®o).
Ch¼ng h¹n:
- TÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c cã ®é dµi 3 c¹nh lµ: 10cm, 20cm, 15cm.
Bµi gi¶i
Chu vi h×nh tam gi¸c lµ:
10 + 20 + 15 = 45 (cm)
§¸p sè: 45 (cm)
- TÝnh chu vi h×nh tø gi¸c cã ®é dµi 4 canh lµ: 10 cm, 20cm, 10cm vµ 20 cm.
Bµi gi¶i
Chu vi h×nh tø gi¸c lµ:
10 + 20 + 10 + 20 = 60 (cm)
§¸p sè: 60 (cm)
HoÆc mét d¹ng bµi n÷a:
A
VÝ dô: Bµi 3 (trang 130):
B
C
+ §o råi ghi sè ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c ABC.
+ TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c ABC.
Híng dÉn gi¶i:
Ph¶i cho häc sinh dïng thíc th¼ng cã v¹ch chia ®Ó ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña
h×nh tam gi¸c ABC. (mçi c¹nh lµ 3cm).
Chu vi cña h×nh tam gi¸c ABC lµ:
3 + 3 + 3 = 9 (cm)
HoÆc:
3 x 3 = 9 (cm).
So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo nhanh h¬n?
(C¸ch 2)
5. Mét sè bµi tËp:
a. §Õm h×nh
Lo¹i bµi “®Õm h×nh” trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 lµ loai bµi to¸n cã tÝnh ph¸t
triÓn, ®ßi hái häc sinh biÕt “ph©n tÝch, tæng hîp”. Do ®ã sÏ lµ “khã” ®èi víi mét sè
häc sinh cha lµm quen hoÆc cha biÕt nªn xuÊt ph¸t tõ ®©u khi gi¶i bµi to¸n nµy. Sau
®©y xin gîi ý mét c¸ch ®Ó häc sinh dÔ thùc hiÖn “®Õm h×nh” (khái bÞ sãt h×nh). §ã
lµ c¸ch ®¸nh sè vµo h×nh råi ®Õm h×nh, ch¼ng h¹n:
VÝ dô 1: trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tam gi¸c?
Gîi ý c¸ch ®Õm:
- §¸nh sè vµo h×nh, ch¼ng h¹n:
1, 2, 3, 4.
- H×nh tam gi¸c nµo chØ gåm mét h×nh
1
cã ®¸nh sè? (Cã 4 h×nh lµ h×nh 1, h×nh
2, h×nh 3 vµ h×nh 4).
2
4
3
H×nh tam gi¸c nµo gåm 2 h×n cã ®¸nh sè? (Cã 2 h×nh lµ h×nh gåm h×nh 2,
h×nh 3,hình gåm h×nh1 vµ h×nh 4).
- H×nh tam gi¸c nµo gåm 3 h×nh cã ®¸nh sè? (kh«ng cã).
3
- H×nh tam gi¸c nµo gåm 4 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 1 h×nh gåm h×nh 1, h×nh 2,
h×nh 3 vµ h×nh 4).
VËy tÊt c¶ cã 7 h×nh tam gi¸c (4 + 2 + 0 + 1 = 7).
VÝ dô 2:
Trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tø gi¸c
A
1
E
B
2
3
D
Gîi ý c¸ch ®Õm:
4
5
C
- Ghi tªn vµ ®¸nh sè vµo h×nh, ch¼ng h¹n.
- H·y xem cã h×nh tø gi¸c nµo chØ gåm mét h×nh cã ®¸nh sè (kh«ng cã)
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 2 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã mét h×nh lµ h×nh gåm h×nh 1
vµ h×nh 2 (h×nh tø gi¸c ABIE)).
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 3 h×nh cã ®¸nh sè? ( Cã 2 h×nh, h×nh gåm h×nh 1,
h×nh 2, vµ h×nh 5 (h×nh tø gi¸c ABCE); h×nh gåm h×nh 1, h×nh 2, h×nh 3 (h×nh tø
gi¸c ABDE)).
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 4 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 2 h×nh, h×nh gåm h×nh 2, h×nh
3, vµ h×nh 4 h×nh tø gi¸c (0 + 1 + 2 + 1 = 4).
Lu ý: ë líp 2 chØ yªu cÇu häc sinh ®Õm ®îc sè h×nh (tr¶ lêi ®óng sè lîng
h×nh cÇn ®Õm lµ ®îc), cha yªu cÇu häc sinh viÕt c¸ch gi¶i thÝch nh trªn.
b. Bµi tËp “tr¾c nghiÖm”:
Khoanh vµo ch÷ ®Æt tríc kÕt qu¶ ®óng:
Sè h×nh tø gi¸c trong h×nh vÏ lµ:
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
Cho häc sinh tù lµm.
Häc sinh nªu c¸ch lµm: Con ®Õm sè h×nh tø gi¸c ®îc 4 h×nh tø gi¸c, nªu
khoanh vµo ch÷ D.
PHẦN III: KÕT qu¶ ¸p dông n¨m häc 20010 – 2011
Trong nhiều năm phương pháp dạy học của giáo viên nói chung và của tôi
nói riêng còn nhiều hạn chế trong việc phát huy tiềm ẩn trong mỗi học sinh. Do
vậy khắc phục yếu kém cho học sinh trong môn toán nói chung và việc giải các
bài toán có yếu tố hình học nói riêng chính là việc đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng thầy thiết kế, trò thi công. Thầy chỉ giữ vai trò tổ chức điều khiển và
hướng dẫn học sinh trong quá trình tìm ra tri thức mới. Học sinh thực hành và tự
đúc kết ra kinh nghiệm cho bản thân. Với việc đổi mới phương pháp dạy toán lớp
2 có yếu tố hình học như trên tôi tự đánh giá khẳng định đã đạt được kết quả như
sau:
Đối với giáo viên: Đã tự học tập và có kinh nghiệm trong dạy toán nói
chung và trong việc dạy giải toán nói riêng, đồng thời giúp cho bản thân nâng cao
được tay nghề và đã áp dụng được các phương pháp đổi mới cho tất cả các môn
học khác.
Đối với học sinh: Các em đã nắm chắc được từng dạng bài, biết cách đếm
hình, tính độ dài đường gấp khúc, chu vi hình tam giác, chu vi hình tứ giác, vẽ
hình…. Vì thế nên kết quả môn toán của các em có nhiều tiến bộ. Giờ học toán là
giờ học sôi nổi nhất.
Sau ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ qua nh÷ng lÇn kh¶o s¸t riªng vÒ chuyªn ®Ò
“C¸c yÕu tè h×nh häc”
LÇn 1: Thêi ®iÓm kh¶o s¸t cuèi ®Þnh kú lÇn I:
TSHS TSHSKS
34
34
§iÓm 9 -
§iÓm 5 trë
10
lªn
§iÓm 0 - 4
§iÓm 5 - 6
§iÓm 7 - 8
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
8
23,5
15
44,1
9
26,5
2
5,9
26
76,5
GC
LÇn 2: Thêi ®iÓm kh¶o s¸t cuèi ®Þnh kú lÇn II:
TSHS TSHSKS
34
34
§iÓm 9 - 10
§iÓm 5 trë
§iÓm 0 - 4
§iÓm 5 - 6
§iÓm 7 - 8
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
5
14,7
10
29,4
14
41,2
5
14,7
29
85,3
GC
lªn
LÇn 3: Thêi ®iÓm kh¶o s¸t cuèi ®Þnh kú lÇn III:
TSHS TSHSKS
34
34
§iÓm 9 - 10
§iÓm 5 trë
§iÓm 0 - 4
§iÓm 5 - 6
§iÓm 7 - 8
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
3
8,8
9
26,5
14
41,2
8
23,5
31
91,2
GC
lªn
LÇn 4: Thêi ®iÓm kh¶o s¸t cuèi ®Þnh kú lÇn IV:
TSHS TSHSKS
34
34
§iÓm 9 - 10
§iÓm 5
§iÓm 0 - 4
§iÓm 5 - 6
§iÓm 7 - 8
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
0
0
5
14,7
15
44,1
14
41,2
34
100
trë lªn
GC
- Xem thêm -